1. Γλωσσάρι ..Zωγράφων!
Μιχαήλ Άγγελος
Capella Sistina
Το 1505, ο Μιχαήλ Άγγελος επέστρεψε στη Ρώμη μετά από πρόσκληση του
νέου Πάπα Ιουλίου Β΄, ο οποίος του ανέθεσε τη δημιουργία ενός επιβλητικού
μαυσωλείου. Το έργο αυτό τελικά έμεινε ημιτελές, ωστόσο κατά τη διάρκεια
της επεξεργασίας του, ο Μικελάντζελο αναλάμβανε παράλληλα και άλλες
παραγγελίες. Μία από αυτές αφορούσε στην διακοσμήσει του θόλου του
Παπικού Παρεκκλησίου (Καπέλα Σιξτίνα) με νωπογραφίες των δώδεκα
Αποστόλων. Ο Μιχαήλ Άγγελος αντιπρότεινε ένα περισσότερο σύνθετο και
φιλόδοξο εγχείρημα, δημιουργώντας τελικά, σε διάστημα τεσσάρων ετών,
περισσότερες από 300 βιβλικές φιγούρες και άλλες θρησκευτικές
παραστάσεις. Τα τέσσερα αυτά χρόνια, λέγεται, ότι ο Μικελάντζελο δεν βγήκε
από την Καπέλα Σιξτίνα παρά ελάχιστα και δεν επέτρεψε σε κανέναν να δει το
έργο του, δημιουργώντας έτσι μια αναστάτωση, μια φήμη και πλήθος κόσμου
σύρρεε έξω από το Παρεκκλήσι. Σημαντική καινοτομία υπήρξε επίσης η
απεικόνιση θεμάτων που προέρχονταν από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή
παράδοση, χωρίς άμεση σχέση με την χριστιανική θρησκεία. Ο θόλος ήταν
τόσο ψηλά που επινόησε μία τεχνοτροπία. Ζωγράφισε παραμορφωμένες τις

2. φιγούρες, έτσι ώστε ο θεατής, που βρίσκεται αρκετά μέτρα πιο κάτω, να τις
βλέπει κανονικές
Γιάν Βαν Άικ
Ο Γάμος των Αρνολφίνι
Είναι έργο ζωγραφικής του Φλαμανδού ζωγράφου Γιάν Βατ Άικ που
φιλοτεχνήθηκε το 1434. Θεωρείται ένα από τα πιο πρωτότυπα έργα στη
Δυτική ιστορία της τέχνης κυρίως για την τεχνική του, αλλά και για το πλήθος
αμφιλεγόμενων συμβολικών στοιχείων που περιλαμβάνει. Ο πίνακας
απεικονίζει τον γάμο ή αρραβώνα ενός επιφανούς ζεύγους. Σήμερα βρίσκεται
στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.
Στον πίνακα ο βαν Άικ εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της νέας τότε τεχνικής
της ελαιογραφίας δηλαδή της ζωγραφικής με ελαιοχρώματα.
Χρησιμοποιώντας την τεχνική υγρό σε υγρό αξιοποιεί τον μεγαλύτερο, σε
σχέση με την τέμπερα (χρώμα ζωγραφικής διαλυμένο σε νερό, στο οποίο
έχουν προσθέσει αυγό ή άλλη κολλώδη ουσία) χρόνο στεγνώματος της
λαδομπογιάς για να αναμείξει τα χρώματα πάνω στον καμβά και να αποδώσει
πολύ λεπτούς τόνους (ο βαθμός έντασης ενός χρώματος, απόχρωση)
και σκιές (σχεδίασμα προσώπου ή πράγματος στο οποίο η απεικόνιση γίνεται
με τις κυριότερες και πιο χαρακτηριστικές γραμμές). Δουλεύοντας επίσης με

