1. TOPSİS ve PROMETHEE Yöntemleri ile Finansal
Performans Değerlendirilmesi:
SÜRDÜRÜLEBİLİR İNDEKS SEKTÖRÜ

2. TOPSİS ve PROMETHEE Yöntemleri ile Finansal Performans
Değerlendirilmesi: XUSRD Üzerinde bir Uygulama
SÜRDÜRÜLEBİLİR İNDEKS SEKTÖRÜ
T.C.
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALİ
FİNANS YÜKSEK LİSANS TEZİ
Adhitya Wira DHARMA
Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Goktuğ Cenk AKKAYA
İZMİR. 2020

3. İ Ç E R İ K
1. GİRİŞ
2. YAZIN TARAMASI
3. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ
4. BULMA VE ÖNERİLER
5. SONUÇ
6. KAYNAKLAR

4. 1. GİRİŞ
Enerji bulunabilirliği, ekonomik ve sosyal kalkınma
sürecindeki en önemli göstergelerden biridir.
Kentleşme, göç ve artan nüfusun yanı sıra ekonomik
sanayileşmenin etkisi, enerji talebinin hızlı ve düzenli
bir şekilde artmasına neden olmaktadır. OECD raporu,
Türkiye'deki elektrik ve doğal kaynak talebinin hızlı bir
büyüme kaydettiğini ve yıllık büyüme oranının
Türkiye'nin enerji kullanımının önümüzdeki on yıl
içinde% 50 artması bekleniyor. Temmuz 2019'da
Türkiye'nin kurulu gücü 90.4 GW idi ve bu da 15 yılda
üç kat arttı (http://www.mfa.gov.tr/).
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

5. Şekil 1 : 2000-2018 dönemi için Türkiye'de toplam elektrik talebi
Kaynak : http://www.mfa.gov.tr/turkeys-energy-strategy.en.mfa
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

6. 2. YAZIN TARAMASI
TOPSIS (Techniques for Order Preferences by İdeal Solution Method) yöntemini kullanarak finansal
oranların şirket performansını ölçmedeki etkilerini analiz etmek için önceki birkaç çalışma yapılmıştır. Bu
çalışmalardan bazıları şunlardır (Tablo 1):
No Araştırmanın Adı Araştırmanın Başlığı Araştırmanın Sonuçları
1. Feng ve Wang,
2000
Considering The Financial
Ratios on The Performance
Evaluation of Highway
Industry
Feng ve Wang (2000) tarafından yapılan araştırmada, Tayvan'daki
beş havayolunun performansı TOPSIS yöntemi kullanılarak analiz
edildi. Bu çalışmada, Tayvan havayolu şirketlerinin taşımacılık ve
finansal göstergeleri olarak 22 değişken ele alınmış ve
performansları bu değişkenler doğrultusunda listelenmiştir. Çalışma
sonucu, doğru finansal oranların belirlenmesinin performans
hesaplamasında çok önemli olduğu sonucuna varılmıştır.
2. Yükçü ve Atağan,
2010
TOPSIS Yöntemine Göre
Performans Değerleme
Bir holdinge bağlı aynı sektörde faaliyet gösteren üç otel işletmesi
için performans hesaplaması gerçekleştirilmiştir. Çalışmada
TOPSIS yönetiminin performans değerlendirmede başarılı sonuçlar
verdiği ve karar vericilere buyöntemin farklı değerlendirme
seçenekleri sunduğu belirtilmiştir.
Tablo 1. TOPSIS Yöntemini Kullanarak Önceki Çalışmalar
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
DEVAM..

7. 3. Özgüven,
2011
Kriz Döneminde Küresel Perakendeci Aktörlerin
Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle
Değerlendirilmesi
Perakendecilik sektöründe faaliyet gösteren üç büyük
hipermarketin performansı TOPSIS yöntemi ile analiz
edilmiştir. 2005-2009 yılları arasında perakendecilerin
performansları değerlendirildiğinde 2005 ve 2006 yılı
için Carrefour'un, 2007 ve 2008 yıllarında Migros'un,
2009 yılında ise Tesco-Kipa'nın performans açısından
ilk sırada yer aldığı görülmektedir.
4. Kim ve
Jung,
2011 Exploiting The Decision-Making Tecnique to Explore
The Relationship Between The Financial Factors and
The Stock Preference
Kore borsasında işlem gören 8 işletme üzerinde 16
adet finansal kriter ile faktör analizi yaparak TOPSIS
yöntemi sonuçları ve finansal oranların sonuçları
arasında korelasyon analizi yapılmış ve ilişkinin düşük
çıktığı görülmüştür.
5. Orçun ve
Eren,
2017
TOPSIS Yöntemine Göre Performans
Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama
Borsa İstanbul’da (BIST) işlem gören teknoloji
şirketlerinin mali performansları TOPSIS yöntemi
kullanılarak analiz edilmiştir. Şirketlerin ilgili
dönemlere yönelik finansal performanslar sıralamaları
ile borsa getiri sıralamaları da analiz edilmiş ve
herhangi anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği DEVAM..

