3. • Për herë të parë emri i Sarandës përmendet në vitin (1412).deri ne shekullin e 4 pas
Krishtit ishte nen perandorine Romake dhe kjo gje vertetohet nga rrenojat e mureve
rrethuese, pjese e te cileve ndodhen edhe ne shetitoren e qyetit. nga shek. i 4 deri ne
shekullin e 6 Onhezmi ishte nen perandorine bizantine. Saranda është qytet në
jugperëndim të Shqipërisë, e vendosur në bregdetin jonian. Emri Saranda vjen nga
një manastir i hershëm kristian që i kushtohet Dyzet Shenjtorëve ("Ágii Saránda" në
greqisht, "Santi Quaranta" në italisht).
• Më parë (në lashtësi ku dhe eshte permendur nga disa historiane te asaj kohe si
Straboni, Ptolemeu, Ciceroni) njihet në histori me emërtimin Onhezmi dhe kjo fjale ka
2 kuptime, sipas gjuhes latine Onhezi ishte nje ere juglindore e cila frynte dhe
lehtesonte udhetimet dhe kuptimi i dyte eshte se sipas legjendave Onkizi ishte babai i
Eneas) dhe shumë më vonë, gjatë pushtimit fashist italian të Shqipërisë më 1939, u
quajt Porto Eda për nder të vajzës më të madhe të Benito Mussolinit. Onhezmi ne
lashtesi ishte nje qytet port nje nga portat ne mund ta quajm te till ,e cila bente lidhjen
e ballkanit perndimor me vendet e europes lindore.Nje pik strategjike ekonomike
shum e favorshme per iliret .

4. • Ne veri dhe veriperendim kufizohet me rrethin e Vlores, ne lindje e verilindje
me rrethin e Delvines dhe Gjirokastres, ne juglindje e jug me Greqine dhe
ne perendim me detin Jon. Gjatesia e pergjithshme e vijes bregdetare qe
laget nga deti Jon eshte 66,7 km. Pozita e favorshme gjeografike, e dalja e
gjere ne detin Jon e Mesdhe, afersia me ishujt joniane, si nje nga pikat me
te frekuentuara turistike, bukurite e relievit dhe pasurite e shumta historiko-
kulturore e bejne teper te
• Rrethi i Sarandes, shtrihet ne ekstremin me jugor te Shqiperise, ka nje
siperfaqe prej 749 km2 dhe nje popullsi prej 35235 banore. Ne aspektin
administrativ, inkuadrohet ne Qarkun e Vlores dhe eshte i organizuar ne dy
bashki: Bashkia Sarande, Bashkia Konispol dhe shtate komuna. Skaji me
verior eshte fshati Crraj (me gjeresi gjeografike veriore 40º 09’ 41”), skaji
jugor gjendet ne Konispol (e gjeresi gjeografike veriore 39º 38’ 06") ne lindje
skaji me i larget eshte Leshnica e Siperme, me gjatesi gjeografike lindore
(0º 19’ 02") dhe skaji me perendimor eshte Borshi, me gjatesi gjeografike
lindore (9º 49’ 40").