3. διαδοχικά στρώματα διαφανών χρωμάτων, ο βαν Άικ κατάφερε να προσδώσει
μια αιθέρια ποιότητα στον πίνακα. Το δωμάτιο, που αποκτά μια ιδιαίτερα
ρεαλιστική αίσθηση βάθους χάρη στο διάφανο φως, έχει και αυτό αποδοθεί με
μεγάλη πειστικότητα.
Στον τοίχο, στο βάθος του νυφικού δωματίου, κρέμεται ένας κυκλικός κυρτός
καθρέπτης, στην κορνίζα του οποίου απεικονίζονται σκηνές από τη ζωή και τα
Πάθη του Χριστού. Ο καθρέπτης αντανακλά τα πρόσωπα που
παραβρίσκονται στη σκηνή και καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο με εμάς τους
παρατηρητές. Στον καθρέπτη, στην ανακλώμενη σκηνή, διακρίνεται και ο ίδιος
ο καλλιτέχνης. Τόσο οι σκηνές περιμετρικά της κορνίζας όσο και η σκηνή
μέσα στον καθρέπτη έχουν ζωγραφιστεί με μεγάλη δεξιοτεχνία
σαν μικρογραφίες.
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco)
Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης

4. Στο Ηράκλειο σπούδασε τους παραδοσιακούς τρόπους της αγιογραφίας σε
ένα από τα πολλά εργαστήρια της βενετοκρατούμενης πατρίδας του. Η έντονη
αίσθηση του υψηλού και η τάση προς την αφαίρεση, χαρακτηριστικά της
βυζαντινής τέχνης και της Κρητικής αγιογραφικής σχολής του 16ου αιώνα, θα
παραμείνουν οι μόνιμοι και κύριοι στόχοι σε όλη την διαδρομή της ζωγραφικής
του. Τα χαρακτηριστικά της τέχνης του από την επιρροή του στην βυζαντινή
παράδοση είναι, ασκητικά πρόσωπα, μορφές σοβαρές, άκαμπτες και χωρίς
καμιά ομοιότητα με τη φύση. Αδύνατα και ισχνά σώματα, εξαϋλωμένες
ανθρώπινες μορφές, που αποπνέουν βαθιά πνευματικότητα. Οι αναλογίες
των σωμάτων, οι χρωματισμοί και οι φωτοσκιάσεις, δίνουν την εντύπωση
ενός κόσμου υπερβατικού και υπερκόσμιου. Επίσης, δέχτηκε και επιδράσεις
από την δυτική και ιταλική ζωγραφική, αλλά η απομάκρυνσή του ήταν μόνο
ως προς την τεχνοτροπία του, γιατί στο γενικό κλίμα διατήρησε τον βυζαντινό
τόνο του, μελετώντας τις πρωτότυπες χαλκογραφίες ή τα χαρακτικά
αντίγραφα γνωστών ευρωπαϊκών πινάκων. Ελάχιστα έργα σώζονται με την
υπογραφή «Χερ Δομήνικου», εκτελεσμένα πάνω σε σανίδι με την τεχνική της
νωπογραφίας.
Ασκείται στην ελαιογραφία, αυξάνει τις γνώσεις του στη συνθετική σύνδεση
των θεμάτων, διδάσκεται την αρμονική κατανομή των μορφών στον πίνακα
και την ένταξή τους στον φυσικό χώρο, πλουτίζει την χρωματική του
ευαισθησία, ελαφρώνει και εξευγενίζει το σχέδιο και την πινελιά και δίνει
ενότητα στο σύνολο φωτίζοντάς το με ένα θερμό έγχρωμο φως. Η επιρροή
του Θεοτοκόπουλου από τον Τισιανό γίνεται εμφανή από την επιτυχημένη
επίδοσή του στις προσωπογραφίες. Οι πειραματισμοί με τους ισχυρούς
φωτισμούς προβληματίζουν τον νεαρό ζωγράφο και του ανοίγουν νέους
δρόμους για την μετέπειτα εξέλιξη της ζωγραφικής του.

