SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  536
Télécharger pour lire hors ligne
ISMAIL 
KADARE 
GJAKFTOHTËSIA 
NOVELA 
SHTËPIA BOTUESE «NAIM FRASHËRI»
Redaktor
s 
Silva e kaloi me shpejtësi sheshin e ministrive, me-gjithatë, 
kur mbërriti te hyrja e ministrisë së saj, ishte 
pak vonë. 
Pa e ngadalësuar ecjen, përshëndeti nëpunësin e 
shërbimit, fytyra e të cilit mezi dallohej pas xhamït të 
p o r t i n e r i s ë dhe ashtu, gjysmë me vrap, nisi të ngjiste 
shkallët. 
Në k o r r i d o r i n e k a t i t të dytë desh u përplas me të 
n j o h u r i n e saj të d i k u r s h ëm Viktor Hilën, të cilin s'e ki-s 
h t e t a k u a r prej kohësh.
— O, si jeni? — tha ajo, me f r y m ë m a r r j e akoma të 
s h p e s h u a r nga ngjitja e shkallëve. — Ç'ju ka s j e l l ë k ë n - 
dej? 
Ai e vështroi me ca sy të h u t u a r dhe v e t ëm t a n i Sil­va 
v u r i re në fytyrën e tij të p a r r u a r një n d j e n j ë l o d h j e - 
j e d h e inerzie. 
— Një ngatërresë, — ia bëri ai nëpër dhëmbë, duke i 
s h o q ë r u a r fjalët me një lëvizje të dores. — Ku ë s h t ë zy-ra 
e zëvendësministrit? 
— Ju çoj une, — t h a ajo. — Ejani. 
Ajo eoi përpara, e lehtësuar që m u n d të lëvizte. Me-g 
j i t h ë s e tani e t a k o n t e rrallë, a s h t u si të g j i t h ë të n j o h u - 
r i t e t j e r ë të përbashkët të saj dhe të së m o t r ë s , t a n i që 
Ana s ' i s h t e më, Silva si'llej me t a me shumë k u j d e s , si me 
diçka t ë r r ë s h q i t s h m e dhe t ë thyeshme l e h t ë. 
— Këtu, Viktor, — tha me zë të ëmbël. 
Ai mërmëriti një si përshëndetje dhe, pa i dhënë as 
dorën, trokiti te dera. 
E k i s h te humbur fare, tha ajo me vete duke ecur 
drejt zyrës së saj. Do të i s h t e fyer prej kujtdo nga një s j e - 
Uje e tille, por jo prej t i j. 
— Mirëmëngjes, — t h a duke hapur d e r ë n e zyrës. 
— Mirëmëngjes, Silva, — t h a shefi. 
Shqiptimi i e m r i t të saj pas f jalës «mirëmëngjes»- t r e - 
gonte se ai as që ia k i s h t e vënë re vonesën. M e g j i t h a t ë, 
ndërsa v i n t e pardësynë në mbajtëse, Silva t h a: 
— U vonova pak. 
Linda, shoqja e zyrës, që e ndiqte me n j ë v ë s h t r im 
t ë gëzueshëm që nga t r y e z a e saj e punës, gjeti r a s t i n t 'i 
s h k e l t e syrin. Ajo k i s h t e n d ë r r u a r k r e h j e n e flokëve dhe 
k ë s h t u dukej akoma më simpatike. Ajo është njëzet e t re 
vjeoe, mendoi Silva, ndërsa hapte s i r t a r ë t për të n x j e r rë 
dosjet, ç'i duhet të d u k e t më e r e? 
Në zyrë zotëroi heshtja. Kjo ishte koha e o r a r i t zyr-t 
a r >kur heshtja dukej më e paduirueshme, n g a q ë n j e r ë z it 
akoma s'icishin pasur mundësi të këmbenin dy f j a l ë për 
d ï t ë n e djeshme, apo për diçka që n u k u d u r o h e j sa ta 
thoshin. Nga d r i t a r e t e l a r t a barok h y n t e n j ë nga ato lloj 
6
ndriçimesh të permbajtura, që duket sikur gjithë t e p r i - 
met apo tekat e mo t i t i lënë p ë r j a s h t a xhamave, duke le-j 
u a r brenda vetëm a t ë që është e nevojshme për një zy-rë. 
Balli i shefit, i lëmuar, i zgjeruar paksa nga sprapsja 
e flokëve, ishte i palëvizshëm, mbi fcryezë. Anash saj, Sil­va, 
pothuajse e ndiente fizikisht padurimin e profilit të 
Lindas për t 'u kthyer nga ajo. 
Një p a d u r im të tillë mëngjeseve ajo a r r i n t e f i a ka-lonte 
e d h e Silvës, k ë s h t u që të dyja bashkë mezi e prisnin, 
pas çdo tingëllimi të ziles së telefonit apo trokitjeve të 
derës, që shefi të ngrihej e të t h o s h t e : po më thërnesin. 
Pastaj pak k o h ë pasi ai dilte, e ndienin dhe v e t ë se padu-rimi 
i t y r e s'kishte q e n ë d h e aq i p ë r l i g j u r dhe nga m u n - 
gesa e shefit s ' n d r y s h o n t e ndonjë gjë e niadhe në zyrë. 
Madje, kur në përgjithësi shefat ishin në mbledhje dhe 
nga zyrat fqinje vinte ndokush për të bëirë një çikë mu-habet, 
k i s h t e raste që Silva, bile dhe Linda, bëheshin n e r - 
voze dhe mezi prisnin që njerëzit të largoheshin për të 
vazhduar punën. Megjithatë kjo përvojë e p ë r s ë r i t u r nuk 
i pengonte t'i shijonin çdo here, po me a t ë kënaqësi, ças-t 
e t e p a r a , kur shefi i linte vetëm. 
Telefoni ra disa h e r ë , por a s n j ë h e r ë shefi n u k s h q i p - 
toi fjalët «po vij». Ai u n g r i t e doli vetë, a t ë h e r ë k u r ato 
e k i s h i n humbur s h p r e s ë n se do të ikte. 
— Uf, — tha Linda, porsa, ai doli. — Sot s'po më 
punohet hiç. 
— Ky model flokësh të shkon shumë, — t h a Silva. 
F y t y r a e Lindës shkëlqeu e gjitha. 
— Vërtet? 
— Kur hyra në mëngjes, thashë me vete: ç'ishte 
nevoja që të duket akoma më e re se ç'është? 
— O, s'jam edhe aq e re sa ç'e ben ti. 
— O zot, — tha Silva, — sa e pangopur që je. Në 
qoftë se ty s'të duket vetja e re, atëherë ç'do të thosha 
une? 
Linda e pa ngultas. 
— Megjithatë une do të këmbehesha me gjithë 
qejf me ty. 
7
— Si? — ia beri Silva dhe, pa e d i t u r as vetë pse, 
ndjeu që u skuq lehtë. 
Linda buzëqeshi. 
— Thashë se do të këmbehesha me gjithë qejf me 
ty. 
— Ah, ja ç'na doli, — ia beri Silva. — Mos u bëj 
e pasinqertë, Linda. 
— Jo, — nguli këmbë tjetra. — J a m k r e j t ë s i s h t e 
s i n q e r t ë në a t o që thashë. 
Silva e n d i e n t e se e s k u q u r a nuk i k i s h t e ikur a k o ­ma 
nga fytyra. Ç'është ky budallallëk, tha me vete. 
Për fat të m i r e u hap dera dhe hyri një p r o t o k o - 
l l i s te e shëndoshë duke t h ë n ë « b r r r sa ftohtë!» Ajo vuri 
dorën te kaloriferi dhe tundi kokën. 
— Te ju kaloriferët ngrohin mire, k u r s e ne u t h a më 
së f toh ti. Ku e keni shefin? 
. — Besoj se do të k t h e h e t shpejt, — t h a Linda. — 
T'i them gjë? 
— Jo, vij prapë më vonë, — tha ajo dhe doli. 
Linda ndoqi me sy derën gjersa u mbyll dhe u 
kthye nga Silva. 
— Sado e çuditshme që të duket, ione jam k r e j t e 
s i n q e r t ë në a t ë që thashë, — t h a ajo. — Megjithëse d he 
aq e çuditshme nuk duket. 
— Lëre më mire këtë bisedë, — t h a Silva, k u r se 
me vete s h t o i : O zot. s'di as vetë ç'flas. 
— E pse? — ia b a r i Linda me një ankdm përkëdhelës. 
Në derë t r o k i t ë n përsëri. Krejt s h k u j d e s s h ëm d h e pa 
a r r i t u r që ato të thoshin «hyr», dikush e hapi d e r ë n. 
— Komunistët, në orën dhjetë, mbledhje partie, — 
t h a një kokë, trupi i të cilit k i s h t e m b e t u r j a s h t ë dere. 
— Ah, po te ju s'ka komunistë. më falni. 
Dera u mbyll me po a t ë zhurmë që u h a p , dhe d y - t ri 
h e r ë në k o r r i d o r u dëgjua zëri i t i j : «Komunistët, në o r ën 
dhjetë, mbledhje e s h k u r t ë r p a r t i e . » - 
Dera u h a p dhe hyri shefi më i zymtë se zakonisht. 
Kështu bëhej gjithmonë, sa herë që lajmërohej p a p r i t ur 
për ndonjë mbledhje p a r t i e gjatë o r a r i t z y r t a r . Ai n uk 
8
ishte anëtar p a r t i e d h e t ë gjithë e dinin se e k i s h t e farengë 
k ë t ë gjë. Ç'e do, se k am a t ë «të kuqen», u t h o s h t e miqve 
t ë tij për t e s e r ë n e P a r t i s ë , sa h e r ë që b ë h e j f j a l ë për m u n - 
dësinë e emërimit të tij në ndonjë post të rëndësishëm. 
Por gjatë jetës së përditshme në zyrë, i rrëmbyer_ nga 
ritmi i punës, nga u r d h r a t që u j e p t e v a r t ë s v e dhe nga 
vetë pozita e tij si shef, jo v e t ëm ai vetë, por k i s h t e për-s 
h t y p j e n se edhe të t j e r ë t , e h a r r o n i n mosqenien e tij në 
P a r t i . Mirëpo ja, vinte një çast i tillë, kur në korridor 
dikush lajmëronte: «Komunistët në mbledhje të P a r t i ­së 
» dhe ai e n d i e n t e veten keq. Gjatë gjithë kohës që 
vazhdonte mbledhja e P a r t i s ë , ishte në n j ë siklet t ë m a d h ; 
çdo n j e r i që e shikonte, i dukej sikur do të habitej me të 
(në t ë v ë r t e t ë kjo kishte ndodhur disa herë). «Po ti, s'pas-ke 
shkuar në mbledhje? Ah, po ti s'je a n ë t a r , më fai.» 
Këto ishin caste me të v ë r t e t ë të v ë s h t i r a për të. 
S'dinte ç'të bënte. Që të mos binte në sy, ikte, vërtitej 
korridoreve, nganjëherë zhdukej fare nga zyra. Akoma 
më keq e ndiente veten në mbledhjet e hapura të P a r ­tisë, 
k u r në pjesën e dytë të mbledhjes s e k r e t a r i i orga-nizatës 
t h o s h t e : tani shokët pa parti të na falin, se kë-mi 
ca problème të brendshme. Në a t ë çast s'e donte ve­ten. 
Dilte kokulur bashkë me të t j e r ë t , me një përzierje 
dëshpërimi e fyerjeje në fytyrë, sikur t ë t h o s h t e : më m i ­r 
e t ë mos na kishin ftuar fare. Dhe d y - t r i dite pas kësaj 
e ndiente veten si të v r a r ë. 
Ja, dhe t a n i po t r a z o n t e gjithë nervozizëm l e t r a t mbi 
tryezë. 
— Ku është m a t e r i a l i i zyrës së p l a n i t ? — t h a më në 
fund. 
— At je d u h e t ta keni, — u përgjigj Linda, me zë të 
bute. 
Kuptohej menjëherë që nuk k ë r k o n t e asnjë m a t e r i a l, 
sepse s i r t a r ë t e tryezës së tij u hapën e u mbyllën pa as­një 
kriter. Më në fund, prej njërit prej tyre, nxori pa-ketën 
e cigareve si edhe çakmakun, që kushedi pse i pël-qente 
ta mbante në sirtar, vuri një cigare në gojë dhe, 
pa e ndezur, doli nga zyra. 
9
— Është bërë tym, — t h a Linda. 
Silva doli për të çuar një m a t e r i a l te s e k r e t a r j a e m i - 
n i s t r i t . Në k o r r i d o r e k î s h t e qetësi. Një telefon që s'e 
n g r i n t e kush, binte vazhdimisht pas d e r ë s s ë n j ë zyre. Me 
siguri, i zoti i tij qe në mbledhje. 
Kur u k t h y e në zyrë, atje ishte Ariani. Buzëqeshnin 
t ë dy me Lindën për diçka që porsa e kishin t h ë n ë . P e r ­s 
e nuk shoqërohen bashkë? mendoi Silva. Do të ishte 
një çift i bukur. 
— Po i tregoja p ë r shefin, — t h a Linda. — Për n e r - 
vat që i hipin sa h e r ë ka mbledhje p a r t i e. 
— Sot mbledhja e P a r t i s ë më d u k e t se ë s h t ë për p u - 
nën e Kinës, — t h a Ariani. 
— V ë r t e t ? — ia b e r i Linda. 
— K ë s h t u më duket. 
Diku në korridor dëgjohej një përplasje e m b y t ur 
dyersh. Një telefon, ndoshta ai që kishte dëgjuar Silva, 
vazhdonte të binte në largësi. 
— Domethënë të gjitha ato që janë folur kohët e 
fundit për prishjen me Kinën janë të v ë r t e t a , — t h a Lin­da. 
— Me sa duket, — u përgjigj Ariani. 
Silva vështronte mendueshëm s y p r i n ë n e tryezës. 
— Një prishje kaq e qetë, — t h a ajo. — Sa e çudit­shme. 
Ariani u mat të t h o s h t e diçka, por në a t ë çast u h ap 
d e r a dhe hyri Simon Dersha, që p u n o n t e në zyrën fqinjè. 
— Ka mundësi të telefonoj ? — tha ai. — Telefoni y në 
ë s h t ë prishur. 
— Telefononi, — t h a Silva. Ajo deshi të k t h e n t e kokën 
nga Ariani, për të vazhduar bisedën, por u k u j t u a se ajo 
bisedë nuk mund të vazhdonte në prani të Simon Der-shës. 
Megjithëse fqinjë me zyrën e t y r e , ai k i s h t e qenë 
p ë r ta n j ë njeri i h u a j , p r a n i a e të cilit b i n t e në sy v e t ëm 
d i t ë n e ndarjes së rrogave, kur, i ulur në një k a r r i g e , për-bri 
llogaritarit, i m b a n t e çdo punonjësi kuotën e Bashki-meve 
Profesionale. Ai s'ishte as i mire, as i keq për ta, 
m e g j i t h a t ë në s y t ë e tij s'kishe qejf të bisedohej për 
10
asgjë. Ja dhe tani, Silva e ndiqte me sy k r a h u n e tij që 
po formonte numrin, duke e ndier se edhe s y t ë e Lin­des 
e të Arianit vështronin me të njëjtën mënyrë. 
— Simon, paske bërë kostum të ri, — t h a Linda. — 
E gëzofsh! 
— Falemnderit, — t h a tjetri, me dorezën e telefonit 
te goja. — E kam pasur prej kohësh. 
— S'ta kemi pare asnjëherë. 
Ai beri një si buzëqeshje naziqe, duke ulur Itokën 
poshtë. Kostumi blu i e r r ë t ia bënte edhe më të v r a rë 
n g j y r ë n e fytyrës. 
I s h t e hera e pare që Silva po e shikonte me v ë r e j t je 
a t ë njeri. Ai kishte qenë për të një njeri i mbyllur, mes-kin, 
dhe asaj i vinte gati çudi tani për a t ë f y t y r ë të hir-nosur, 
që dukej menjëherë se mund të kishte kaluar një 
n a t ë pa gjumë e nëpër të cilën vetonte h e r ë pas h e r e një 
mo'tiv lumturie. Dashuri? mendoi Silva gati me neveri, 
pothuajse e fyer, që d a s h u r i a dhe Simon Dersha mund të 
përziheshin një dite bashkë. 
Në heshtjen që qe vendosur në zyrë, dëgjoheshin si-njalet 
e telefonit që mbeteshin pa përgjigje, diku në një 
dhomë boshe. Simoni e mbylli më në fund telefonin, t ha 
«falemnderit»- dhe doli. 
— Edhe në zyrën tonë, para një çerek ore, bëri të 
n j ë j t ë n gjë, — tha Ariani, që r r i n t e akoma në këmbë. 
— Ka edhe ai jetën e t i j , — t h a Silva. 
— Sigurisht, — t h a Ariani. — Ku e lame fjalën? Ah, 
po, te kinezët. Te prishja e qetë. 
— Po, — tha Silva, — n u k ngjan fare me p r i s h j e n me 
sovjetikët. 
— A t ë h e r ë ishte më dramatike? — pyeti Linda. 
— Pa asnjë krahasim, — u përgjigj Silva. 
—Ti ke dhe Gjergjin atje, — t h a Linda. 
— E pra, ku qëlloi pikërisht tani, — ia bëri Silva. 
— Ë s h t ë h e r a e p a r e që shkon në Kinë? 
— Jo. Kohët e fundit ka s h k u a r disa herë. 
Ariani qe afruar te d r i t a r j a dhe po v ë s h t r o n t e për-j 
a s h t a . 
11
— Ejani të shikoni, — tha pas pak. 
— Çfarë? 
— Ne Sheshin «Skënderbej», kinezë. 
Ato u n g r i t ë n të dyja dhe u afruan te dritarja. Që 
andej dukej fare mire Sheshi «Skënderbej». Në t r o t u a r et 
e gjera dukeshin v ë r t e t grumbuj të mëdhenj kinezësh. 
Një pjesë lëviznin akoma, një pjesë kishin qëndruar në 
vend, p ë r p a r a kolonave prej mermeri të P a l l a t i t të Kul-t 
u r ë s . d h e më tutje, nën këmbët e m o n u m e n t i t të Skën-derbeut. 
— S ' k am p a r e ndonjëherë kaq s h u m ë kinezë, — t ha 
Ariani. 
— Po vijnë akoma, — tha Linda, — s h i k o këndej Bu-levardin 
e Madh. 
— N d o s h t a do të kenë qenë në ndonjë mbledhje në 
ambasadën e t y r e , — tha Silva. 
— Me siguri. 
Ato v ë s h t r u a n një copë h e r ë në heshtje. 
— E m b u s h ë n krejt sheshin, — t h a Linda. — Një pa-mje 
me të v ë r t e t ë e çuditshme. 
Silva v ë s h t r o n t e me një si vuajtje në fytyrë. Ajo lë-vizje 
e n g a t h ë t atje poshtë, ajo buisje nëpër shesh, e 
ngjashme ç u d i t ë r i s h t me lëkundjen e një m o r i e peshqish 
pa jetë, të shfaqur disi misteriozisht në mes të dites, i 
ngjallte një ndjesi neverie të përzier me njëfarë a n k t h i. 
— Duke p a r e muret e p a m b a r u a r a të n d ë r t e s ës së re 
t ë ambasadës kineze, njerëzit t h o n ë se po ndodh e njëjta 
gjë, a s h t u si e d h e me ambasadën sovjetike, — tha Linda. 
— Edhe a t ë h e r ë m a r r ë d h ë n i e t u prishën në p r a g të n d ë r - 
timit të ndërtesës së re të ambasadës sovjetike, apo jo? 
— P i k ë r i s h t , — t h a Ariani. — E k am dëgjuar edhe 
une një gjë të tillë. 
— Ti, Silva, the se kjo prishje është k r e j t e qetë, — 
t h a Linda. — Po ajo t j e t r a ishte n d r y s h e , a p o jo? 
— Me sovjetikët? O, atëherë gjithçka ishte gjithë 
nerv, e r r e z i k s h m e dhe e rende, — u përgjigj Silva, — 
tjetër gjë fare. 
— Po me jugosllavët si ishte? — Linda u pendua në 
12
çast per pyetjen. Ideja se mos po e b ë n t e si t e p ë r të mà-dhe 
në moshë, që po e pyeste për diçka që k i s h t e ndo-dhur 
r r e t h njëzet e pesë vjet më pare, e bëri të ndiejë 
t ë n x e h t ë në faqe. — Po ndoshta n u k të kujtohet, — shtoi, 
për t ë n d r e q u r në njëfarë mënyre gafën. 
— J o , më kujtohet, — t h a Silva. — Madje më k u j t o ­het 
fare mire. — Ajo bëri një si n ë n q e s h j e me vete. — 
Isha nxënëse atëherë, në shkollën fillore. Më kujtohet 
që ishte një mëngjes i ftohtë me shi, d h e zilja për të h y - 
r ë në k l a s ë po vononte, megjithëse n x ë n ë s i t ishin të r r e - 
s h t u a r të gjithë. Pastaj drejtori doli te pragu i shkollës 
dhe t h a : «Fëmijë, Titua tradhtoi!» 
— P a k a shumë e n j ë j t a gjë si me sovjetikët, — t ha 
Ariani. — Edhe une a t ë h e r ë isha nxënës. Kurse ty me si-guri 
s'të k u j t o h e t as n j ë r a as tjetra, — iu k t h y e Lindës. 
— Jo, pse? — ia bëri ajo e t u r b u l l u a r . — Diçka më 
kujtohet për Hrushovin. 
— Ti a t ë h e r ë ke qenë me siguri në kopsht, — t h a Sil­va, 
me një buzëqeshje të përmbajtur. 
Linda e ndjeu këtë h e r ë që u s k u q sikur të i s h t e f a j - 
tore. 
— O, ju po më beni fare foshnjë, — t h a ajo. — Mua 
më kujtohet fare mire si e hoqëm p o r t r e t i n e Hrushovit 
nga klasa, madje dikush deshi ta shkelte me këmbë, por 
mësuesja i t h a se s'duhej t e p r u a r. 
— E mban mend apo e ke lexuar në l i b r a ? — e n g a c - 
moi Ariani. 
— Sa i keq je, — t h a Linda. 
— Më një mijë e nëntëqind e g j a s h t ë d h j e t ë e një ti 
duhet të kesh qenë s h t a t ë vjeç, — t h a Silva. 
Linda tundi kokën. 
— Diçka më tepër. 
— K u r s e une, p i k ë r i s h t pak kohë pas ngjarjes, u m a r - 
tova, — t h a Silva. 
— V ë r t e t ? — ia b ë r i Linda. 
Silva vështroi mendueshëm pas xhamave. 
— I s h t e t a m am fillimi i bllokadës, kur ika nga a r - 
keologjia dhe erdha në ndërtim. 
13
— A t ë h e r ë e r d h ë n në n d ë r t im shumë i n x h i n i e r ë , apo 
jo? — tha Ariani. 
— Po. Ndërtimi u godit i pari prej pasojave të bllo-kadës. 
Silva vazhdonte të v ë s h t r o n t e në d r e j t im të xhama-ve. 
Të l a r g ë t a si nga një bote tjetër, të n d r i ç u a r a ftohtë, 
r u k u j t u a n t e a t r i a n t i k i Pasha Limanit, lënia përgjysmë 
e gërmimeve, ikja e saj nga arkeologjia dhe njohja me 
Gjergjin. Të gjithë të n j o h u r i t e tu quhen Gjergj, e ngac-monte 
a t ë h e r ë Ana, d u k e bërë aluzion ipër një djalë të 
arkeologjisë, me të cilin ajo qe s h o q ë r u a r më pare. 
— Domethënë a t ë h e r ë gjithçka ka q e n ë n d r y s h e , — t ha 
Linda. 
Silva bëri «po» me kokë. 
Ra telefoni. Linda n g r i t i dorezën, pastaj ia zgjati Sil­vas. 
— Të kërkojnë ty. 
Ndërsa Silva f liste,- Linda, duke bërë një sforcim të 
madh për të lënë j a s h t ë vëmendjes f jalët që t h o s h t e t j e t - 
r a në telefon, v ë r e n t e shprehjen e fytyrës së s a j . Asaj i 
p ë l q e n t e çdo gjë e Silvës, m ë n y r a si vishej, si buzëqeshte 
dhe sidomos si fliste. 
— E pra, — t h o s h t e Silva në telefon, — v ë r t e t qëlloi 
keq që s'është Gjergji. . . Sidoqoftë ditëlindjen do ta fes-tojmë 
n j ë l l o j . . . Në ç'orë t ë vini? Të t h em t ë d r e j t ë n , e d he 
t ë tjerëve nuk ua k am lënë t ë s a k t ë . . . Po kjo s'ka ndonjë 
r e n d a s i . . . Ju ejani r r e t h shtatës, ose si t'ju vijë më 
mbarë. Të gjithë j a n ë njerëz të afërm. . . Po, po, k r y e - 
sisht farefis. . . Mirupafshim, mire se te vini! 
Me të lënë dorezën e telefonit, Silva u mat t ' u t h o ­s 
h t e a t y r e diçka, ndoshta për atë ditëlindje, p ë r të cilën 
porsa kishte folur, por në atë çast u h a p dera dhe h y ri 
shefi. Kishte njëfarë lehtësimi në fytyrë, megjithëse 
vështrimi i tij ishte p r a p ë t e p ë r serioz. Me s i g u r i m b l e d h ja 
e komunistëve k i s h t e m b a r u a r dhe, sic t h o s h t e Linda, 
s h p r e h j a e fytyrës së s h e f i t në r a s t e të tilla n u k i s h t e veç-se 
e kopjuar nga ndonjë fytyrë komunisti që p o r s a k i s h te 
dalë nga mbledhja dhe me t ë cilin ai qe k r y q ë z u a r në k o - 
14
r r i d o r . Dukej sikur shefi donte të t h o s h t e diçka, por se 
ç'e pengonte. Ariani, që ishte i b i n d u r se shefit n u k i pël-q 
e n t e ta gjente a t ë në zyrën e vet, u largua qetësisht. 
— P ë r a t ë ishte mbledhja, — t h a shefi, pa e n g r i t ur 
kokën nga s h k r e s a t . — Për Kinën. 
— A s h t u ? — ia bëri Linda. 
— Me sa duket, po devijojnë. Yt shoq do të na sj elle 
lajme më t ë sigurta, besoj, — t h a ai, d u k e i u d r e j t u a r Sil­vas. 
— Kur vjen? 
Silva ngriti supet. 
— Nuk e di, — tha. — S'kam m a r r e asnjë lajm prej 
t i j . 
Ajo ishte akoma në këmbë, dhe, pa d i t u r as vetë pse, 
u k t h y e nga d r i t a r j a për të p a r e Sheshin -«Skenderbej»-. 
— Linda, — tha ajo me zë të ulët, duke e p r e k u r te 
supi, — shiko a t j e. 
Linda u kthye dhe afroi kokën te xhami. 
— Sa çudi, — t h a ajo. 
— Ç'është. — ia bëri shefi. 
— Diçka e çuditshme, — t h a Silva. — P a k caste p ë r p a - 
r a Sheshi «Skënderbej» ishte mbushur me kinezë. Tani 
j a n ë zhdukur të gjithë. 
— Sikur t'i k e t ë p ë r p i r ë dheu, — shtoi Linda. 
— Hm, — ia bëri shefi, — j a n ë enigmatikë. Ç'ka h e - 
q u r s h t e t i ynë për t ' u marrë vesh me ta. 
— Më mire të mos kishim pasur të bënim fare me 
ta, — t h a Linda. 
Shefi ngriti kokën. 
— Një fjalë goje, — tha. — Po këtu, moj vajzë, s ' ë s h të 
si në dashuri; më mire mos të të kisha njohur fare, e ku 
di une si j a n ë ato romanet e dashurisë. 
— N u k ju kuptova, — tha Linda, duke e v ë s h t r u a r me 
vëmendje. 
— Desha të t h em se punët midis s h t e t e v e s'janë n j ë - 
lloj si midis njerëzve, më do, s'të dua më, hajde të 
ndahemi. J a n ë gjëra të thella, r r e t h a n a objektive e tjera... 
— Ju kujtoni se une jam aq mendjelentë, saqë çdo 
15
gjë në bote të më duket si m a r r ë d h ë n i ë midis një çifti? 
— t h a Linda, e fyer. 
Shefi e v ë s h t r o i gjithë habi. 
— Po dale n j ë h e r ë , — ia b ë r i ai, — u n e n u k t h a s h ë n jë 
gjë të tillë. 
—Ashtu e t h a t ë , — t h a ajo. S y t ë e saj s h k r e p t i në 
nga zemërimi. 
Shefi bëri një lëvizje t ë kotë me d u a r . Ai k t h e u ko­kën 
nga Silva, si për të k ë r k u a r n d i h m ë n e saj në k ë të 
n g a t ë r r e s ë , pastaj, ngaqë nuk e k u p t o i dot nëse Silva 
mund t ë n d ë r h y n t e për t ë s q a r u a r diçka, h a p i prapë k r ä ­het, 
sikur të t h o s h t e «ç'më polli». 
Një copë h e r ë u mor me hapjen d h e mbylljen e s i r - 
t a r ë v e , sic b ë n t e zakonisht k u r ishte i t u r b u l l u a r , pastaj 
ndezi një cigare, të cilën e shoi sakaq. 
— Epo, mjaft, de, — t h a gjithë zemërim, — s'e t h a s hë 
me qëllim, dreqi e mori. Në fund të fundit, do të më du­roni 
ndonjë shaka. Shef më keni. 
Ai u n g r i t me vrull nga karrigia, futi paketën e ciga-r 
e v e në xhep d h e doli. 
— I çuditshëm, — t h a Linda, zemërimi i së cilës qe 
shuar p i k ë r i s h t n g a n x e h j a e t i j . — Në v e n d që të fyhesha 
u n e . . . 
Silva buzëqeshi qetësisht. 
— Z b r e s im në kafe? — t h a ajo. 
— Mos u zemërova më s h u m ë se ç ' d u h e t ? — tha Lin­da 
kur po zbritnin shkallët. 
Silva buzëqeshi, pa e pasur mend j en a t y . Aroma që 
vinte nga bufeja, i kujtoi se kishte për të b ë r ë akoma di-sa 
blerje të fundit për ditëlindjen e vajzës. Ishte h e r a e 
p a r e që e festonte d i t ë l i n d j e n pa të s h o q i n dhe kjo ishte 
n d i e r menjëherë. 
Bufeja ishte në katin nën tokë, dhe shkallët që të 
çonin at je ishin plot me n jerez që h i p n i n apo zbritnin. 
I s h t e ora e zakonshme kur nëpunësit p i n i n kafe. Në qo-shen 
e b a n a k u t Silva pa përsëri Viktor Hilën, që po p i n ­t 
e një gotë konjak. F y t y r ë n e kishte të dëshpëruar. 
16
— E gjetët zëvendësministrin? — pyeti ajo, kur u 
gjend përbri t i j. 
Viktor Hila bëri një shenjë me dore. 
— E gjeta, po ç'e do* 
— Njihuni, — e prezantoi Silva me Lindën, — një 
shoqja ime. Një i njohuri im. 
— Gëzohem, — ia bëri Viktor Hila, pa vështruar 
k u r r k ë n d . — Pranoni të m e r m i diçka nga une, j am tepër 
i mërzitur. 
— Po ç'keni k ë s h t u ? — t h a Silva. — Edhe në mën-gjes, 
kur ju pashë. .. 
— Më ka pjellë belaja, — t h a ai. — Në fillim e mora 
s i me të qeshur, po tani po më pjell. Kam që në mën-gjes 
që v ë r t i t em dhe askush s'më thotë asgjë të qartë. 
Ç'do të m e r r n i? 
— Po ndoshta s'ka nevojë, — t h a Silva. — Aq më t e ­për 
që s'jeni dhe në h u m o r . [ l 
— P i k ë r i s h t se s'jam në humor, mos më shtoni mër-zinë. 
Merrni diçka, ju lutem. E k am vërtet për kënaqësi. 
Linda e vështroi Silvën një grime sikur t'i thoshte 
«a është normal?» 
— Po mire, a t ë h e r ë , po m a r r im një kafe, — t h a Silva. 
Viktor Hila k t h e u gotën. 
— Më ka pjellë me n j ë kinez, — tha. 
— Me një kinez? — ia bëri Silva. 
— .Pikërisht pak më p a r e po flisnim për ta, — tha 
Linda, që po e vështronte gjithë k u r e s h t j e Viktor Hilën. 
— Me një kinez t ë . . . të. .. Oh, ç'kinez i lig, — m ë r - 
mëriti Viktor Hila. 
Linda zuri go j ën me dore, për të mos ia plasur të 
q e s h u r i t . Viktor Hila mori kafet nga banakierja dhe ua 
vuri secilës përpara. 
— Dje më njoftuan se j am i pezulluar. Më kuptoni, 
as në punë, as i pushuar, por i pezulluar, dhe gjithmonë 
për shkak të kinezit. K a m gjithë mëngjesin që po vërti­t 
em në ministri për të zgjidhur ngatërresën dhe s'po 
m u n d em dot. Më kuptoni? S'po mundem kurrsesi. Të 
g j i t h ë janë bërë si të s h u r d h ë r. 
2 - 2 T j) 1T
— E ç'punë keni pasur ju me k i n e z i n ? — pyeti Silva, 
pasi rufisi filxhanin , e kafes. — Jeni g r i n d u r me t e? 
— Më keq, — tha Viktor Hila. — I k am s h k e l u r këm-bën. 
Këtë h e r ë jo v e t ëm Linda por edhe Silva qeshi me 
zë. 
— Me gjithë mend e k e n i . . .? — pyeti Silva përmes 
së qeshurës. 
— Hm, — ia bëri Viktor Hila, — k ë s h t u qesha dhe 
une në fjllim, kur më t h a n ë se kinezi qe a n k u a r , por ta­ni 
e q e s h u r a po më del për hundësh. 
Linda vazhdonte të qeshte akoma d h e e vuri filxha­nin 
te banaku që të mos i derdhej kafja. 
— E pastaj, ç'ndodhi? — pyeti Silva. 
— Ç'e pyet, — tha tjetri. — Kinezi u a n k u a se u n e e 
shkela me qëllim. Une n a t y r i s h t t h a s h ë se e shkela pa 
qëllim. Puna shkoi në Ministrine e J a s h t m e . Ambasada 
kineze kërkoi dënimin tim. Kur morën vesh që une s'u 
dënova, përsëriti protestën. Thonë s e p u n a ka s h k u a r gjer 
në Pékin. Kanë dërguar atje r a d i o g r a f i n e e këmbës s'è 
kinezit dhe p r i t e t përgjigjja që a n d e j . E kuptoni tani që 
i k am punët keq? 
— Por ndêrkaq, me sa po dëgjojmë, punët me Kinën 
sikur s'po shkojnë d h e aq vaj, — ia beri Linda, që i k i s h te 
akoma s y t ë me lot nga të qeshurit. — K ë s h t u që e d h e ju 
mund të shpëtoni. 
— Ah, i di une këto, — t h a Viktori, — mund të n d o - 
dhin gjithfarë gjërash. Mund të vijë d i t a që dikush të 
shkojë të bëjë ndonjë proçkë mu p ë r p a r a ambasadës k i ­neze, 
m e g j i t h a t ë këmba që shkela u n e do të kujtohet. 
J am ters i madh. 
Gjithmonë po ai, t h a me vete Silva. I vrullshëm, i 
papërmbajtur, tërheqës rreziqesh mbi kokën e vet, a s h tu 
sic e kishte n j o h u r në kohën e prishjes me sovjetikët, k ur 
kishin shkuar disa herë me Anën, kur ai s h t r o n t e darkat 
e tij të paharrueshme. 
— Radioskopi, radiografi e këmbës së kinezit, nota 
18
q e v e r i t a r e , më kuptoni? — vazhdonte Viktor Hila. — Po 
kjo është çmenduri. 
Ai porositi dhe një gotë tjetër. 
—Kam një javë që më del gjumi h e r ë t dhe perse, — 
Viktor Hila uli zërin përsëri, — për një kinez të lig. 
Linda qeshi përsëri. 
— Më besoni, po bëhem si i l u a j t u r . Porsa gdhin 
rhëngjesi, në vend të mendoj ndonjë gjë për të qenë, 
t h em me vete: mbërriti valle ajo radiografi e mallkuar? 
Ato qeshën të dyja me zë. 
— Një këmbë kinezi, e radiografuar, fluturon nga një 
kontinent në tjetrin. Diçka makabre apo jo? 
Ato qeshën përsëri. 
—E perse i trembeni aq s h u m ë radiografisë së këm­bës? 
— pyeti Silva, duke e v ë s h t r u a r g j i t h ë djallëzi. — Në 
qoftë se e keni shkelur v e r t e t padashur, shkelja s'ka se 
si të ketë qenë aq e rende, kështu që r a d i o g r a f i a . .. 
Viktor Hila buzëqeshi, pa i n g r i t u r sytë. 
— Po at je është puna, që jo v e t ëm s'e kam b ë r ë pa 
dashje, po ia kam shkelur tamam, — t h a ai. 
Linda qeshi. 
Viktor Hila e ktheu fundin e konjakut. 
— Po si të mos ia shkelja, Silva, — t h a ai, — i zymtë 
në fytyrë. — Një muaj r r e s h t ai m a s h t r u e s më t o r t u r oi 
duke mos më dorëzuar disa de taie të një dokumentacio-ni. 
Më gënjente çdo dite, s h t y n t e afatet, prapë gënjente. 
prapë i s h t y n t e . Ishte një fat që n u k e mbyta fare. Ju 
qeshni, po ju s'keni p a s u r të bëni ndonjëherë me ndonjë 
kinez. 
Ato qeshën përsëri. Linda nuk ia h i q t e sytë fytyrës 
së tij të lodhur e të p a r r u a r. 
— Kinezi Ping, — vazhdoi Viktori, — kështu quhet 
ai qelbësirë. Vjen çdo mëngjes në uzinë dhe v ë r t i t et 
ngadalshëm- poshtë e p ë r p j e t ë me atë këmbën e tij të 
mallkuar, lidhur me fasho, apo me alici, apo me dreqi 
e di çfarë ilaçesh popullore kineze. Më kuptoni? Vërti- 
19
t e t që t a shikojnë t ë gjithë, kushedi, mbase p r ê t t ' i n g r e - 
në ndonjë monument; heroi Ping i m a s a k r u a r nga ban­d 
i t i shqiptar Viktor Hila. Ju qeshni, po une n d ë r k aq 
j am i pezulluar. Më kuptoni, i pezulluar. As në qiell, as 
në tokë. Dhe askush s'më jep përgjigje për asgjë. 
Ato u ndanë më në fund prej tij dhe dolën nga bu­feja. 
— Sa simpatik, apo jo? — tha Linda, n d ë r s a po ngjit-n 
i n shkallët. 
Silva pohoi me kokë. 
— Kështu ka qenë gjithmonë, qyshse e kam njohur. 
P o t h u a j s e s'ka n d r y s h u a r. 
Në fytyrën e Lindes një gjurmë buzëqeshjeje spi-k 
a s t e herë më q a r t ë , herë më dobët. 
— Shumë simpatik, — p ë r s ë r i t i ajo s i k u r të fliste me 
ve t e . 
Kur ato hynë në zyrë, shefi akoma s'ishte kthyer. 
Linda mori ca m a t e r i a l e dhe doli për të s h k u a r në k o - 
p i s t e r i . Silva qëndroi ca caste pa lëvizur, me bërrylat 
m b ë s h t e t u r mbi tryezë. S'i p u n o h e j . U n g r i t , iu a f r u a d r i - 
t a r e s dhe një copë h e r ë vështroi p ë r j a s h t a s h e s h i n e mi-n 
i s t r i v e . Dite e lagësht, gri. Ajo iu afrua kaloriferit dhe 
v u r i dorën në të. Kaloriferi iu d u k pak i ftohtë. Vetëm 
k u r s im t ë mos k e t ë . Ç'është kështu, t h a ajo me vete. Nga 
i e r d h i kjo frazë, që Anes i pëlqente ta t h o s h t e shpesh 
në a t o vite të paharrueshme. Po kjo ë s h t ë budallallëk 
t a mendosh, tha me vete. Edhe s i k u r t ë n d o d h t e njëlloj si 
a t ë h e r ë , s'kishte se si të fillonte kaq shpejt. P a s t a j , dihej 
që kaldaja nuk punonte m i r e kohët e fundit. Dy^tri h e rë 
i s h t e folur për zëvendësimin e saj. Është n j ë marrëzi të 
mendosh kështu, t h a ajo, dhe u ul pranë në t r y e z ë n e p ü - 
nës. Këtë herë diçka është n d r y s h e . , . . Dhe ka k a q qetësi. 
Dera u h a p dhe hyri shefi. Pas tij Linda. Për çudi, 
f y t y r a e shefit i s h t e e çelur. Linda pyeti Silvën për diçka 
dhe shefi u përgjigj. Kjo do të t h o s h t e se i s h t e b ë r ë p a j t i - 
mi i h e s h t u r . Ai nisi të t h o s h t e diçka për k i n e z ë t dhe Sil­va 
tregoi pastaj ras t in e Viktor Hilës. Shefi q e s h t e a k o ma 
20
me zë të lartë, me të qeshurën e tij të v e ç a n t ë - me ca si 
britma midis, kur trokiti dera dhe hyri Simon Dersha. 
— A mund të telefono j pak? — t h a ai. 
Pa e n d ë r p r e r ë të qeshurën, shefi bëri me kokë nga 
telefoni. Simon Dersha i u a f r u a tryezës ku ishte vënë t e ­lefoni, 
ngriti dorezën dhe formoi numrin. Silva me Lin­den 
v ë s h t r u a n n j ë r a - t j e t r ë n . Bashkë me r r o t u l l i m i n e d i s - 
kut të numrave e qeshura e shefit po shuhej. Më në fund 
a t o , ash tu si edhe herën tjetër, dëgjuan sinjalet që binin 
diku në skajin tjetër, në telefonin që s'e n g r i n t e askush. 
F y t y r a pritëse e Simon Dershës kishte po atë s h p r e h je 
l u m t u r i e të h a r r u a r në të. Kur e pa se dikushi s'po për-gjigjej, 
e uli dorezën. 
— E pastaj? — pyeti shefi. — Ç'bëri ai, Viktori, apo 