5. • Klima perben nje element te rendesishem te ofertes natyrore per zhvillimin e turizmit. Rrethi i
Sarandes ka nje klime tipike mesdhetare, madje perfaqeson nje nga zonat me te ngrohta te
Shqiperise. Rrethi ka nje temperature mesatare vjetore prej 16-17ºC. Mesatarja e muajit me te
ftohte eshte 8º-10ºC, kurse muajit me te ngrohte 24º-26ºC. Numri i diteve me temperature nen
0ºC ne bregdet luhatet rreth 3 dite ne vit. Ndersa ne muajt korrik-gusht ditet me temperatura te
larta mbi 35ºC luhaten nga 7-10 dite. Fillimi i sezonit te turizmit balnear per zonen bregdetare te
Sarandes eshte me i pershtatshem per t’u zhvilluar nga fillimi i muajit qershor kur temperatura
mesatare eshte 23ºC dhe deri ne fund te muajit shtator me nje temperature mesatare
shumevjecare mujore prej 23.1ºC.
Sasia mesatare vjetore e reshjeve eshte 1352 mm. Reshjet bien me se shumti ne formen e shiut.
Ne periudhen e ftohte te vitit ne brendesi, ne zonat me lartesi mbi 1000 metra, verehen reshje ne
forme debore. Ererat qe fryjne ne Sarande kane shpejtesi te vogel. Intensiteti i veprimtarise se
tyre rritet pas mesdite gjate oreve 12:00-15:00 dhe vihet re mbizoterimi i drejtimit jugperendimor
me 12,4%. Ererat pergjithesisht nuk ndikojne negativisht ne aktivitetin turistik madje ato mund te
shfrytezohen nga ajo kategori turistesh qe preferon levizjet me varkat me vela.
Uji paraqet nje rendesi te vecante ne zhvillimin e turizmit ne rrethin e Sarandes. Mjafton te
permendim se ketu afersia dhe gershetimi ndermjet tyre i lumit Bistrica-Kanali i Cukes dhe plazhi i
tij-Liqeni i Butrintit-Liqeni i Rrezes-burimet e kripura te Rrezes-Kanali i Vivarit-e deti Jon, perbejne
nje nyje hidrografike, nje nga komplekset ujore te pashoqe. Mjafton te permendim se numri me i
madh i turisteve preferojne te vendosen pergjate vijes bregdetare ne afersi te ketij kompleksi ujor,
duke perfshire edhe Ksamilin per te zhvilluar turizmin balnear, ne periudhen e veres.

6. • Bregdeti shqiptar i detit Jon, shtrihet prej kepit te Stillos ne jug, deri ne kepin e Gjuhezes ne veri,
me nje gjatesi prej rreth 170 km. Brigjet e tij formojne nje nga bregdetet me piktoresk te pellgut te
Mesdheut, qe njihet edhe me emrin Riviera Shqiptare. Ujerat e detit Jon pergjate bregdetit te
Sarandes, jane te pastra, me perjashtim te sektoreve te vecuar me shenja te ndotjes, si pasoje e
aktivitetit te njeriut, sidomos ndotje verehet ne portin e Sarandes dhe pergjate shetitores te qytetit,
ne Ksamil etj.
Liqenet jane pjese e rendesishme e ofertes natyrore te ketij rrethi per zhvillimin e turizmit. Liqenet
kryesore te ketij rajoni jane: Liqeni i Butrintit dhe i Rrezes (ndodhet ne lindje te liqenit te Butrintit).
Liqeni i Butrintit eshte me i madhi e me i rendesishmi. Ai ndodhet ne pjesen jugore te rrethit te
Sarandes dhe ka origjine tektonike. Brigjet veriore dhe jugore jane te uleta per shkak te prurjeve
te lumenjve Pavlla e Bistrica. Ana perendimore e liqenit eshte shkembore me shkurre te shumta,
ndersa ajo lindore ka disa plazhe ranore te bukur.
Ne bregun jugperendimor gjenden rrenojat e qytetit antik te Butrintit, cka e ben kete liqen
lehtesisht te vizitueshem nga turistet. Liqeni i Butrintit ka kontakt me detin Jon nepermjet Kanalit
te Butrintit (te Vivarit). Ky kanal eshte i gjate rreth 3 km, i gjere 120-160 m si dhe ka thellesi
mesatare 6-8,8 m. Lumenjte kryesore qe gjenden ne rrethin e Sarandes jane: Pavlla, Bistrica,
Kalasa me deget e tyre.

