2. ΣΡΤΠΑ ΣΟΤ ΟΖΟΝΣΟ
• Τρφπα του όηοντοσ ονομάηεται το φαινόμενο κατά το οποίο το
ςτρϊμα του όηοντοσ που βρίςκεται ςτα ανϊτερα ςτρϊματα τθσ
ατμόςφαιρασ τθσ Γθσ μειϊνεται ςε πάχοσ πάνω από
τθν Ανταρκτικι. Επειδι το λεπτότερο ςθμείο του είναι πάνω από
το Νότιο Πόλο, θ μείωςθ του πάχουσ του ςτρϊματοσ ζχει ωσ
αποτζλεςμα τθν ονομαηόμενθ "τρφπα" ςτο ςτρϊμα του όηοντοσ.
Λόγω του ότι το όηον προςτατεφει από τθν θλιακι ακτινοβολία,
απορροφϊντασ ςθμαντικό τμιμα τθσ υπεριϊδουσ, θ δθμιουργία
τθσ τρφπασ του όηοντοσ ζχει αρνθτικά αποτελζςματα ςτθν
ανκρϊπινθ υγεία. Επίςθσ αυξάνει τθν κερμοκραςία ςτον πλανιτθ
και βοθκάει αρνθτικά ςτο λιϊςιμο των πάγων. Το φαινόμενο αυτό
κεωρείται πωσ δθμιουργικθκε από υπερβολικι χριςθ
χλωριοφκορανκράκων που χρθςιμοποιοφνταν ςε κλιματιςτικά και
γενικά ςε ψυκτικζσ ςυςκευζσ. Στθν επζκταςθ του επίςθσ
ςυμβάλλουν τόςο τα καυςαζρια (από τθν κυκλοφορία των
οχθμάτων) όςο και τα αζρια απόβλθτα των εργοςταςίων.
3.
4. Αίτια του προβλθματοσ
• Βαςικότερθ αιτία του φαινομζνου είναι θ εκπομπι χλωροφκορανκράκων
ςτθν ατμόςφαιρα. Οι χλωροφκοράνκακεσ , περιζχουν χλϊριο, το οποίο
είναι καταςτροφικό για το όηον. Ενδεικτικά, 1 μόριο χλωρίου καταςτρζφει
μζχρι και 100.000 μόρια όηοντοσ πριν τθν αδρανοποίθςι του. Μια
ερευνθτικι ομάδα του Εργαςτθρίου Φωτοχθμείασ και Χθμικισ Κινθτικισ
του Πανεπιςτθμίου τθσ Κριτθ το 2009 ςε ςυνεργαςία με άλλα 61
ευρωπαϊκά ιδρφματα, εξθγεί τθ διαδικαςία με τθν οποία οι
χλωροφκοράνκρακεσ καταςτρζφουν το όηον:
• Οι CFC ζχουν μεγάλθ διάρκεια ηωισ, ζτςι μεταφζρονται από
τθν τροπόςφαιρα ςτθν ατμόςφαιρα πριν αδρανοποιθκοφν.
• Εκεί, παρουςία τθσ υπεριϊδουσ θλιακισ ακτινοβολίασ, διαςπϊνται
ελευκερϊνοντασ άτομα χλωρίου.
• Τα άτομα χλωρίου λειτουργοφν ωσ καταλφτεσ, επιταχφνοντασ τθν
καταςτροφι τθσ ςτοιβάδασ του όηοντοσ.
• Οι χλωροφκοράνκρακεσ ςυναντϊνται ςε ψυκτικζσ ςυςκευζσ και ςε ςπρζι.