8. PROMETHEE (Preference Rangking Organization Method for Enrichment Evaluation) yöntemini
kullanarak finansal oranların şirket performansını ölçmedeki etkilerini analiz etmek için önceki birkaç
çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan bazıları şunlardır (Tablo 2):
Tablo 2. PROMETHEE Yöntemini Kullanarak Önceki Çalışmalar
No Araştırmanın Adı Araştırmanın Başlığı Araştırmanın Sonuçları
1. Kosmidou ve
Zopounıdis, 2008
Measurement of Bank
Performance in Greece
Performansını değerlendirmek için PROMETHEE yöntemini
kullandı 2003-2004 dönemleri için Yunanistan'daki mevduat ve
kooperatif bankaları. Mevduat ve kooperatif bankalarının
performansını değerlendirmek için farklı finansal oranlar seçtiler.
Elde edilen sonuçlar mevduat bankalarının daha fazla müşteri
çekmek için hesaplarını artırma eğiliminde olduklarını
göstermektedir daha rekabetçi hale geliyor.
2. Sakarya ve
Aytekin, 2013
PROMETHEE Çok Kriterli
Karar Verme Yöntemiyle Bir
Uygulama
Bankaların finansal performanslarını PROMETHEE yöntemi ile
stok getirilerinden elde edilen performans sonuçları. Kamu
sermayeli, özel sermayeli ve finansal performansı elde etmek için
10 finansal oran kullandılar halka açık yabancı sermayeli mevduat
bankaları.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
DEVAM..

9. 3. Uzar, 2013 Financial Performance Test of
Public Banks in Turkey: An
Application of PROMETHEE
PROMETHEE yöntemi ile Türkiye'deki kamu bankalarının
finansal performansını ölçmeye çalışmıştır.m Kamu
bankalarının kriz öncesi (2002-2007) dönemi ve kriz
sonrası (2008-2012) dönemindeki finansal performansını
karşılaştırmıştır. Sonuçlar, küresel krizin Türk kamu
bankalarını doğrudan etkilemediğini ortaya koydu.
4. Bağcı ve Rençber,
2014
Kamu Bankaları ve Halka Açık
Özel Bankaların Promethee
Yöntemi İle Karlılıklarının
Analizi
PROMETHEE yöntemini kullanarak kamu ve özel
bankaların performansını karşılaştırmaya çalışmıştır.
Araştırma sonuçları Halkbank’ın (Türkiye'deki kamu
bankalarından biri tüm kamu ve kamu bankaları arasında
en karlı banka olduğunu göstermiştir.
5. Bülbül ve Köse,
2016
Türk Sigorta Sektörünün
PROMETHEE Yöntemi ile
Finansal Performans Analizi
Promethee yönteminin sigorta sektöründe de başarıyla
uygulanabileceğini göstermektedir. Net üstünlük
değerlerine göre, 2013 yılında en yüksek finansal
performansa sahip olan ilk altı hayat dışı sigorta şirketi
sırasıyla; Axa, Anadolu, Allianz, Aksigorta, Mapfre Genel
ve Yapı Kredi Sigorta Şirketi’dir. Pozitif performans
gösteren 11 sigorta şirketi (Aksigorta, Allianz, Anadolu,
Axa, , Euro, Groupama, Güneş, Mapfre Genel, Sompo
Japan, Yapı Kredi ve Ziraat) dışında 24 sigorta şirketi
negatif performansa sahiptir. En düşük performans puanı
Hür Sigorta Şirketi’ne aittir.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
DEVAM..