si e quajnë? 
Ajo shprehje e pazakontë mbi f y t y r ë n e Simon Der­shës, 
i cili, pasi k i s h t e u l u r dorezën e telefonit k i s h t e qën-d 
r u a r në këmbë, sikur po bënte një përpjekje të fundit 
për t ' u afruar në boten e t y r e , e pengonte Silvën të fliste 
lirisht. Megjithatë, duke bërë n j ë sforcim, ajo tregoi diç­ka 
tjetër për Viktorin dhe shefi qeshi prapë me zë. Me 
bisht të syrit Silva hetoi fytyrën e Simon Dershës dhe 
k ë t ë h e r ë i u duk se krahas përhumbjes së l u m t u r në atë 
fytyrë pa një vezullim ironie. 
Pa thënë asgjë, qetësisht, si ata që përpiqen të më-nj 
an oh en nga ndonjë vend midis r r ë m u j ë s , për të mos 
r ë n ë në sy, ai doli në çastin kur e qeshura e shefit bubu-lloi 
përsëri me tërë fuqinë. 
— Po ky, ç'ka kështu, që v ë r t i t e t në mëngjes si som­nambul? 
— t h a Lida. 
— Ç'ia vë veshin, — ia bëri shefi. 
"* — Vërtet e kam, — vazhdoi Linda. — M'u duk pak i 
ç u d i t s h ëm me atë kostum blu të e r r ë t që s'e ka veshur 
k u r r ë . Apo jo, Silva? 
Silva bëri «po» me kokë. 
Shefi lëshoi një psherëtimë, sic bënte zakonisht pas 
t ë qeshurave të mëdha, dhe pas psherëtimës së tij në 
z y r ë ra qetësia. . 
21
II 
Rrallëherë i qe d u k u r Silvës kaq i g i a t ë o r a r i z y r t a r. 
Qyshse në zyrë ra qetësia dhe gjer në m b a r im të o r a r it 
n u k ishin veçse dy orë e gjysmë, por që asaj iu dukën 
si të pafundme. Nuk ishte ditëlindja e vajzës që ia k r i - 
j o n t e një p a d u r im të tillë, por diçka tjetër, që as ajo v e të 
s 'e kishte të q a r t ë . Ishte diçka që kishte lidhje n d o s h ta 
me bisedat për kinezët, me mungesën e Gjergjit d h e me 
coperà kujtimesh, që kushedi pse atë dite i vinin valë- 
- v a l ë . Silva kishte vënë re se në jetën e njeriut ka d i te 
që j a n ë të afta të ndjellin kujtime, a s h t u sic ka të tilla, 
që j a n ë krejtësisht mospërfillëse ndaj tyre. E sotmja ish­te 
një dite e llojit të pare. 
22
Gjer në mbarim të o r a r i t shefi nuk lëvizi nga zyra, 
k ë s h t u që Ariani, i cili hapi një h e r ë përgjysmë derën, e 
mibylli përsëri pa h y r ë d h e t ë n j ë j t ë n gjë beri Simon Der­sha, 
që vinte, sic duket, për të telefonuar. 
Më në fund erdhi ora dy. Në korridor dëgjoheshin 
hapa, zhurma çelësash nëpër dyer dhe ca zëra të s h k u j - 
desur. Shefi ishte zhytur në <J°sjen e tij dhe nuk po e 
n g r i n t e kokën. Linda n x o r i pasqyrëzën nga canta, bëri d y - 
- t r i zhurma të vogla, por shefi nuk u përmend. A t ë h e rë 
ajo e pyeti: 
— Ju do të rrini akoma? 
— Pse? — t h a ai, pa e kuptuar mire. — Ah, paska 
sh'kuar o r a ? I habitur, ai nxori orën e xhepit d h e tundi k o ­kën. 
— Paska shkuar ora v ë r t e t . Ju shkoni, une do të r ri 
edhe pak, — t h a me zë të b u t e. 
Ato u ngritën, morën çantat dhe mbyllën s i r t a r ë t , du­ke 
u përpjekur të bënin sa më pak zhurmë me çelësat. 
— Ditën e m i r e ! — t h a Silva. 
— Ditën e mire, shoku shef! — tha Linda pas saj. 
— Ditën e mire, vajza! — u përgjigj ai, pa e n g r i t ur 
kokën nga dosja. 
— S'e ka zemrën të keqe, — t h a Linda tek po zbrit­nin 
shkallët. 
— Sigurisht, — tha Silva. — Pse, kush e t h a një gjë 
t ë tillë? 
— Askush. . . Po e kisha f jalën se, pavarësisht se bën 
gjëra të t i l l a . .. 
Silva e vështroi shoqen pa e k u p t u a r ç'donte të t h o ­s 
h t e . ; * 
— Po ja, pavarësisht se bën n u m r a të* tillë, si për 
shembull, qëndrimi j a s h t ë o r a r i t e ku di u n e ç'janë ca gjëra 
t ë tilla të panevojshme, p r a p ë s e p r a p ë s'është i keq. 
Silva qeshi me zë. 
— Epo shefat prandaj j a n ë shef a, — tha ajo, — që të 
kenë ca sjellje të ndryshme, ca manira. 
— P i k ë r i s h t , — t h a Linda. — mua më pëlqejnë kësh­tu. 
Nuk e di si është p ë r ty, por për mua një shef është 
si diçka krejt e kundërt me njeriun e afërt, si ta them, 
23
për shembull me njeriun që dashuron. Nuk e di a u 
s h p r e h a qartë. 
Silva buzëqeshi. 
— Më duket se të kuptova, —«. t h a , — megjithëse jo 
plotësishït. 
Ato^ k i s h i n dalë tani nga m i n i s t r i a dhe si zakonisht 
e bënë një copë r r u g ë bashkë. Linda u përpoq të s h p j e - 
gonte dhe një herë r a p o r t i n krahasues midis p o r t r e t i t të 
një shefi dhe të n j ë dashnori, ashtu sic e mendonte ajo, 
por e ndjeu edhe vetë që u ngatërrua më keq, d h e ia 
piasi gazit. 
; - - — Budallàllëqe, — tha. — Ti me s i g u r i mendon për 
telashet që ke sorite me mysafirët dhe u n e po të fias b u ­dallàllëqe. 
— J o , aspak, — t h a Silva. 
: Në të v ë r t e t ë i kishin mbetur për të bërë akoma di-sa 
p u n ë të fundit. I duhej të blinte për çdo r a s t e d h e ca 
shishe t ë t j e r a v e r ë t ë kuqe. Uji minerai g j i t h a s h t u m u nd 
t ë mos mjaftonte, (darka të tilla zakonisht japin një e t je 
më t ë madhe se ç'parashikohej). Veç kësaj, duhej p j e k ur 
t o r t a me molle në sobën elektrike, përveç disa d h j e t ë ra 
telashe të t j e r a të vogla. 
Si u nda me Lindën, ajo u-fut në një dyqan pijesh 
dhe bleu k a t ë r shishe verë «Shesh i Zi». U përpoq të 
gjente përafërsisht n u m r i n e të ftuarve, për të p a r a s h i - 
kuar se a do të mjaftonin shishet e verës që bleu, b a s h ­kë 
me ato që kishte në shtëpi, mirëpo kjo iu duk t e p ër 
e. nrùnd imshme. 
— Më jepni edhe dy shishe të tjera, — i t h a s h i t ë - 
s i l * • • , 
Më mire të teprojnë, se të mos mjaftojnë, tha me 
vete. Kurse për ujë mineral do t'i duhej të dilte edhe n jë 
h e r ë nga shtëpia; shishet ishin të r ë n d a dhe v ë s h t i r ë se 
do t'i n g r i n t e dot k ë t ë herë. 
Kur po kalonte përbri dyqanit të frutave të r r u g ës 
s ë säj, pa molle s h u m ë t ë b u k u r a në v i t r i n e dhe ndali ha-p 
a t . ' M e g j i t h ë s e r r j e t a i r ë n d o n t e , u k t h y e dhe hyri b r e n - 
dà. Shitësi, i gjatë, i hollë, me zërin e t r a s h ë g u r g u l l u es 
24
që i n g j a n t e shumë të folurit në radio, si zakonisht nuk 
p u s h o n t e së foluri, ndërsa u s h ë r b e n t e klientëve. Kishte 
k a t ë r - p e s ë b u r r a dhe po aq gra që p r i t n i n radhën, dhe 
Silva u bë gati të dilte, por shitësi, që e vuri re, i t h a: 
— Molle si këto r r a l l ë h e r ë dalin. Rrini të m e r r n i. 
— J am pak vonë, — tha Silva. 
— Më dëgjoni mua, — nguli këmbë ai. 
Silva uli r r j e t ë n përtokë dhe zuri vend në radhën e 
grave. Në të v ë r t e t ë ajo e dëgjonte p ë r h e r ë s h i t ë s i n e mo-llëve, 
i cili, ash tu sic mund ta lavdërorite mallin kur e 
k i s h t e të mire, si sot, po a s h t u mund të thoshte" p ë r : ' t ë : 
«Sot mollet s'janë gjë, mos i m e r r n i më mire.» 
Shitësi po i peshonte mollet një b u r r i të veshür me 
s h u m ë sqimë. 
— Të lutem, a mund ta heqësh atë mollën atjë? 
S'më pëlqen n g j y r a e s a j , — t h a b u r r i , duke t r e g u a r me 
gisht peshoren. 
— Cilën, — pyeti shitësi, — k ë t ë? 
— Jo, tjetrën. Ah, pikërisht atë. Falemnderit. Prit, 
hiqmë, të lutem, edhe k ë t ë. 
Në grumbullin e njerëzve u dëgjua një m u r m u r i më 
e mbytur. 
— Më fami, — t h a b u r r i , duke iu d r e j t u a r njerëzve, 
— p o j am një çikë merak, mos ma vini ré. 
Shitësi po i zbrazte mollet në r r j e t ë . — 
— Si vete kinezçja? — e pyeti ai, duke k ë r k u a r në 
s i r t a r për t'i k t h y e r mbetjen. 
— Si? — ia bëri blerësi, d u k e h a p u r sytë. 
— Të pyeta për kinezçen, — t h a shitësi, — si vete. 
— Ç'janë këto pyetje? — tha tjetri, duke e pare me 
qortim, sikur t'i t h o s h t e : k ë t u e gjete të më bësh n j ë . p y e ­t 
je të tillë d h e pikërisht sot? 
— Më duket se i vate dem kinezçja që ka mësuar, 
— t h a shitësi, kur tjetri kapërceu pragun e dyqanit. — 
Banon këtu.afër, është nga. a t a borgjezët e vjetër, por 
t ë u r t ë s u a r , — vazhdoi të shpjegonte ai, d u k e i peshuar 
mollet n j ë gruaje. — Ka qenë p ë r k t h y e s i r u s i s h t e s, .që e. 
pati mësuar në burg. Kur u prishëm a t ë h e r ë me rusët, e 
25
l a r u s i s h t e n d h e iu fut kinezçes, dhe do ti, për dy vjet i 
doli materie. Mirëpo ç'e d o ! Me sa po shohim, e pati puna 
me kinezët, kështu që dhe kinezçja s'do t'i hyjë s h u më 
në punë. 
— Eh, këta dreqër, edhe gjuhën e qukapikëve j a në 
gati të mësojnë, veç t ' u a dojë interesi, — t h a një plak i 
ngjirur. 
— J a , kështu, — vazhdoi shitësi, — m e r r e t burri i bo­tes 
me një djallo gjuhë kaq vjet dhe i v e t e dëm. Me s i g u ri 
i vjen të pëlcasë, apo jo? 
— Epo ashtu është, po t'i bësh p u n ë t me hilera, — 
tha plaku i ngjirur. — Ç'i duhej atij kinezçja? 
— Po ja, k u j t o n t e se ç'përkthime do të bëheshin, — 
n d ë r h y r i n j ë djalë i ri. 
— Epo m i r e ç'iu bë, a t ë h e r ë , — t h a p l a k u. 
Dy a t r e vetë qeshën. 
— N u k e di të tjerët, po u n e v e t ë e k a m pasur g j i t h - 
monë zemrën të ftohtë për këta kinezët, — tha plaku i 
ngjirur. — P a r t i n e e dëgjonim që na p o r o s i s t e për t ë r u a j - 
t u r m i q ë s i n ë me ta, po zemra, ama, s'më ngrohej që s'më 
ngrohej. Mbase e k am gabim, ë? 
— S ' e ke hiç gabim, — u hodh n j ë b u r r ë i s h k u r t ë r. 
— Miqësia me ta s'ishte si miqësia me sovjetikët. Ndry-she 
ishte ajo, më e thellë, më e v ë r t e t ë. 
— Ndaj dhe s'na sëmbon hiç në zemër që po p r i s h e - 
mi, — t h a plaku. 
Shitësi po h i d h t e mollet në r r j e t ë n e Silvës dhe ajo 
i zgjati paret. Ishte duke dalë k u r n d j e u zërin e p l a k ut 
t ë n g j i r u r , që tha diçka, por ajo s'i dalloi dot fjalët, v e ­t 
ëm dëgjoi të qeshurën e njerëzve. 
Sa çudi, tha me vete. Bisedohej fare hapur, në dy-qanin 
e mollëve, midis njerëzve p o t h u a j s e të panjohur 
me njëri-tjetrin. Sa ndryshe kishte qenë atëherë. S* 
e rende qe gjithçka. Sa dimërore. Silva shpejtoi h a p a t. 
Është më m i r e kështu, t h a ajo me vete. Një gjakftohtësi 
e tillë! Pa dyshim që është shumë më m i r e kështu, p ë r - 
s ë r i t i pas pak. 
26
Ill 
Në mbasditen e po asaj dite, duke hapur derën e 
a p a r t e m e n t i t , ku zilja kishte një cope h e r ë që binte me 
këmbëngulje, buzëqeshja me të eilen Silva bëhej gati të 
p r i s t e mysafirët e pare, i mbeti në buzë. Në vend të m y - 
safirëve ajo pa një b u r r ë që mbante në k r a h ë një fuçi 
të rende, sipër së cilës dilnin degët e n j ë limoni. 
— Familja Gjergj Dibra? — pyeti burri. 
— Po, — t h a Silva akoma e h u t u a r . j*j Ah, keni s j e - 
llë këtë limonin për ne? 
27
— Na e keni porositur, apo jo? 
Pa e bërë të gjatë, njeriu hyri b r e n d a në korridor. 
— Ku do ta vendosni? — p y e t i ai me njëfarë p a d u r i - 
mi. Dukej m e n j ë h e r ë që fuçia i s h t e e r e n d e. 
— Kujdes, — t h a Silva, — k ë n d e j , ju lutem, — dhe 
hapi derën e njërës prej dhomave. 
Njeriu kaloi me hapa t ë r e n d e mes për mes dhomës 
për të dalë në ballkon, derën e së cilës S i l v a porsa e k i ­s 
h t e hapur. 
— Vendoseni si të mundni, — t h a ajo, — më vonë do 
t a rregullojmë. 
Njeriu e uli fucine, drejtoi t r u p i n dhe psherëtiu. 
Në korridor po b i n t e telefoni dhe s ' k i s h t e asnjeri që 
t a ngrinte. Uh, ia bëri me vete ajo, e d h e ky limon na du­hej 
të vinte sot. 
— Një h e r ë në t r e muaj duhet ta spërkatni kundër 
parazitëve. Një h e r ë në gjashtë muaj t'i n d ë r r o n i dheun, 
— nisi të fliste njeriu, me n j ë zë monoton. — Veç kësaj, në 
r a s t e ngricash duhet t a mbuloni me plastmas, ndryshe 
mund t ë t h a h e t b r e n d a një nate. 
Silva dëgjonte pa e pasur mendjen a t y . Kishin mbe-t 
u r akoma pa u p ë r g a t i t u r sallata, pa u p r e r ë copat e 
rostos dhe d h j e t ë r a gjëra të t j e r a të vogla, kurse mysafi-r 
ë t mund t ë vinin nga çasti në çast. Veç kësaj i duhej të 
v i s h t e një fustan t j e t ë r për darken dhe të bënte pak 
t u a l e t . 
Ajo bëri një s h e n j ë padurimi, të cilën ai, sic duket, 
e kapi, sepse i t h a: 
— Na falni, se mbase e r d h ëm në një k o h ë të papër-shtatshme. 
- , S ' k a gjë! — t h a Silva. - S'ka gjë. 
Asaj p a p r i t u r i erdhi t u r p nga vet ja; n j e r i u e kish­t 
e n g r i t u r në k r a h ë për ta n g j i t u r gjer në k a t i n e t r e te 
n j ë fuçi aq të rende, kurse ajo bëhej nervoze me të. 
— Urdhëroni të m e r r n i diçka, — t h a ajo në korridor, 
e p u s h t u a r befas nga një ndjënjë faji. 
— Jo, falemnderit. 
28
— Ju lutem, — ia bëri ajo, — mos ma prishni, sot k am 
datëlindjen e vajzës. 
— Epo m i r e , a t ë h e r ë , — t h a ai. 
Silva rrëmbeu njërën nga shishet e rakisë të bëra 
gati për d a r k e n dhe i s h t i u në një gotë. 
— G ë z u a r ! Edhe njëqind! 
— Ju falem nderit. 
Kur d e r a u mbyll pas shpinës së të panjohurit, Silva 
u kthye te t r y e z a e s h t r u a r , deshi të r r e g u l l o n t e diçka 
në të, por n u k bëri asgjë, veç vështroi n j ë copë h e r ë pja-t 
a t dhe gotat, që rrézëllinin ftohtë. Zilja e derës e nxori 
nga mpirja, por këtë h e r ë e njohu dorën e së bijës. 
— Brikena, ç'u b ë r e ? — i tha. 
— Po k i s h t e shumë njerëz në dyqan, marna, — t ha 
vajza, duke n x j e r r ë nga çanta shishet me ujë minerai. 
—Të k e q e n marni, a mund ta bësh ti sallatën dhe ta 
presësh roston, sa të bëj une n j ë dush dhe të ndërrohem? 
Më duket se mbaj erë gjellë. 
— Mire, marna. 
Ndërsa zhvishej në banjë, asaj iu duk se ishte mbu-s 
h u r pak më tepër se ç'duhet në ijet dhe një copë h e rë 
qëndroi m e n d u e s h ëm p ë r p a r a pasqyrës, sikur t ë h a r r o n - 
t e perse gjendej atje. Pastaj, që nga korridori erdhi tin-gulli 
i ziles së telefonit d h e Silva, s i k u r të përmendej 
nga gjumi, n g r i t i dorezën e dushit. 
Ajo e bëri dushin shpejt e shpejt, e m u n d u a r nga 
ideja se mysafirët mund të mbërrinin në çdo minute. 
Meqenëse, me përjashtim t ë dy mësueseve t ë Brikenës, të 
gjithë ishin njerëz të afërt, nuk k i s h t e caktuar orën dhe 
tani po pendohej për këtë. 
Në dhomën e gjumit Silva qëndroi një copë herë 
p a r a dollapit, pa vendosur cilin fustan të vishte. Pastaj 
ndjeu ftohtë dhe, pa e zgjatur më, veshi me shpejtësi një 
fustan ngjyrë lila, që Gjergji e pëlqente veçanërisht. Fu-stani 
i r r i n t e njëlloj si më p a r e dhe kjo do të t h o s h t e se 
dyshimi që ishte shëndoshur më s h u m ë se ç'duhej, ishte 
i kotë. Une n u k e kuptoj shqetësimin tend për linjën e 
t r u p i t , i t h o s h t e herë pas h e r e Gjergji. Ti je në a t ë mo- 
39
s h ë që quhet mosha e lulëzimit të piote të g r u a s (Silva 
e d i n t e se ai ishte tepër i kujdesshëm për të p ë r d o r ur 
fjalën «lulëzim»- në vend të fjalës «pjekuri», gjë për të 
cilën ajo fshehtazi e falënderonte). Mbase u n e kam 
shije disi të k a p ë r c y e r , por sidoqoftë n u k e kuptoj dot se 
si n j ë g rua në l u l ë z im të j e t ë si s h k a r p ë. 
Silva buzëqeshi me vete përpara pasqyrës. Ajo e 
ndjeu se fustani që veshi e ndau menjëherë ditën më 
dysh. Kështu ndodhte gjithmonë në r a s t e t ë tilla, në d i - 
tëlindje apo festa të tjera. Dukej sikur r r ë m u j a e p ë r g a - 
t i t j e v e s'do të m e r r t e fund, por vinte p a p r i t u r një çast 
kur dita e telasheve ndahej prerazi nga d i t a festive. 
Ndërsa kopsiste jakën e fustanit, Silva e n d j e u se ky 
çast k i s h t e a r d h u r. 
Me k r e h r i n në dore ajo s'u mendua gjatë për mo­delai 
e flokëve. Bëri një k r e h j e që i pëlqente Gjergjit, 
megjithëse ai ishte larg. Por ndoshta p i k ë r i s h t ngaqë ai 
ishte larg dhe në udhëtim, ajo i k r e h u flokët a s h t u sic 
i pëlqenin atij. 
v*r Marni, sa e bukur je bërë, — i t h a Brikena, kur 
ajo doli në korridor. 
Silva i buzëqeshi së bijës, i hodhi n j ë sy tryezës që 
t a n i iu duk si diçka që s'kishte s h u m ë lidhje me të dhe, 
pa e d i t u r as vetë pse, u v ë r t i t n j ë copë h e r ë n ë p ë r a p a r - 
tament. Asaj i pëlqente gjithmonë që në o r ë n përpara 
ardhjes së miqve t ë ulej në ndonjë nga ndenjëset, në pri-tje. 
Mirëpo gabimi që kishte bërë që n u k u k i s h t e thënë 
o r ë n e ardhjes, po ia prishte tani k ë t ë k ë n a q ë s i. 
-n Marna, e p r e v a e d h e roston, do ta s h i k o s h ? — u dë-gjua 
zëri i së bijës nga kuzhina. 
Silva ishte ulur më në fund në n j ë r i n nga kolltukët 
e dhomës së ndenjjes, me sy gjysmë të m b y l l u r . Dita 
k i s h t e qenë v ë r t e t t e p ë r e lodhshme, sepse k ë t ë herë, 
n d r y s h e nga h e r ë t e tjera, ajo n u k k i s h t e p a s u r ndihmën 
e Gjergjit. Sa m i r e që b ë r a banjën, mendoi. D r i t a e m b a s - 
d i t e s së t e t o r i t b i n t e e përkorët mbi r a f t e t e bibliotekës, 
ku s t a t u j a t e vogla të vendosura pranë l i b r a v e , të gjitha 
k u j t i m e të kohës k u r ajo punonte në e k s p e d i t ë n arkeo^ 
30
logjike, m e r r n i n në këtë orë, p a r a renies së muzgut, një 
pamje misterioze. 
Te dera e dTiomës, e hollë d h e e gjatë për trembë-d 
h j e t ë vjeçët e saj, u vizatua Brikena. 
— Marni, gjithçka është gati. Ti mos u shqetëso më. 
— Falemnderit, Brikena. Ulu tani edhe ti. 
Vajza u ul përballë s a j. 
— Ku mund të jetë t a n i babi? — tha ajo. 
Silva ngriti supet. 
— Në qiell, mbi ndonjë s h k r e t ë t i r ë , ose në ndonjë 
a é r o p o r t duke p r i t u r avionin tjetër. 
Vajza u mat të pyeste diçka tjetër, por në a t ë kohë 
r a zilja. 
— Erdhën, — tha Silva, — shko, Brikena, ta hapësh 
derën. 
Pa lëvizur nga vendi, ajo p r i t i rrëmujën e zakon-shme 
në korridor, të s h k a k t u a r sidomos prej fëmijëve, 
por prej andej s'po vinte asgjë e tillë. 
— Marna, — tha Brikena te pragu i derës, — të k ë r - 
kon një b u r r ë. 
. - Kush? 
— Nuk e di. 
Kur Silva u ngrit, për h a b i n ë e saj, iu duk se në s y ­t 
ë e së bijës kapi vetëtimthi një hije pakënaqësie. Sytë 
e vajzës r r ë s h q i t ë n anash porsa takuan s y t ë e s'ëmës. 
Ah, ja sepse, mendoi Silva, k u r hodhi s y t ë në k o r r i d o r. 
Te d e r a gjysmë e hapur ajo pa Arianin, me të cilin p u - 
nonin bashkë në ministri. Veshur me një k o s t um t ë bu-kur, 
që e t r e g o n t e edhe më të gjatë, ai k i s h t e q ë n d r u ar 
t e pragu, as jashtë, as brenda, në pritje. 
Që kur Brikena m e r r t e t ë d r e j t ë n t ë nervozohej për 
t ë njohurit e s a j , mendoi Silva me njëfarë acarimi t ë p ë r - 
zier me shqetësim. Ishte h e r a e pare që n d o d h t e n j ë gjë 
e tillë. 
— Më fai, Silva, që e r d h a kështu pa lajmëruar, — 
t h a i p o r s a a r d h u r i , — por une e r d h a vetëm për një m i ­n 
u t e . Më fai. 
— S'ka gjë, Arian, hyr brenda. 
31
Vetëm kur ai hyri, Silva vuri re se në dore m b a n te 
n j ë tufë lulesh. Ndoshta Brikena qe a c a r u a r pikërisht 
prej tyre, mendoi ajo për një sekondë, duke e përligjur 
disi të bijën. 
— Desha të të sjell këto Iule. Vetëm kaq, — t h a ai 
dhe zgjati tufën. 
— P ë r mua? — pyeti ajo pak e h a b i t u r. 
— Sigurisht, — ia bëri ai dhe buzëqeshi s i k u r të t h o ­s 
h t e : për kë t j e t ë r? 
Silva vështroi me ca sy të zbrazët h e r ë lulet, h e rë 
n j e r i u n që i m b a n t e ato. Një copë h e r ë dora e tij mbeti 
e nderur, pastaj asaj iu duk se befas pesha e luleve në 
dorën e tij u qindfishua, u mijëfishua, d h e ajo zgjati do­r 
ë n si për të s h p ë t u a r tjetrin nga k a t a s t r o f a. 
— Dëgjo, Arian, — t h a ajo, duke v ë s h t r u a r lulet që 
u bënë p r a p ë të l e h t a në dorën e saj. — Ty s'duhet të të 
lindin iluzione ngaqë une tregohem e k u l t u r u a r dhe i 
pranoj lulet e tua. Nganjëherë n j e r i u s'di ç'të bëjë, — v a - 
zhdoi ajo me zë t ë ulët, sikur fliste me vete. — Ti n d o s h ta 
mendon se une s i l l em kështu me ty ngaqë l ë k u n d em 
për t ë p r a n u a r ose j o ndjenjën tende? Jo, Arian, une n uk 
lëkundem aspak. Ti ndoshta mendon se, ngaqë une nuk 
i kam t r e g u a r tim shoqi për ty, ti m u n d të k e s h akoma 
s h p r e s ë? 
Ai i dëgjonte fjalët e saj pa ia h e q u r sytë. Ishin të 
dy në korridorin e ngushtë ku nga çasti në çast mund 
f i a behnin të f t u a r i t. 
— J o , Silva, — t h a më në fund. — P e r s e të g j i t h a k ë ­to? 
Une thjesht të solla një tufë Iule. 
— Thjesht një tufë Iule? 
— Silva, une s ' k am a s n j ë m e n d im se ti lëkundesh p ër 
mua, asnjë shpresë. Dhe, me sa duket, pikërisht sepse 
je e t i l l ë u n e . . . të pëlqej. — Ai u gëlltit me v ë s h t i r ë s i . — 
Madje, në do ta dish, ndoshta do të ishte më m i r e që ti 
t ë silleshe me mua me ashpërsi dhe v u l g a r i t e t , f i t r e g o - 
j e b u r r i t . . . në m ë n y r ë që të më çlirojé edhe mua vetë 
prej ndjenjës sime. 
— Mund ta bëj edhe këtë, — t h a Silva. — Megjithëse 
32
ë s h t ë kund ër natyrës sirne, mund ta bëj edhe këtë, në 
qoftë se ë s h t ë e nevojshme. Është e vetrnja f li që mund 
t ë bëj për ty. 
— E pse? — ia bëri ai me gjysmë zëri. Sytë e t i j, 
gjer a t ë h e r ë të ndriçuar prerazi, u mbushën gjithë pikë-llim, 
si të një djali të vogël. 
Befas asaj i erdhi keq për të. Zgjati dorën dhe i 
shkundi flokët në një m ë n y r ë që u habit edhe vetë. 
— Ik, Arian, — i tha me një zë të bute, — s'ka n e - 
vojë k ë s h t u . ^ Ë s h t ë më m i r e pa drame. 
Ajo ngriu n ë . çast brenda vetvetes. Ishte hera e 
d y t ë që;.gjatë kësaj dite p ë r s ë r i s t e fjalë të Anes. 
— Më fai edhe një herë, Silva, — tha ai me një zë 
t ë pasigurt. — S'besoj se gjer më sot është p r i t u r kë­s 
h t u ndonjë njeri që vjen të urojë për ditëlindje. 
Silva. n ü k arriti të hapté as gojën, se ai kishte 
mbyllur derën pas vêtes dhe për ca sekonda u dëgju-an 
hapât e tij, që zbriste me r r ë m b im shkallët. 
Budallë, tha ajo me vete, duke e ndier se po sku-qëj- 
nga t u r p i , po pse- s'the që në fillim, or budàllë. Me-gjithëse 
ajo, sikur ta parandiente keqkuptimin, e ki­shte 
pyetur për se ishin M e t dhe ai e k i s h t e saktësuar 
se n u k ishin aspak për ditëlindjen ê vajzës..Uh, sa tiiaf, 
i a bëri Silva me vetë dhe kafshöi buzën. Megjithatë 
s j e l l ja e tij ishte k r e j t e një te m a r r i ; hë fund të fundit 
s ' i s h t e normale që njeriu të sill te Iule për ditëlindjen e 
vajzës dhe n ë ç a s t i n e fundit f i a dhuronte ato nënës. 
Dhe sa keq që ishte bërë ajo... pëshpërimë e gjatë në 
korridor. Brikena kishte të drejtë plotësisht të men-donte 
diçka jo të m i r e . ' D u h e j sqaruar njëfarësoj, ma­dje 
qysh tani. Edhe kjo i duhej tani, pas një dite aq të 
lodhshme. n • 
• Me tufën e luleve akomà në dore, Silva u drejtua 
për në kuzhinë, ku ishte vajza, por në atë çast ndjeu 
s e nga tufa e luleve diçka ra në tokë. Ja tani edhe Ana 
Karenina, tha me vete, kür pa se ajo ishte një pusullë. 
U përkul, e n g r i t i dhe lexoi ç'ishte s h k r u a r në t ë : -«Sil- 
3 - 2 33
vës për ditëlindjen e saj nga i p a n d r y s h u e s h m i Arian». 
Ky ishte vërtet kulmi. 
— Brikena, — t h i r r i ajo gëzueshëm, duke h y r ë në 
kuzhinë me lulet në njërën dore dhe pusullën në tjet-rën. 
— Brikena, shiko ç'budalla. Lexoje k ë t ë pusullë. 
Vajza, fytyra e së cilës r u a n t e të gjitha gjurmët e 
mërzisë, zgjati kokën te pusulla. Ajo buzëqeshi por me 
një buzëqeshje të përmbajtur. 
— E s h i k o n ç ' h u t a q ? — vazhdoi Silva me gjallëri. — 
Ka kujtuar se kam une ditëlindjen dhe ka sjellë Iule. 
Kam pare hutaqë, por jo gjer në k ë t ë shkallë. Ka dë-gjuar, 
sic duket, sot në zyrë, që k am përmendur në t e ­lefon 
fjalën «ditëlindje» dhe s'e ka v r a r ë mendjen për 
ç'ditëlindje bëhet fjalë. Kalama. 
Ndërsa fliste, Silva vuri re se vajza, në vend që 
t ë qeshte me të madhe nga gjithë kjo ngatërresë, buzë-qeshte 
si edhe më pare, në mënyrë të p ë r m b a j t u r . Atë­h 
e r ë Silva e kuptoi se po fliste pak si tepër, sic bëjnë 
zakonisht njerëzit që i mundon një ndjenjë pasigurie. 
Ajo ishte gati të zemërohej me Brikenën që po bëhej 
s h k a k t a r e e trazimit të saj, por iu k u j t u a pëshpërima 
e gjatë e papërligjur në korridor, dhe në njëfarë shka­llë 
i dha të drejtë. Ndoshta do t ë . m ë duhet f i a t h em 
s i është puna, mendoi. Në fund të fundit, një vajzë 
trembëdhjetêvjeçare mund të kuptojë se nëna e saj s'ka 
ndonjë faj në qoftë se dikush e pëlqen. 
Silva e n d ë r p r e u të folurën dhe, d u k e n d ë r r u a r to-nin 
e zërit, i dha Brikenës disa porosi të vogla në lidhje 
me tryezën e s h t r u a r , të cilat i harroi v e t ë sakaq. Ajo 
doli për disa caste në korridor dhe, kur u k t h y e prapë, 
vuri re se fytyra e së bijës ishte më e çelur. Vetëm 
tufën e luleve të vendosur te parvazi i dritares ajo e 
shikonte me një mënyrë, që Silvës iu d u k armiqësore. 
Ra zilja e derës dhe k ë t ë h e r ë ishin vërtet të ftu-a 
r i t . Ishin nëna e Silvës dhe i vëllai me të shoqen. F j a - 
lëpak zakonisht, pas vdekjes së Anes n ë n a qe b ë r ë k r e j - 
tësisht e heshtur. Mund t ë r r i n t e me orë të t ë r a në një 
d a r k ë apo gosti pa e hapur fare gojën, por njëkohësisht 
34
pa bezdisur askënd me pikëllimin e vet. Ndryshe nga e 
zakonshmja, në zïnë e saj kishte diçka gri, që d u k e j e du-rueshme 
lehtë, por që në të v ë r t e t ë ishte tepër e gjerë, 
sepse shtrihej në një m ë n y r ë të n j ë t r a j t s h m e në të gji-t 
h a d i t ë t e saj. Nganjëherë, tek e shikonte a s h t u të ëmën. 
Silva mendon te se vetëm një zi e tillë mund të mbahej 
për Anën. 
Nëna e puthi Brikenën, i la një pako në duar, pas­taj 
takoi Silvën, dhe, pa t h ë n ë asgjë, shkoi e u ul në koll-t 
u k u n ku r r i n t e zakonisht në dhomën e ndenjjes. 
— Silva, a mund të të ndihmoj për ndonjë gjë, — i 
t h a n u s j a e vëllait. 
— Jo, falemnderit, — t h a Silva. — I kemi b ë r ë të gji-t 
h a gati me Brikenën. 
Ata u ulën b u r r ë e grua në kanape dhe Silva zuri 
vend në një ndenjëse përballë tyre. 
— J a s h t ë ë s h t ë shumë ftohtë, — t h a gruaja e vëllait. 
— V ë r t e t ? — ia bëri Silva d h e u n g r i t t ' i h i d h t e edhe 
një d r u tjetër sobës me qeramikë. 
— Gjergji kur u n i s ? — pyeti vëllai i Silvës. 
— P a r a katër ditësh. 
— Sa keq i qëlloi, — t h a e shoqja e t i j. 
— Ç't'i bësh? — t h a Silva. Ajo e din te që të gjithë 
t ë ftuarit, me p ë r j a s h t im të nënës, do ta thoshin këtë. 
Zilja e derës ra përsëri. Ishin dy mësueset e Brike-nës 
me fëmijët e t y r e dhe me paketat e d h u r a t a v e në 
duar. Ndërsa hiqnin palltot në korridor, ata i vazhduan 
p y e t j e t për nisjen e Gjergjit, si edhe keqardhjen që s'nde-nji 
dot në ditëlindjen e vajzës. Nuk a r r i t ë n të zinin 
vend, k u r r a zilja prapë, po këtë h e r ë në m ë n y r ë t ë d r u - 
a j t u r . 
— Brikena, kush është? — pyeti Silva, k u r pa se ko-r 
r i d o r i mbeti i qetë. 
— Veriana, — u përgjigj Brikena që andej. 
Silva brofi në këmbë. Në korridor, me faqet të sku-q 
u r a nga të ftohtët e b r i s h t ë , krejt e ngjashme me Anën, 
Veriana po h i q t e mushamanë. 
Silva e përqafoi me dhimbsuri mbesën e vetme, 
35
— Teta Silva, babin do ta fami se s'mund të vinte 
dot, — t h a vajza. .-. - • 
— Ah,- sa keq! Po ti v e t ëm erdhe? 
— Po. Me autobus. 
Silva e mori për dore dhe e futi në dhomën e nde-njjes. 
— Mirëmbrëma! — përshëndeti vajza. 
m Sytë e të gjithëve e s h i k u a n me një k u r e s h t j e të p ë r - 
zier me mallëngjim. 
— Sa i ngjet së s h k r e t ë s Anë,.— t h a n j ë r a nga grate. 
Veriana shkoi drejt e te gjyshja, që i beri vend në 
kolltukun e saj dhe nisi t ' i ' p ë r k ë d h e l t e flokët butësisht. 
Silva u s h k ë p u t nga mysafirët dhe hyri te dhoma e 
Brikenës, por e harroi sakaq perse vajti atje. Ç'kam k ë ­s 
h t u sot? tha me vete. lu afrua dritares dhe vështroi 
p ë r j a s h t a njerëzit që shpejtonin në rrugë. Dritat e vit-r 
i n a v e s'ishin ndezur akoma. Asaj iu k u j t u a biseda për 
kinezçen te dyqani i mollëve d h e buzëqeshi me vete. Një 
copë h e r ë qëndroi e m b ë s h t e t u r te pezuli î dritares, pa 
menduar asgjë, gjersa u k u j t u a se i k i s h t e lënë mysaf irët 
v e t ëm dhe gati sa n u k u t m e r r u a nga kjo, por, duke u 
a f r u a r te dera e korridorit, vuri re se në dhomën e nde-njjes 
kishte k r i s u r muhabeti d h e askush n u k e kishte ve­ne 
re mungesën e saj. Me h a p a të l e h t c njo u afrua te 
dera e x h a m t ë e ballkonit, pas së cilës muzgu po binte 
lme shpejtësi. Fuçia me limonin, që i panjohuri .kishte 
sjellë nga kushedi ç'fidanishte, ishte aty, në mbrëmjen e 
saj. të pare, në një ballkon të huaj për të. Zilja e derës 
e shkëputi Silvën përfundimisht nga mendimet. Ishin 
rentrât e Gjergjit, «grigja», sic i quante ai të katër mot-r 
a t e tij, tri prej të cilave ishin të m a r t u a i a , kurse e 
k a t ë r t a s t u d i o n t e për mjekësi. 
Korridori u mbush me zëra, lëvizje k r a h ë s h që hiq-nin 
palltot dhe me rrëmujën e kalamajve me paketat e 
d h u r a t a v e në duar. 
-r- Uh, sa ftohtë është përjashta! — t h o s h t e n j ë ra 
nga motrat. 
— V ë r t e t?
— T e m p e r a t u r a ka r ë n ë p a p r ì t u r . Po këtu te ju ësh­t 
ë ngrohtë. 
_ Sa keq që s'u ndodh Gjergji! Nuk mund ta s h t y n ­t 
e? 
K u r r s e s i , — u përgjigj Silva. — S'ishte në dorën 
e t i j. 
— Ë s h t ë e kuptueshme, — t h a m o t r a më e re, — p a s ­t 
a j , me ç'tregojnë bathët, punët me Kinën janë në një 
pikë të t i l l ë që... 
— U r d h ë r o n i këndej, — t h a Silva, duke treguar d e ­r 
ë n e dhomës së ndenjjes. 
Në a p a r t a m e n t u bë p a p r i t u r ngushtë dhe gëzue-shëm. 
Duke kaluar nëpër korridor, Silva gati sa s'ia 
shkreDi të qeshurit, k u r pa gardërobën me palltot e ve­na 
n j ë r a mbi t i e t r ë n . Ajo mori ca xhakavento fëmijësh, 
që dukej sikur r r i n i n kaliboc mbi palltot dhe pardësytë 
e të mëdhenjve dhe i vuri mbi një divan te dhoma e_yaj-zës. 
Pastaj u k t h v e në kuzhinë nër t'i h e d h u r një sy t r y e - 
zës. që me rrezëllimin e ftohtë të luqëve dhe gotave d u - 
kei sikur s'kishte ndom'ë lidhje me zallahinë që po 
mbushte anartamentin. Ndërkaa nga dhoma e ndenjjes. 
nëpër korridor. te dhoma e Brikenës, kalamajtë më të 
vegjël kishin k r i j u a r i t i n e r a r i n e p a r e të vrapimit të t y re 
t ë kotë pas n j ë r i - t j e t r i t . Në dhomën e ndenjjes muhabeti 
k i s h t e k r i s u r në një mënyrë të tillë. saqë s'kishte asnië 
r r e z i k mërzitjeje. 
Silvën e t h i r r ë n në telefon dhe ajo u ngrit. 
— Mama, kur do t'i ftojmë mysafirët në tryezë? — 
pyeti Brikena në korridor. 
— Ja, tani, Brikena. 
Në të v ë r t e t ë Silva e n d i e n t e se i mposhtte me vësh-t 
i r ë s i rastet e hutimit që i s h k a k t o n t e mungesa e Gjer-giit. 
Kur ishte ai. giithçka ishte e sigurt dhe ajo nuk 
n g a t ë r r o h e j në asgjë. Kurse këte h e r ë e kishte pasur aq 
vështirë. 
— Ke të d r e j t ë , — i t h a ajo vajzës dhe i hodhi një 
] 37
sy të fundit tryezës. Çdo gjë ishte në rregull. — Ftoji 
mysafirët në tryezë, Brikena. 
— Më vjen zor, marna. Ftoji ti. 
Te dera e dhomës së ndenjjes, ndërsa kalamajtë i 
kalonin nëpër k ë m b ë duke i n g a t ë r r u a r me duar fusta-nin, 
Silva t h a me zë të p ë r m b a j t u r: 
— Epo, urdhëroni tani. 
Zënia vend në t r y e z ë ishte një histori e t ë r ë , kur 
Silva, në vend që të kishte rolin kryesor, u t ë r h o q m ë - 
njanë, me shpresën se gjithçka do të rregullohej vetë. 
