1. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
«ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ»
Αντιλήψεις, κίνητρα και εμπόδια
στην επιμόρφωση των φιλολόγων
στα πιλοτικά σχολεία
ΓΙΩΤΗ ΛΑΜΠΡΙΝΑ
Δρ. ΕΚΠΑ, Καθηγήτρια –Σύμβουλος στο ΕΑΠ
ΛΥΓΟΥΡΑ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ
Εκπαιδευτικός Β/θμιας Εκπ/σης, MEd. ΕΑΠ
ΜΑΙΟΣ,2014
ΑΘΗΝΑ

2. Σκοπός
Κεντρικός σκοπός της έρευνας αποτέλεσε η
διερεύνηση των αντιλήψεων, των κινήτρων και των
εμποδίων των εκπαιδευτικών της Δ.Ε. και πιο
συγκεκριμένα των φιλολόγων που υπηρετούν στα
πιλοτικά σχολεία της Θεσσαλίας και επιμορφώνονται
στο πλαίσιο της πιλοτικής εφαρμογής των
Προγραμμάτων Σπουδών για το «Νέο Σχολείο»

3. Ερευνητικά Ερωτήματα
 Πώς αντιλαμβάνονται οι φιλόλογοι την επιμόρφωση τους
στα πλαίσια του Ν.Σ.
 Ποια και ποιας φύσης είναι τα κίνητρα που τους ώθησαν
στην παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων
για το Ν.Σ.
 Ποια και τι είδους είναι τα εμπόδια που συναντούν οι
φιλόλογοι ως προς την επιμόρφωσή τους για το Ν.Σ.

4. Θεωρητικό Πλαίσιο
 η επιμόρφωση ενηλίκων
 παράμετρος της δια βίου εκπαίδευσης
 μια οργανωμένη και συστηματική διαδικασία που τελείται
από κάποιον αρμόδιο φορέα, απευθύνεται σε ενήλικα
άτομα και έχει ως στόχο την προσωπική και την
επαγγελματική τους ανάπτυξη
 Η αποτελεσματικότητα της, οφείλει να λαμβάνει υπόψη :
 τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευόμενων
 τις αρχές μάθησης των ενηλίκων εκπαιδευόμενων
και…
 να δίνει έμφαση στην ενίσχυση των κινήτρων και στην
άρση των εμποδίων συμμετοχής και μάθησης (Courau,
2000; Knowles 1980)

5. Κίνητρα – Είδη Κινήτρων
Ο μοχλός της συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία
«η εσωτερική, βαθύτερη συναισθηματική παρόρμηση που παρακινεί ένα
άτομο να συμπεριφερθεί και να δράσει με έναν συγκεκριμένο τρόπο
προκειμένου να επιτύχει κάποιον σκοπό» (Bovee & Thill, 1992:151)
 Εσωτερικά κίνητρα: δυνάμεις που βρίσκονται σε κάθε άτομο και
δρουν ως ώθηση στη δραστηριοποίηση για την εκτέλεση ενός έργου
 Αυτοσκοπός , δεν αποβλέπει σε αμοιβή
 Ορμές, ανάγκες, τάσεις, παρακινήσεις, παρωθήσεις
 Εξωτερικά κίνητρα: εξωτερικά αίτια που υπαγορεύουν μια
συμπεριφορά και ωθούν ένα άτομο να ασχοληθεί με ένα έργο και
έχουν πηγή το περιβάλλον του υποκειμένου
 η επιδίωξη αμοιβής και η αποφυγή κάποιου κινδύνου