10. 6. Şahin ve Başarır,
2019
Bireysel Emeklilik Şirketlerinin
Finansal Performanslarının
Değerlendirilmesi
Çalışmada bireysel emeklilik şirketlerinin finansal
performansı TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri
kullanılarak analiz edilmiştir. TOPSIS yöntemi
kullanılarak yapılan karşılaştırma sonucunda en iyi
performans gösteren şirket Allianz Yaşam ve Emeklilik,
Vakıf Emeklilik ve Hayat ise son şirkettir. PROMETHEE
yöntemi kullanılarak yapılan sıralamada ilk sırada yer
alan şirket, TOPSIS yönteminde olduğu gibi Allianz Yaşam
ve Emeklilik oldu. Son sırada Axa Hayat ve Emeklilik var.
Tüm bu farklılıklara rağmen, her iki yöntemden elde edilen
sonuçlar birbiriyle tutarlıdır.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

11. 3. ARAŞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI
Bu çalışmanın temel amacı, İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası'nda listelenen sürdürülebilir endeks (XUSRD)
üzerindeki şirketlerini finansal performansını TOPSIS ve
PROMETHEE yöntemleriyle değerlendirmek ve
karşılaştırmaktır. Ayrıca bu rapor, şirketin finansal
performansı ve ilgili hisse senedi getirilerinin sıralamasını
belirlemeyi de amaçlamaktadır. Bu raporda, 2019
raporlama dönemi için bu şirketlerin finansal tablolarını
analiz ederek, amaçlı örnekleme yöntemini kullanarak
endekste listelenen 5 şirketi seçtim. Analize dahil edilen
şirketler Tablo 4'te gösterilmektedir.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

12. Tablo 4. Analiz Şirketler Listesi
No. Şirket Kodu
1. Enerjisa Enerji A.Ş. ENJSA
2. Akenerji Elektrik Üretim A.Ş. AKENR
3. Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. ZOREN
4. Aksa Enerji Üretim A.Ş. AKSEN
5. Anel Elektrik Proje Taahhut ve Tic A.Ş. ANELE
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

13. Bu çalışmada, şirketin finansal performansı oran analizi kullanılarak analiz edilmiş, kullanılan veriler bir
yıllık (2019)muhasebe dönemi için şirketin finansal tablolarından alınmıştır. Araştırma verileri, araştırma
sonucunda yorumlanacak Microsoft Excel ve Promethee-GAIA kullanılarak işlenmiştir. Araştırmada veri
kaynağı olarak finansal oranların detayları, aşağıdaki Tablo 5'te detaylı olarak verilmiştir:
Tablo 5. Çalışmada Kullanılan Finansal Oranlar
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
Kodu Rasyo Analizi Formül
I1 Cari Oranı Dönen Varlıklar/KVYK
I2 Nakit Oranı (Hazir Değerler+Menkul Kiymetler)/KVYK
I3 Borçlanma Oranı Toplam Borçlar/Toplam Varlıklar
I4 Alacak Devir Hızı Oranı Net Satışlar/Kısa Vadeli Ticari Alacaklar
I5 Borç Özsermaye Oranı (Kısa Vadeli Borçlar+Uzun Vadeli Borçlar)/Özsermaye
I6 Aktif Devir Hızı Oranı Net Satışlar/Toplam Varlıklar
I7 Satış Karlılığı Oranı Net Kar/Net Satışlar
I8 Özsermaye Karlılığı Oranı Net Kar/Özsermaye
I9 Esas Faaliyet Karlılığı Net Kar/Esas Faaliyet Karı

14. TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirilmesi
PROMETHEE4. BULGULAR VE DEĞERLENDİRMESİ

15. Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya konu olan 5 şirketlerin finansal performansı TOPSIS yöntemi
kullanılarak analiz edilmiştir, analiz bir yıllık muhasebe raporu (2019) için aşağıdaki adımlarla
yapılmıştır:
 ADIM 1 : Karar Matrisinin Oluşturulması
2019 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9
ANELE 1.3744 0.1367 0.6387 3.4417 1.7677 0.7318 0.0034 0.0070 0.1237
AKSEN 0.9115 0.0413 0.5508 3.2351 1.2260 0.6562 0.0590 0.0862 0.3373
ZOREN 0.4334 0.0993 0.9122 10.8841 10.3909 0.4477 -0.0166 -0.0846 -0.0976
ENJSA 0.7887 0.0641 0.7079 3.8773 2.4231 0.8315 0.0531 0.1512 0.3373
AKENR 0.5198 0.1881 0.8602 14.9042 6.1518 0.2652 -0.4062 -0.7706 -8.2975
Toplam 4.0278 0.5295 3.6697 36.3424 21.9596 2.9324 -0.3072 -0.6108 -7.5968
Tablo 6. 2019 Yılı Karar Matrisi (A)
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