Dhe v ë r t e t çdo gjë u rregullua për b u k u r i , me p ë r j a s h - 
t im të kalamajve, për të cilët n u k mjaftonin vendet dhe 
që, veç kësaj, që në sekondat e p a r a t h y e n dy gota. 
Njërës prej motrave të Gjergjit i ra ndër mend të 
s h t r o n i n një tryezë veç për kalamajtë, dhe kjo ishte e 
vetmja r r u g ë e shpëtimit. Tryeza, në rregullimin e së 
cilës morën pjesë shumica e grave të ftuara, u vendos 
në dhomën e Brikenës. 
— Ç'Jule të b u k u r a ! Perse i keni lënë m ë n j a n ë? 
Silva me të bijën këmbyen një s h i k im të shpejtë. 
. — Epo, mire se erdhët! — t h a më në fund Silva, 
kur iu d u k se m y s a f i r ë t pak a s h u m ë u r r e g u l l u a n nëpër 
vende. 
Kur pas urimeve të p a r a u dëgjua më në fund zhur­ma 
e s h t r u a r e t h i k a v e dhe e p i r u n ë v e , gjë që t r e g o n te 
se idarka kishte filluar vërtet, Silva p s h e r ë t i u e lehtë- 
«uar. - — ^ 
Si në çdo darkë të gjerë, biseda filloi të bëhej e 
ndryshme, në pjesët e ndryshme të tryezës. H e r ë - h e rë 
ajo unifikohej, për t ' u conëtuar p ë r s ë r i . Në a t ë anë ku 
Ishin ulur vëllai i Silvës, morra e vogël e Gjergjit dhe 
dy nga k u n e t ë r i t po flitej për Kinën. Dalngadalë bise­da 
për Kinën, duke e s h t y r ë bisedën për festivalin ki-nematografik, 
që porsa (kishte p ë r f u n d u a r , dhe që për 
n j ë r ë n nga k u n a t a t e Silvës ishte n j ë gjë po aq e m r e k u - 
llueshme, sa ç'ishte fare pa vlerë për k u n a t ë n tjetër, u 
s h t r i k r e j t ë s i s h t mbi gjithë t r y e z ë n e darkës. Kunetë­r 
i t e Silvës, si edhe vëllai i saj, ishin të gjithë a n ê t a rë 
38
p a r t i e dhe, veç kësaj, me sa d u k e j , nuk kishte a s n j ë u d h ë - 
zim për të r u a j t u r s e k i e t e lidhur me m a r r ë d h ë n i e t me 
Kinën. 
— E keni vene re se si ë s h t ë ulur rangu i delegacio-neve 
gjatë gjithë kësaj vjeshte? — t h a vëllai i Silvës. — 
E kam ndjekur me vëmendje kohët e fundit k ë t ë gjë në 
s h t y p , ku flitet për g j i t h f a r ë delegacionesh, të kryesua-r 
a që të gjitha nga zëvendës të ndryshëm: zëvendësmi-r 
i i s t r a , •zëvendësshefa, zëvendëskryetarë komunash. 
— Ishte pardje në gazetë n j ë delegacion i onkestra-ve 
popullore të rajoneve të Kinës Juglindore, — t h a s t u - 
d e n t j a e mjekësisë duke qeshur. 
— E nga kush k r y e s o h e j ? — pyeti vëllai i Silvës. — 
Nuk e v u r e ' r e nga kush kryesohej? 
— Jo, — u përgjigj ajo, — n u k u emenda të mbaj 
mend budallallëqe. 
— Po ta t h em une, — t h a vëllai i Silvës, — sepse « 
v u r a re një gjë të tillë. Delegacioni kryesohej nga zë-vendëskryeredaktori 
i redaksisë së përgjithshme të ad­m 
i n i s t r a t e s qendrore të Radio-Përhapjes. 
Qeshën të gjithë d h e Silva, përmes së qeshurës, t h a: 
— Më duket se ti, Sajmir, e t e p r o n ca. 
— Aspak, — t h a ai. — Të betohem, Silva, që ë s h të 
k r e j t ë s i s h t kështu sic t h a s h ë. 
— Edhe midis z y r t a r ë v e t a n ë k am vene re që kanë 
dalë gjithfarë zëvendësash, që s'i kemi dëgjuar ndonjë-herë, 
për të p r i t u r zëvendësit e tyre, — t h a njëri nga k u - 
n e t ë r i t e Silvës. 
— Po ajo është e n a t y r s h m e , — u hodh k u n a t i t j e t ë r. 
— Po erdhi zëvendësi, do dalë ta p r e s ë zëvendësi. 
— S'është aq e lehtë të gjendet se kush mund ta 
p r e s ë një delegacion kinez, — tha vëllai i Silvës. — Më 
tregoi një shok që punon në Ministrine e Jashtme, se 
ç ' t e l a s h e patën para ca kohe me një delegacion të fabri-kave 
që m e r r e n me prodhimin e distingtivave me fyty­r 
ë n e Mao Ce Dunit. E vranë mendjen dite me radhë 
për të gjetur se ç'funksionar duhej ta p r i s t e delegacio-n 
i n dhe, meqenëse nuk u gjet ndonjë zgjidhje më e mi- 
39
rë, u caktua për ta p r i t u r zëvendësdrejtori i uzinës së 
h e k u r - n i k e l i t . 
Në tryezë piasi gazi. 
— Po prisni, — t h a vëllai i Silvës, — p u n a n u k m b a - 
roi me kaq. Kinezët u acaruan dhe u t h a n ë shokëve t a ­ne 
se prodhimi i distingtivave të Mao Ce Dunit s ' ë s h të 
diçka k r e j t teknike, domethënë diçka m a t e r i a l e , si h e - 
k u r - n i k e l i , por një gjë më e lartë. Shokët t a n e e v r a në 
përsëri mendjen dhe, në pamundësi për të gjetur ndo­n 
j ë i n s t i t u t i o n tjetër më të ngjashëm, vendosën që d a r ­ken 
e përcjelljes ta jepte n ë n d r e j t o r i i Bankës së S h t e - 
t i t , që m e r r e t me s h t y p j e n e monedhës. 
Në t r y e z ë piasi përsëri gazi. 
— Dhe kinezët n u k u fyen? — tha studèntja e mje- 
Kësisë. — Nuk i dhanë ndonjë k u p t im simbolik kësaj gjet-j 
e j e : fytyra e Mao Ce Dunit, monedha... 
-, ; — S'e di, — t h a vëllai i Silvës. — Ndoshta j a n ë f y er 
Nuk e k am t a k u a r më a t ë shokun e m i n i s t r i s ë. 
Silva, e lumtur që t r y e z a ishte g j i t h ë gjallëri, u leh-tësua 
përfundimisht. Darka qysh tani mund të quhej 
plotësisht e suksesshme. 
— Akoma më komike janë formulimet që jep kohët 
e fundit s h t y p i kinez për ndonjë pritje, apo banket midis 
dy palëve, — vazhdoi vëllai i Silvës. — Nuk s h k r u a j në 
më «pritja kaloi në një atmosfere miqësore», por «gjatë 
p r i t j e s delegatët e të dy palëve i buzëqeshën n j ë r i - t j e t - 
rit». 
Mbi t r y e z ë kaloi një vale e re të q e s h u r i. 
— P o r ndërkaq vaporët e tyre lëvizin gjithmonë e 
më ngadalë drejt Durrësit, — t h a n j ë n g a k u n e t ë r i t e Sil­vës, 
që n u k k i s h t e folur gjer a t ë h e r ë . — Në h i d r o c e n t r a - 
l in e Fierzës nuk kanë m b ë r r i t u r një p j e s ë e m a k i n e r i - 
ve. si dhe t u r b i n â t . Po a s h t u në Metalurgjikun e Elbasa-nit. 
: -r Për të të plasur s h p i r t i n me z v a r r i t j e kinezët ja­në 
të vetmit, — t h a s t u d è n t j a e mjekësisë, — a t j e ku bëj 
une stazhin, janë nja t r e kinezë që m e r r e n me pajisjen 
e një. laboratori. Veç të mos kesh punë me ta.
— E gjithë kjo zvarritje nuk bëhet kot, ka një që­l 
l im të studiuar. " • 
— Natyrisht. 
Silvës i erdhi n d ë r mend historia e këmbës së s h k e ­l 
u r të kinezit dhe u m a t ta tregonte, por u përmbajt në 
çast ngaqë biseda po m e r r t e një n g j y r ë serioze. Dikush 
t h o s h t e se vërtet m a r r ë d h ë n i e t me Kinën kishin një fa­r 
e acarimi kohët e fundit, por s'duhej h a r r u a r se e rijëj-t 
a gjë kishte ndodhur gjatë revolucionit k u l t u r o r . Mun­det 
që edhe tani kjo të ishte diçka e p ë r k o h s h m e dhe r e ­te 
e zeza të kalonin përsëri. Tjetri i përgjigjej se këtë 
h e r ë çështja ishte më serioze dhe kriza nuk do të k a - 
përcehej kaq lehtë. Ndërkaq i pari i k u j t o n t e se, n d r y - 
she nga marrëdhëniet, me sovjetikët, që u t r o n d i t ë n një-h 
e r ë e përgjithmonë, m a r r ë d h ë n i e t me Kinën të tilla ka-në 
qenë përherë, plot rezerva, kështu që edhe kriza e 
fundit s'ishte ndonjë çudi. Në të v ë r t e t ë , m a r r ë d h ë n i e të 
tilla, që duket sikur do të prishen nga çasti në çast, që-llojnë 
që janë nga më të qëndrueshmet, shtoi ai. Sikur 
s'më besohet, u përgjigj tjetri. i 
— Të jetë për mua. sikur një orë e më p a r e të s h k ë - 
p u t e s h im nga ata kinezët, mire do të bënim, — t h a m o t - 
ra e vogël e Gjergjit. — Më janë m ë r z i t u r ato f y t y r a t e 
t y r e hipokrite. 
— S'është punë fytyrash, — tha vëllai i Silvës. 
— Edhe fytyrat lozin roi, — ia priti ajo. 
— Thonë se të gjitha këto ndodhën ngaqë Mao Ce 
Duni është sëmurë rende, — tha n j ë r a nga m o t r a t e Gjer­gjit. 
— Edhe për sërnundjen e tij ka vite që flitet. 
— Bile është folur disa h e r ë se Mao Ce Duni ka ko-hë 
që ka vdekur dhe e gjithë kjo s'është gjë t j e t ë r . veçse 
lufta për pushtet që bëjnë dy sositë e t i j , — t h a vëllai i 
Silvës. ' i ' - • i* ' 
— Çdo gjë mund të ndodhë atje. Vend i mistereve. 
Silva u ngrit për të s e r v i r u r ëmbëlsirën. Kur ajo, 
e ndihmuar nga Brikena, solli tortën me molle bashkë 
me p j a t a t e vogla, biseda në tryezë kishte n d ë r r u a r. 
41
— E mrekullueshme, — t h a njëra nga kunatat, d u ­ke 
provuar t o r t ë n. 
Biseda u copëzua përsëri për të mos u n j ë j ë s u a r më. 
Pas ëmbëlsirës Silva solli frutat dhe pas t y r e vuri mbi 
s t u f e xhezvet e kafes. Sa m i r e që gjithçka kishte shku-a 
r në rregull. Do të donte f i a tregonte Gjergjit gjith­çka, 
por befas iu k u j t u a se s'dinte asnjë a d r e s ë ku mund 
f i d r e j t o h e j . Dinte v e t ëm që a i ndodhej në Kinë dhe a s - 
gjë tjetër. Ky mendim e bëri fi shuhej buzëqeshja që 
nuk i ishte n d a r ë gjatë gjithë darkës fytyrës së saj. 
42
IV 
Silvës i doli gjumi papritur. Njëherë ajo kujtoi se 
k i s h t e gdhirë, por pastaj vuri re se d r i t a r j a qe ndriçuar 
prej hënës. Ishte një ndriçim i akullt, i n j ë t r a j t s h ë m. 
Brr, sa ftohtë, t h a ajo me vete d h e e kuptoi se i s h t e p i ­k 
ë r i s h t të ftohtët që e kishte zgjuar. Zgjati dorën te ko-modina, 
gjeti sustën e a b a z h u r i t dhe ndezi dritën. Ora 
i s h t e katër e çerek. Disa caste qëndroi pa lëvizur, me 
s y t ë në tavanin e dhomës, pa asnjë mendim. Pastaj për­sëri 
ndjeu ftohtë. Xhamat e dhomës kishin zënë avull. 
43
J a s h t ë duhej të ishte ngricë. Asaj i shkoi mendja te B r i ­kena 
dhe Veriana që flinin të dyja në dhomën tjetër. 
Mos valle ishin z b u l u a r? 
U ngrit pa e b ë r ë të gjatë, hodhi një triko k r a h ë ve 
dhe doli me kujdes në korridor. Dera e dhomës së t y re 
i s h t e përgjysmë e h a p u r . Silva e shtyu me kujdes dhe 
h y r i . Nën ndriçimin e kaltëremë që vinte n g a jashtë, 
Silva dalloi flokët e të dyjave, të përziera mbi të n j ë j - 
t i n jastëk. Gjatë natës, sic duket nga të ftohtët, Veria­na 
kishte ikur nga divani ku i kishte s h t r u a r Silva dhe 
i s h t e futur në k r e v a t i n e Brikenës. Silva buzëqeshi me 
vete, u afrua dhe, ndërsa ndenji në këmbë të shikonte 
f y t y r a t e qeta të vajzave, iu kujtua t h ë n i a e nënës s ev 
n u k duhet ta vështrosh k u r r ë njeriun që fie. Ajo u r r e - 
gulloi mbulesën te supet, pastaj mori një nga k u v e r t at 
e lena sipër divanit bosh dhe ua hodhi me kujdes. 
Silva doli me hapa të lehtë në korridor, por, në 
vend që të shkonte në dhomën e gjumit, diçka e s h t y u të 
kthehej e t'i h i d h t e një sy vendit ku i s h t e n g r ë n ë d a r - 
ka. Nën d r i t ë n e llambës elektrike që iu duk, si zakonisht 
n a t ë n , më e forte, ajo vështroi tryezën, ashtu sic k i s h te 
m b e t ur pas mbarimit të darkës. Pjatancat, pjatat e go-t 
a t ishin të gjitha aty, disa të zbrazura, disa akoma jo, 
a s h t u sic i kishin lënë të f t u a r i t në çastin e fundit, për­p 
a r a se të shkonin për t ë p i r e kafen në dhomën e n d e n j ­jes. 
Silva vështroi një copë herë tryezën, sikur të për-piqej 
të s u i t e ndër mend se ku ishin ulur mysafirët. Dar-ka 
iu duk disi e largët. Megjithëse s'ishte aspak e për-gjumur, 
e ndjeu se s'ishte e aftë të përqendrohej në a s - 
gjë. Duke v ë s h t r u a r pjatat dhe gotat, i k u j t o h e s h i n co-pa 
bisedash të n d ë r p r e r a prej shakave d h e të qeshura-ve, 
që e kishin përshkuar tejembanë a t ë masë fajance 
dhe a t ë qelquri, Pjesa më e madhe e bisedave dhe p i k ë ­r 
i s h t ato ku e q e s h u r a ndoshta ishte h e r ë - h e r ë maska e 
j a s h t m e e njcfarë preokupimi, ishin bërë për Kinën... 
S'besoj se acari do të jetë kalimtar, si në revolucionin 
k u l t u r o r . Ndihet m e n j ë h e r ë që tani është t j e t ë r gjë... Ki-na 
sidoqoftë është një mister... Doni të kuptoni politi- 
44
kën e Kinës? ka thënë njëherë Çu En Lai. Shkoni 
në teatrin e Pekinit... Po ai ë s h t ë plot simbole të pazbër-thyeshme, 
majmunë, gjarpërinj... 
Silva nisi të hiqte pjatat e gotat, sikur të donte që 
bashkë me to të hiqte m b e t u r i n a t e a t y r e bisedave. Për 
një kohë të shkurtër ajo e zbrazi një pjesë t ë tryezës. Ki­shin 
rnbetur vetëm pjatartcat e frutave, ca tavlla ciga-r 
e s h d h e shishet boshe të ujit minerai. 
Zhurma e njohur e ujit të lavamanit ia lehtësoi disi 
mendimet. Pa e pasur meridjen në vend, kishte n i s u r të 
l a n t e pjatat, por në çast u k u j t u a se ishte marrëzi që në 
orën k a t ë r e gjysmë pas meshate të m e r r e j me një gjë te 
t i l lë dhe hoqi dore prej tyre. U kthye te tryeza, fshiu 
t h ë r r i m e t në pjesën e zbrazur të saj, s y t ë i shkûan te t u - 
f a e luleve të Arianit, të lena qysh nga mbasditja te pe-zuli 
i d r i t a r e s d h e zgjati dorën t'i vinte në tryezë. Mirë-po 
në çast iu kujtua pakënaqësia e Brikenës dhe la lulet 
a t y ku ishin. 
Silva ndjeu ftohtë dhe kopsiti trikon. Xhamat edhe 
k ë t u ishin të yeshur me avull. Jashtë duhet të ketë 
ngricë, mendoi ajo dhe befas iu kujtuan limoni i sjellë 
mbasdite bashkë me fjalët e njeriut të fidanishtes: në 
r a s t e ngricash t a mbuloni, ndryshe mund t ë t h a h e t b r e n ­da 
natës. Ideja se mund të dilte në ballkon në k ë t ë të 
ftohtë iu d u k e çmendur, megjithatë, kur shoi d r ï t ë n e 
k o r r i d o r i t dhe u bë gati të hynte në dhomën e gjumit, 
diçka ia mbajti hapat te p r a g u i saj. Sidoqoftë diçka 
mund të bënte. S'ishte ndonjë mundim kushedi çfarë të 
mbuloje një limon të vogël. Pa e bërë të gjatë, h y r i në 
dhomë, hapi kapakët e s i p ë rm të dollapit të r r o b a v e për 
t ë n x j e r r ë që andej një qese t ë madhe plastmasi që e m b a n ­t 
e mend sé e kishte vënë atje qysh në verë. Ja ku qen-ka, 
t h a Silva dhe nisi ta t ë r h i q t e , por në a t ë çast u k u j ­t 
u a se qesja prej plastmasi ishte mbushur me gjithfarë 
gjërash, nga ato që v ë s h t i r ë se hyjnë në punë, por që 
është e zorshme për n j e r i u n t'i hedhë. E bezdisur pak 
nga pengesà e paparashikuar', ajo nisi të n x i r r t e sendet 
njëra pas tjetrës. Kishte aty fustane dhe bluza të Brike- 
45
nës që tani s'i bënin më, një fustan të gjerë trikotazhi që 
Silva e kishte mbajtur gjatë kohës së barres, ca 
ciantella, rrotka mëndafshi dhe shkule lesh deveje ngjy-r 
a - n g j y r a të t e p r u a r a nga kushedi ç'pulovra si dhe vo-gëlsira 
të tjera, të g j i t h a t ë buta, të këndshme dhe pakëz 
t ë h a r r u a r a , që të zgjonin çuditërisht mallin e jetës. 
Silva i zbrazi të g j i t h a drejt e mbi tapet, për t'i r r e - 
gulluar të nesërrnen, doli në k o r r i d o r dhe, para se të 
h a p t e d e r ë n e ballkonit, hodhi pallton krahëve. 
Në ballkon ishte vërtet shumë ftohtë. Ndriçimi i h ë - 
nës, i qelibartë, i t r e t u r si në një heshtje s h k r e t i e , e s h t o n ­t 
e e d h e më shumë f tomën. Gjethet e limonit iu dukën asaj 
t ë magjepsura nga ky ndriçim i dylltë, që p ë r h a p t e kudo 
një trullosje të pashpresë. Gati e h a b i t u r , ajo ngriti ko­kën. 
Ç'ishte ky qiell i frikshëm në lëmimin e t i j , që 
n g j a n t e si i h u a j t u r nga një univers t j e t ë r ? Ajo ndjeu 
d r i t h ë t i r ë në s h p i r t kur mendoi se Gjergji fluturonte 
ndoshta tani me avion nëpër a t ë lëmim të pabesë. 
Limoni do të t h a h e j sonte me siguri, po të mos k u j - 
t o h e s h a ta mbuloja, mendoi ajo. E vendosi me kujdes 
plastmasin, duke e futur si një kapuç sipër kurorës së v o - 
gël dhe u kënaq që qesja jo v e t ëm e mbuloi k r e j t bimën, 
por edhe një pjesë të fuçisë. Nën letrën plastike limoni 
u bë i mjegullt, si në gjysmëëndërr. 
Ajo u mat të ikte, por diçka përpiqej ta m b a n t e edhe 
disa caste në ballkon. Ishte maska e dylltë e qiellit, prej 
joshjes së të cilit mezi u shkëput. 
Kur hyri brenda dhe u fut në shtratin që akoma 
r u a n t e ngrohtësinë e t r u p i t të saj, e n d i e n t e se po d r i - 
dhej ende jo aq nga të ftohtët, sesa nga ajo zbrazëti e 
lemerishme. Gjumi s'e zinte që s'e zinte. P ë r h e r ë e më 
pa r r e g u l l i kujtoheshin fraza të t h ë n a gjatë darkës, ha-mendjet 
për m a r r ë d h ë n i e t e ardhshme me Kinën. Doni 
t a kuptoni Kinën? Shkoni në teatrin e P e k i n i t . . . Po ai 
është plot simbole të l l a h t a r s h m e , màjmunë, g j a r p ë r i n j . .. 
Silva u r r o t u l l u a në shtrat. Majmunë, g j a r p ë r i n j , përsë-r 
i t i me vete, duke ndier se diçka po përpiqej të q a r t ë - 
sohej në kujtesën e saj. Ah, po, ishte diçka që ajo e k i - 
46
s h t e dëgjuar vite më p a r e nga goja e një të njohuri të 
s a j , gazetar. Ishte fjala për ca gjarpërinj që, a s h t u sic i 
s h e h n j e r i u në ë n d ë r r përpara një fatkeqësie, ai i kishte 
p a r e në kënetën e B u t r i n t i t pak kohë para prishjes me 
sovjetikët. Ti e kupton që une as jam, as k am qenë ku-r 
r ë bestyd, i kishte thënë ai, por këta gjarpërinj më k u j - 
toheshin vazhdimisht më pas, kur punët me Bashkimin 
Sovjetik m orën rrokullimën. Mirëpo e di ç'më ndodhi 
një dite, disa muaj më vonë pas prishjes përfundimtare 
me sovjetikët? Dhe gazetari i kishte t r e g u a r Silvës se si 
një mbrëmje feste, pikërisht mbrëmjen e festes së pare 
pas prishjes, k u r të g j i t h ë prisnin të shikonin fishekzja-r 
r ë t e porsambërritur nga Kina, për të cilët kishte dite 
që f lite j , a i ishte n d o d h u r në r r u g ë t a m am në kohën kur 
qielli u mbush prej tyre. Njerëzit kishin n g r i t u r kokat 
p ë r p j e t ë të gëzuar e të h a b i t u r njëkohësisht për këta fi-s 
h e k z j a r r ë , që duhet thënë se ishin të ndryshëm nga 
a t a që kishin pare, ca fishekzjarre gjithsesi të h u a j , me 
n j ë ngjyrë verdhame, që lëshonin tek binin ca cijatje 
ngjethëse, sikur t'i flitnin njëri-tjetrit, ndërsa zbritnin: 
ç'është kjo tokë, atje, këtu, poshtë... Dhe, sikur të mos 
mjaftonte kjo, pas ngjyrave të njëpasnjëshme u d u k ë n më 
në fund fishekzjarrët në forme gjarpërinjsh mistikë kinezë. 
që vareshin të fundit, bënin valavitje në e r ë , gjersa shu-heshin 
njëri pas t j e t r i t mbi kokat tona, duke e lënë qie-l 
l in krejt të zi. Njerëzit nisën të t h ë r r i t n i n «Gjarpërinj! 
Gjarpërinj!» dhe une, me drithmë në zemër, mendova: 
«ç'është kjo gjë ogurzezë? Përsëri gjarpërinj? Dhe men-do, 
Silva, ishte festa e p a r e që bëhej pas gjithë a t i j aca­r 
i të paharrueshëm. 
E mbështjellë me kuvertë, Silva i solli ndër mend 
t ë gjitha këto dhe për kushedi t ë satën herë, t h a me ve­t 
e : sa mire sikur Gjergji të mos ishte n i s u r për këtë 
udhë. Ndër mend i erdhi canta e tij e zezë, b r e n d a së ci-lës 
ishte dokumentacioni sekret, për hir të çuarjes së të 
cilit ata ndodheshin të n d a r ë këtë natë, njëri në një skaj, 
t j e t r i në skajin tjetër të botes. Ç'kishte valle në a t ë çan-të 
që Gjergji e conte mes për mes qiellit, pa e ditur as 
47
v e t ë ç'qe n d r y r ë b r e n d a ? Sidoqoftë, sa m i r e sikur të mos 
qe nisur, .përsëriti a j o - m e : vete-, d h e prapë, të pështjellë 
bashkë, ndërsa. po e zinte-gjumi, iu rrokullisën n ë p ër 
mend fishekzjarrët-gjarpërinj në festen e pare pas p r i ­shjes 
me sovjetikët, Sheshi «Skënderbej» i mbushur 
plot me kinezë (a ishte e m u n d u r që ai mëngjes të i s h te 
aq i afërt, sa t'i përkiste dites që porsa kishte kaluar?) 
dhe radiografia e këmbës së kinezit, që f l u t u r o n t e n ë p ër 
qiej- - il P 
Dy-tri h e r ë i doli gjumi, por ato ishin p r a p ë a t y si 
t ë lidhura me fi je të padukshme me n j ë r a - t j e t r ë n , në 
g j y s m ë t e r r i n e dhomës, pas d r i t a r e s të së cilës po gdhin-te 
mëngjesi i vjeshtës, 
•ma iiëriosî ë n n i ß H i ß i ë g i m äff l u d b o b n *frf&i TA .i.r«t;il «p 
MfcWîi U J i h a n RüfeM iisënsiM .ïivl i«mj d?.udm V iU-aip 
7W, 
?m .«suri et ia9?.rfJif.g ë 
idßd ë* 
o s 9 r p ë f l^ 
.asserii »jLlMm daiflt-ioqisis ë n r i o i ë n t* 
-wife «ëi» ën 'H.ÜVKIBV ninëd Jil 
- s ip ë n ë l 9 93Îub .suoi Js>k»3l idnr iixts 
- f i 9 m srtG ?irrnëq-iei§ n ë a r ë ^ ïësss-ïn 
'îëq ,ìf>'iioz ir. 
43
Kush e sollt 
Doruntinën
KAPITULLI I PARE 
Stresi ishte ende në shtrat, k u r iu duk se dëgjoi një 
t r o k i t j e te porta: tang, tang, tang. Shtrëngoi faqen fort 
pas nënkrejses, me shpresë se do ta mbyste trokitjen, por 
pas pak ajo u përsërit. Kush dreqin troket që pa gdhirë, 
tha me vete ankueshëm duke h e d h u r mbulesën. Ndërsa 
zbriste shkallët, te porta t r o k i t ë n për h e r ë të t r e t ë , por 
t a n i , nga ritmi i goditjes së dorezës metalike, Stresi e 
mori me mend se kush ishte përjashta. Ai hoqi llozin e 
h e k u r t dhe e hapi portën me n j ë t ë tërhequr. Pyetjen 
«ç'dreqin ke që më zgjon që pa gdhirë?», pavarësisht se 
51
nuk e tha, ai e kishte në s y t ë e b u h a v i t u r dhe në k r e jt 
pamjen e t i j. 
— Ka ndodhur diçka, — shpejtoi të t h o s h t e n d i h m ë - 
si i t i j. 
Stresi vazhdonte ta shikonte në n j ë m ë n y r ë pyetëse, 
me sytë që dukej sikur thoshin: të s h o h im nëse ajo që 
ka ndodhur është e tillë, saqë ti duhet të vish e të më 
prishësh qetësinë që me natë. Po Stresi e dinte se në 
r a s t e të tilla ndihmësi i tij gabonte r r a l l ë dhe, sa h e rë 
që ishte matur t'i shfrynte në çastin e fundit, kishte 
qenë i detyruar të h i q t e d o r e prej zemërimit. Tani do të 
dëshironte që ndihmësi i tij të kishte gabuar v ë r t e t , në 
mënyrë, që të mund t'i s h f r y n t e si duhej. 
— E çfarë? — t h a a i . m ë në fund. 
Vështrimi i ndihmësit rrëshqiti n j ë grime mbi sytë 
e shefit të t i j , pastaj, si bëri një h a p përpara, r a p o r t o i: 
— Zonja plakë e Vranajve dhe e bija e saj, Dormi­tina, 
që ka m b ë r r i t u r mbrëmë natën, në r r e t h a n a k r e j - 
tësisht misterioze, janë të dyja në agoni, duke dhënë 
s h p i r t në s h t r a t. 
— D o r u n t i n a ? — ia bëri Stresi h u t u e s h ë m . — Si ë s h të 
e mundur? 
Ndihmësi mori frymë i lehtësuar: t r o k i t j a e tij ishte 
e përligjur plotësisht. 
— Si është e m u n d u r ? — përsëriti Stresi dhe fërkoi 
sytë, si për të h e q u r që andej një m b e t u r i n ë gjumi. Në 
t ë v ë r t e t ë kishte fjetur shumë keq. Madje s'i kishte që- 
Uuar ndonjëherë që pas një shërbimi të gjatë, dyjavor, 
n a t a e p a r e në shtëpi të ishte kaq e mundimshme. Jo gju-më, 
por një a n k t h i v ë r t e t ë . — Si është e m u n d u r , — t ha 
për të t r e t e n here. — Ajo është m a r t u a r aq larg, sa në 
asnjë zi të familjes s'ka a r d h u r dot. 
— Pikërisht, — tha ndihmësi. — J u a t h a s h ë : ka m b ë - 
r r i t u r mbrémë në r r e t h a n a krejtësisht misterioze. 
— E pastaj? 
— E pra, janë të dyja të s h t r i r a në s h t r a t , në agoni. 
— Çudi! Ka goditje, k r i m? 
Ndihmësi tundi kokën. 
52
— S'e besoj. Është më tepër një çështje tronditjeje. 
— Ti i pe? 
— Po. Flasin gati p ë r ç a r t të dyja. Nëna e pyet: kush 
të solli, moj vajzë? Ajo i përgjigjet: Vëllai, Kostandini. 
— Kostandini? Po ai ka t r e vjet që ka vdekur, bashkë 
me t ë r ë vëllezërit e tjerë. 
— P i k ë r i s h t këtë i t h o t ë e ëma, sic më treguan gratë 
i'qinje, që u rrinë te koka. Por vajza ngul këmbë që m b r ë - 
më vonë, pak kohë pas mesnate, ka ardhur pikërisht me të. 
— Çudi, — t h a Stresi, kurse me v e t e ia b ë r i : e t m e r r - 
shme. 
Ata qëndruan një copë h e r ë pa folur përballë njëri- 
- t j e t r i t , gjersa Stresi, ngaqë ndjeu ftohtë, u k u j t u a se 
ishte i paveshur. 
— P r i t m ë pak, — t h a ai dhe hyri brenda. 
Që brenda u dëgjua zëri i përgjumur i së shoqes 
që pyeste «Ç'është, Stres?» dl.e fjalët e përgfigjes së t i j, 
që n u k dalloheshin. Doli pas pak i veshur me uniformen 
è kapitenit të krahinës, e cila ia t r e g o n te edhe më të 
gjatë e më të ngushtë t r u p i n. 
— Shkojmë atje, — tha. 
Një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ca fletëza trëndafili 
t ë bardhë të rëna p ë r p a r a një porte, iu dukën Stresit sê 
mund ta ndihmonin t ë k u j t o n t e një copëz ë n d r r e që, për 
çudi, e kishte pare midis atij gjumi të t u r b u l l t. 
— Ë s h t ë diçka gjithsesi e jashtëzakonshme, — tha ai. 
— P o t h u a j s e e pabesueshme, — ia ktheu ndihmësi. 
— Në fillim, të t h em të drejtën, gati sa s'të besova. 
— E mora me mend. Dhe në të v ë r t e t ë s'është për t 'u 
besuar.Është vërtet një enigmë. 
— Më tepër se një enigmë, — t h a Stresi. — Sa më 
tepër që e mendon, aq më e pakapshme të duket. 
— G j i t h ë puna është të gjendet se si pati mundësi 
t ë vinte Doruntina, — t h a ndihmësi. 
, - Si? 
.— Kyçi i énigmes është të gjendet se si erdhi Dorun­tina, 
rne ç'njeri, apo, më mire, me ç'mënyrë. 
53
— Me ç'njeri, — përsëriti Stresi, — me ç ' m ë n y r ë . .. 
Është e qartë që ajo nuk thotë të v ë r t e t ë n. 
— Tri h e r ë e pyeta se si erdhi, por ajo nuk j e p te 
shpjegime. Diçka fshihte. 
— E dinte që krejt vëllezërit e saj, bashkë me Kos-tandinin, 
kishin v d e k u r ? — pyeti Stresi. 
— S'di ç'të them. Besoj se jo. 
— Ka mundësi të mos e dinte, — t h a Stresi. — Ajo 
është martuar aq larg, saqë qysh nga d i t a e dasmës nuk 
ka a r d h u r dot a s n j ë h e r ë në shtëpi. Kjo është h e r a e p a re 
që vjen, me sa di une. 
— Fakti që s ' e r d h i as në zinë e t m e r r s h m e të n ë n të 
vëllezërve, do të t h o t ë se nuk e d i n t e m y n x y r ë n , — t ha 
ndihmësi. — Zonja plakë ankohej shpesh që vajza u m a r - 
t u a aq larg dhe që në k ë t ë d i t e t ë zezë n u k i u gjet pranë. 
— Pyjet e Bohemisë, ku ajo është m a r t u a r , janë t e ­për 
larg, — t h a Stresi. — Së paku dy j a v ë r r u g ë që kën*- 
dej, në mos më tepër. 
— Në mos më tepër, — përsëriti ndihmësi. — Është 
pothuajse zemra e Evropës. 
Ndanë udhës Stresit i zunë s y t ë prapë fletëza të 
bardha trëndafilash, thuase një dore e p a d u k s h m e i ki­s 
h t e shkundur gjatë natës. 
— Sidoqoftë me dikë erdhi që a n d e j , — t h a ai. 
— Po me kë? Natyrisht që nëna, a s h t u si ne, nuk e 
beson atë që t h o t ë vajza, se e r d h i me të v d e k u r i n. 
— Po perse do ta fshihte n j e r i u n që e solli? 
— S'e marr dot me mend. Është tepër e n g a t ë r r u a r. 
Përsëri një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ajri i vjesh-t 
ë s ishte i ftohtë. Ca s o r r a fluturonin ultazi duke k r o k ë - 
l l i t u r . Stresi i ndoqi me sy një copë h e r ë. 
— Do të kemi shi, — t h a ai. — K u r s o r r a t k r r o k a s in 
kështu, do të t h o t ë se u dhembin veshët nga afrimi i 
s h i u t . 
Ndihmësi vështroi andej, por n u k tha asgjë. 
— P a k . m ë p a r e diçka the për t r o n d i t j e n që ka s h k a k - 
t u a r agoninë e të dyjave, — t h a Stresi. 
— Po, — u përgjigj ndihmësi, — d u h e t të k e t ë q e në 
54
një tronditje e madhe (ai e shmangu fjalën «e tmerr-shme 
», sepse shefi i kishte bërë vërejtje që e përdorte 
a t ë vend e pa vend). — P ë r d e r i s a s'ka dhe s'ka se si të 
k e t ë shenja goditjeje, sic do ta shihni edhe vetë, agoni-në 
e të dyjave e ka s h k a k t u a r një tronditje e pazakontë. 
— Mendon se nëna ka b ë r ë p a p r i t u r një zbulim të 
tmerrshëm? — pyeti Stresi. 
Ndihmësi i nguli sytë. Vetë i përdor f jalët si të ketë 
qejf, mendoi vetëtimthi, kurse të tjerëve ua zë në grykë. 
—Një zbulim i nënës? — t h a ai. — Më tepër do të b e - 
soja se të dyja, në të njëjtën kohë, bënë nga një zbulim 
t ë tmerrshëm, sic t h a t ë ju. 
Duke vazhduar të këmbenin mendime për t r o n d i t ­jen 
që nëna dhe e bija i kishin s h k a k t u a r n j ë r a - t j e t r ë s, 
(për shkak të punës së përditshme fjalët e Stresit dhe të 
ndihmësit të tij i afroheshin p ë r h e r ë e më tepër stilit të 
n j ë raporti hetimor), a t a të dy r i n d ë r t u a n pak a shumë 
skenën që mund të k i s h t e ndodhur në mesnatë. Porta e 
shtëpisë së vjetër kishte trokëllitur në një orë të paza-konshme 
dhe në pyetjen e zonjës plakë «kush është», që 
j a s h t ë ishte dëgjuar zëri: «Jam Doruntina». Duke ecur 
d r e j t portes për ta hapur, krejt e h u t u a r nga e p a p r i t u r a, 
pa e besuar aspak se po dëgjon zërin e vajzës së vet, plaka, 
s i për të hequr dyshimin, pyet «po kush të solli?». Se­pse 
ka t r e vjet që ajo e p r ê t vajzën t'i vijë për t ' i u gjen-dur 
pranë në fatkeqësi dhe vajza s'vjen e s'vjen. Që ja­s 
h t ë Doruntina i përgjigjet: «Më solli im velia, Kostan­dini 
». Këtu plaka ka m a r r ë goditjen e pare. Ka mundësi 
që ajo, me gjithë tronditjen, të k e t ë pasur fuqi t'i tho­shte 
së bijës: Ç'flet kështu, Kostandini, bashkë me vë-llezërit, 
kanë t r e vjet që t r e t e n nën dhé. Tani është r a - 
dha e Doruntinës për t ' u t r o n d i t u r . Në qoftë se ajo k u j - 
ton se ka a r d h u r vërtet me Kostandinin, t r o n d i t j a është 
e dyfishtë: nga njëra anë, m e r r vesh se Kostandini ba­s 
h k ë me vëllezërit e saj kanë vdekur, nga a n a t j e t ë r , kup-ton 
se paska udhëtuar me një fantazmë. Ndërkaq nëna 
plakë gjen aq fuqi sa për të h a p u r portën, me një shpre­së 
të fundit se nuk i dëgjoi mire fjalët e vajzës apo që i 
55
bënë veshët, ose që, në fund të fundit, s'ishte D o r u n t i na 
ajo që trokiste te porta. Të njëjtën s h p r e s ë p'ati ndoshta 
edhe D o r u n t i n a përjashta. Mirëpo porta u hap, ato i p ë r - 
s ë r i t ë n n j ë r a - t j e t r ë s po ato fjalë dhe k ë s h t u t r o n d i t j a e 
të dyjave erdhi e u bë vdekjeprurëse. 
— E megjithatë e gjithë kjo pak është e besue-shme, 
— t h a Sïresi. 
— A s h t u t h em edhe une, — tha ndihmësi, — veç një 
gjë ë s h t ë e v ë r t e t ë : fakti që a t o të dyja ndodhen në ago­ni, 
t r e g o n se diçka ka ndodhur midis t y r e. 
— Diçka ka ndodhur, — p ë r s ë r i t i Stresi. — N a t y r i s ht 
që diçka ka ndodhur, por eja merre vesh. Një r r ë f im , i 
t m e r r s h ëm nga a n a e së bijës, pra një zbulim po aq i 
t m e r r s h ëm për n ë n ë n . . . ose. . . 
— Ja shtëpia, — t h a ndihmësi, — n d o s h t a diçka do të 
m a r r im vesh. 
Shtëpia e madhe dhe e zymtë u shfaq që larg në 
mbarimin e një fushëtire. Toka e lagësht ishte plot me 
gjethe të verdha gjer atje. Shtëpia, që k i s h t e qenë dikur 
nga më të mëdhatë e më të rëndësishmet e principatës, 
r r e z a t o n t e tani që larg braktisjen dhe zinë. Shumica e 
k a n a t e v e t ë kateve të sipërme ishin të mbyllura, stre-hët 
vende-vende të dëmtuara dhe t r u a l l i përpara saj, 
me a t a d r u r ë të v j e t ë r pak të p j e r r ë t e gjithë myshk, 
ishte krejtësisht i s h k r e t ë. 
S t r e s i t iu k u j t u a varrimi i nëntë vëllezërve V r a n a j, 
t r e vjet më pare. Fatkeqësi kishin n d o d h u r përherë, n j ë ­r 
a më e r e n d e se t j e t r a dhe nganjëherë t ë tilla, s a q ë du­kej 
se prej kujtimit t ë t y r e mund të t ë s h p ë t o n t e v e t ëm 
çmenduria, por një gjëmë e tillë, n ë n t ë arkivqle djemsh 
nga një shtëpi brenda një jave, s'mbahej mend në asnjë 
brez njerëzor. Dhe gjithçka kishte ndodhur pesë javë pas 
dasmës m a d h ë s h t o r e t ë vajzës së vetme të shtëpisë, Do-r 
u n t i n ë s . Kishte sulmuar p a p r i t u r një u s h t r i normande 
dhe të nëntë vëllezërit qenë nisur për në luftë. Shumë 
vëllezër nga një familje qenë nisur p ë r h e r ë në luftëra 
edhe më të mëdha e më të përgjakshme. Por a s n j ë h e rë 
s'kishte ndodhur që të v r i t e s h i n qoftë edhe gjysma e ty­r 
e . Mirëpo ushtria a r m i k e paskësh qenë k ë t ë h e r ë t j e t ë r - 
56
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``
Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``