6. Εμπόδια - Είδη Εμποδίων
κάθε παράγοντας που δυσχεραίνει την αποτελεσματικότητα της μαθησιακής
διαδικασίας
«Μπορεί να είναι κάτι που υπάρχει ή κάτι που λείπει και του οποίου η παρουσία ή
η απουσία αντίστοιχα εμποδίζει την αλλαγή που θα προκαλέσει η αφομοίωση
της νέας γνώσης» (Knowles 1980)
 Τρεις κατηγορίες εμποδίων (Cross, 1981; Rogers, 1999):
 εμπόδια κατάστασης (Situational):
 βιολογικά χαρακτηριστικά του ατόμου (Rogers, 1999)φύλο, ηλικία,
 τις οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελματικές υποχρεώσεις (Falasca,2011),
 το μαθησιακό περιβάλλον (McKeracher et al, 2006)
 θεσμικά εμπόδια (institutional)
οργανωτικές ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες (Κόκκος, 2005).
 εσωτερικά εμπόδια (dispositional)
 προϋπάρχουσες γνώσεις, εμπειρίες (Κόκκος, 1999), προκαταλήψεις
 εκφράζονται μέσα από στάσεις αντιλήψεις και συναισθήματα όπως η
ανασφάλεια και το άγχος (Κόκκος, ό.π.; Jarvis, 2004).
Η ανασταλτική ισχύς κάθε τύπου εμποδίων δεν είναι η ίδια (Rogers, 1999)

7. Ευρήματα Ερευνών (α)
 Κίνητρα συμμετοχής ενηλίκων σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες
 ανάγκη ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων
 εξωτερικές πιέσεις / συμμόρφωση σε τυπικές απαιτήσεις
 επιθυμία προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο(Morstain &
Smart, 1974),
 επαγγελματικά οφέλη/ προσδοκίες(Slowey, 2004
 γνωστικό ενδιαφέρον (Boeren,2012)
 η προσωπική εξέλιξη (Wang,1997)

8. Ευρήματα Ερευνών (β)
 Εμπόδια συμμετοχής ενηλίκων σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες
 τα οικονομικά προβλήματα (Archibald & Urion, 1995)
 ο περιορισμένος χρόνος (Dench & Regan, 2000)
 η έλλειψη υποστήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον (Furst-Bowe &
Dillman, 2002)
 το επιβαλλόμενο σκεπτικό, η υποχρεωτικότητα των επιμορφώσεων και η
σύνδεση της συμμετοχής με το φόβο της αξιολόγησης (Γιώτη, 2010)
 η έλλειψη βασικών υποδομών και εξοπλισμού (Potter & Ferguson, 2003)
 η ανυπαρξία υποστηρικτικών υποδομών (φύλαξη παιδιών και μεταφορά)
(Cumming, 1992)
 η ανεπάρκεια των εκπαιδευτών (Archibald & Urion, 1995),
 ο μη ευέλικτος προγραμματισμός των μαθημάτων (Cumming, ό.π.)
 τοποθεσία, πρόσβασης (Fitchen et al., 2002),
 ο μη συμμετοχικός σχεδιασμός των προγραμμάτων (Mullen, 1992; Γιώτη,
2012).
 χαμηλή αυτοεκτίμηση, τις αρνητικές προγενέστερες εκπαιδευτικές εμπειρίες
(Cumming, ό.π.),
 έλλειψη εμπιστοσύνης (Millar & Falk, 2000),
 απουσία προσωπικών στόχων, προσδοκιών και φιλοδοξιών (Kerka, 2002)

9. Μεθοδολογία
 Ποιοτική έρευνα (qualitative research)
 φύση του προς διερεύνηση αντικειμένου (συγκέντρωση δεδομένων
που αναφέρονται σε εμπειρίες, συναισθήματα, κρίσεις, προσδοκίες
και απόψεις)
 σκοπός της έρευνας (ανάλυση προσωπικών απόψεων και
ερμηνειών, διερεύνηση των ιδεών των συμμετεχόντων)
 Συνεντεύξεις
 15 ημιδομημένες ατομικές συνεντεύξεις (σημείο κορεσμού) στον
πληθυσμό των φιλολόγων που υπηρετούσαν στα πιλοτικά σχολεία
στην περιφέρεια της Θεσσαλίας κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου
του 2011-12
 ανταπόκριση έφτασε στο 60% του πληθυσμού
 «Ανάλυση Περιεχομένου» (Content Analysis)
 λέξεις ή φράσεις από ένα κείμενο μπορούν να κατηγοριοποιηθούν
σε επιμέρους νοηματικές κατηγορίες του υλικού των συνεντεύξεων
ανέδειξε κεντρικές εννοιολογικές κατηγορίες, καθώς και επιμέρους
θεματικές, κατηγορίες και υποκατηγορίες (Ιωσηφίδης, 2003:62)