16.  ADIM 2 : Standart Karar Matrisinin Oluşturulması
Karar matrisi, karar matrisinde ilgili sütun değerlerinin karelerinin toplamının karekökü bölünerek
standardize edilir (Tablo 7).
Tablo 7. 2019 Yılı Standart Karar Matrisi (R)
ANELE 0.9690 0.0708 0.2445 0.6093 0.2499 0.3856 0.0000 0.0001 0.0018
AKSEN 0.4263 0.0064 0.1818 0.5383 0.1202 0.3101 0.0084 0.0094 0.0137
ZOREN 0.0963 0.0374 0.4987 6.0936 8.6358 0.1443 0.0007 0.0090 0.0011
ENJSA 0.3191 0.0156 0.3003 0.7733 0.4696 0.4979 0.0068 0.0288 0.0137
AKENR 0.1386 0.1339 0.4434 11.4262 3.0269 0.0507 0.3984 0.7474 8.2823
2019 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9
R matrisi aşağıdaki gibi elde edilir :
Rij =
RI1 RI2……………….RIn
. . .
. .
Rm1………………….Rmn
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

17. 2019 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9
ANELE 0.1391 0.0100 0.0360 0.0832 0.0329 0.0557 0.0000 0.0000 0.0001
AKSEN 0.0612 0.0009 0.0268 0.0735 0.0158 0.0448 0.0004 0.0005 0.0007
ZOREN 0.0138 0.0053 0.0735 0.8324 1.1374 0.0209 0.0000 0.0005 0.0001
ENJSA 0.0458 0.0022 0.0442 0.1056 0.0619 0.0720 0.0003 0.0016 0.0007
AKENR 0.0199 0.0189 0.0653 1.5609 0.3987 0.0073 0.0178 0.0416 0.4516
Toplam 0.1391 0.0100 0.0360 0.0832 0.0329 0.0557 0.0000 0.0000 0.0001
Tablo 8. 2019 Yılı Karar Matrisi (A)
 ADIM 3 : Ağırlıklı Standart Karar Matrisinin (V) Oluşturulması
Ağırlıklı normalize edilmiş matris (wi) , her bir değerin ağırlıkları ile çarpılmasıyla oluşturulur (Tablo 8) .
W1RI1 W2RI2 …………. WnRIn .
. .
. .
. .
W1Rm1 W2Rm2 ………….WnRmn
V ij =
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

18.  ADIM 4 : İdeal (A+) ve Negatif İdeal (A-) Çözümlerin Oluşturulması
Dördüncü aşamada, normalize edilmiş karar matrisinin her sütunundaki en büyük değer, pozitif-ideal
çözüm (A+) değeri için, ağırlıklı normalize edilmiş karar matrisinin her sütunundaki en küçük değer negatif
için seçilmiştir ideal (A-) çözüm değeri. Tespit edilen pozitif ve negatif ideal çözelti değerleri Tablo 9'de
verilmiştir.
Tablo 9. Pozitif ve Negatif İdeal Çözüm Değerleri
2019 I1 I2 I3 I4 I5 I6 I7 I8 I9
A+ 0.1391 0.0189 0.0268 1.5609 1.1374 0.0720 0.0178 0.0416 0.4516
A- 0.0138 0.0009 0.0735 0.0735 0.0158 0.0073 0.0000 0.0000 0.0001
Förmülünden hesaplanacak set A* = V1*, V2*…….Vn*
Förmülünden hesaplanacak set A- = V1-, V2-…….Vn-
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

19.  ADIM 5 : Ayırım Ölçülerinin Hesaplanması
Her karar noktasının pozitif ideal çözümden uzaklığı S + ve negatif ideal çözümden uzaklığı S-, aşağıdaki
gibidir (Tablo 10).
Tablo 10. Pozitif ve Negatif İdeal Çözüm Değerleri
2019 Si+ Si-
ANELE 1.8999 0.1411
AKSEN 1.9189 0.0764
ZOREN 0.8702 1.3542
ENJSA 1.8679 0.0960
AKENR 0.7520 1.6016
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