Contenu connexe

Tendances

SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!
SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!
SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!#MesueseAurela Elezaj
 
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e Mesme
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e MesmeProjekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e Mesme
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e MesmeNiku Clash Niku
 
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)Denisa Caushi
 
TESTE LETËRSIA 12.docx
TESTE LETËRSIA 12.docxTESTE LETËRSIA 12.docx
TESTE LETËRSIA 12.docxdaskakamakak
 
Natyra shqiptare
Natyra shqiptareNatyra shqiptare
Natyra shqiptareMegi Braka
 
Fibrat optike
Fibrat optike Fibrat optike
Fibrat optike Olti OTo
 
Kundrinori i drejtë
Kundrinori i drejtëKundrinori i drejtë
Kundrinori i drejtëAlush Kryeziu
 
JETA DHE VEPRAT E CHARLES BAUDELAIRE
JETA DHE VEPRAT E  CHARLES BAUDELAIREJETA DHE VEPRAT E  CHARLES BAUDELAIRE
JETA DHE VEPRAT E CHARLES BAUDELAIREAnja Cami
 
Modeli i një planifikimi ditor
Modeli i një planifikimi ditor Modeli i një planifikimi ditor
Modeli i një planifikimi ditor Valbona Imeraj
 
prilli i thyer BISEDA LETRARE
 prilli i thyer BISEDA LETRARE prilli i thyer BISEDA LETRARE
prilli i thyer BISEDA LETRAREmanomano46
 
Problemet e arsimit e shkolles sot
Problemet e arsimit e shkolles sotProblemet e arsimit e shkolles sot
Problemet e arsimit e shkolles sotGenti Mustafaj
 
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin Access
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin AccessNdërtimi i bazës së të dhënave në programin Access
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin AccessRexhino Kovaci
 

Tendances (20)

SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!
SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!
SI TE KRIJOJME GAZETEN E SHKOLLES ?!
 