10. Αποτελέσματα – 1.Αντιλήψεις
Αντιλήψεις Φιλολόγων για τα σεμινάρια
επιμόρφωσης για το «Νέο Σχολείο»
Ποσοστό (%) στο σύνολο των αντιλήψεων
για τα σεμινάρια (Ν=49)
ΘΕΤΙΚΕΣ 57%
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ 43%
Θετικές αντιλήψεις φιλολόγων ως προς τα
σεμινάρια για το «Νέο Σχολείο»
Ποσοστό (%)
στο σύνολο
των θετικών
αντιλήψεων
για τα
σεμινάρια για
το Ν.Σ (Ν=28)
Πρακτική Εφαρμογή μεθόδων διδασκαλίας
στην τάξη
32,1%
Βοήθησε η επιμόρφωση 28,5%
Μάθηση Χρήσης Νέων Τεχνολογιών 17,8%
Καλή διάθεση επιμορφωτών 17,8%
Αίσθημα οικειότητας και ισότητας (στο
σεμινάριο)
3,8%
Αρνητικές αντιλήψεις φιλολόγων
ως προς τα σεμινάρια για το «Νέο
Σχολείο»
Ποσοστό (%) στο σύνολο
των αρνητικών
αντιλήψεων για τα
σεμινάρια για το Ν.Σ
(Ν=21)
Λάθος χρόνος/καθυστερημένα 33,5%
Ελλιπής ενημέρωση θεωρητικά
προσανατολισμένη
28,7%
Βιαστικό και πρόχειρα
οργανωμένο
σεμινάριο/επιμορφωτές
14,2%
Ανούσια επιμόρφωση 14,2%
Άγχος και ανασφάλεια 4,7%
Κουραστικό /εξουθενωτικό
4,7%
σεμινάριο
«προσπάθησα να εφαρμόσω πολλά από όσα
άκουσα {…}» (Υπ.:1), «Πήρα και εγώ πράγματα
από την επιμόρφωση. Και όταν ανοίγονται νέοι
δρόμοι, θέλεις να τους προχωράς τους δρόμους
αυτούς, ειδικά αν είναι ενδιαφέροντες »(Υπ.:11)
«ήταν πάρα πολύ αργά, για μένα, να με
επιμορφώσουν» (Υπ.:6), «αυτή η θεωρητική
συζήτηση θα μπορούσε να παραμεριστεί και να
περάσουμε σε πιο συγκεκριμένα
προγράμματα»(Υπ.:3)

11. Αποτελέσματα – 2. Κίνητρα
ΚΙΝΗΤΡΑ Ποσοστό (%) στο σύνολο των κινήτρων
(Ν=54)
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ 79,6%
ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ 20,4%
Εσωτερικά κίνητρα φιλολόγων για τη
συμμετοχή τους στην επιμόρφωση
για το «Νέο σχολείο»
Ποσοστό (%) στο
σύνολο των
εσωτερικών
κινήτρων (Ν=43)
Απόκτηση επιπλέον
μόρφωσης/εξέλιξη/ενημέρωση
51,1%
Δυνατότητα ανταπόκρισης στο νέο
ρόλο
39,5%
Δέσιμο με τους μαθητές 6,9%
Μη δυνατότητα ενημέρωσης με άλλο
2,5%
τρόπο
Εξωτερικά κίνητρα φιλολόγων για τη
συμμετοχή τους στην επιμόρφωση για
το «Νέο σχολείο»
Ποσοστό (%) στο
σύνολο των
εξωτερικών κινήτρων
(Ν=11)
Επερχόμενη αξιολόγηση 36,3%
Πιστοποίηση 27,2%
Υποχρεωτική φύση σεμιναρίου 18,1%
Παρότρυνση Διεύθυνσης του σχολείου 9,2%
Ανασφάλεια (απολύσεων/οικονομική
συγκυρία)
9,2%
«είναι κάτι που μας απασχολεί πάρα πολύ (η
αξιολόγηση)» (Υπ.:4)
«Η αλήθεια είναι ότι ειπώθηκε πως θα δοθεί
βεβαίωση παρακολούθησης» (Υπ:1)
«λειτούργησε με άλλα λόγια σαν κίνητρο για
μένα την ίδια να ανανεώσω τις γνώσεις μου,
να τις διευρύνω, να εκσυγχρονιστώ»(Υπ.:6)
«Νομίζω ότι λίγο πολύ το καταλάβατε από
την αρχή σε μένα {… } την ανάγκη να
εξελιχτώ»(Υπ.:8)

