2. Уншиж давтах
Доорхи монгол бичгээр бичсэн зургуудыг
гадаад сурч амьдарч үр хүүхэддээ үндэсний
бичиг соёлоо зааж сургая гэж хичээж буй
эцэг эхийн хүсэлтээр цагаан толгой
номоос авч орууллаа.
Зурган дээр дарж томсгон үзээрэй.

8. Нэрийн тийн ялгал
Монгол хэлний нэр үг 7 тийн ялгалаар
хувилна. Тийн ялгалын нөxцөлийг
ихэвчлэн нэр үгээс нь салангид бичнэ.
Тийн ялгалын нөxцөлийг цөөн тохиолдолд
Жишээ нь: надад, чамд, миний гэм мэт
үгэнд хамт бичнэ.
Харьяалахын нөxцөл
Доорхи хүснэгтэд харьяалахын тийм
ялгалын ­ийн, ­ын, ­ы, ­ий, ­н нөхцөл
монгол бичигт хэрхэн бичигдэхийг
харууллаа.
одоогий
нөxц гали
н үсгийн яаж орох
өл г
дүрмээр
-ийн эгшгээр төгссөн үгэнд
-ийн
-ын, -н дагана
сүүл (н)-ээс бусад
-ун -
-ийн -ын гийгүүлэгчээр төгссөн
үн
үгэнд дагана.
сүүл (н)-ээр төгссөн
-у -ү -ий -ы
үгэнд даган

9. Өгөх оршихын нөxцөл
Нэрийн өгөx оршихын тийн ялгалын нөxцөлийг
эхлээд хэрхэн бичсэнийг уншиж ажиглаарай.
Дараа нь дүрэмтэй тохируулж хараарай.
одоогий
н
гал
нөxцөл үсгийн яаж орох
иг
дүрмээ
р
­дур
Эгшиг болон зөөлөн (л, м,
­ду ­
­д ­т н, нг) дэвсгэрээр төгссөн
дүр ­
үгэнд дагана.
дү
­
тур Хатуу (б, г, р, с, д) дэвсгэрээр
­ту ­ ­д ­т төгссөн үгэнд
түр дагана.
­тү
Заахын нөxцөл
одооги
йн
нөxцө гал
үсгийн яаж орох
л иг
дүрмэ
эр

10. (й)­гээс бусад
­ийг, ­ гийгүүлэгчээр
­и
ыг, ­г төгссөн үгэнд
дагуулна.
эгшиг ба (й)
­ийг, ­ гийгүүлэгчээр
­ий
ыг, ­г төгссөн үгэнд
дагуулна.
Гарахын нөxцөл
одооги
йн
нөxцө гал
үсгийн яаж орох
л иг
дүрмэ
эр
үгийн төгсгөлийг
харгалзахгүйгээр
­ ­аас,
ямар ч үгэнд
ача ­ээс, ­
дагуулна,
, оос,
уншихдаа эр эм
­эчэ ­өөс
үгийг
харгалзана.
Дараах жишээнээс заах болон гарахын тийн
ялгалын нөxцөлийг ямар төгсгөлтэй үгэнд
дагуулсныг ажиглаарай! Жишээ нь:

11. йлдэхийн нөхцөл
одооги
йн
нөxцө гал
үсгийн яаж орох
л иг
дүрмэ
эр
­ ­аар, Эгшиг ба "й"
бар ­ээр, гийгүүлэгчээр
, ­оор, төгссөн үгэнд
­бэр ­өөр дагуулна.
­
­аар, й­гээс бусад
ийа
­ээр, гийгүүлэгчээр
р,
­оор, төгссөн үгэнд
ийэ
­өөр дагуулна.
р
бүхнийг үйлдэхийн нөхцөл гэж болохгүй.
Монгол бичгийн хэлэнд ­бэр гэдэг сул үг байдаг
бөгөөд бар бэр гэж ялган галигладаггүй, зөвхөн
бэр гэж галигладаг. Уншихдаа ч зөвхөн бээр гэж
уншдаг. Утга нь одоогийн монгол хэлний нь,
бол, ­ч зэрэг сул үгтэй ойролцоо.
Жишээ нь: галиг: хаган­бэр жарлиг
болорун, унших нь: хаан бээр зарлиг болруун

12. Газар үндсээр баян
Далай усаар баян
Тэнгэр одоор баян
Үзгээр бич
Харандаагаар зур
Хамтрахын нөхцөл
одооги
йн
нөxцө гал
үсгийн яаж орох
л иг
дүрмэ
эр
­
та ­тай, ­
Ямар ч үгэнд
й, ­ тэй, ­
дагуулна.
тэ той
й
­ Үгийн төгсгөлийг
луг харгалзахгүйгээр
­а, ­ , зөвхөн үгийн эр
лугаа,
лүг эмийг харгалзан
лүгээ
э эр үгэнд лугаа­г ,
эм үгэнд лүгээ­г
бичнэ.
Чамтай адил

13. Үүнтэй ижил
Хүнтэй цуг
Ардтай хамт