Ndërtimi i qelizës bakterore
Ndërtimi i qelizës bakteroreNdërtimi i qelizës bakterore
Ndërtimi i qelizës bakterore
 
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e Mesme
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e MesmeProjekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e Mesme
Projekt biologji bota bimore dhe bota shtazore ne Shqiperine e Mesme
 
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)
Semundjet gjenetike (mutacione gjenetike dhe kromozoike)
 
TESTE LETËRSIA 12.docx
TESTE LETËRSIA 12.docxTESTE LETËRSIA 12.docx
TESTE LETËRSIA 12.docx
 
Natyra shqiptare
Natyra shqiptareNatyra shqiptare
Natyra shqiptare
 
Fibrat optike
Fibrat optike Fibrat optike
Fibrat optike
 
Kundrinori i drejtë
Kundrinori i drejtëKundrinori i drejtë
Kundrinori i drejtë
 
Pulebardha
PulebardhaPulebardha
Pulebardha
 
Gazeta e shkolles
Gazeta e shkollesGazeta e shkolles
Gazeta e shkolles
 
Ne dhe libri
Ne dhe libri Ne dhe libri
Ne dhe libri
 
JETA DHE VEPRAT E CHARLES BAUDELAIRE
JETA DHE VEPRAT E  CHARLES BAUDELAIREJETA DHE VEPRAT E  CHARLES BAUDELAIRE
JETA DHE VEPRAT E CHARLES BAUDELAIRE
 
Shkrimtarët e letërsisë bashkohore Shqiptare
Shkrimtarët e letërsisë bashkohore ShqiptareShkrimtarët e letërsisë bashkohore Shqiptare
Shkrimtarët e letërsisë bashkohore Shqiptare
 
Orientimi në natyrë
Orientimi në natyrëOrientimi në natyrë
Orientimi në natyrë
 
Modeli i një planifikimi ditor
Modeli i një planifikimi ditor Modeli i një planifikimi ditor
Modeli i një planifikimi ditor
 
prilli i thyer BISEDA LETRARE
 prilli i thyer BISEDA LETRARE prilli i thyer BISEDA LETRARE
prilli i thyer BISEDA LETRARE
 
Iris
IrisIris
Iris
 
Atomi
AtomiAtomi
Atomi
 
Problemet e arsimit e shkolles sot
Problemet e arsimit e shkolles sotProblemet e arsimit e shkolles sot
Problemet e arsimit e shkolles sot
 
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin Access
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin AccessNdërtimi i bazës së të dhënave në programin Access
Ndërtimi i bazës së të dhënave në programin Access
 

Plus de Adriatik Rexha

Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``
Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``
Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``Harun Jahja ``Vdekja Etj.``
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``Harun Jahja ``Profeti Jusuf``
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``Adriatik Rexha
 
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``Harun Jahja ``Krijimi I Universit``
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``Adriatik Rexha
 
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``Adriatik Rexha
 
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``Adriatik Rexha
 

Plus de Adriatik Rexha (20)

Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``
Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``
Harun Jahja ``Zgjedhja E Vlerave Te Kuranit``
 
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``
Harun Jahja ``Vetëm Dashuria Mund T’i Shkaktojë Disfatë Terrorizmit``
 
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``Harun Jahja ``Vdekja Etj.``
Harun Jahja ``Vdekja Etj.``
 
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``
Harun Jahja ``Te Perkushtuar Ndaj Allahut``
 
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``
Harun Jahja ``Te Mendosh Thelle``
 
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``Harun Jahja ``Profeti Jusuf``
Harun Jahja ``Profeti Jusuf``
 
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``
Harun Jahja ``Popujt E Zhdukur ``
 
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 2``
 
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``
Harun Jahja ``Perralleza Per Femijet E Mencur 1``
 
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``
Harun Jahja ``Parimet Themelore Te Islamit``
 
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``
Harun Jahja ``Ngritja E Islamit``
 
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``
Harun Jahja ``Mrekullite E Kur`anit``
 
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``
Harun Jahja ``Mrekullia E Krijimit Te Njeriut``
 
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``
Harun jahja``mrekullia e krijimit ne adn``
 
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``
Harun Jahja ``Mjeshtëria E Allahut Në Ngjyra``
 
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``
Harun Jahja ``Marrja E Kur`anit Si Udherrefyes``
 
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``
Harun Jahja ``Kur`ani Prin Rrugen Drejt Shkences``
 
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``Harun Jahja ``Krijimi I Universit``
Harun Jahja ``Krijimi I Universit``
 
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``
Harun jahja``krijesa te mrekullueshmeprint``
 
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``
Harun Jahja ``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``
 