12. Αποτελέσματα – 3.Εμπόδια
Θεσμικά εμπόδια ως προς την
συμμετοχή των φιλολόγων στα
επιμορφωτικά σεμινάρια
Ποσοστό (%) στο
σύνολο των
εξωτερικών
εμποδίων (Ν=37)
Σχεδιασμός-οργάνωση 51,3%
Ανούσιο σεμινάριο 29,7%
Ανεπάρκεια εκπαιδευτών 18,9%
Εμπόδια κατάστασης φιλολόγων
ως προς την συμμετοχή τους στα
επιμορφωτικά σεμινάρια
Ποσοστό (%) στο
σύνολο των
εμποδίων
κατάστασης
(Ν=41)
Απόσταση (για την μετάβαση στα
σεμινάρια)
29,5%
Έλλειψη χρόνου 26,8%
Κόστος 24,3%
Οικογενειακές υποχρεώσεις 17%
Μη ύπαρξη Η/Υ 2,4%
«Λάβαμε δυο επιμορφώσεις,
καθυστερημένες και οι δυο και η
καθεμία ήταν παρωδία» (Υπ.:7),
«Πιστεύω ο χρόνος δεν ήταν
αρκετός»(Υπ.:11) «Οι επιμορφωτές
ήταν οι ίδιοι ανενημέρωτοι» (Υπ.:7)
«Η απόσταση, όταν γίνεται εκτός
πόλεως»(Υπ.:8),«{…}το κόστος γιατί
πολλές φορές καλούμαστε να καλύψουμε
μόνοι μας τα έξοδα μετακίνησης» (Υπ.:9),
«{…}γιατί εκτός από εργαζόμενη γυναίκα
είμαι και μητέρα και νοικοκυρά και
σύζυγος» (Υπ.:8 )

13. Συμπεράσματα (α)
 Αντιλήψεις:
 κατά πλειοψηφία θετικές
 επιφυλάξεις: ζητήματα οργάνωσης/ενημέρωσης
 Κίνητρα:
 εσωτερικά (ανάγκες αυτο-ολοκλήρωσης και αυτό-ανάπτυξης)
 ικανοποίηση προσωπικών αναγκών/επίτευξη επαγγελματικών στόχων
 επίγνωση της αναγκαιότητας για συνεχή επιμόρφωση
 Εμπόδια:
 τόπου, χρόνου τρόπου που πραγματοποιήθηκαν οι αλλαγές και οι
επιμορφώσεις
 όχι παγιωμένες αντιλήψεις  φραγμοί μαθησιακή διαδικασία
 πλειοψηφία των εμποδίων: θεσμικά και κατάστασης,
 απουσία αναφορών εσωτερικών εμποδίων

14. Συμπεράσματα (β)
Οι εκπαιδευτικοί
 θεωρούν σημαντική την επιμόρφωση
 είναι διατεθειμένοι να συμμετέχουν σε αυτή ξεπερνώντας εμπόδια
που σχετίζονται με τις αντικειμενικές συνθήκες της προσωπικής
τους κατάστασης (χρόνος, απόσταση, κόστος, άλλες υποχρεώσεις),
γιατί επιθυμούν βαθιά την προσωπική και επαγγελματική τους
ανάπτυξη,
ωστόσο οι επιφυλάξεις και τα εμπόδια που παρουσιάζονται απορρέουν
 από τον καθετοποιημένο χαρακτήρα των επιμορφώσεων που
σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο των πολιτικών του
Νέου Σχολείου
 και από το ευρύτερο πλαίσιο επαγγελματικής ανασφάλειας που
χαρακτηρίζει τη σημερινή συγκυρία (πιστοποίηση, αξιολόγηση,
συμμόρφωση στο θεσμικό πλαίσιο).

15. Ευχαριστώ
για την προσοχή σας