20.  ADIM 6 : İdeal Çözüme Göreli Yakınlığın Hesaplanması
Altıncı aşamada, şirketler pozitif-ideal çözüme olan yakınlıklarına göre sıralandılar. Tablo 11 göstermektedir
finansal performans analizi sonuçlarından elde edilen Ci + değerlerine göre şirketlerin sıralaması.
Tablo 11. TOPSİS Yöntemi ile Şirketlerin Performans
Değerleri ve Sıralamaları
2018 Ci+ Sıralama
AKENR 0.6805 1
ZOREN 0.6088 2
ANELE 0.0691 3
ENJSA 0.0489 4
AKSEN 0.0383 5
Ci+ = 0.0764/ [0.0764+1.9189] = 0.002
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

21. 0.0691
0.0383
0.6088
0.0489
0.6805
0.0000
0.1000
0.2000
0.3000
0.4000
0.5000
0.6000
0.7000
0.8000
1
Ci+
Şirketin Değeri
Şirketlerin Performans Değerleri ve
Sıralamaları
ANELE AKSEN ZOREN ENJSA AKENR
Şekil 2. Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

22. PROMETHEE Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirilmesi
PROMETHEE4. BULGULAR VE DEĞERLENDİRMESİ

23. Adhitya Wira Dharma | Finansal Piyasalar ve Borsa
file > new
 ADIMLARI
1

24. Adhitya Wira Dharma | Finansal Piyasalar ve Borsa
Toplam şirket
Toplam finansal oranı
2
3

25. Adhitya Wira Dharma | Finansal Piyasalar ve Borsa
Finansal oranı
Ağırlık
Veri Analizi
4
5
6

26. Tablo 12. PROMETHEE Yöntemi ile Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları
2019 Phi Sıralama
ZOREN 0.2138 1
AKENR 0.1481 2
ENJSA -0.1142 3
ANELE -0.1206 4
AKSEN -0.1271 5
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya konu olan 5 şirketlerin finansal performansı PROMETHEEyöntemi
kullanılarak analiz edilmiştir, analiz bir yıllık muhasebe raporu (2019) için aşağıdaki adımlarla yapılmıştır:

27. 0.2138
0.1481
-0.1142 -0.1207 -0.1272-0.1500
-0.1000
-0.0500
0.0000
0.0500
0.1000
0.1500
0.2000
0.2500
Phi
Phi
Şirketin Değeri
Şirketlerin Performans Değerleri ve
Sıralamaları
ZOREN
AKENR
ENJSA
ANELE
AKSEN
Şekil 3. Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

28. Şekil 4. Şirketlerin Performans Değerleri ve Sıralamaları
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği

29. 5. SONUÇ
Bu çalışmada, BIST listesinde yer alan beş (5)
enerji şirketinin finansal performansları TOPSİS ve
PROMETHEE yöntemleri ile 2019 yıllık finansal
verilerle analiz edilmiştir. Yapılan finansal analizler
sonucunda ANELE, AKSEN, ZOREN, ENJSA,
AKENR (Tablo 11) olarak listelenen şirketler
finansal performans puanlarına göre güçlü olarak
zayıf olarak sıralanmıştır. Bu çalışma, aynı
sektördeki herhangi bir şirketin finansal
performansını analiz etmek için farklı finansal
oranlar ve yöntemler kullanılarak genişletilebilir.
Adhitya Wira Dharma | Finansal Mühendişliği
DEVAM..

30. Analiz sonuçları, sonuçlarda önemsiz farklılıklar
gösterdi, TOPSİS yöntemini kullanan performans
ölçümlerinin sonuçları, Akenerji şirketi’nin diğer 4
yarışmacı arasında en iyi performansa sahip olduğunu,
bunu Zorlu Enerji, Anel Elektrik, Enerjisa Enerji, ve
son olarak Aksa Enerji izlediğini gösterdi. Şirketin
PROMETHEE’yi kullanarak yaptığı performans
ölçümü Zorlu enerji’nin 4 rakibi arasında en iyi
performans gösteren şirket olduğunu, ardından
Akenerji, Enerjisa Enerji, Anel Elektrik, ve Aksa Enerji
gösterdiğini gösteriyor. İki ölçüm yöntemi arasındaki
fark çok farklı olmayan sonuçları gösterir.
Bu sunumu takip ettiğiniz için çok teşekkür ederim.
5. SONUÇ
5. KAYNAK
Turkey’s Energy Profile and Strategy. son guncelleme 02 Nisan, 2020, http://www.mfa.gov.tr/turkeys-energy-
strategy.en.mfa