Ismail Kadare ``Gjakftohtesia``

  • 1. ISMAIL KADARE GJAKFTOHTËSIA NOVELA SHTËPIA BOTUESE «NAIM FRASHËRI»
  • 3. s Silva e kaloi me shpejtësi sheshin e ministrive, me-gjithatë, kur mbërriti te hyrja e ministrisë së saj, ishte pak vonë. Pa e ngadalësuar ecjen, përshëndeti nëpunësin e shërbimit, fytyra e të cilit mezi dallohej pas xhamït të p o r t i n e r i s ë dhe ashtu, gjysmë me vrap, nisi të ngjiste shkallët. Në k o r r i d o r i n e k a t i t të dytë desh u përplas me të n j o h u r i n e saj të d i k u r s h ëm Viktor Hilën, të cilin s'e ki-s h t e t a k u a r prej kohësh.
  • 4. — O, si jeni? — tha ajo, me f r y m ë m a r r j e akoma të s h p e s h u a r nga ngjitja e shkallëve. — Ç'ju ka s j e l l ë k ë n - dej? Ai e vështroi me ca sy të h u t u a r dhe v e t ëm t a n i Sil­va v u r i re në fytyrën e tij të p a r r u a r një n d j e n j ë l o d h j e - j e d h e inerzie. — Një ngatërresë, — ia bëri ai nëpër dhëmbë, duke i s h o q ë r u a r fjalët me një lëvizje të dores. — Ku ë s h t ë zy-ra e zëvendësministrit? — Ju çoj une, — t h a ajo. — Ejani. Ajo eoi përpara, e lehtësuar që m u n d të lëvizte. Me-g j i t h ë s e tani e t a k o n t e rrallë, a s h t u si të g j i t h ë të n j o h u - r i t e t j e r ë të përbashkët të saj dhe të së m o t r ë s , t a n i që Ana s ' i s h t e më, Silva si'llej me t a me shumë k u j d e s , si me diçka t ë r r ë s h q i t s h m e dhe t ë thyeshme l e h t ë. — Këtu, Viktor, — tha me zë të ëmbël. Ai mërmëriti një si përshëndetje dhe, pa i dhënë as dorën, trokiti te dera. E k i s h te humbur fare, tha ajo me vete duke ecur drejt zyrës së saj. Do të i s h t e fyer prej kujtdo nga një s j e - Uje e tille, por jo prej t i j. — Mirëmëngjes, — t h a duke hapur d e r ë n e zyrës. — Mirëmëngjes, Silva, — t h a shefi. Shqiptimi i e m r i t të saj pas f jalës «mirëmëngjes»- t r e - gonte se ai as që ia k i s h t e vënë re vonesën. M e g j i t h a t ë, ndërsa v i n t e pardësynë në mbajtëse, Silva t h a: — U vonova pak. Linda, shoqja e zyrës, që e ndiqte me n j ë v ë s h t r im t ë gëzueshëm që nga t r y e z a e saj e punës, gjeti r a s t i n t 'i s h k e l t e syrin. Ajo k i s h t e n d ë r r u a r k r e h j e n e flokëve dhe k ë s h t u dukej akoma më simpatike. Ajo është njëzet e t re vjeoe, mendoi Silva, ndërsa hapte s i r t a r ë t për të n x j e r rë dosjet, ç'i duhet të d u k e t më e r e? Në zyrë zotëroi heshtja. Kjo ishte koha e o r a r i t zyr-t a r >kur heshtja dukej më e paduirueshme, n g a q ë n j e r ë z it akoma s'icishin pasur mundësi të këmbenin dy f j a l ë për d ï t ë n e djeshme, apo për diçka që n u k u d u r o h e j sa ta thoshin. Nga d r i t a r e t e l a r t a barok h y n t e n j ë nga ato lloj 6
  • 5. ndriçimesh të permbajtura, që duket sikur gjithë t e p r i - met apo tekat e mo t i t i lënë p ë r j a s h t a xhamave, duke le-j u a r brenda vetëm a t ë që është e nevojshme për një zy-rë. Balli i shefit, i lëmuar, i zgjeruar paksa nga sprapsja e flokëve, ishte i palëvizshëm, mbi fcryezë. Anash saj, Sil­va, pothuajse e ndiente fizikisht padurimin e profilit të Lindas për t 'u kthyer nga ajo. Një p a d u r im të tillë mëngjeseve ajo a r r i n t e f i a ka-lonte e d h e Silvës, k ë s h t u që të dyja bashkë mezi e prisnin, pas çdo tingëllimi të ziles së telefonit apo trokitjeve të derës, që shefi të ngrihej e të t h o s h t e : po më thërnesin. Pastaj pak k o h ë pasi ai dilte, e ndienin dhe v e t ë se padu-rimi i t y r e s'kishte q e n ë d h e aq i p ë r l i g j u r dhe nga m u n - gesa e shefit s ' n d r y s h o n t e ndonjë gjë e niadhe në zyrë. Madje, kur në përgjithësi shefat ishin në mbledhje dhe nga zyrat fqinje vinte ndokush për të bëirë një çikë mu-habet, k i s h t e raste që Silva, bile dhe Linda, bëheshin n e r - voze dhe mezi prisnin që njerëzit të largoheshin për të vazhduar punën. Megjithatë kjo përvojë e p ë r s ë r i t u r nuk i pengonte t'i shijonin çdo here, po me a t ë kënaqësi, ças-t e t e p a r a , kur shefi i linte vetëm. Telefoni ra disa h e r ë , por a s n j ë h e r ë shefi n u k s h q i p - toi fjalët «po vij». Ai u n g r i t e doli vetë, a t ë h e r ë k u r ato e k i s h i n humbur s h p r e s ë n se do të ikte. — Uf, — tha Linda, porsa, ai doli. — Sot s'po më punohet hiç. — Ky model flokësh të shkon shumë, — t h a Silva. F y t y r a e Lindës shkëlqeu e gjitha. — Vërtet? — Kur hyra në mëngjes, thashë me vete: ç'ishte nevoja që të duket akoma më e re se ç'është? — O, s'jam edhe aq e re sa ç'e ben ti. — O zot, — tha Silva, — sa e pangopur që je. Në qoftë se ty s'të duket vetja e re, atëherë ç'do të thosha une? Linda e pa ngultas. — Megjithatë une do të këmbehesha me gjithë qejf me ty. 7
  • 6. — Si? — ia beri Silva dhe, pa e d i t u r as vetë pse, ndjeu që u skuq lehtë. Linda buzëqeshi. — Thashë se do të këmbehesha me gjithë qejf me ty. — Ah, ja ç'na doli, — ia beri Silva. — Mos u bëj e pasinqertë, Linda. — Jo, — nguli këmbë tjetra. — J a m k r e j t ë s i s h t e s i n q e r t ë në a t o që thashë. Silva e n d i e n t e se e s k u q u r a nuk i k i s h t e ikur a k o ­ma nga fytyra. Ç'është ky budallallëk, tha me vete. Për fat të m i r e u hap dera dhe hyri një p r o t o k o - l l i s te e shëndoshë duke t h ë n ë « b r r r sa ftohtë!» Ajo vuri dorën te kaloriferi dhe tundi kokën. — Te ju kaloriferët ngrohin mire, k u r s e ne u t h a më së f toh ti. Ku e keni shefin? . — Besoj se do të k t h e h e t shpejt, — t h a Linda. — T'i them gjë? — Jo, vij prapë më vonë, — tha ajo dhe doli. Linda ndoqi me sy derën gjersa u mbyll dhe u kthye nga Silva. — Sado e çuditshme që të duket, ione jam k r e j t e s i n q e r t ë në a t ë që thashë, — t h a ajo. — Megjithëse d he aq e çuditshme nuk duket. — Lëre më mire këtë bisedë, — t h a Silva, k u r se me vete s h t o i : O zot. s'di as vetë ç'flas. — E pse? — ia b a r i Linda me një ankdm përkëdhelës. Në derë t r o k i t ë n përsëri. Krejt s h k u j d e s s h ëm d h e pa a r r i t u r që ato të thoshin «hyr», dikush e hapi d e r ë n. — Komunistët, në orën dhjetë, mbledhje partie, — t h a një kokë, trupi i të cilit k i s h t e m b e t u r j a s h t ë dere. — Ah, po te ju s'ka komunistë. më falni. Dera u mbyll me po a t ë zhurmë që u h a p , dhe d y - t ri h e r ë në k o r r i d o r u dëgjua zëri i t i j : «Komunistët, në o r ën dhjetë, mbledhje e s h k u r t ë r p a r t i e . » - Dera u h a p dhe hyri shefi më i zymtë se zakonisht. Kështu bëhej gjithmonë, sa herë që lajmërohej p a p r i t ur për ndonjë mbledhje p a r t i e gjatë o r a r i t z y r t a r . Ai n uk 8
  • 7. ishte anëtar p a r t i e d h e t ë gjithë e dinin se e k i s h t e farengë k ë t ë gjë. Ç'e do, se k am a t ë «të kuqen», u t h o s h t e miqve t ë tij për t e s e r ë n e P a r t i s ë , sa h e r ë që b ë h e j f j a l ë për m u n - dësinë e emërimit të tij në ndonjë post të rëndësishëm. Por gjatë jetës së përditshme në zyrë, i rrëmbyer_ nga ritmi i punës, nga u r d h r a t që u j e p t e v a r t ë s v e dhe nga vetë pozita e tij si shef, jo v e t ëm ai vetë, por k i s h t e për-s h t y p j e n se edhe të t j e r ë t , e h a r r o n i n mosqenien e tij në P a r t i . Mirëpo ja, vinte një çast i tillë, kur në korridor dikush lajmëronte: «Komunistët në mbledhje të P a r t i ­së » dhe ai e n d i e n t e veten keq. Gjatë gjithë kohës që vazhdonte mbledhja e P a r t i s ë , ishte në n j ë siklet t ë m a d h ; çdo n j e r i që e shikonte, i dukej sikur do të habitej me të (në t ë v ë r t e t ë kjo kishte ndodhur disa herë). «Po ti, s'pas-ke shkuar në mbledhje? Ah, po ti s'je a n ë t a r , më fai.» Këto ishin caste me të v ë r t e t ë të v ë s h t i r a për të. S'dinte ç'të bënte. Që të mos binte në sy, ikte, vërtitej korridoreve, nganjëherë zhdukej fare nga zyra. Akoma më keq e ndiente veten në mbledhjet e hapura të P a r ­tisë, k u r në pjesën e dytë të mbledhjes s e k r e t a r i i orga-nizatës t h o s h t e : tani shokët pa parti të na falin, se kë-mi ca problème të brendshme. Në a t ë çast s'e donte ve­ten. Dilte kokulur bashkë me të t j e r ë t , me një përzierje dëshpërimi e fyerjeje në fytyrë, sikur t ë t h o s h t e : më m i ­r e t ë mos na kishin ftuar fare. Dhe d y - t r i dite pas kësaj e ndiente veten si të v r a r ë. Ja, dhe t a n i po t r a z o n t e gjithë nervozizëm l e t r a t mbi tryezë. — Ku është m a t e r i a l i i zyrës së p l a n i t ? — t h a më në fund. — At je d u h e t ta keni, — u përgjigj Linda, me zë të bute. Kuptohej menjëherë që nuk k ë r k o n t e asnjë m a t e r i a l, sepse s i r t a r ë t e tryezës së tij u hapën e u mbyllën pa as­një kriter. Më në fund, prej njërit prej tyre, nxori pa-ketën e cigareve si edhe çakmakun, që kushedi pse i pël-qente ta mbante në sirtar, vuri një cigare në gojë dhe, pa e ndezur, doli nga zyra. 9
  • 8. — Është bërë tym, — t h a Linda. Silva doli për të çuar një m a t e r i a l te s e k r e t a r j a e m i - n i s t r i t . Në k o r r i d o r e k î s h t e qetësi. Një telefon që s'e n g r i n t e kush, binte vazhdimisht pas d e r ë s s ë n j ë zyre. Me siguri, i zoti i tij qe në mbledhje. Kur u k t h y e në zyrë, atje ishte Ariani. Buzëqeshnin t ë dy me Lindën për diçka që porsa e kishin t h ë n ë . P e r ­s e nuk shoqërohen bashkë? mendoi Silva. Do të ishte një çift i bukur. — Po i tregoja p ë r shefin, — t h a Linda. — Për n e r - vat që i hipin sa h e r ë ka mbledhje p a r t i e. — Sot mbledhja e P a r t i s ë më d u k e t se ë s h t ë për p u - nën e Kinës, — t h a Ariani. — V ë r t e t ? — ia b e r i Linda. — K ë s h t u më duket. Diku në korridor dëgjohej një përplasje e m b y t ur dyersh. Një telefon, ndoshta ai që kishte dëgjuar Silva, vazhdonte të binte në largësi. — Domethënë të gjitha ato që janë folur kohët e fundit për prishjen me Kinën janë të v ë r t e t a , — t h a Lin­da. — Me sa duket, — u përgjigj Ariani. Silva vështronte mendueshëm s y p r i n ë n e tryezës. — Një prishje kaq e qetë, — t h a ajo. — Sa e çudit­shme. Ariani u mat të t h o s h t e diçka, por në a t ë çast u h ap d e r a dhe hyri Simon Dersha, që p u n o n t e në zyrën fqinjè. — Ka mundësi të telefonoj ? — tha ai. — Telefoni y në ë s h t ë prishur. — Telefononi, — t h a Silva. Ajo deshi të k t h e n t e kokën nga Ariani, për të vazhduar bisedën, por u k u j t u a se ajo bisedë nuk mund të vazhdonte në prani të Simon Der-shës. Megjithëse fqinjë me zyrën e t y r e , ai k i s h t e qenë p ë r ta n j ë njeri i h u a j , p r a n i a e të cilit b i n t e në sy v e t ëm d i t ë n e ndarjes së rrogave, kur, i ulur në një k a r r i g e , për-bri llogaritarit, i m b a n t e çdo punonjësi kuotën e Bashki-meve Profesionale. Ai s'ishte as i mire, as i keq për ta, m e g j i t h a t ë në s y t ë e tij s'kishe qejf të bisedohej për 10
  • 9. asgjë. Ja dhe tani, Silva e ndiqte me sy k r a h u n e tij që po formonte numrin, duke e ndier se edhe s y t ë e Lin­des e të Arianit vështronin me të njëjtën mënyrë. — Simon, paske bërë kostum të ri, — t h a Linda. — E gëzofsh! — Falemnderit, — t h a tjetri, me dorezën e telefonit te goja. — E kam pasur prej kohësh. — S'ta kemi pare asnjëherë. Ai beri një si buzëqeshje naziqe, duke ulur Itokën poshtë. Kostumi blu i e r r ë t ia bënte edhe më të v r a rë n g j y r ë n e fytyrës. I s h t e hera e pare që Silva po e shikonte me v ë r e j t je a t ë njeri. Ai kishte qenë për të një njeri i mbyllur, mes-kin, dhe asaj i vinte gati çudi tani për a t ë f y t y r ë të hir-nosur, që dukej menjëherë se mund të kishte kaluar një n a t ë pa gjumë e nëpër të cilën vetonte h e r ë pas h e r e një mo'tiv lumturie. Dashuri? mendoi Silva gati me neveri, pothuajse e fyer, që d a s h u r i a dhe Simon Dersha mund të përziheshin një dite bashkë. Në heshtjen që qe vendosur në zyrë, dëgjoheshin si-njalet e telefonit që mbeteshin pa përgjigje, diku në një dhomë boshe. Simoni e mbylli më në fund telefonin, t ha «falemnderit»- dhe doli. — Edhe në zyrën tonë, para një çerek ore, bëri të n j ë j t ë n gjë, — tha Ariani, që r r i n t e akoma në këmbë. — Ka edhe ai jetën e t i j , — t h a Silva. — Sigurisht, — t h a Ariani. — Ku e lame fjalën? Ah, po, te kinezët. Te prishja e qetë. — Po, — tha Silva, — n u k ngjan fare me p r i s h j e n me sovjetikët. — A t ë h e r ë ishte më dramatike? — pyeti Linda. — Pa asnjë krahasim, — u përgjigj Silva. —Ti ke dhe Gjergjin atje, — t h a Linda. — E pra, ku qëlloi pikërisht tani, — ia bëri Silva. — Ë s h t ë h e r a e p a r e që shkon në Kinë? — Jo. Kohët e fundit ka s h k u a r disa herë. Ariani qe afruar te d r i t a r j a dhe po v ë s h t r o n t e për-j a s h t a . 11
  • 10. — Ejani të shikoni, — tha pas pak. — Çfarë? — Ne Sheshin «Skënderbej», kinezë. Ato u n g r i t ë n të dyja dhe u afruan te dritarja. Që andej dukej fare mire Sheshi «Skënderbej». Në t r o t u a r et e gjera dukeshin v ë r t e t grumbuj të mëdhenj kinezësh. Një pjesë lëviznin akoma, një pjesë kishin qëndruar në vend, p ë r p a r a kolonave prej mermeri të P a l l a t i t të Kul-t u r ë s . d h e më tutje, nën këmbët e m o n u m e n t i t të Skën-derbeut. — S ' k am p a r e ndonjëherë kaq s h u m ë kinezë, — t ha Ariani. — Po vijnë akoma, — tha Linda, — s h i k o këndej Bu-levardin e Madh. — N d o s h t a do të kenë qenë në ndonjë mbledhje në ambasadën e t y r e , — tha Silva. — Me siguri. Ato v ë s h t r u a n një copë h e r ë në heshtje. — E m b u s h ë n krejt sheshin, — t h a Linda. — Një pa-mje me të v ë r t e t ë e çuditshme. Silva v ë s h t r o n t e me një si vuajtje në fytyrë. Ajo lë-vizje e n g a t h ë t atje poshtë, ajo buisje nëpër shesh, e ngjashme ç u d i t ë r i s h t me lëkundjen e një m o r i e peshqish pa jetë, të shfaqur disi misteriozisht në mes të dites, i ngjallte një ndjesi neverie të përzier me njëfarë a n k t h i. — Duke p a r e muret e p a m b a r u a r a të n d ë r t e s ës së re t ë ambasadës kineze, njerëzit t h o n ë se po ndodh e njëjta gjë, a s h t u si e d h e me ambasadën sovjetike, — tha Linda. — Edhe a t ë h e r ë m a r r ë d h ë n i e t u prishën në p r a g të n d ë r - timit të ndërtesës së re të ambasadës sovjetike, apo jo? — P i k ë r i s h t , — t h a Ariani. — E k am dëgjuar edhe une një gjë të tillë. — Ti, Silva, the se kjo prishje është k r e j t e qetë, — t h a Linda. — Po ajo t j e t r a ishte n d r y s h e , a p o jo? — Me sovjetikët? O, atëherë gjithçka ishte gjithë nerv, e r r e z i k s h m e dhe e rende, — u përgjigj Silva, — tjetër gjë fare. — Po me jugosllavët si ishte? — Linda u pendua në 12
  • 11. çast per pyetjen. Ideja se mos po e b ë n t e si t e p ë r të mà-dhe në moshë, që po e pyeste për diçka që k i s h t e ndo-dhur r r e t h njëzet e pesë vjet më pare, e bëri të ndiejë t ë n x e h t ë në faqe. — Po ndoshta n u k të kujtohet, — shtoi, për t ë n d r e q u r në njëfarë mënyre gafën. — J o , më kujtohet, — t h a Silva. — Madje më k u j t o ­het fare mire. — Ajo bëri një si n ë n q e s h j e me vete. — Isha nxënëse atëherë, në shkollën fillore. Më kujtohet që ishte një mëngjes i ftohtë me shi, d h e zilja për të h y - r ë në k l a s ë po vononte, megjithëse n x ë n ë s i t ishin të r r e - s h t u a r të gjithë. Pastaj drejtori doli te pragu i shkollës dhe t h a : «Fëmijë, Titua tradhtoi!» — P a k a shumë e n j ë j t a gjë si me sovjetikët, — t ha Ariani. — Edhe une a t ë h e r ë isha nxënës. Kurse ty me si-guri s'të k u j t o h e t as n j ë r a as tjetra, — iu k t h y e Lindës. — Jo, pse? — ia bëri ajo e t u r b u l l u a r . — Diçka më kujtohet për Hrushovin. — Ti a t ë h e r ë ke qenë me siguri në kopsht, — t h a Sil­va, me një buzëqeshje të përmbajtur. Linda e ndjeu këtë h e r ë që u s k u q sikur të i s h t e f a j - tore. — O, ju po më beni fare foshnjë, — t h a ajo. — Mua më kujtohet fare mire si e hoqëm p o r t r e t i n e Hrushovit nga klasa, madje dikush deshi ta shkelte me këmbë, por mësuesja i t h a se s'duhej t e p r u a r. — E mban mend apo e ke lexuar në l i b r a ? — e n g a c - moi Ariani. — Sa i keq je, — t h a Linda. — Më një mijë e nëntëqind e g j a s h t ë d h j e t ë e një ti duhet të kesh qenë s h t a t ë vjeç, — t h a Silva. Linda tundi kokën. — Diçka më tepër. — K u r s e une, p i k ë r i s h t pak kohë pas ngjarjes, u m a r - tova, — t h a Silva. — V ë r t e t ? — ia b ë r i Linda. Silva vështroi mendueshëm pas xhamave. — I s h t e t a m am fillimi i bllokadës, kur ika nga a r - keologjia dhe erdha në ndërtim. 13
  • 12. — A t ë h e r ë e r d h ë n në n d ë r t im shumë i n x h i n i e r ë , apo jo? — tha Ariani. — Po. Ndërtimi u godit i pari prej pasojave të bllo-kadës. Silva vazhdonte të v ë s h t r o n t e në d r e j t im të xhama-ve. Të l a r g ë t a si nga një bote tjetër, të n d r i ç u a r a ftohtë, r u k u j t u a n t e a t r i a n t i k i Pasha Limanit, lënia përgjysmë e gërmimeve, ikja e saj nga arkeologjia dhe njohja me Gjergjin. Të gjithë të n j o h u r i t e tu quhen Gjergj, e ngac-monte a t ë h e r ë Ana, d u k e bërë aluzion ipër një djalë të arkeologjisë, me të cilin ajo qe s h o q ë r u a r më pare. — Domethënë a t ë h e r ë gjithçka ka q e n ë n d r y s h e , — t ha Linda. Silva bëri «po» me kokë. Ra telefoni. Linda n g r i t i dorezën, pastaj ia zgjati Sil­vas. — Të kërkojnë ty. Ndërsa Silva f liste,- Linda, duke bërë një sforcim të madh për të lënë j a s h t ë vëmendjes f jalët që t h o s h t e t j e t - r a në telefon, v ë r e n t e shprehjen e fytyrës së s a j . Asaj i p ë l q e n t e çdo gjë e Silvës, m ë n y r a si vishej, si buzëqeshte dhe sidomos si fliste. — E pra, — t h o s h t e Silva në telefon, — v ë r t e t qëlloi keq që s'është Gjergji. . . Sidoqoftë ditëlindjen do ta fes-tojmë n j ë l l o j . . . Në ç'orë t ë vini? Të t h em t ë d r e j t ë n , e d he t ë tjerëve nuk ua k am lënë t ë s a k t ë . . . Po kjo s'ka ndonjë r e n d a s i . . . Ju ejani r r e t h shtatës, ose si t'ju vijë më mbarë. Të gjithë j a n ë njerëz të afërm. . . Po, po, k r y e - sisht farefis. . . Mirupafshim, mire se te vini! Me të lënë dorezën e telefonit, Silva u mat t ' u t h o ­s h t e a t y r e diçka, ndoshta për atë ditëlindje, p ë r të cilën porsa kishte folur, por në atë çast u h a p dera dhe h y ri shefi. Kishte njëfarë lehtësimi në fytyrë, megjithëse vështrimi i tij ishte p r a p ë t e p ë r serioz. Me s i g u r i m b l e d h ja e komunistëve k i s h t e m b a r u a r dhe, sic t h o s h t e Linda, s h p r e h j a e fytyrës së s h e f i t në r a s t e të tilla n u k i s h t e veç-se e kopjuar nga ndonjë fytyrë komunisti që p o r s a k i s h te dalë nga mbledhja dhe me t ë cilin ai qe k r y q ë z u a r në k o - 14
  • 13. r r i d o r . Dukej sikur shefi donte të t h o s h t e diçka, por se ç'e pengonte. Ariani, që ishte i b i n d u r se shefit n u k i pël-q e n t e ta gjente a t ë në zyrën e vet, u largua qetësisht. — P ë r a t ë ishte mbledhja, — t h a shefi, pa e n g r i t ur kokën nga s h k r e s a t . — Për Kinën. — A s h t u ? — ia bëri Linda. — Me sa duket, po devijojnë. Yt shoq do të na sj elle lajme më t ë sigurta, besoj, — t h a ai, d u k e i u d r e j t u a r Sil­vas. — Kur vjen? Silva ngriti supet. — Nuk e di, — tha. — S'kam m a r r e asnjë lajm prej t i j . Ajo ishte akoma në këmbë, dhe, pa d i t u r as vetë pse, u k t h y e nga d r i t a r j a për të p a r e Sheshin -«Skenderbej»-. — Linda, — tha ajo me zë të ulët, duke e p r e k u r te supi, — shiko a t j e. Linda u kthye dhe afroi kokën te xhami. — Sa çudi, — t h a ajo. — Ç'është. — ia bëri shefi. — Diçka e çuditshme, — t h a Silva. — P a k caste p ë r p a - r a Sheshi «Skënderbej» ishte mbushur me kinezë. Tani j a n ë zhdukur të gjithë. — Sikur t'i k e t ë p ë r p i r ë dheu, — shtoi Linda. — Hm, — ia bëri shefi, — j a n ë enigmatikë. Ç'ka h e - q u r s h t e t i ynë për t ' u marrë vesh me ta. — Më mire të mos kishim pasur të bënim fare me ta, — t h a Linda. Shefi ngriti kokën. — Një fjalë goje, — tha. — Po këtu, moj vajzë, s ' ë s h të si në dashuri; më mire mos të të kisha njohur fare, e ku di une si j a n ë ato romanet e dashurisë. — N u k ju kuptova, — tha Linda, duke e v ë s h t r u a r me vëmendje. — Desha të t h em se punët midis s h t e t e v e s'janë n j ë - lloj si midis njerëzve, më do, s'të dua më, hajde të ndahemi. J a n ë gjëra të thella, r r e t h a n a objektive e tjera... — Ju kujtoni se une jam aq mendjelentë, saqë çdo 15
  • 14. gjë në bote të më duket si m a r r ë d h ë n i ë midis një çifti? — t h a Linda, e fyer. Shefi e v ë s h t r o i gjithë habi. — Po dale n j ë h e r ë , — ia b ë r i ai, — u n e n u k t h a s h ë n jë gjë të tillë. —Ashtu e t h a t ë , — t h a ajo. S y t ë e saj s h k r e p t i në nga zemërimi. Shefi bëri një lëvizje t ë kotë me d u a r . Ai k t h e u ko­kën nga Silva, si për të k ë r k u a r n d i h m ë n e saj në k ë të n g a t ë r r e s ë , pastaj, ngaqë nuk e k u p t o i dot nëse Silva mund t ë n d ë r h y n t e për t ë s q a r u a r diçka, h a p i prapë k r ä ­het, sikur të t h o s h t e «ç'më polli». Një copë h e r ë u mor me hapjen d h e mbylljen e s i r - t a r ë v e , sic b ë n t e zakonisht k u r ishte i t u r b u l l u a r , pastaj ndezi një cigare, të cilën e shoi sakaq. — Epo, mjaft, de, — t h a gjithë zemërim, — s'e t h a s hë me qëllim, dreqi e mori. Në fund të fundit, do të më du­roni ndonjë shaka. Shef më keni. Ai u n g r i t me vrull nga karrigia, futi paketën e ciga-r e v e në xhep d h e doli. — I çuditshëm, — t h a Linda, zemërimi i së cilës qe shuar p i k ë r i s h t n g a n x e h j a e t i j . — Në v e n d që të fyhesha u n e . . . Silva buzëqeshi qetësisht. — Z b r e s im në kafe? — t h a ajo. — Mos u zemërova më s h u m ë se ç ' d u h e t ? — tha Lin­da kur po zbritnin shkallët. Silva buzëqeshi, pa e pasur mend j en a t y . Aroma që vinte nga bufeja, i kujtoi se kishte për të b ë r ë akoma di-sa blerje të fundit për ditëlindjen e vajzës. Ishte h e r a e p a r e që e festonte d i t ë l i n d j e n pa të s h o q i n dhe kjo ishte n d i e r menjëherë. Bufeja ishte në katin nën tokë, dhe shkallët që të çonin at je ishin plot me n jerez që h i p n i n apo zbritnin. I s h t e ora e zakonshme kur nëpunësit p i n i n kafe. Në qo-shen e b a n a k u t Silva pa përsëri Viktor Hilën, që po p i n ­t e një gotë konjak. F y t y r ë n e kishte të dëshpëruar. 16
  • 15. — E gjetët zëvendësministrin? — pyeti ajo, kur u gjend përbri t i j. Viktor Hila bëri një shenjë me dore. — E gjeta, po ç'e do* — Njihuni, — e prezantoi Silva me Lindën, — një shoqja ime. Një i njohuri im. — Gëzohem, — ia bëri Viktor Hila, pa vështruar k u r r k ë n d . — Pranoni të m e r m i diçka nga une, j am tepër i mërzitur. — Po ç'keni k ë s h t u ? — t h a Silva. — Edhe në mën-gjes, kur ju pashë. .. — Më ka pjellë belaja, — t h a ai. — Në fillim e mora s i me të qeshur, po tani po më pjell. Kam që në mën-gjes që v ë r t i t em dhe askush s'më thotë asgjë të qartë. Ç'do të m e r r n i? — Po ndoshta s'ka nevojë, — t h a Silva. — Aq më t e ­për që s'jeni dhe në h u m o r . [ l — P i k ë r i s h t se s'jam në humor, mos më shtoni mër-zinë. Merrni diçka, ju lutem. E k am vërtet për kënaqësi. Linda e vështroi Silvën një grime sikur t'i thoshte «a është normal?» — Po mire, a t ë h e r ë , po m a r r im një kafe, — t h a Silva. Viktor Hila k t h e u gotën. — Më ka pjellë me n j ë kinez, — tha. — Me një kinez? — ia bëri Silva. — .Pikërisht pak më p a r e po flisnim për ta, — tha Linda, që po e vështronte gjithë k u r e s h t j e Viktor Hilën. — Me një kinez t ë . . . të. .. Oh, ç'kinez i lig, — m ë r - mëriti Viktor Hila. Linda zuri go j ën me dore, për të mos ia plasur të q e s h u r i t . Viktor Hila mori kafet nga banakierja dhe ua vuri secilës përpara. — Dje më njoftuan se j am i pezulluar. Më kuptoni, as në punë, as i pushuar, por i pezulluar, dhe gjithmonë për shkak të kinezit. K a m gjithë mëngjesin që po vërti­t em në ministri për të zgjidhur ngatërresën dhe s'po m u n d em dot. Më kuptoni? S'po mundem kurrsesi. Të g j i t h ë janë bërë si të s h u r d h ë r. 2 - 2 T j) 1T
  • 16. — E ç'punë keni pasur ju me k i n e z i n ? — pyeti Silva, pasi rufisi filxhanin , e kafes. — Jeni g r i n d u r me t e? — Më keq, — tha Viktor Hila. — I k am s h k e l u r këm-bën. Këtë h e r ë jo v e t ëm Linda por edhe Silva qeshi me zë. — Me gjithë mend e k e n i . . .? — pyeti Silva përmes së qeshurës. — Hm, — ia bëri Viktor Hila, — k ë s h t u qesha dhe une në fjllim, kur më t h a n ë se kinezi qe a n k u a r , por ta­ni e q e s h u r a po më del për hundësh. Linda vazhdonte të qeshte akoma d h e e vuri filxha­nin te banaku që të mos i derdhej kafja. — E pastaj, ç'ndodhi? — pyeti Silva. — Ç'e pyet, — tha tjetri. — Kinezi u a n k u a se u n e e shkela me qëllim. Une n a t y r i s h t t h a s h ë se e shkela pa qëllim. Puna shkoi në Ministrine e J a s h t m e . Ambasada kineze kërkoi dënimin tim. Kur morën vesh që une s'u dënova, përsëriti protestën. Thonë s e p u n a ka s h k u a r gjer në Pékin. Kanë dërguar atje r a d i o g r a f i n e e këmbës s'è kinezit dhe p r i t e t përgjigjja që a n d e j . E kuptoni tani që i k am punët keq? — Por ndêrkaq, me sa po dëgjojmë, punët me Kinën sikur s'po shkojnë d h e aq vaj, — ia beri Linda, që i k i s h te akoma s y t ë me lot nga të qeshurit. — K ë s h t u që e d h e ju mund të shpëtoni. — Ah, i di une këto, — t h a Viktori, — mund të n d o - dhin gjithfarë gjërash. Mund të vijë d i t a që dikush të shkojë të bëjë ndonjë proçkë mu p ë r p a r a ambasadës k i ­neze, m e g j i t h a t ë këmba që shkela u n e do të kujtohet. J am ters i madh. Gjithmonë po ai, t h a me vete Silva. I vrullshëm, i papërmbajtur, tërheqës rreziqesh mbi kokën e vet, a s h tu sic e kishte n j o h u r në kohën e prishjes me sovjetikët, k ur kishin shkuar disa herë me Anën, kur ai s h t r o n t e darkat e tij të paharrueshme. — Radioskopi, radiografi e këmbës së kinezit, nota 18
  • 17. q e v e r i t a r e , më kuptoni? — vazhdonte Viktor Hila. — Po kjo është çmenduri. Ai porositi dhe një gotë tjetër. —Kam një javë që më del gjumi h e r ë t dhe perse, — Viktor Hila uli zërin përsëri, — për një kinez të lig. Linda qeshi përsëri. — Më besoni, po bëhem si i l u a j t u r . Porsa gdhin rhëngjesi, në vend të mendoj ndonjë gjë për të qenë, t h em me vete: mbërriti valle ajo radiografi e mallkuar? Ato qeshën të dyja me zë. — Një këmbë kinezi, e radiografuar, fluturon nga një kontinent në tjetrin. Diçka makabre apo jo? Ato qeshën përsëri. —E perse i trembeni aq s h u m ë radiografisë së këm­bës? — pyeti Silva, duke e v ë s h t r u a r g j i t h ë djallëzi. — Në qoftë se e keni shkelur v e r t e t padashur, shkelja s'ka se si të ketë qenë aq e rende, kështu që r a d i o g r a f i a . .. Viktor Hila buzëqeshi, pa i n g r i t u r sytë. — Po at je është puna, që jo v e t ëm s'e kam b ë r ë pa dashje, po ia kam shkelur tamam, — t h a ai. Linda qeshi. Viktor Hila e ktheu fundin e konjakut. — Po si të mos ia shkelja, Silva, — t h a ai, — i zymtë në fytyrë. — Një muaj r r e s h t ai m a s h t r u e s më t o r t u r oi duke mos më dorëzuar disa de taie të një dokumentacio-ni. Më gënjente çdo dite, s h t y n t e afatet, prapë gënjente. prapë i s h t y n t e . Ishte një fat që n u k e mbyta fare. Ju qeshni, po ju s'keni p a s u r të bëni ndonjëherë me ndonjë kinez. Ato qeshën përsëri. Linda nuk ia h i q t e sytë fytyrës së tij të lodhur e të p a r r u a r. — Kinezi Ping, — vazhdoi Viktori, — kështu quhet ai qelbësirë. Vjen çdo mëngjes në uzinë dhe v ë r t i t et ngadalshëm- poshtë e p ë r p j e t ë me atë këmbën e tij të mallkuar, lidhur me fasho, apo me alici, apo me dreqi e di çfarë ilaçesh popullore kineze. Më kuptoni? Vërti- 19
  • 18. t e t që t a shikojnë t ë gjithë, kushedi, mbase p r ê t t ' i n g r e - në ndonjë monument; heroi Ping i m a s a k r u a r nga ban­d i t i shqiptar Viktor Hila. Ju qeshni, po une n d ë r k aq j am i pezulluar. Më kuptoni, i pezulluar. As në qiell, as në tokë. Dhe askush s'më jep përgjigje për asgjë. Ato u ndanë më në fund prej tij dhe dolën nga bu­feja. — Sa simpatik, apo jo? — tha Linda, n d ë r s a po ngjit-n i n shkallët. Silva pohoi me kokë. — Kështu ka qenë gjithmonë, qyshse e kam njohur. P o t h u a j s e s'ka n d r y s h u a r. Në fytyrën e Lindes një gjurmë buzëqeshjeje spi-k a s t e herë më q a r t ë , herë më dobët. — Shumë simpatik, — p ë r s ë r i t i ajo s i k u r të fliste me ve t e . Kur ato hynë në zyrë, shefi akoma s'ishte kthyer. Linda mori ca m a t e r i a l e dhe doli për të s h k u a r në k o - p i s t e r i . Silva qëndroi ca caste pa lëvizur, me bërrylat m b ë s h t e t u r mbi tryezë. S'i p u n o h e j . U n g r i t , iu a f r u a d r i - t a r e s dhe një copë h e r ë vështroi p ë r j a s h t a s h e s h i n e mi-n i s t r i v e . Dite e lagësht, gri. Ajo iu afrua kaloriferit dhe v u r i dorën në të. Kaloriferi iu d u k pak i ftohtë. Vetëm k u r s im t ë mos k e t ë . Ç'është kështu, t h a ajo me vete. Nga i e r d h i kjo frazë, që Anes i pëlqente ta t h o s h t e shpesh në a t o vite të paharrueshme. Po kjo ë s h t ë budallallëk t a mendosh, tha me vete. Edhe s i k u r t ë n d o d h t e njëlloj si a t ë h e r ë , s'kishte se si të fillonte kaq shpejt. P a s t a j , dihej që kaldaja nuk punonte m i r e kohët e fundit. Dy^tri h e rë i s h t e folur për zëvendësimin e saj. Është n j ë marrëzi të mendosh kështu, t h a ajo, dhe u ul pranë në t r y e z ë n e p ü - nës. Këtë herë diçka është n d r y s h e . , . . Dhe ka k a q qetësi. Dera u h a p dhe hyri shefi. Pas tij Linda. Për çudi, f y t y r a e shefit i s h t e e çelur. Linda pyeti Silvën për diçka dhe shefi u përgjigj. Kjo do të t h o s h t e se i s h t e b ë r ë p a j t i - mi i h e s h t u r . Ai nisi të t h o s h t e diçka për k i n e z ë t dhe Sil­va tregoi pastaj ras t in e Viktor Hilës. Shefi q e s h t e a k o ma 20