5. Σρφπα του όζοντοσ και Ανταρκτικθ
• Το γεγονόσ ότι θ τρφπα του όηοντοσ πρωτοεμφανίςτθκε ςτθν Ανταρκτικι, όπου το
πρόβλθμα είναι εντονότερο μζχρι και ςιμερα, προβλθμάτιηε τουσ επιςτιμονεσ
για χρόνια. Αρχικά, μάλιςτα, το κατά πόςο οι χλωροφκοράνκρακεσ προκαλοφςαν
το φαινόμενο αμφιςβθτοφταν, κακϊσ ςτθν Ανταρκτικι δεν υπάρχουν κζντρα
εκπομπϊν χλωροφκορανκράκων, ςυνεπϊσ θ ςτρατόςφαιρα δεν ζρχεται ςε
επαφι μαηί τουσ ςε εκείνο το ςθμείο. Σφντομα όμωσ κάκε απορία διαλευκάνκθκε
και ςιμερα είμαςτε ςε κζςθ να εξθγιςουμε γιατί ςυμβαίνει αυτό ςτθν
Ανταρκτικι:
• Οι αζριεσ μάηεσ που μετακινοφνται ςτθν Ανταρκτικι μεταφζρουν μαηί τουσ
χλωροφκοράνκρακεσ, οι οποίοι δεν διαςπϊνται, αλλά παραμζνουν ςε αποκικεσ
χλωρίου ςτθν ατμόςφαιρα.
• Κατά τθ διάρκεια τθσ πολικισ νφχτασ (6 μινεσ το χρόνο), ςωματίδια πάγου με
προςμίξεισ κειικϊν (H2SO4) και νιτρικϊν (HNO3) οξζων ςυγκεντρϊνουν όλεσ τισ
ενϊςεισ χλωρίου που είναι αποκθκευμζνεσ ςτθν ατμόςφαιρα τθσ Ανταρκτικισ.
• Μετά το πζρασ τθσ πολικισ νφχτασ, ςτθν αρχι τθσ εξάμθνθσ μζρασ (εικόνα), το
φωσ του ιλιου διαςπάει τισ ενϊςεισ αυτζσ και τα δραςτικά άτομα χλωρίου
απελευκερϊνονται ςτθ ςτρατόςφαιρα, όπου καταςτρζφουν το όηον.
• Συνεπϊσ, οι πολφ χαμθλζσ κερμοκραςίεσ και άλλα γεωμορφολογικά ςτοιχεία
αποτελοφν τα αίτια τθσ όξυνςθσ του φαινομζνου ςτθν Ανταρκτικι.
6.
7. υνέπειεσ του φαινομένου
• Το όηον ςτα ανϊτερα ςτρϊματα τθσ ατμόςφαιρασ είναι
χριςιμο, κακϊσ απορροφάει τισ υπεριϊδεισ θλιακζσ
ακτινοβολίεσ. Οι υπεριϊδεισ θλιακζσ ακτινοβολίεσ αποτελοφν
το 10% τθσ ςυνολικισ θλιακισ ακτινοβολίασ που φτάνει
ςτθ Γθ. Χωρίηεται ςε τρία είδθ, τθ UV-A, τθ UV-B και τθν πιο
επικίνδυνθ, τθν UV-C. Η τελευταία είναι αυτι που
απορροφάται από το όηον ςτθ ςτρατόςφαιρα. Η UV-C,
λοιπόν, είναι θ πιο επικίνδυνθ υπεριϊδθσ ακτινοβολία,
κακϊσ:
• Αποτελεί τθ βαςικότερθ αιτία για το μελάνωμα, μια μορφι
κανατθφόρου καρκίνου του δζρματοσ. Το 2011 οι
περιπτϊςεισ μελανϊματοσ κα είναι αυξθμζνεσ κατά 23% για
τισ γυναίκεσ και 28% για τουσ άντρεσ ςε ςχζςθ με το 2002.
8. • Η ακτινοβολία UV-C αποτελεί αιτία του καταρράκτθ
• Η κυριότερθ επίδραςθ τθσ UV-C ςτουσ ηωντανοφσ οργανιςμοφσ είναι θ
μετάλλαξθ του DNA τουσ
• Η τρφπα του όηοντοσ επιτρζπει τθν είςοδο των υπεριωδϊν ακτινοβολιϊν
ςτθν ατμόςφαιρα τθσ Γθσ, προκαλϊντασ προβλιματα ςτουσ ηωντανοφσ
οργανιςμοφσ. Οι επιπτϊςεισ του φαινομζνου αφοροφν και το περιβάλλον.