7. • Flora dhe fauna ne rrethin e Sarandes perben interes per turistet qe kane
qellime studimi, mjedisore, gjuetie etj. Me vlerat e vecanta qe ajo ka perben
nje pjese te rendesishme te ofertes turistiko-natyrore. Kushtet e favorshme
klimatiko-tokesore te Sarandes, kane bere qe ne te, shkalla e biodiversitetit
te jete shume e larte. Prania e detit Jon dhe e liqenit te Butrintit, bejne qe
krahas botes se gjalle qe ekziston ne toke, te jete e pranishme me
llojshmerine e saj edhe bota e gjalle ujore. Perhapja e bimesise eshte e
kushtezuar nga disa faktore, sic jane: temperatura, llojet e tokave, dhe
ndikimi i njeriut etj. Bimesia me e perhapur (sidomos pergjate bregut te detit
Jon) jane makiet mesdhetare me perfaqesues: helmesi, pambuku i eger,
qumeshtorja drusore, kocimareja, xina, mretja, mersina, shqopa, dafina,
thana, lofata, bezga, sherebeli, driza, bajamja e eger, gorrica, murrizi, grilli
etj. Shume bime te kesaj zone duke pasur vlera industriale, aromatike,
mjekesore dhe kullosore (sidomos per bletet) kane rendesi te drejtperdrejte
ekonomike. Drunori me i perhapur qe rritet bashke me makjen, eshte ilqja, e
cila parapelqen lugjet e perrenjte nen hije, qe mbajne lageshtine edhe gjate
veres.

8. • Bota shtazore eshte mjaft e pasur, por per shkak te nderhyrjeve te njeriut,
pergjithesisht gjendet ne zonat larg qendrave te banuara. Shumellojshmeria e faunes
se eger sherben si motiv per qarkullime te zgjedhura turistike. Nder kafshet
barngrenese qe gjenden permendim: derrin e eger (eshte ne rrezik zhdukje), lepurin
e eger, baldosen, dhine e eger dhe sorkadhen. Kafshet grabitqare, qe jetojne ne kete
zone jane: kunadhja, dhelpra, ujku, cakalli etj. Saranda eshte e pasur edhe me
shpende te llojeve te ndryshme sic jane: shaptorja, thelleza e malit, shkurta,
pellumbat e eger, skifteret, korbat, bufi, kukuvajka, dallendyshja e detit etj.
Saranda gjithashtu ka nje shkalle te larte te biodiversitetit te amfibeve qe ne disa
raste nuk mund te krahasohet me asnje rreth tjeter te Shqiperise. Ka lloje qe jetojne
ne Sarande duke pasur kufirin me veriperendimor te arealit te tyre. Te tilla jane
breshka malore, hardhuca e barit apo gjarpri i reres. Ka lloje amfibesh te zbuluar vitet
e fundit, sic eshte bretkosa e Epirit (Rana epeirotica), nje specie subendemike me
vlera bioekologjike. Ky lloj amfibi ka perhapje gjeografike shume te vogel. Ai gjendet
vetem ne ultesiren e Sarandes dhe ne nje pjese te vogel te Greqise V-P.11. Prania e
detit Jon si dhe pasurite e shumta hidrografike i kane dhene kesaj zone nje faune
ujore te pasur. Ne ujerat e detit Jon jetojne peshq te ndryshem si sardelja, qefulli,
levreku, koca, dentali, skumbria, ngjala e detit etj., si dhe butake detare, si midhja qe
kultivohet ne liqenin e Butrintit.