  • 19. me zë të lartë, me të qeshurën e tij të v e ç a n t ë - me ca si britma midis, kur trokiti dera dhe hyri Simon Dersha. — A mund të telefono j pak? — t h a ai. Pa e n d ë r p r e r ë të qeshurën, shefi bëri me kokë nga telefoni. Simon Dersha i u a f r u a tryezës ku ishte vënë t e ­lefoni, ngriti dorezën dhe formoi numrin. Silva me Lin­den v ë s h t r u a n n j ë r a - t j e t r ë n . Bashkë me r r o t u l l i m i n e d i s - kut të numrave e qeshura e shefit po shuhej. Më në fund a t o , ash tu si edhe herën tjetër, dëgjuan sinjalet që binin diku në skajin tjetër, në telefonin që s'e n g r i n t e askush. F y t y r a pritëse e Simon Dershës kishte po atë s h p r e h je l u m t u r i e të h a r r u a r në të. Kur e pa se dikushi s'po për-gjigjej, e uli dorezën. — E pastaj? — pyeti shefi. — Ç'bëri ai, Viktori, apo si e quajnë? Ajo shprehje e pazakontë mbi f y t y r ë n e Simon Der­shës, i cili, pasi k i s h t e u l u r dorezën e telefonit k i s h t e qën-d r u a r në këmbë, sikur po bënte një përpjekje të fundit për t ' u afruar në boten e t y r e , e pengonte Silvën të fliste lirisht. Megjithatë, duke bërë n j ë sforcim, ajo tregoi diç­ka tjetër për Viktorin dhe shefi qeshi prapë me zë. Me bisht të syrit Silva hetoi fytyrën e Simon Dershës dhe k ë t ë h e r ë i u duk se krahas përhumbjes së l u m t u r në atë fytyrë pa një vezullim ironie. Pa thënë asgjë, qetësisht, si ata që përpiqen të më-nj an oh en nga ndonjë vend midis r r ë m u j ë s , për të mos r ë n ë në sy, ai doli në çastin kur e qeshura e shefit bubu-lloi përsëri me tërë fuqinë. — Po ky, ç'ka kështu, që v ë r t i t e t në mëngjes si som­nambul? — t h a Lida. — Ç'ia vë veshin, — ia bëri shefi. "* — Vërtet e kam, — vazhdoi Linda. — M'u duk pak i ç u d i t s h ëm me atë kostum blu të e r r ë t që s'e ka veshur k u r r ë . Apo jo, Silva? Silva bëri «po» me kokë. Shefi lëshoi një psherëtimë, sic bënte zakonisht pas t ë qeshurave të mëdha, dhe pas psherëtimës së tij në z y r ë ra qetësia. . 21
  • 20. II Rrallëherë i qe d u k u r Silvës kaq i g i a t ë o r a r i z y r t a r. Qyshse në zyrë ra qetësia dhe gjer në m b a r im të o r a r it n u k ishin veçse dy orë e gjysmë, por që asaj iu dukën si të pafundme. Nuk ishte ditëlindja e vajzës që ia k r i - j o n t e një p a d u r im të tillë, por diçka tjetër, që as ajo v e të s 'e kishte të q a r t ë . Ishte diçka që kishte lidhje n d o s h ta me bisedat për kinezët, me mungesën e Gjergjit d h e me coperà kujtimesh, që kushedi pse atë dite i vinin valë- - v a l ë . Silva kishte vënë re se në jetën e njeriut ka d i te që j a n ë të afta të ndjellin kujtime, a s h t u sic ka të tilla, që j a n ë krejtësisht mospërfillëse ndaj tyre. E sotmja ish­te një dite e llojit të pare. 22
  • 21. Gjer në mbarim të o r a r i t shefi nuk lëvizi nga zyra, k ë s h t u që Ariani, i cili hapi një h e r ë përgjysmë derën, e mibylli përsëri pa h y r ë d h e t ë n j ë j t ë n gjë beri Simon Der­sha, që vinte, sic duket, për të telefonuar. Më në fund erdhi ora dy. Në korridor dëgjoheshin hapa, zhurma çelësash nëpër dyer dhe ca zëra të s h k u j - desur. Shefi ishte zhytur në <J°sjen e tij dhe nuk po e n g r i n t e kokën. Linda n x o r i pasqyrëzën nga canta, bëri d y - - t r i zhurma të vogla, por shefi nuk u përmend. A t ë h e rë ajo e pyeti: — Ju do të rrini akoma? — Pse? — t h a ai, pa e kuptuar mire. — Ah, paska sh'kuar o r a ? I habitur, ai nxori orën e xhepit d h e tundi k o ­kën. — Paska shkuar ora v ë r t e t . Ju shkoni, une do të r ri edhe pak, — t h a me zë të b u t e. Ato u ngritën, morën çantat dhe mbyllën s i r t a r ë t , du­ke u përpjekur të bënin sa më pak zhurmë me çelësat. — Ditën e m i r e ! — t h a Silva. — Ditën e mire, shoku shef! — tha Linda pas saj. — Ditën e mire, vajza! — u përgjigj ai, pa e n g r i t ur kokën nga dosja. — S'e ka zemrën të keqe, — t h a Linda tek po zbrit­nin shkallët. — Sigurisht, — tha Silva. — Pse, kush e t h a një gjë t ë tillë? — Askush. . . Po e kisha f jalën se, pavarësisht se bën gjëra të t i l l a . .. Silva e vështroi shoqen pa e k u p t u a r ç'donte të t h o ­s h t e . ; * — Po ja, pavarësisht se bën n u m r a të* tillë, si për shembull, qëndrimi j a s h t ë o r a r i t e ku di u n e ç'janë ca gjëra t ë tilla të panevojshme, p r a p ë s e p r a p ë s'është i keq. Silva qeshi me zë. — Epo shefat prandaj j a n ë shef a, — tha ajo, — që të kenë ca sjellje të ndryshme, ca manira. — P i k ë r i s h t , — t h a Linda. — mua më pëlqejnë kësh­tu. Nuk e di si është p ë r ty, por për mua një shef është si diçka krejt e kundërt me njeriun e afërt, si ta them, 23
  • 22. për shembull me njeriun që dashuron. Nuk e di a u s h p r e h a qartë. Silva buzëqeshi. — Më duket se të kuptova, —«. t h a , — megjithëse jo plotësishït. Ato^ k i s h i n dalë tani nga m i n i s t r i a dhe si zakonisht e bënë një copë r r u g ë bashkë. Linda u përpoq të s h p j e - gonte dhe një herë r a p o r t i n krahasues midis p o r t r e t i t të një shefi dhe të n j ë dashnori, ashtu sic e mendonte ajo, por e ndjeu edhe vetë që u ngatërrua më keq, d h e ia piasi gazit. ; - - — Budallàllëqe, — tha. — Ti me s i g u r i mendon për telashet që ke sorite me mysafirët dhe u n e po të fias b u ­dallàllëqe. — J o , aspak, — t h a Silva. : Në të v ë r t e t ë i kishin mbetur për të bërë akoma di-sa p u n ë të fundit. I duhej të blinte për çdo r a s t e d h e ca shishe t ë t j e r a v e r ë t ë kuqe. Uji minerai g j i t h a s h t u m u nd t ë mos mjaftonte, (darka të tilla zakonisht japin një e t je më t ë madhe se ç'parashikohej). Veç kësaj, duhej p j e k ur t o r t a me molle në sobën elektrike, përveç disa d h j e t ë ra telashe të t j e r a të vogla. Si u nda me Lindën, ajo u-fut në një dyqan pijesh dhe bleu k a t ë r shishe verë «Shesh i Zi». U përpoq të gjente përafërsisht n u m r i n e të ftuarve, për të p a r a s h i - kuar se a do të mjaftonin shishet e verës që bleu, b a s h ­kë me ato që kishte në shtëpi, mirëpo kjo iu duk t e p ër e. nrùnd imshme. — Më jepni edhe dy shishe të tjera, — i t h a s h i t ë - s i l * • • , Më mire të teprojnë, se të mos mjaftojnë, tha me vete. Kurse për ujë mineral do t'i duhej të dilte edhe n jë h e r ë nga shtëpia; shishet ishin të r ë n d a dhe v ë s h t i r ë se do t'i n g r i n t e dot k ë t ë herë. Kur po kalonte përbri dyqanit të frutave të r r u g ës s ë säj, pa molle s h u m ë t ë b u k u r a në v i t r i n e dhe ndali ha-p a t . ' M e g j i t h ë s e r r j e t a i r ë n d o n t e , u k t h y e dhe hyri b r e n - dà. Shitësi, i gjatë, i hollë, me zërin e t r a s h ë g u r g u l l u es 24
  • 23. që i n g j a n t e shumë të folurit në radio, si zakonisht nuk p u s h o n t e së foluri, ndërsa u s h ë r b e n t e klientëve. Kishte k a t ë r - p e s ë b u r r a dhe po aq gra që p r i t n i n radhën, dhe Silva u bë gati të dilte, por shitësi, që e vuri re, i t h a: — Molle si këto r r a l l ë h e r ë dalin. Rrini të m e r r n i. — J am pak vonë, — tha Silva. — Më dëgjoni mua, — nguli këmbë ai. Silva uli r r j e t ë n përtokë dhe zuri vend në radhën e grave. Në të v ë r t e t ë ajo e dëgjonte p ë r h e r ë s h i t ë s i n e mo-llëve, i cili, ash tu sic mund ta lavdërorite mallin kur e k i s h t e të mire, si sot, po a s h t u mund të thoshte" p ë r : ' t ë : «Sot mollet s'janë gjë, mos i m e r r n i më mire.» Shitësi po i peshonte mollet një b u r r i të veshür me s h u m ë sqimë. — Të lutem, a mund ta heqësh atë mollën atjë? S'më pëlqen n g j y r a e s a j , — t h a b u r r i , duke t r e g u a r me gisht peshoren. — Cilën, — pyeti shitësi, — k ë t ë? — Jo, tjetrën. Ah, pikërisht atë. Falemnderit. Prit, hiqmë, të lutem, edhe k ë t ë. Në grumbullin e njerëzve u dëgjua një m u r m u r i më e mbytur. — Më fami, — t h a b u r r i , duke iu d r e j t u a r njerëzve, — p o j am një çikë merak, mos ma vini ré. Shitësi po i zbrazte mollet në r r j e t ë . — — Si vete kinezçja? — e pyeti ai, duke k ë r k u a r në s i r t a r për t'i k t h y e r mbetjen. — Si? — ia bëri blerësi, d u k e h a p u r sytë. — Të pyeta për kinezçen, — t h a shitësi, — si vete. — Ç'janë këto pyetje? — tha tjetri, duke e pare me qortim, sikur t'i t h o s h t e : k ë t u e gjete të më bësh n j ë . p y e ­t je të tillë d h e pikërisht sot? — Më duket se i vate dem kinezçja që ka mësuar, — t h a shitësi, kur tjetri kapërceu pragun e dyqanit. — Banon këtu.afër, është nga. a t a borgjezët e vjetër, por t ë u r t ë s u a r , — vazhdoi të shpjegonte ai, d u k e i peshuar mollet n j ë gruaje. — Ka qenë p ë r k t h y e s i r u s i s h t e s, .që e. pati mësuar në burg. Kur u prishëm a t ë h e r ë me rusët, e 25
  • 24. l a r u s i s h t e n d h e iu fut kinezçes, dhe do ti, për dy vjet i doli materie. Mirëpo ç'e d o ! Me sa po shohim, e pati puna me kinezët, kështu që dhe kinezçja s'do t'i hyjë s h u më në punë. — Eh, këta dreqër, edhe gjuhën e qukapikëve j a në gati të mësojnë, veç t ' u a dojë interesi, — t h a një plak i ngjirur. — J a , kështu, — vazhdoi shitësi, — m e r r e t burri i bo­tes me një djallo gjuhë kaq vjet dhe i v e t e dëm. Me s i g u ri i vjen të pëlcasë, apo jo? — Epo ashtu është, po t'i bësh p u n ë t me hilera, — tha plaku i ngjirur. — Ç'i duhej atij kinezçja? — Po ja, k u j t o n t e se ç'përkthime do të bëheshin, — n d ë r h y r i n j ë djalë i ri. — Epo m i r e ç'iu bë, a t ë h e r ë , — t h a p l a k u. Dy a t r e vetë qeshën. — N u k e di të tjerët, po u n e v e t ë e k a m pasur g j i t h - monë zemrën të ftohtë për këta kinezët, — tha plaku i ngjirur. — P a r t i n e e dëgjonim që na p o r o s i s t e për t ë r u a j - t u r m i q ë s i n ë me ta, po zemra, ama, s'më ngrohej që s'më ngrohej. Mbase e k am gabim, ë? — S ' e ke hiç gabim, — u hodh n j ë b u r r ë i s h k u r t ë r. — Miqësia me ta s'ishte si miqësia me sovjetikët. Ndry-she ishte ajo, më e thellë, më e v ë r t e t ë. — Ndaj dhe s'na sëmbon hiç në zemër që po p r i s h e - mi, — t h a plaku. Shitësi po h i d h t e mollet në r r j e t ë n e Silvës dhe ajo i zgjati paret. Ishte duke dalë k u r n d j e u zërin e p l a k ut t ë n g j i r u r , që tha diçka, por ajo s'i dalloi dot fjalët, v e ­t ëm dëgjoi të qeshurën e njerëzve. Sa çudi, tha me vete. Bisedohej fare hapur, në dy-qanin e mollëve, midis njerëzve p o t h u a j s e të panjohur me njëri-tjetrin. Sa ndryshe kishte qenë atëherë. S* e rende qe gjithçka. Sa dimërore. Silva shpejtoi h a p a t. Është më m i r e kështu, t h a ajo me vete. Një gjakftohtësi e tillë! Pa dyshim që është shumë më m i r e kështu, p ë r - s ë r i t i pas pak. 26
  • 25. Ill Në mbasditen e po asaj dite, duke hapur derën e a p a r t e m e n t i t , ku zilja kishte një cope h e r ë që binte me këmbëngulje, buzëqeshja me të eilen Silva bëhej gati të p r i s t e mysafirët e pare, i mbeti në buzë. Në vend të m y - safirëve ajo pa një b u r r ë që mbante në k r a h ë një fuçi të rende, sipër së cilës dilnin degët e n j ë limoni. — Familja Gjergj Dibra? — pyeti burri. — Po, — t h a Silva akoma e h u t u a r . j*j Ah, keni s j e - llë këtë limonin për ne? 27
  • 26. — Na e keni porositur, apo jo? Pa e bërë të gjatë, njeriu hyri b r e n d a në korridor. — Ku do ta vendosni? — p y e t i ai me njëfarë p a d u r i - mi. Dukej m e n j ë h e r ë që fuçia i s h t e e r e n d e. — Kujdes, — t h a Silva, — k ë n d e j , ju lutem, — dhe hapi derën e njërës prej dhomave. Njeriu kaloi me hapa t ë r e n d e mes për mes dhomës për të dalë në ballkon, derën e së cilës S i l v a porsa e k i ­s h t e hapur. — Vendoseni si të mundni, — t h a ajo, — më vonë do t a rregullojmë. Njeriu e uli fucine, drejtoi t r u p i n dhe psherëtiu. Në korridor po b i n t e telefoni dhe s ' k i s h t e asnjeri që t a ngrinte. Uh, ia bëri me vete ajo, e d h e ky limon na du­hej të vinte sot. — Një h e r ë në t r e muaj duhet ta spërkatni kundër parazitëve. Një h e r ë në gjashtë muaj t'i n d ë r r o n i dheun, — nisi të fliste njeriu, me n j ë zë monoton. — Veç kësaj, në r a s t e ngricash duhet t a mbuloni me plastmas, ndryshe mund t ë t h a h e t b r e n d a një nate. Silva dëgjonte pa e pasur mendjen a t y . Kishin mbe-t u r akoma pa u p ë r g a t i t u r sallata, pa u p r e r ë copat e rostos dhe d h j e t ë r a gjëra të t j e r a të vogla, kurse mysafi-r ë t mund t ë vinin nga çasti në çast. Veç kësaj i duhej të v i s h t e një fustan t j e t ë r për darken dhe të bënte pak t u a l e t . Ajo bëri një s h e n j ë padurimi, të cilën ai, sic duket, e kapi, sepse i t h a: — Na falni, se mbase e r d h ëm në një k o h ë të papër-shtatshme. - , S ' k a gjë! — t h a Silva. - S'ka gjë. Asaj p a p r i t u r i erdhi t u r p nga vet ja; n j e r i u e kish­t e n g r i t u r në k r a h ë për ta n g j i t u r gjer në k a t i n e t r e te n j ë fuçi aq të rende, kurse ajo bëhej nervoze me të. — Urdhëroni të m e r r n i diçka, — t h a ajo në korridor, e p u s h t u a r befas nga një ndjënjë faji. — Jo, falemnderit. 28
  • 27. — Ju lutem, — ia bëri ajo, — mos ma prishni, sot k am datëlindjen e vajzës. — Epo m i r e , a t ë h e r ë , — t h a ai. Silva rrëmbeu njërën nga shishet e rakisë të bëra gati për d a r k e n dhe i s h t i u në një gotë. — G ë z u a r ! Edhe njëqind! — Ju falem nderit. Kur d e r a u mbyll pas shpinës së të panjohurit, Silva u kthye te t r y e z a e s h t r u a r , deshi të r r e g u l l o n t e diçka në të, por n u k bëri asgjë, veç vështroi n j ë copë h e r ë pja-t a t dhe gotat, që rrézëllinin ftohtë. Zilja e derës e nxori nga mpirja, por këtë h e r ë e njohu dorën e së bijës. — Brikena, ç'u b ë r e ? — i tha. — Po k i s h t e shumë njerëz në dyqan, marna, — t ha vajza, duke n x j e r r ë nga çanta shishet me ujë minerai. —Të k e q e n marni, a mund ta bësh ti sallatën dhe ta presësh roston, sa të bëj une n j ë dush dhe të ndërrohem? Më duket se mbaj erë gjellë. — Mire, marna. Ndërsa zhvishej në banjë, asaj iu duk se ishte mbu-s h u r pak më tepër se ç'duhet në ijet dhe një copë h e rë qëndroi m e n d u e s h ëm p ë r p a r a pasqyrës, sikur t ë h a r r o n - t e perse gjendej atje. Pastaj, që nga korridori erdhi tin-gulli i ziles së telefonit d h e Silva, s i k u r të përmendej nga gjumi, n g r i t i dorezën e dushit. Ajo e bëri dushin shpejt e shpejt, e m u n d u a r nga ideja se mysafirët mund të mbërrinin në çdo minute. Meqenëse, me përjashtim t ë dy mësueseve t ë Brikenës, të gjithë ishin njerëz të afërt, nuk k i s h t e caktuar orën dhe tani po pendohej për këtë. Në dhomën e gjumit Silva qëndroi një copë herë p a r a dollapit, pa vendosur cilin fustan të vishte. Pastaj ndjeu ftohtë dhe, pa e zgjatur më, veshi me shpejtësi një fustan ngjyrë lila, që Gjergji e pëlqente veçanërisht. Fu-stani i r r i n t e njëlloj si më p a r e dhe kjo do të t h o s h t e se dyshimi që ishte shëndoshur më s h u m ë se ç'duhej, ishte i kotë. Une n u k e kuptoj shqetësimin tend për linjën e t r u p i t , i t h o s h t e herë pas h e r e Gjergji. Ti je në a t ë mo- 39
  • 28. s h ë që quhet mosha e lulëzimit të piote të g r u a s (Silva e d i n t e se ai ishte tepër i kujdesshëm për të p ë r d o r ur fjalën «lulëzim»- në vend të fjalës «pjekuri», gjë për të cilën ajo fshehtazi e falënderonte). Mbase u n e kam shije disi të k a p ë r c y e r , por sidoqoftë n u k e kuptoj dot se si n j ë g rua në l u l ë z im të j e t ë si s h k a r p ë. Silva buzëqeshi me vete përpara pasqyrës. Ajo e ndjeu se fustani që veshi e ndau menjëherë ditën më dysh. Kështu ndodhte gjithmonë në r a s t e t ë tilla, në d i - tëlindje apo festa të tjera. Dukej sikur r r ë m u j a e p ë r g a - t i t j e v e s'do të m e r r t e fund, por vinte p a p r i t u r një çast kur dita e telasheve ndahej prerazi nga d i t a festive. Ndërsa kopsiste jakën e fustanit, Silva e n d j e u se ky çast k i s h t e a r d h u r. Me k r e h r i n në dore ajo s'u mendua gjatë për mo­delai e flokëve. Bëri një k r e h j e që i pëlqente Gjergjit, megjithëse ai ishte larg. Por ndoshta p i k ë r i s h t ngaqë ai ishte larg dhe në udhëtim, ajo i k r e h u flokët a s h t u sic i pëlqenin atij. v*r Marni, sa e bukur je bërë, — i t h a Brikena, kur ajo doli në korridor. Silva i buzëqeshi së bijës, i hodhi n j ë sy tryezës që t a n i iu duk si diçka që s'kishte s h u m ë lidhje me të dhe, pa e d i t u r as vetë pse, u v ë r t i t n j ë copë h e r ë n ë p ë r a p a r - tament. Asaj i pëlqente gjithmonë që në o r ë n përpara ardhjes së miqve t ë ulej në ndonjë nga ndenjëset, në pri-tje. Mirëpo gabimi që kishte bërë që n u k u k i s h t e thënë o r ë n e ardhjes, po ia prishte tani k ë t ë k ë n a q ë s i. -n Marna, e p r e v a e d h e roston, do ta s h i k o s h ? — u dë-gjua zëri i së bijës nga kuzhina. Silva ishte ulur më në fund në n j ë r i n nga kolltukët e dhomës së ndenjjes, me sy gjysmë të m b y l l u r . Dita k i s h t e qenë v ë r t e t t e p ë r e lodhshme, sepse k ë t ë herë, n d r y s h e nga h e r ë t e tjera, ajo n u k k i s h t e p a s u r ndihmën e Gjergjit. Sa m i r e që b ë r a banjën, mendoi. D r i t a e m b a s - d i t e s së t e t o r i t b i n t e e përkorët mbi r a f t e t e bibliotekës, ku s t a t u j a t e vogla të vendosura pranë l i b r a v e , të gjitha k u j t i m e të kohës k u r ajo punonte në e k s p e d i t ë n arkeo^ 30
  • 29. logjike, m e r r n i n në këtë orë, p a r a renies së muzgut, një pamje misterioze. Te dera e dTiomës, e hollë d h e e gjatë për trembë-d h j e t ë vjeçët e saj, u vizatua Brikena. — Marni, gjithçka është gati. Ti mos u shqetëso më. — Falemnderit, Brikena. Ulu tani edhe ti. Vajza u ul përballë s a j. — Ku mund të jetë t a n i babi? — tha ajo. Silva ngriti supet. — Në qiell, mbi ndonjë s h k r e t ë t i r ë , ose në ndonjë a é r o p o r t duke p r i t u r avionin tjetër. Vajza u mat të pyeste diçka tjetër, por në a t ë kohë r a zilja. — Erdhën, — tha Silva, — shko, Brikena, ta hapësh derën. Pa lëvizur nga vendi, ajo p r i t i rrëmujën e zakon-shme në korridor, të s h k a k t u a r sidomos prej fëmijëve, por prej andej s'po vinte asgjë e tillë. — Marna, — tha Brikena te pragu i derës, — të k ë r - kon një b u r r ë. . - Kush? — Nuk e di. Kur Silva u ngrit, për h a b i n ë e saj, iu duk se në s y ­t ë e së bijës kapi vetëtimthi një hije pakënaqësie. Sytë e vajzës r r ë s h q i t ë n anash porsa takuan s y t ë e s'ëmës. Ah, ja sepse, mendoi Silva, k u r hodhi s y t ë në k o r r i d o r. Te d e r a gjysmë e hapur ajo pa Arianin, me të cilin p u - nonin bashkë në ministri. Veshur me një k o s t um t ë bu-kur, që e t r e g o n t e edhe më të gjatë, ai k i s h t e q ë n d r u ar t e pragu, as jashtë, as brenda, në pritje. Që kur Brikena m e r r t e t ë d r e j t ë n t ë nervozohej për t ë njohurit e s a j , mendoi Silva me njëfarë acarimi t ë p ë r - zier me shqetësim. Ishte h e r a e pare që n d o d h t e n j ë gjë e tillë. — Më fai, Silva, që e r d h a kështu pa lajmëruar, — t h a i p o r s a a r d h u r i , — por une e r d h a vetëm për një m i ­n u t e . Më fai. — S'ka gjë, Arian, hyr brenda. 31
  • 30. Vetëm kur ai hyri, Silva vuri re se në dore m b a n te n j ë tufë lulesh. Ndoshta Brikena qe a c a r u a r pikërisht prej tyre, mendoi ajo për një sekondë, duke e përligjur disi të bijën. — Desha të të sjell këto Iule. Vetëm kaq, — t h a ai dhe zgjati tufën. — P ë r mua? — pyeti ajo pak e h a b i t u r. — Sigurisht, — ia bëri ai dhe buzëqeshi s i k u r të t h o ­s h t e : për kë t j e t ë r? Silva vështroi me ca sy të zbrazët h e r ë lulet, h e rë n j e r i u n që i m b a n t e ato. Një copë h e r ë dora e tij mbeti e nderur, pastaj asaj iu duk se befas pesha e luleve në dorën e tij u qindfishua, u mijëfishua, d h e ajo zgjati do­r ë n si për të s h p ë t u a r tjetrin nga k a t a s t r o f a. — Dëgjo, Arian, — t h a ajo, duke v ë s h t r u a r lulet që u bënë p r a p ë të l e h t a në dorën e saj. — Ty s'duhet të të lindin iluzione ngaqë une tregohem e k u l t u r u a r dhe i pranoj lulet e tua. Nganjëherë n j e r i u s'di ç'të bëjë, — v a - zhdoi ajo me zë t ë ulët, sikur fliste me vete. — Ti n d o s h ta mendon se une s i l l em kështu me ty ngaqë l ë k u n d em për t ë p r a n u a r ose j o ndjenjën tende? Jo, Arian, une n uk lëkundem aspak. Ti ndoshta mendon se, ngaqë une nuk i kam t r e g u a r tim shoqi për ty, ti m u n d të k e s h akoma s h p r e s ë? Ai i dëgjonte fjalët e saj pa ia h e q u r sytë. Ishin të dy në korridorin e ngushtë ku nga çasti në çast mund f i a behnin të f t u a r i t. — J o , Silva, — t h a më në fund. — P e r s e të g j i t h a k ë ­to? Une thjesht të solla një tufë Iule. — Thjesht një tufë Iule? — Silva, une s ' k am a s n j ë m e n d im se ti lëkundesh p ër mua, asnjë shpresë. Dhe, me sa duket, pikërisht sepse je e t i l l ë u n e . . . të pëlqej. — Ai u gëlltit me v ë s h t i r ë s i . — Madje, në do ta dish, ndoshta do të ishte më m i r e që ti t ë silleshe me mua me ashpërsi dhe v u l g a r i t e t , f i t r e g o - j e b u r r i t . . . në m ë n y r ë që të më çlirojé edhe mua vetë prej ndjenjës sime. — Mund ta bëj edhe këtë, — t h a Silva. — Megjithëse 32
  • 31. ë s h t ë kund ër natyrës sirne, mund ta bëj edhe këtë, në qoftë se ë s h t ë e nevojshme. Është e vetrnja f li që mund t ë bëj për ty. — E pse? — ia bëri ai me gjysmë zëri. Sytë e t i j, gjer a t ë h e r ë të ndriçuar prerazi, u mbushën gjithë pikë-llim, si të një djali të vogël. Befas asaj i erdhi keq për të. Zgjati dorën dhe i shkundi flokët në një m ë n y r ë që u habit edhe vetë. — Ik, Arian, — i tha me një zë të bute, — s'ka n e - vojë k ë s h t u . ^ Ë s h t ë më m i r e pa drame. Ajo ngriu n ë . çast brenda vetvetes. Ishte hera e d y t ë që;.gjatë kësaj dite p ë r s ë r i s t e fjalë të Anes. — Më fai edhe një herë, Silva, — tha ai me një zë t ë pasigurt. — S'besoj se gjer më sot është p r i t u r kë­s h t u ndonjë njeri që vjen të urojë për ditëlindje. Silva. n ü k arriti të hapté as gojën, se ai kishte mbyllur derën pas vêtes dhe për ca sekonda u dëgju-an hapât e tij, që zbriste me r r ë m b im shkallët. Budallë, tha ajo me vete, duke e ndier se po sku-qëj- nga t u r p i , po pse- s'the që në fillim, or budàllë. Me-gjithëse ajo, sikur ta parandiente keqkuptimin, e ki­shte pyetur për se ishin M e t dhe ai e k i s h t e saktësuar se n u k ishin aspak për ditëlindjen ê vajzës..Uh, sa tiiaf, i a bëri Silva me vetë dhe kafshöi buzën. Megjithatë s j e l l ja e tij ishte k r e j t e një te m a r r i ; hë fund të fundit s ' i s h t e normale që njeriu të sill te Iule për ditëlindjen e vajzës dhe n ë ç a s t i n e fundit f i a dhuronte ato nënës. Dhe sa keq që ishte bërë ajo... pëshpërimë e gjatë në korridor. Brikena kishte të drejtë plotësisht të men-donte diçka jo të m i r e . ' D u h e j sqaruar njëfarësoj, ma­dje qysh tani. Edhe kjo i duhej tani, pas një dite aq të lodhshme. n • • Me tufën e luleve akomà në dore, Silva u drejtua për në kuzhinë, ku ishte vajza, por në atë çast ndjeu s e nga tufa e luleve diçka ra në tokë. Ja tani edhe Ana Karenina, tha me vete, kür pa se ajo ishte një pusullë. U përkul, e n g r i t i dhe lexoi ç'ishte s h k r u a r në t ë : -«Sil- 3 - 2 33
  • 32. vës për ditëlindjen e saj nga i p a n d r y s h u e s h m i Arian». Ky ishte vërtet kulmi. — Brikena, — t h i r r i ajo gëzueshëm, duke h y r ë në kuzhinë me lulet në njërën dore dhe pusullën në tjet-rën. — Brikena, shiko ç'budalla. Lexoje k ë t ë pusullë. Vajza, fytyra e së cilës r u a n t e të gjitha gjurmët e mërzisë, zgjati kokën te pusulla. Ajo buzëqeshi por me një buzëqeshje të përmbajtur. — E s h i k o n ç ' h u t a q ? — vazhdoi Silva me gjallëri. — Ka kujtuar se kam une ditëlindjen dhe ka sjellë Iule. Kam pare hutaqë, por jo gjer në k ë t ë shkallë. Ka dë-gjuar, sic duket, sot në zyrë, që k am përmendur në t e ­lefon fjalën «ditëlindje» dhe s'e ka v r a r ë mendjen për ç'ditëlindje bëhet fjalë. Kalama. Ndërsa fliste, Silva vuri re se vajza, në vend që t ë qeshte me të madhe nga gjithë kjo ngatërresë, buzë-qeshte si edhe më pare, në mënyrë të p ë r m b a j t u r . Atë­h e r ë Silva e kuptoi se po fliste pak si tepër, sic bëjnë zakonisht njerëzit që i mundon një ndjenjë pasigurie. Ajo ishte gati të zemërohej me Brikenën që po bëhej s h k a k t a r e e trazimit të saj, por iu k u j t u a pëshpërima e gjatë e papërligjur në korridor, dhe në njëfarë shka­llë i dha të drejtë. Ndoshta do t ë . m ë duhet f i a t h em s i është puna, mendoi. Në fund të fundit, një vajzë trembëdhjetêvjeçare mund të kuptojë se nëna e saj s'ka ndonjë faj në qoftë se dikush e pëlqen. Silva e n d ë r p r e u të folurën dhe, d u k e n d ë r r u a r to-nin e zërit, i dha Brikenës disa porosi të vogla në lidhje me tryezën e s h t r u a r , të cilat i harroi v e t ë sakaq. Ajo doli për disa caste në korridor dhe, kur u k t h y e prapë, vuri re se fytyra e së bijës ishte më e çelur. Vetëm tufën e luleve të vendosur te parvazi i dritares ajo e shikonte me një mënyrë, që Silvës iu d u k armiqësore. Ra zilja e derës dhe k ë t ë h e r ë ishin vërtet të ftu-a r i t . Ishin nëna e Silvës dhe i vëllai me të shoqen. F j a - lëpak zakonisht, pas vdekjes së Anes n ë n a qe b ë r ë k r e j - tësisht e heshtur. Mund t ë r r i n t e me orë të t ë r a në një d a r k ë apo gosti pa e hapur fare gojën, por njëkohësisht 34
  • 33. pa bezdisur askënd me pikëllimin e vet. Ndryshe nga e zakonshmja, në zïnë e saj kishte diçka gri, që d u k e j e du-rueshme lehtë, por që në të v ë r t e t ë ishte tepër e gjerë, sepse shtrihej në një m ë n y r ë të n j ë t r a j t s h m e në të gji-t h a d i t ë t e saj. Nganjëherë, tek e shikonte a s h t u të ëmën. Silva mendon te se vetëm një zi e tillë mund të mbahej për Anën. Nëna e puthi Brikenën, i la një pako në duar, pas­taj takoi Silvën, dhe, pa t h ë n ë asgjë, shkoi e u ul në koll-t u k u n ku r r i n t e zakonisht në dhomën e ndenjjes. — Silva, a mund të të ndihmoj për ndonjë gjë, — i t h a n u s j a e vëllait. — Jo, falemnderit, — t h a Silva. — I kemi b ë r ë të gji-t h a gati me Brikenën. Ata u ulën b u r r ë e grua në kanape dhe Silva zuri vend në një ndenjëse përballë tyre. — J a s h t ë ë s h t ë shumë ftohtë, — t h a gruaja e vëllait. — V ë r t e t ? — ia bëri Silva d h e u n g r i t t ' i h i d h t e edhe një d r u tjetër sobës me qeramikë. — Gjergji kur u n i s ? — pyeti vëllai i Silvës. — P a r a katër ditësh. — Sa keq i qëlloi, — t h a e shoqja e t i j. — Ç't'i bësh? — t h a Silva. Ajo e din te që të gjithë t ë ftuarit, me p ë r j a s h t im të nënës, do ta thoshin këtë. Zilja e derës ra përsëri. Ishin dy mësueset e Brike-nës me fëmijët e t y r e dhe me paketat e d h u r a t a v e në duar. Ndërsa hiqnin palltot në korridor, ata i vazhduan p y e t j e t për nisjen e Gjergjit, si edhe keqardhjen që s'nde-nji dot në ditëlindjen e vajzës. Nuk a r r i t ë n të zinin vend, k u r r a zilja prapë, po këtë h e r ë në m ë n y r ë t ë d r u - a j t u r . — Brikena, kush është? — pyeti Silva, k u r pa se ko-r r i d o r i mbeti i qetë. — Veriana, — u përgjigj Brikena që andej. Silva brofi në këmbë. Në korridor, me faqet të sku-q u r a nga të ftohtët e b r i s h t ë , krejt e ngjashme me Anën, Veriana po h i q t e mushamanë. Silva e përqafoi me dhimbsuri mbesën e vetme, 35
  • 34. — Teta Silva, babin do ta fami se s'mund të vinte dot, — t h a vajza. .-. - • — Ah,- sa keq! Po ti v e t ëm erdhe? — Po. Me autobus. Silva e mori për dore dhe e futi në dhomën e nde-njjes. — Mirëmbrëma! — përshëndeti vajza. m Sytë e të gjithëve e s h i k u a n me një k u r e s h t j e të p ë r - zier me mallëngjim. — Sa i ngjet së s h k r e t ë s Anë,.— t h a n j ë r a nga grate. Veriana shkoi drejt e te gjyshja, që i beri vend në kolltukun e saj dhe nisi t ' i ' p ë r k ë d h e l t e flokët butësisht. Silva u s h k ë p u t nga mysafirët dhe hyri te dhoma e Brikenës, por e harroi sakaq perse vajti atje. Ç'kam k ë ­s h t u sot? tha me vete. lu afrua dritares dhe vështroi p ë r j a s h t a njerëzit që shpejtonin në rrugë. Dritat e vit-r i n a v e s'ishin ndezur akoma. Asaj iu k u j t u a biseda për kinezçen te dyqani i mollëve d h e buzëqeshi me vete. Një copë h e r ë qëndroi e m b ë s h t e t u r te pezuli î dritares, pa menduar asgjë, gjersa u k u j t u a se i k i s h t e lënë mysaf irët v e t ëm dhe gati sa n u k u t m e r r u a nga kjo, por, duke u a f r u a r te dera e korridorit, vuri re se në dhomën e nde-njjes kishte k r i s u r muhabeti d h e askush n u k e kishte ve­ne re mungesën e saj. Me h a p a të l e h t c njo u afrua te dera e x h a m t ë e ballkonit, pas së cilës muzgu po binte lme shpejtësi. Fuçia me limonin, që i panjohuri .kishte sjellë nga kushedi ç'fidanishte, ishte aty, në mbrëmjen e saj. të pare, në një ballkon të huaj për të. Zilja e derës e shkëputi Silvën përfundimisht nga mendimet. Ishin rentrât e Gjergjit, «grigja», sic i quante ai të katër mot-r a t e tij, tri prej të cilave ishin të m a r t u a i a , kurse e k a t ë r t a s t u d i o n t e për mjekësi. Korridori u mbush me zëra, lëvizje k r a h ë s h që hiq-nin palltot dhe me rrëmujën e kalamajve me paketat e d h u r a t a v e në duar. -r- Uh, sa ftohtë është përjashta! — t h o s h t e n j ë ra nga motrat. — V ë r t e t?
  • 35. — T e m p e r a t u r a ka r ë n ë p a p r ì t u r . Po këtu te ju ësh­t ë ngrohtë. _ Sa keq që s'u ndodh Gjergji! Nuk mund ta s h t y n ­t e? K u r r s e s i , — u përgjigj Silva. — S'ishte në dorën e t i j. — Ë s h t ë e kuptueshme, — t h a m o t r a më e re, — p a s ­t a j , me ç'tregojnë bathët, punët me Kinën janë në një pikë të t i l l ë që... — U r d h ë r o n i këndej, — t h a Silva, duke treguar d e ­r ë n e dhomës së ndenjjes. Në a p a r t a m e n t u bë p a p r i t u r ngushtë dhe gëzue-shëm. Duke kaluar nëpër korridor, Silva gati sa s'ia shkreDi të qeshurit, k u r pa gardërobën me palltot e ve­na n j ë r a mbi t i e t r ë n . Ajo mori ca xhakavento fëmijësh, që dukej sikur r r i n i n kaliboc mbi palltot dhe pardësytë e të mëdhenjve dhe i vuri mbi një divan te dhoma e_yaj-zës. Pastaj u k t h v e në kuzhinë nër t'i h e d h u r një sy t r y e - zës. që me rrezëllimin e ftohtë të luqëve dhe gotave d u - kei sikur s'kishte ndom'ë lidhje me zallahinë që po mbushte anartamentin. Ndërkaa nga dhoma e ndenjjes. nëpër korridor. te dhoma e Brikenës, kalamajtë më të vegjël kishin k r i j u a r i t i n e r a r i n e p a r e të vrapimit të t y re t ë kotë pas n j ë r i - t j e t r i t . Në dhomën e ndenjjes muhabeti k i s h t e k r i s u r në një mënyrë të tillë. saqë s'kishte asnië r r e z i k mërzitjeje. Silvën e t h i r r ë n në telefon dhe ajo u ngrit. — Mama, kur do t'i ftojmë mysafirët në tryezë? — pyeti Brikena në korridor. — Ja, tani, Brikena. Në të v ë r t e t ë Silva e n d i e n t e se i mposhtte me vësh-t i r ë s i rastet e hutimit që i s h k a k t o n t e mungesa e Gjer-giit. Kur ishte ai. giithçka ishte e sigurt dhe ajo nuk n g a t ë r r o h e j në asgjë. Kurse këte h e r ë e kishte pasur aq vështirë. — Ke të d r e j t ë , — i t h a ajo vajzës dhe i hodhi një ] 37