Η επικρατζςτερθ άποψθ είναι πωσ εφόςον το όηον μειϊνεται, κα
ειςζρχεται περιςςότερθ κερμότθτα ςτθ Γθ, θ οποία ςε ςυνδυαςμό με το
φαινόμενο του κερμοκθπίου, κα ςυντελεί ςτθν υπερκζρμανςθ του
πλανιτθ. Στισ αρχζσ τθσ προθγοφμενθσ δεκαετίασ άρχιςε να ςχθματίηεται
θ αντίλθψθ πωσ θ τρφπα του όηοντοσ ψφχει αντί να κερμαίνει τθ Γθ:
• Η ζρευνα του Ντζιβιντ Τόμςον ζδειξε πωσ θ ελάχιςτθ κερμοκραςία ςτθν
Ανταρκτικι παρουςιάηεται ζξι μινεσ μετά τθν περίοδο ζξαρςθσ του
φαινομζνου τθσ τρφπασ του όηοντοσ κάκε χρόνο.
9. Σρόποι Αντιμετώπιςησ
• Στισ 16 Σεπτεμβρίου του 1987 υπεγράφθ από 46 χϊρεσ το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, θ
ςθμαντικότερθ και αποτελεςματικότερθ πράξθ αντιμετϊπιςθσ του φαινομζνου τθσ τρφπασ
του όηοντοσ . Στόχοσ του Πρωτόκολλου ιταν θ ςταδιακι εξάλειψθ των CFC .Ορίςτθκε επίςθσ
χρονοδιάγραμμα για τθν αποκατάςταςθ του όηοντοσ που είχε ιδθ καταςτραφεί. Όποια
χϊρα υπογράφει το πρωτόκολλο, υποχρεοφται αυτόματα τθ διακοπι παραγωγισ και
κατανάλωςθσ CFC. Με τθ ςυνεργαςία τθσ Ευρωπαϊκισ Ένωςθσ, καταργικθκε ςταδιακά το
99% των χλωροφκορανκράκων οικιακισ χριςθσ, ενϊ παράλλθλα ςτοχεφει με νομοκεςίεσ να
ρυκμίςει τθ χριςθ φκοριοφχων αερίων από βιομθχανίεσ, που επίςθσ καταςτρζφουν τθ
ςτοιβάδα του όηοντοσ.]Το καλοκαίρι του 2009 θ εφαρμογι του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ
ζγινε οικουμενικι, κακϊσ υπζγραψε και θ τελευταία από τισ 196 χϊρεσ-μζλθ του Ο.Η.Ε.
Πρόςφατα ο Ο.Η.Ε. παρουςίαςε ζκκεςθ με τίτλο «Επιςτθμονικι Εκτίμθςθ τθσ Εξάντλθςθσ
του Όηοντοσ 2010» για τθν κατάςταςθ τθσ τρφπασ του όηοντοσ, ςφμφωνα με τθν οποία τα
νζα είναι εξαιρετικά ευχάριςτα. Η τρφπα του όηοντοσ ζχει πλζον ςταματιςει να αραιϊνει,
αλλαγι θ οποία ςυνζβαλλε και ςτθ μείωςθ τθσ υπερκζρμανςθσ του πλανιτθ, εφόςον αυτι
αποτελεί ςυνζπεια του φαινομζνου. Αν και τα αποτελζςματα τθσ ζκκεςθσ είναι
ενκαρρυντικά, ο Ο.Η.Ε. μασ προτρζπει να μθν κακθςυχαςτοφμε, κακϊσ ακόμα δεν ζχει
ξεκινιςει θ αποκατάςταςθ τθσ τρφπασ του όηοντοσ ςε ικανοποιθτικοφσ ρυκμοφσ. Σφμφωνα
με υπολογιςμοφσ, τα επίπεδα του όηοντοσ κα ζχουν φτάςει εκείνα του 1980 κάποια ςτιγμι
ςτο διάςτθμα 2045-2060.