10. • Nën juridiksionin e bashkisë janë pesë lagje dhe tri fshatra: Gjashta, Metoqi dhe
Shelegari. Në janar të vitit 2007, qyteti numëronte mbi 35.000 banorë dhe njihet si një
zonë me emigracion të madh. Jeta mesatare i kalon të 72 vjetët. Qyteti bregdetar ka
një përbërje të larmishme etnike dhe krahinore. Saranda ka një klimë tipike
mesdhetare. Saranda ka numrin më të lartë të ditëve me diell edhe në Evropë, mbi
270 ditë. Pasuritë natyrore Zona e Sarandës karakterizohet nga një numër i madh
habitatesh natyrore, gjysmënatyrore dhe artificiale. Ka një bimësi të larmishme tipike
mesdhetare. Zona njihet për prodhimin e agrumeve dhe ullirit, ndërkohë që pemët
frutore zënë rreth 30 për qind të sipërfaqes. Pasurisë bimore të Sarandës i shtohet
edhe bimësia ujore e detit Jon. Në thellësitë e Jonit nuk mungojnë edhe koralet. Zona
u afron vizitorëve vendas dhe të huaj pamje spektakolare të ujërave blu. Zona e
Sarandës ka një botë shtazore të pasur, si derri i egër, lepuri, çakalli, dhelpra, ujku,
sorkadhja, thëllëza, rosa etj. Disa rezervate, si ai i pyllit të Butrintit, Stillos, Corrajt,
Muzinës, janë një vend gjuetie mjaft i përshtatshëm për amatorët e këtij sporti. Edhe
pasuria ujore dhe shtazore e detit Jon është e shumëllojshme. Delfinët janë miq të
qytetit, duke u afruar brigjeve të Sarandës. Një breshkë e llojit Careta-Careta është
parë së fundmi në Butrint. Ujërat detare janë jashtëzakonisht të kthjellëta dhe me
ngjyrë blu. E gjithë zona ofron habitate të çmuara me peshq dhe lloje të tjera
kafshësh detare.

12. • Mbledhur dikur perendite ne republiken e pulebardhave,ku derdhen gjithe fantazene me bukurine e
perrallave. Ne gjirin e shenjte e te bekuar zgjodhen kete vend perrallor, vendin e dyzete shenjtoreve ku
cdo kush behet shenjtor.
Onhezmi I Deas me sinagoga,baziliku nga qendra e botes uhetoi ketu e ndali krejt mikpritja.
ketu ka lindur historia,perendite ne duele mistike,bashke me endrrat e mia, vazhdojne sot e kesaj dite.
fluturova mbi detin jon per te ruajtur krenarine, ketu eshte qendra e kesaj bote, ne mes te dheut e kam
shtepine .
ketu bashkohet toka me qiellin, mali me fushen,burimet me lumenjte, lumenjt me detet,detet me liqenet,
Butrinti I lasht me Lekuresine e shenjte.
stergjysherit,sterniperit te gjithe ketu takohen lene gjurme te gdhendura ne gur,mbi shkembinjt qe
shkumezohen.
T’I me lan problemet,hallet e nje dite te lodhshme sido,me zhurmen e dallgeve melankolike,permes
valeve me thua se me do.
Zhurma e embel e nje deti krenar qe nga koha e Ilireve e deri me sot,me ngjason me heronjt legjendar qe
kete toke e kane lare me lot, ndaj, jo me kot ndihem krenar ne republiken e pulebardhave,sirenat me
mesuan te jem marinar,te behem mik I zanave.
Jetoj ne gurin me te bukur te kurores se nenes Shqiperi, eshte qyteti qe me mbushi me fryme poetike e
dashuri.
• Ne nje copez te vogel te ballkanit sa te ushqesh njerez te bukur e te drejt,bekuar do te jesh ne
rrjedhen e njerezimit, Onhezmi perhere e bukur do te jesh.
Ti ben dhe te dashuruarit me te ndrojtur, te shperthejne ne bukurine tende Sarande, je mitra e njerezimit,
e bukura e dheut,Saranda e bukovilive, te dua saranda ime, te dua sa here emrin ta shqiptoj, me asnje
qytet ne bote Sarande e shtrenjt s’te nderroj.

13. • Ne nje copez te vogel te ballkanit sa te ushqesh njerez te bukur e te drejt,bekuar do
te jesh ne rrjedhen e njerezimit, Onhezmi perhere e bukur do te jesh.
Ti ben dhe te dashuruarit me te ndrojtur, te shperthejne ne bukurine tende Sarande,
je mitra e njerezimit, e bukura e dheut,Saranda e bukovilive, te dua saranda ime, te
dua sa here emrin ta shqiptoj, me asnje qytet ne bote Sarande e shtrenjt s’te nderroj.