  • 36. sy të fundit tryezës. Çdo gjë ishte në rregull. — Ftoji mysafirët në tryezë, Brikena. — Më vjen zor, marna. Ftoji ti. Te dera e dhomës së ndenjjes, ndërsa kalamajtë i kalonin nëpër k ë m b ë duke i n g a t ë r r u a r me duar fusta-nin, Silva t h a me zë të p ë r m b a j t u r: — Epo, urdhëroni tani. Zënia vend në t r y e z ë ishte një histori e t ë r ë , kur Silva, në vend që të kishte rolin kryesor, u t ë r h o q m ë - njanë, me shpresën se gjithçka do të rregullohej vetë. Dhe v ë r t e t çdo gjë u rregullua për b u k u r i , me p ë r j a s h - t im të kalamajve, për të cilët n u k mjaftonin vendet dhe që, veç kësaj, që në sekondat e p a r a t h y e n dy gota. Njërës prej motrave të Gjergjit i ra ndër mend të s h t r o n i n një tryezë veç për kalamajtë, dhe kjo ishte e vetmja r r u g ë e shpëtimit. Tryeza, në rregullimin e së cilës morën pjesë shumica e grave të ftuara, u vendos në dhomën e Brikenës. — Ç'Jule të b u k u r a ! Perse i keni lënë m ë n j a n ë? Silva me të bijën këmbyen një s h i k im të shpejtë. . — Epo, mire se erdhët! — t h a më në fund Silva, kur iu d u k se m y s a f i r ë t pak a s h u m ë u r r e g u l l u a n nëpër vende. Kur pas urimeve të p a r a u dëgjua më në fund zhur­ma e s h t r u a r e t h i k a v e dhe e p i r u n ë v e , gjë që t r e g o n te se idarka kishte filluar vërtet, Silva p s h e r ë t i u e lehtë- «uar. - — ^ Si në çdo darkë të gjerë, biseda filloi të bëhej e ndryshme, në pjesët e ndryshme të tryezës. H e r ë - h e rë ajo unifikohej, për t ' u conëtuar p ë r s ë r i . Në a t ë anë ku Ishin ulur vëllai i Silvës, morra e vogël e Gjergjit dhe dy nga k u n e t ë r i t po flitej për Kinën. Dalngadalë bise­da për Kinën, duke e s h t y r ë bisedën për festivalin ki-nematografik, që porsa (kishte p ë r f u n d u a r , dhe që për n j ë r ë n nga k u n a t a t e Silvës ishte n j ë gjë po aq e m r e k u - llueshme, sa ç'ishte fare pa vlerë për k u n a t ë n tjetër, u s h t r i k r e j t ë s i s h t mbi gjithë t r y e z ë n e darkës. Kunetë­r i t e Silvës, si edhe vëllai i saj, ishin të gjithë a n ê t a rë 38
  • 37. p a r t i e dhe, veç kësaj, me sa d u k e j , nuk kishte a s n j ë u d h ë - zim për të r u a j t u r s e k i e t e lidhur me m a r r ë d h ë n i e t me Kinën. — E keni vene re se si ë s h t ë ulur rangu i delegacio-neve gjatë gjithë kësaj vjeshte? — t h a vëllai i Silvës. — E kam ndjekur me vëmendje kohët e fundit k ë t ë gjë në s h t y p , ku flitet për g j i t h f a r ë delegacionesh, të kryesua-r a që të gjitha nga zëvendës të ndryshëm: zëvendësmi-r i i s t r a , •zëvendësshefa, zëvendëskryetarë komunash. — Ishte pardje në gazetë n j ë delegacion i onkestra-ve popullore të rajoneve të Kinës Juglindore, — t h a s t u - d e n t j a e mjekësisë duke qeshur. — E nga kush k r y e s o h e j ? — pyeti vëllai i Silvës. — Nuk e v u r e ' r e nga kush kryesohej? — Jo, — u përgjigj ajo, — n u k u emenda të mbaj mend budallallëqe. — Po ta t h em une, — t h a vëllai i Silvës, — sepse « v u r a re një gjë të tillë. Delegacioni kryesohej nga zë-vendëskryeredaktori i redaksisë së përgjithshme të ad­m i n i s t r a t e s qendrore të Radio-Përhapjes. Qeshën të gjithë d h e Silva, përmes së qeshurës, t h a: — Më duket se ti, Sajmir, e t e p r o n ca. — Aspak, — t h a ai. — Të betohem, Silva, që ë s h të k r e j t ë s i s h t kështu sic t h a s h ë. — Edhe midis z y r t a r ë v e t a n ë k am vene re që kanë dalë gjithfarë zëvendësash, që s'i kemi dëgjuar ndonjë-herë, për të p r i t u r zëvendësit e tyre, — t h a njëri nga k u - n e t ë r i t e Silvës. — Po ajo është e n a t y r s h m e , — u hodh k u n a t i t j e t ë r. — Po erdhi zëvendësi, do dalë ta p r e s ë zëvendësi. — S'është aq e lehtë të gjendet se kush mund ta p r e s ë një delegacion kinez, — tha vëllai i Silvës. — Më tregoi një shok që punon në Ministrine e Jashtme, se ç ' t e l a s h e patën para ca kohe me një delegacion të fabri-kave që m e r r e n me prodhimin e distingtivave me fyty­r ë n e Mao Ce Dunit. E vranë mendjen dite me radhë për të gjetur se ç'funksionar duhej ta p r i s t e delegacio-n i n dhe, meqenëse nuk u gjet ndonjë zgjidhje më e mi- 39
  • 38. rë, u caktua për ta p r i t u r zëvendësdrejtori i uzinës së h e k u r - n i k e l i t . Në tryezë piasi gazi. — Po prisni, — t h a vëllai i Silvës, — p u n a n u k m b a - roi me kaq. Kinezët u acaruan dhe u t h a n ë shokëve t a ­ne se prodhimi i distingtivave të Mao Ce Dunit s ' ë s h të diçka k r e j t teknike, domethënë diçka m a t e r i a l e , si h e - k u r - n i k e l i , por një gjë më e lartë. Shokët t a n e e v r a në përsëri mendjen dhe, në pamundësi për të gjetur ndo­n j ë i n s t i t u t i o n tjetër më të ngjashëm, vendosën që d a r ­ken e përcjelljes ta jepte n ë n d r e j t o r i i Bankës së S h t e - t i t , që m e r r e t me s h t y p j e n e monedhës. Në t r y e z ë piasi përsëri gazi. — Dhe kinezët n u k u fyen? — tha studèntja e mje- Kësisë. — Nuk i dhanë ndonjë k u p t im simbolik kësaj gjet-j e j e : fytyra e Mao Ce Dunit, monedha... -, ; — S'e di, — t h a vëllai i Silvës. — Ndoshta j a n ë f y er Nuk e k am t a k u a r më a t ë shokun e m i n i s t r i s ë. Silva, e lumtur që t r y e z a ishte g j i t h ë gjallëri, u leh-tësua përfundimisht. Darka qysh tani mund të quhej plotësisht e suksesshme. — Akoma më komike janë formulimet që jep kohët e fundit s h t y p i kinez për ndonjë pritje, apo banket midis dy palëve, — vazhdoi vëllai i Silvës. — Nuk s h k r u a j në më «pritja kaloi në një atmosfere miqësore», por «gjatë p r i t j e s delegatët e të dy palëve i buzëqeshën n j ë r i - t j e t - rit». Mbi t r y e z ë kaloi një vale e re të q e s h u r i. — P o r ndërkaq vaporët e tyre lëvizin gjithmonë e më ngadalë drejt Durrësit, — t h a n j ë n g a k u n e t ë r i t e Sil­vës, që n u k k i s h t e folur gjer a t ë h e r ë . — Në h i d r o c e n t r a - l in e Fierzës nuk kanë m b ë r r i t u r një p j e s ë e m a k i n e r i - ve. si dhe t u r b i n â t . Po a s h t u në Metalurgjikun e Elbasa-nit. : -r Për të të plasur s h p i r t i n me z v a r r i t j e kinezët ja­në të vetmit, — t h a s t u d è n t j a e mjekësisë, — a t j e ku bëj une stazhin, janë nja t r e kinezë që m e r r e n me pajisjen e një. laboratori. Veç të mos kesh punë me ta.
  • 39. — E gjithë kjo zvarritje nuk bëhet kot, ka një që­l l im të studiuar. " • — Natyrisht. Silvës i erdhi n d ë r mend historia e këmbës së s h k e ­l u r të kinezit dhe u m a t ta tregonte, por u përmbajt në çast ngaqë biseda po m e r r t e një n g j y r ë serioze. Dikush t h o s h t e se vërtet m a r r ë d h ë n i e t me Kinën kishin një fa­r e acarimi kohët e fundit, por s'duhej h a r r u a r se e rijëj-t a gjë kishte ndodhur gjatë revolucionit k u l t u r o r . Mun­det që edhe tani kjo të ishte diçka e p ë r k o h s h m e dhe r e ­te e zeza të kalonin përsëri. Tjetri i përgjigjej se këtë h e r ë çështja ishte më serioze dhe kriza nuk do të k a - përcehej kaq lehtë. Ndërkaq i pari i k u j t o n t e se, n d r y - she nga marrëdhëniet, me sovjetikët, që u t r o n d i t ë n një-h e r ë e përgjithmonë, m a r r ë d h ë n i e t me Kinën të tilla ka-në qenë përherë, plot rezerva, kështu që edhe kriza e fundit s'ishte ndonjë çudi. Në të v ë r t e t ë , m a r r ë d h ë n i e të tilla, që duket sikur do të prishen nga çasti në çast, që-llojnë që janë nga më të qëndrueshmet, shtoi ai. Sikur s'më besohet, u përgjigj tjetri. i — Të jetë për mua. sikur një orë e më p a r e të s h k ë - p u t e s h im nga ata kinezët, mire do të bënim, — t h a m o t - ra e vogël e Gjergjit. — Më janë m ë r z i t u r ato f y t y r a t e t y r e hipokrite. — S'është punë fytyrash, — tha vëllai i Silvës. — Edhe fytyrat lozin roi, — ia priti ajo. — Thonë se të gjitha këto ndodhën ngaqë Mao Ce Duni është sëmurë rende, — tha n j ë r a nga m o t r a t e Gjer­gjit. — Edhe për sërnundjen e tij ka vite që flitet. — Bile është folur disa h e r ë se Mao Ce Duni ka ko-hë që ka vdekur dhe e gjithë kjo s'është gjë t j e t ë r . veçse lufta për pushtet që bëjnë dy sositë e t i j , — t h a vëllai i Silvës. ' i ' - • i* ' — Çdo gjë mund të ndodhë atje. Vend i mistereve. Silva u ngrit për të s e r v i r u r ëmbëlsirën. Kur ajo, e ndihmuar nga Brikena, solli tortën me molle bashkë me p j a t a t e vogla, biseda në tryezë kishte n d ë r r u a r. 41
  • 40. — E mrekullueshme, — t h a njëra nga kunatat, d u ­ke provuar t o r t ë n. Biseda u copëzua përsëri për të mos u n j ë j ë s u a r më. Pas ëmbëlsirës Silva solli frutat dhe pas t y r e vuri mbi s t u f e xhezvet e kafes. Sa m i r e që gjithçka kishte shku-a r në rregull. Do të donte f i a tregonte Gjergjit gjith­çka, por befas iu k u j t u a se s'dinte asnjë a d r e s ë ku mund f i d r e j t o h e j . Dinte v e t ëm që a i ndodhej në Kinë dhe a s - gjë tjetër. Ky mendim e bëri fi shuhej buzëqeshja që nuk i ishte n d a r ë gjatë gjithë darkës fytyrës së saj. 42
  • 41. IV Silvës i doli gjumi papritur. Njëherë ajo kujtoi se k i s h t e gdhirë, por pastaj vuri re se d r i t a r j a qe ndriçuar prej hënës. Ishte një ndriçim i akullt, i n j ë t r a j t s h ë m. Brr, sa ftohtë, t h a ajo me vete d h e e kuptoi se i s h t e p i ­k ë r i s h t të ftohtët që e kishte zgjuar. Zgjati dorën te ko-modina, gjeti sustën e a b a z h u r i t dhe ndezi dritën. Ora i s h t e katër e çerek. Disa caste qëndroi pa lëvizur, me s y t ë në tavanin e dhomës, pa asnjë mendim. Pastaj për­sëri ndjeu ftohtë. Xhamat e dhomës kishin zënë avull. 43
  • 42. J a s h t ë duhej të ishte ngricë. Asaj i shkoi mendja te B r i ­kena dhe Veriana që flinin të dyja në dhomën tjetër. Mos valle ishin z b u l u a r? U ngrit pa e b ë r ë të gjatë, hodhi një triko k r a h ë ve dhe doli me kujdes në korridor. Dera e dhomës së t y re i s h t e përgjysmë e h a p u r . Silva e shtyu me kujdes dhe h y r i . Nën ndriçimin e kaltëremë që vinte n g a jashtë, Silva dalloi flokët e të dyjave, të përziera mbi të n j ë j - t i n jastëk. Gjatë natës, sic duket nga të ftohtët, Veria­na kishte ikur nga divani ku i kishte s h t r u a r Silva dhe i s h t e futur në k r e v a t i n e Brikenës. Silva buzëqeshi me vete, u afrua dhe, ndërsa ndenji në këmbë të shikonte f y t y r a t e qeta të vajzave, iu kujtua t h ë n i a e nënës s ev n u k duhet ta vështrosh k u r r ë njeriun që fie. Ajo u r r e - gulloi mbulesën te supet, pastaj mori një nga k u v e r t at e lena sipër divanit bosh dhe ua hodhi me kujdes. Silva doli me hapa të lehtë në korridor, por, në vend që të shkonte në dhomën e gjumit, diçka e s h t y u të kthehej e t'i h i d h t e një sy vendit ku i s h t e n g r ë n ë d a r - ka. Nën d r i t ë n e llambës elektrike që iu duk, si zakonisht n a t ë n , më e forte, ajo vështroi tryezën, ashtu sic k i s h te m b e t ur pas mbarimit të darkës. Pjatancat, pjatat e go-t a t ishin të gjitha aty, disa të zbrazura, disa akoma jo, a s h t u sic i kishin lënë të f t u a r i t në çastin e fundit, për­p a r a se të shkonin për t ë p i r e kafen në dhomën e n d e n j ­jes. Silva vështroi një copë herë tryezën, sikur të për-piqej të s u i t e ndër mend se ku ishin ulur mysafirët. Dar-ka iu duk disi e largët. Megjithëse s'ishte aspak e për-gjumur, e ndjeu se s'ishte e aftë të përqendrohej në a s - gjë. Duke v ë s h t r u a r pjatat dhe gotat, i k u j t o h e s h i n co-pa bisedash të n d ë r p r e r a prej shakave d h e të qeshura-ve, që e kishin përshkuar tejembanë a t ë masë fajance dhe a t ë qelquri, Pjesa më e madhe e bisedave dhe p i k ë ­r i s h t ato ku e q e s h u r a ndoshta ishte h e r ë - h e r ë maska e j a s h t m e e njcfarë preokupimi, ishin bërë për Kinën... S'besoj se acari do të jetë kalimtar, si në revolucionin k u l t u r o r . Ndihet m e n j ë h e r ë që tani është t j e t ë r gjë... Ki-na sidoqoftë është një mister... Doni të kuptoni politi- 44
  • 43. kën e Kinës? ka thënë njëherë Çu En Lai. Shkoni në teatrin e Pekinit... Po ai ë s h t ë plot simbole të pazbër-thyeshme, majmunë, gjarpërinj... Silva nisi të hiqte pjatat e gotat, sikur të donte që bashkë me to të hiqte m b e t u r i n a t e a t y r e bisedave. Për një kohë të shkurtër ajo e zbrazi një pjesë t ë tryezës. Ki­shin rnbetur vetëm pjatartcat e frutave, ca tavlla ciga-r e s h d h e shishet boshe të ujit minerai. Zhurma e njohur e ujit të lavamanit ia lehtësoi disi mendimet. Pa e pasur meridjen në vend, kishte n i s u r të l a n t e pjatat, por në çast u k u j t u a se ishte marrëzi që në orën k a t ë r e gjysmë pas meshate të m e r r e j me një gjë te t i l lë dhe hoqi dore prej tyre. U kthye te tryeza, fshiu t h ë r r i m e t në pjesën e zbrazur të saj, s y t ë i shkûan te t u - f a e luleve të Arianit, të lena qysh nga mbasditja te pe-zuli i d r i t a r e s d h e zgjati dorën t'i vinte në tryezë. Mirë-po në çast iu kujtua pakënaqësia e Brikenës dhe la lulet a t y ku ishin. Silva ndjeu ftohtë dhe kopsiti trikon. Xhamat edhe k ë t u ishin të yeshur me avull. Jashtë duhet të ketë ngricë, mendoi ajo dhe befas iu kujtuan limoni i sjellë mbasdite bashkë me fjalët e njeriut të fidanishtes: në r a s t e ngricash t a mbuloni, ndryshe mund t ë t h a h e t b r e n ­da natës. Ideja se mund të dilte në ballkon në k ë t ë të ftohtë iu d u k e çmendur, megjithatë, kur shoi d r ï t ë n e k o r r i d o r i t dhe u bë gati të hynte në dhomën e gjumit, diçka ia mbajti hapat te p r a g u i saj. Sidoqoftë diçka mund të bënte. S'ishte ndonjë mundim kushedi çfarë të mbuloje një limon të vogël. Pa e bërë të gjatë, h y r i në dhomë, hapi kapakët e s i p ë rm të dollapit të r r o b a v e për t ë n x j e r r ë që andej një qese t ë madhe plastmasi që e m b a n ­t e mend sé e kishte vënë atje qysh në verë. Ja ku qen-ka, t h a Silva dhe nisi ta t ë r h i q t e , por në a t ë çast u k u j ­t u a se qesja prej plastmasi ishte mbushur me gjithfarë gjërash, nga ato që v ë s h t i r ë se hyjnë në punë, por që është e zorshme për n j e r i u n t'i hedhë. E bezdisur pak nga pengesà e paparashikuar', ajo nisi të n x i r r t e sendet njëra pas tjetrës. Kishte aty fustane dhe bluza të Brike- 45
  • 44. nës që tani s'i bënin më, një fustan të gjerë trikotazhi që Silva e kishte mbajtur gjatë kohës së barres, ca ciantella, rrotka mëndafshi dhe shkule lesh deveje ngjy-r a - n g j y r a të t e p r u a r a nga kushedi ç'pulovra si dhe vo-gëlsira të tjera, të g j i t h a t ë buta, të këndshme dhe pakëz t ë h a r r u a r a , që të zgjonin çuditërisht mallin e jetës. Silva i zbrazi të g j i t h a drejt e mbi tapet, për t'i r r e - gulluar të nesërrnen, doli në k o r r i d o r dhe, para se të h a p t e d e r ë n e ballkonit, hodhi pallton krahëve. Në ballkon ishte vërtet shumë ftohtë. Ndriçimi i h ë - nës, i qelibartë, i t r e t u r si në një heshtje s h k r e t i e , e s h t o n ­t e e d h e më shumë f tomën. Gjethet e limonit iu dukën asaj t ë magjepsura nga ky ndriçim i dylltë, që p ë r h a p t e kudo një trullosje të pashpresë. Gati e h a b i t u r , ajo ngriti ko­kën. Ç'ishte ky qiell i frikshëm në lëmimin e t i j , që n g j a n t e si i h u a j t u r nga një univers t j e t ë r ? Ajo ndjeu d r i t h ë t i r ë në s h p i r t kur mendoi se Gjergji fluturonte ndoshta tani me avion nëpër a t ë lëmim të pabesë. Limoni do të t h a h e j sonte me siguri, po të mos k u j - t o h e s h a ta mbuloja, mendoi ajo. E vendosi me kujdes plastmasin, duke e futur si një kapuç sipër kurorës së v o - gël dhe u kënaq që qesja jo v e t ëm e mbuloi k r e j t bimën, por edhe një pjesë të fuçisë. Nën letrën plastike limoni u bë i mjegullt, si në gjysmëëndërr. Ajo u mat të ikte, por diçka përpiqej ta m b a n t e edhe disa caste në ballkon. Ishte maska e dylltë e qiellit, prej joshjes së të cilit mezi u shkëput. Kur hyri brenda dhe u fut në shtratin që akoma r u a n t e ngrohtësinë e t r u p i t të saj, e n d i e n t e se po d r i - dhej ende jo aq nga të ftohtët, sesa nga ajo zbrazëti e lemerishme. Gjumi s'e zinte që s'e zinte. P ë r h e r ë e më pa r r e g u l l i kujtoheshin fraza të t h ë n a gjatë darkës, ha-mendjet për m a r r ë d h ë n i e t e ardhshme me Kinën. Doni t a kuptoni Kinën? Shkoni në teatrin e P e k i n i t . . . Po ai është plot simbole të l l a h t a r s h m e , màjmunë, g j a r p ë r i n j . .. Silva u r r o t u l l u a në shtrat. Majmunë, g j a r p ë r i n j , përsë-r i t i me vete, duke ndier se diçka po përpiqej të q a r t ë - sohej në kujtesën e saj. Ah, po, ishte diçka që ajo e k i - 46
  • 45. s h t e dëgjuar vite më p a r e nga goja e një të njohuri të s a j , gazetar. Ishte fjala për ca gjarpërinj që, a s h t u sic i s h e h n j e r i u në ë n d ë r r përpara një fatkeqësie, ai i kishte p a r e në kënetën e B u t r i n t i t pak kohë para prishjes me sovjetikët. Ti e kupton që une as jam, as k am qenë ku-r r ë bestyd, i kishte thënë ai, por këta gjarpërinj më k u j - toheshin vazhdimisht më pas, kur punët me Bashkimin Sovjetik m orën rrokullimën. Mirëpo e di ç'më ndodhi një dite, disa muaj më vonë pas prishjes përfundimtare me sovjetikët? Dhe gazetari i kishte t r e g u a r Silvës se si një mbrëmje feste, pikërisht mbrëmjen e festes së pare pas prishjes, k u r të g j i t h ë prisnin të shikonin fishekzja-r r ë t e porsambërritur nga Kina, për të cilët kishte dite që f lite j , a i ishte n d o d h u r në r r u g ë t a m am në kohën kur qielli u mbush prej tyre. Njerëzit kishin n g r i t u r kokat p ë r p j e t ë të gëzuar e të h a b i t u r njëkohësisht për këta fi-s h e k z j a r r ë , që duhet thënë se ishin të ndryshëm nga a t a që kishin pare, ca fishekzjarre gjithsesi të h u a j , me n j ë ngjyrë verdhame, që lëshonin tek binin ca cijatje ngjethëse, sikur t'i flitnin njëri-tjetrit, ndërsa zbritnin: ç'është kjo tokë, atje, këtu, poshtë... Dhe, sikur të mos mjaftonte kjo, pas ngjyrave të njëpasnjëshme u d u k ë n më në fund fishekzjarrët në forme gjarpërinjsh mistikë kinezë. që vareshin të fundit, bënin valavitje në e r ë , gjersa shu-heshin njëri pas t j e t r i t mbi kokat tona, duke e lënë qie-l l in krejt të zi. Njerëzit nisën të t h ë r r i t n i n «Gjarpërinj! Gjarpërinj!» dhe une, me drithmë në zemër, mendova: «ç'është kjo gjë ogurzezë? Përsëri gjarpërinj? Dhe men-do, Silva, ishte festa e p a r e që bëhej pas gjithë a t i j aca­r i të paharrueshëm. E mbështjellë me kuvertë, Silva i solli ndër mend t ë gjitha këto dhe për kushedi t ë satën herë, t h a me ve­t e : sa mire sikur Gjergji të mos ishte n i s u r për këtë udhë. Ndër mend i erdhi canta e tij e zezë, b r e n d a së ci-lës ishte dokumentacioni sekret, për hir të çuarjes së të cilit ata ndodheshin të n d a r ë këtë natë, njëri në një skaj, t j e t r i në skajin tjetër të botes. Ç'kishte valle në a t ë çan-të që Gjergji e conte mes për mes qiellit, pa e ditur as 47
  • 46. v e t ë ç'qe n d r y r ë b r e n d a ? Sidoqoftë, sa m i r e sikur të mos qe nisur, .përsëriti a j o - m e : vete-, d h e prapë, të pështjellë bashkë, ndërsa. po e zinte-gjumi, iu rrokullisën n ë p ër mend fishekzjarrët-gjarpërinj në festen e pare pas p r i ­shjes me sovjetikët, Sheshi «Skënderbej» i mbushur plot me kinezë (a ishte e m u n d u r që ai mëngjes të i s h te aq i afërt, sa t'i përkiste dites që porsa kishte kaluar?) dhe radiografia e këmbës së kinezit, që f l u t u r o n t e n ë p ër qiej- - il P Dy-tri h e r ë i doli gjumi, por ato ishin p r a p ë a t y si t ë lidhura me fi je të padukshme me n j ë r a - t j e t r ë n , në g j y s m ë t e r r i n e dhomës, pas d r i t a r e s të së cilës po gdhin-te mëngjesi i vjeshtës, •ma iiëriosî ë n n i ß H i ß i ë g i m äff l u d b o b n *frf&i TA .i.r«t;il «p MfcWîi U J i h a n RüfeM iisënsiM .ïivl i«mj d?.udm V iU-aip 7W, ?m .«suri et ia9?.rfJif.g ë idßd ë* o s 9 r p ë f l^ .asserii »jLlMm daiflt-ioqisis ë n r i o i ë n t* -wife «ëi» ën 'H.ÜVKIBV ninëd Jil - s ip ë n ë l 9 93Îub .suoi Js>k»3l idnr iixts - f i 9 m srtG ?irrnëq-iei§ n ë a r ë ^ ïësss-ïn 'îëq ,ìf>'iioz ir. 43
  • 47. Kush e sollt Doruntinën
  • 48. KAPITULLI I PARE Stresi ishte ende në shtrat, k u r iu duk se dëgjoi një t r o k i t j e te porta: tang, tang, tang. Shtrëngoi faqen fort pas nënkrejses, me shpresë se do ta mbyste trokitjen, por pas pak ajo u përsërit. Kush dreqin troket që pa gdhirë, tha me vete ankueshëm duke h e d h u r mbulesën. Ndërsa zbriste shkallët, te porta t r o k i t ë n për h e r ë të t r e t ë , por t a n i , nga ritmi i goditjes së dorezës metalike, Stresi e mori me mend se kush ishte përjashta. Ai hoqi llozin e h e k u r t dhe e hapi portën me n j ë t ë tërhequr. Pyetjen «ç'dreqin ke që më zgjon që pa gdhirë?», pavarësisht se 51
  • 49. nuk e tha, ai e kishte në s y t ë e b u h a v i t u r dhe në k r e jt pamjen e t i j. — Ka ndodhur diçka, — shpejtoi të t h o s h t e n d i h m ë - si i t i j. Stresi vazhdonte ta shikonte në n j ë m ë n y r ë pyetëse, me sytë që dukej sikur thoshin: të s h o h im nëse ajo që ka ndodhur është e tillë, saqë ti duhet të vish e të më prishësh qetësinë që me natë. Po Stresi e dinte se në r a s t e të tilla ndihmësi i tij gabonte r r a l l ë dhe, sa h e rë që ishte matur t'i shfrynte në çastin e fundit, kishte qenë i detyruar të h i q t e d o r e prej zemërimit. Tani do të dëshironte që ndihmësi i tij të kishte gabuar v ë r t e t , në mënyrë, që të mund t'i s h f r y n t e si duhej. — E çfarë? — t h a a i . m ë në fund. Vështrimi i ndihmësit rrëshqiti n j ë grime mbi sytë e shefit të t i j , pastaj, si bëri një h a p përpara, r a p o r t o i: — Zonja plakë e Vranajve dhe e bija e saj, Dormi­tina, që ka m b ë r r i t u r mbrëmë natën, në r r e t h a n a k r e j - tësisht misterioze, janë të dyja në agoni, duke dhënë s h p i r t në s h t r a t. — D o r u n t i n a ? — ia bëri Stresi h u t u e s h ë m . — Si ë s h të e mundur? Ndihmësi mori frymë i lehtësuar: t r o k i t j a e tij ishte e përligjur plotësisht. — Si është e m u n d u r ? — përsëriti Stresi dhe fërkoi sytë, si për të h e q u r që andej një m b e t u r i n ë gjumi. Në t ë v ë r t e t ë kishte fjetur shumë keq. Madje s'i kishte që- Uuar ndonjëherë që pas një shërbimi të gjatë, dyjavor, n a t a e p a r e në shtëpi të ishte kaq e mundimshme. Jo gju-më, por një a n k t h i v ë r t e t ë . — Si është e m u n d u r , — t ha për të t r e t e n here. — Ajo është m a r t u a r aq larg, sa në asnjë zi të familjes s'ka a r d h u r dot. — Pikërisht, — tha ndihmësi. — J u a t h a s h ë : ka m b ë - r r i t u r mbrémë në r r e t h a n a krejtësisht misterioze. — E pastaj? — E pra, janë të dyja të s h t r i r a në s h t r a t , në agoni. — Çudi! Ka goditje, k r i m? Ndihmësi tundi kokën. 52
  • 50. — S'e besoj. Është më tepër një çështje tronditjeje. — Ti i pe? — Po. Flasin gati p ë r ç a r t të dyja. Nëna e pyet: kush të solli, moj vajzë? Ajo i përgjigjet: Vëllai, Kostandini. — Kostandini? Po ai ka t r e vjet që ka vdekur, bashkë me t ë r ë vëllezërit e tjerë. — P i k ë r i s h t këtë i t h o t ë e ëma, sic më treguan gratë i'qinje, që u rrinë te koka. Por vajza ngul këmbë që m b r ë - më vonë, pak kohë pas mesnate, ka ardhur pikërisht me të. — Çudi, — t h a Stresi, kurse me v e t e ia b ë r i : e t m e r r - shme. Ata qëndruan një copë h e r ë pa folur përballë njëri- - t j e t r i t , gjersa Stresi, ngaqë ndjeu ftohtë, u k u j t u a se ishte i paveshur. — P r i t m ë pak, — t h a ai dhe hyri brenda. Që brenda u dëgjua zëri i përgjumur i së shoqes që pyeste «Ç'është, Stres?» dl.e fjalët e përgfigjes së t i j, që n u k dalloheshin. Doli pas pak i veshur me uniformen è kapitenit të krahinës, e cila ia t r e g o n te edhe më të gjatë e më të ngushtë t r u p i n. — Shkojmë atje, — tha. Një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ca fletëza trëndafili t ë bardhë të rëna p ë r p a r a një porte, iu dukën Stresit sê mund ta ndihmonin t ë k u j t o n t e një copëz ë n d r r e që, për çudi, e kishte pare midis atij gjumi të t u r b u l l t. — Ë s h t ë diçka gjithsesi e jashtëzakonshme, — tha ai. — P o t h u a j s e e pabesueshme, — ia ktheu ndihmësi. — Në fillim, të t h em të drejtën, gati sa s'të besova. — E mora me mend. Dhe në të v ë r t e t ë s'është për t 'u besuar.Është vërtet një enigmë. — Më tepër se një enigmë, — t h a Stresi. — Sa më tepër që e mendon, aq më e pakapshme të duket. — G j i t h ë puna është të gjendet se si pati mundësi t ë vinte Doruntina, — t h a ndihmësi. , - Si? .— Kyçi i énigmes është të gjendet se si erdhi Dorun­tina, rne ç'njeri, apo, më mire, me ç'mënyrë. 53
  • 51. — Me ç'njeri, — përsëriti Stresi, — me ç ' m ë n y r ë . .. Është e qartë që ajo nuk thotë të v ë r t e t ë n. — Tri h e r ë e pyeta se si erdhi, por ajo nuk j e p te shpjegime. Diçka fshihte. — E dinte që krejt vëllezërit e saj, bashkë me Kos-tandinin, kishin v d e k u r ? — pyeti Stresi. — S'di ç'të them. Besoj se jo. — Ka mundësi të mos e dinte, — t h a Stresi. — Ajo është martuar aq larg, saqë qysh nga d i t a e dasmës nuk ka a r d h u r dot a s n j ë h e r ë në shtëpi. Kjo është h e r a e p a re që vjen, me sa di une. — Fakti që s ' e r d h i as në zinë e t m e r r s h m e të n ë n të vëllezërve, do të t h o t ë se nuk e d i n t e m y n x y r ë n , — t ha ndihmësi. — Zonja plakë ankohej shpesh që vajza u m a r - t u a aq larg dhe që në k ë t ë d i t e t ë zezë n u k i u gjet pranë. — Pyjet e Bohemisë, ku ajo është m a r t u a r , janë t e ­për larg, — t h a Stresi. — Së paku dy j a v ë r r u g ë që kën*- dej, në mos më tepër. — Në mos më tepër, — përsëriti ndihmësi. — Është pothuajse zemra e Evropës. Ndanë udhës Stresit i zunë s y t ë prapë fletëza të bardha trëndafilash, thuase një dore e p a d u k s h m e i ki­s h t e shkundur gjatë natës. — Sidoqoftë me dikë erdhi që a n d e j , — t h a ai. — Po me kë? Natyrisht që nëna, a s h t u si ne, nuk e beson atë që t h o t ë vajza, se e r d h i me të v d e k u r i n. — Po perse do ta fshihte n j e r i u n që e solli? — S'e marr dot me mend. Është tepër e n g a t ë r r u a r. Përsëri një copë r r u g ë e bënë pa folur. Ajri i vjesh-t ë s ishte i ftohtë. Ca s o r r a fluturonin ultazi duke k r o k ë - l l i t u r . Stresi i ndoqi me sy një copë h e r ë. — Do të kemi shi, — t h a ai. — K u r s o r r a t k r r o k a s in kështu, do të t h o t ë se u dhembin veshët nga afrimi i s h i u t . Ndihmësi vështroi andej, por n u k tha asgjë. — P a k . m ë p a r e diçka the për t r o n d i t j e n që ka s h k a k - t u a r agoninë e të dyjave, — t h a Stresi. — Po, — u përgjigj ndihmësi, — d u h e t të k e t ë q e në 54
  • 52. një tronditje e madhe (ai e shmangu fjalën «e tmerr-shme », sepse shefi i kishte bërë vërejtje që e përdorte a t ë vend e pa vend). — P ë r d e r i s a s'ka dhe s'ka se si të k e t ë shenja goditjeje, sic do ta shihni edhe vetë, agoni-në e të dyjave e ka s h k a k t u a r një tronditje e pazakontë. — Mendon se nëna ka b ë r ë p a p r i t u r një zbulim të tmerrshëm? — pyeti Stresi. Ndihmësi i nguli sytë. Vetë i përdor f jalët si të ketë qejf, mendoi vetëtimthi, kurse të tjerëve ua zë në grykë. —Një zbulim i nënës? — t h a ai. — Më tepër do të b e - soja se të dyja, në të njëjtën kohë, bënë nga një zbulim t ë tmerrshëm, sic t h a t ë ju. Duke vazhduar të këmbenin mendime për t r o n d i t ­jen që nëna dhe e bija i kishin s h k a k t u a r n j ë r a - t j e t r ë s, (për shkak të punës së përditshme fjalët e Stresit dhe të ndihmësit të tij i afroheshin p ë r h e r ë e më tepër stilit të n j ë raporti hetimor), a t a të dy r i n d ë r t u a n pak a shumë skenën që mund të k i s h t e ndodhur në mesnatë. Porta e shtëpisë së vjetër kishte trokëllitur në një orë të paza-konshme dhe në pyetjen e zonjës plakë «kush është», që j a s h t ë ishte dëgjuar zëri: «Jam Doruntina». Duke ecur d r e j t portes për ta hapur, krejt e h u t u a r nga e p a p r i t u r a, pa e besuar aspak se po dëgjon zërin e vajzës së vet, plaka, s i për të hequr dyshimin, pyet «po kush të solli?». Se­pse ka t r e vjet që ajo e p r ê t vajzën t'i vijë për t ' i u gjen-dur pranë në fatkeqësi dhe vajza s'vjen e s'vjen. Që ja­s h t ë Doruntina i përgjigjet: «Më solli im velia, Kostan­dini ». Këtu plaka ka m a r r ë goditjen e pare. Ka mundësi që ajo, me gjithë tronditjen, të k e t ë pasur fuqi t'i tho­shte së bijës: Ç'flet kështu, Kostandini, bashkë me vë-llezërit, kanë t r e vjet që t r e t e n nën dhé. Tani është r a - dha e Doruntinës për t ' u t r o n d i t u r . Në qoftë se ajo k u j - ton se ka a r d h u r vërtet me Kostandinin, t r o n d i t j a është e dyfishtë: nga njëra anë, m e r r vesh se Kostandini ba­s h k ë me vëllezërit e saj kanë vdekur, nga a n a t j e t ë r , kup-ton se paska udhëtuar me një fantazmë. Ndërkaq nëna plakë gjen aq fuqi sa për të h a p u r portën, me një shpre­së të fundit se nuk i dëgjoi mire fjalët e vajzës apo që i 55
  • 53. bënë veshët, ose që, në fund të fundit, s'ishte D o r u n t i na ajo që trokiste te porta. Të njëjtën s h p r e s ë p'ati ndoshta edhe D o r u n t i n a përjashta. Mirëpo porta u hap, ato i p ë r - s ë r i t ë n n j ë r a - t j e t r ë s po ato fjalë dhe k ë s h t u t r o n d i t j a e të dyjave erdhi e u bë vdekjeprurëse. — E megjithatë e gjithë kjo pak është e besue-shme, — t h a Sïresi. — A s h t u t h em edhe une, — tha ndihmësi, — veç një gjë ë s h t ë e v ë r t e t ë : fakti që a t o të dyja ndodhen në ago­ni, t r e g o n se diçka ka ndodhur midis t y r e. — Diçka ka ndodhur, — p ë r s ë r i t i Stresi. — N a t y r i s ht që diçka ka ndodhur, por eja merre vesh. Një r r ë f im , i t m e r r s h ëm nga a n a e së bijës, pra një zbulim po aq i t m e r r s h ëm për n ë n ë n . . . ose. . . — Ja shtëpia, — t h a ndihmësi, — n d o s h t a diçka do të m a r r im vesh. Shtëpia e madhe dhe e zymtë u shfaq që larg në mbarimin e një fushëtire. Toka e lagësht ishte plot me gjethe të verdha gjer atje. Shtëpia, që k i s h t e qenë dikur nga më të mëdhatë e më të rëndësishmet e principatës, r r e z a t o n t e tani që larg braktisjen dhe zinë. Shumica e k a n a t e v e t ë kateve të sipërme ishin të mbyllura, stre-hët vende-vende të dëmtuara dhe t r u a l l i përpara saj, me a t a d r u r ë të v j e t ë r pak të p j e r r ë t e gjithë myshk, ishte krejtësisht i s h k r e t ë. S t r e s i t iu k u j t u a varrimi i nëntë vëllezërve V r a n a j, t r e vjet më pare. Fatkeqësi kishin n d o d h u r përherë, n j ë ­r a më e r e n d e se t j e t r a dhe nganjëherë t ë tilla, s a q ë du­kej se prej kujtimit t ë t y r e mund të t ë s h p ë t o n t e v e t ëm çmenduria, por një gjëmë e tillë, n ë n t ë arkivqle djemsh nga një shtëpi brenda një jave, s'mbahej mend në asnjë brez njerëzor. Dhe gjithçka kishte ndodhur pesë javë pas dasmës m a d h ë s h t o r e t ë vajzës së vetme të shtëpisë, Do-r u n t i n ë s . Kishte sulmuar p a p r i t u r një u s h t r i normande dhe të nëntë vëllezërit qenë nisur për në luftë. Shumë vëllezër nga një familje qenë nisur p ë r h e r ë në luftëra edhe më të mëdha e më të përgjakshme. Por a s n j ë h e rë s'kishte ndodhur që të v r i t e s h i n qoftë edhe gjysma e ty­r e . Mirëpo ushtria a r m i k e paskësh qenë k ë t ë h e r ë t j e t ë r - 56