5. Λεονάρντο Ντα Βίντσι
Παναγιά των βράχων
Το έργο αυτό στο οποίο απεικονίζεται η Παναγία με τον Άγιο Ιωάννη τον
Βαπτιστή σε μικρή ηλικία και τον Αρχάγγελο Ουριήλ. Το έργο είναι βαθειά
συμβολικό, όπως εξηγούν τόσο το Μουσείο του Λούβρου όσο και η Εθνική
Πινακοθήκη στις παρουσιάσεις του έργου. Στοιχεία του αποτελούν ο
ιδιαίτερος φωτισμός, τα χρώματα, η βλάστηση και η χρήση της τεχνικής του
σφουμάτο. Τεχνική που επινόησε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στη ζωγραφική.
Παρουσιάζει τις φόρμες με απαλές τονικές διαβαθμίσεις, χωρίς να
χρησιμοποιεί έντονα περιγράμματα. Έτσι οι φόρμες μοιάζουν να σβήνουν η
μια μέσα στην άλλη, οι μορφές προβάλλουν κάπως αόριστες και δεν είναι
σκληρές και άκαμπτες. Οι μορφές του ντα Βίντσι φαίνονται να καλύπτονται με
ομίχλη κι αυτό τους προσδίδει μυστήριο, έχουν δε μια απαλότητα που τις
συνδέει οργανικά με το τοπίο, στο οποίο είναι τοποθετημένες. Στα ιταλικά
sfumato σημαίνει όπως ο καπνός που διαλύεται.

6. Ραφαήλ
Ραφαήλ, Ο γάμος της Παρθένου (ελαιογραφία σε σανίδι)
Φλωρεντία 1597
Επικεφαλής της Ρωμαϊκής Σχολής ο Ραφαήλ Σάντι (1483-1520) τονίζει στα
έργα του το ανθρώπινο στοιχείο, την ευγένεια και το πνεύμα. Συνέθεσε έργα
με θέματα φανταστικά, συμβολικά και αινιγματικά στα οποία συνυπάρχουν η
πραγματικότητα με το όνειρο, γι' αυτό και θεωρείται προάγγελος του
υπερρεαλισμού* (Το κάρο με το χόρτο, Ο κήπος των ηδονών)
Οπωσδήποτε ο κλασικισμός του Ραφαήλ δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα
στοιχεία, αλλά αφορά τη γενικότερη αντίληψη της εποχής του για την ιδανική
τέχνη που πρέπει να συνδυάζει την ελληνική χάρη και τη ρωμαϊκή dignitas. Ο
Γκέτε θα πει γι᾽ αυτόν: «Δεν ελληνοποιεί τίποτε, σκέπτεται, ενεργεί, αισθάνεται
πέρα για πέρα σαν Έλληνας».

7. Σάντρο Μποττιτσέλλι
Η γέννηση της Αφροδίτης
Η Γέννηση της Αφροδίτης (Ιταλικά: La nascita di Venere) είναι πίνακας
ζωγραφικής του Ιταλού καλλιτέχνη της Αναγέννησης Σάντρο Μποττιτσέλλι.
Φιλοτεχνήθηκε περίπου το 1485–1486. Σήμερα βρίσκεται στη συλλογή του
μουσείου Ουφίτσι στη Φλωρεντία, στην αίθουσα που είναι αφιερωμένη στο
μεγάλο δημιουργό. Αποτελεί μια από τις αρτιότερες αισθητικά δημιουργίες του
Φλωρεντίνου καλλιτέχνη. Η έμπνευση για τον πίνακα δίνεται από μια
μυθολογική αφήγηση του Οβιδίου και συνιστά μια νεοπλατωνική αλληγορία
βασισμένη στην αντίληψη της αγάπης ως γενεσιουργού δύναμης.
Σημειώνεται πως ο Μποτιτσέλι αγαπούσε μυστικά και ο ίδιος την όμορφη
Σιμονέττα, που ήταν ερωμένη του ευγενούς από την οικογένεια των Μεδίκων.
Πιστεύεται πως η Σιμονέττα αποτέλεσε το μοντέλο για την Αφροδίτη στον
πίνακα, αλλά και για άλλες κοπέλες σε έργα του Μποτιτσέλι. Το σχέδιο είναι
αρμονικό και ντελικάτο: οι γραμμές κομψές και δημιουργούν, με τα κύματα
που σκάνε στην ακτή, τις πτυχώσεις των ρούχων, την αρμονική ροή των
μαλλιών της θεάς, διακοσμητικά κυματοειδή παιχνιδίσματα. Τα χρώματα είναι
φωτεινά, οι μορφές καθαρές και ραφιναρισμένες. Το γυμνό σώμα της
Αφροδίτης είναι ύμνος στην κλασσική ομορφιά και στην αγνότητα της ψυχής,
ενώ για τη στάση της ο Μποτιτσέλι ακολούθησε το πρότυπο της Αιδήμονος
Αφροδίτης (Venus Pudica).