Ezkerraberri aldizkariaren 18.alea, UDALBILTZA Euskal Herriko nazio erakundeaz.

1. “Naziogintzatik
haratago”
IRITZIA >> 10
zkerra
Berri
ezkerra aberri
aldizkaria
“Gaindegia,
Ekonomiaren eta
gizarte garapenaren behatokia”
IRITZIA >> 8
18 2013ko URRIA. Ezkertiar eta Abertzaleeen aldizkaria
Mertxe Aizpurua, Udalbiltzako lehendakaria
ELKARRIZKETA >> 3

2. Editoriala
zkerra
Berri
aldizkaria
EzkerraBerri
Fundazioak
gizartean
eztabaida
zabaltzeko
egiten duen
ekarpena.
Erredakzio taldea:
Patxi Zabaleta
Rebeka Ubera
Dani Maeztu
Aser Lertxundi
A. Iturriagaetxebarria
Diseinua:
Aser Lertxundi
Inprimategia:
Iratxe grafika
G
arai berrietan tresna berriak behar omen dira. Zaharkituriko formulek ez omen dute
etorkizuna eraikitzeko balio. Eta izan ere, hala da, zaharkitutako tresnek ezer gutxi
eskaini dezakete, herritarren beharrei erantzunak eraginkortasunez erantzuterako orduan; are gutxiago krisi garaietan.
Baina Udalbiltza ez dugu edonolako tresna. Are gutxiago formula zaharkitua. Nazio askapen
garai hauetan, nazioartean inoiz baino ageriago dagoenean Estaturik gabeko Herrien Estatugintza, Euskal Herriak ere beharrezkoa du naziogintzan, herrigintzan jardungo duen bitartekoa
izatea. Nahiz eta bitarteko horrek 1999an izan bere sorrera, eta nahiz eta bere bizkarrean ibilbide aldapatsu eta latza izan, legez kanporatzea tarteko.
Baina 14 urte beranduago, lehen eguneko ilusio berberarekin, beste giro apalagoan bada ere,
ekin dio bere ibilbideari, Euskal Herriaren Nazio eraikuntza zio eta helburu.
Beraz, zereginik eta zeresanik baduela deritzogu. Naziogintzan sakontzeko ezinbesteko tresna
dugu, Euskal Herria Estatu gisa ulertzeko eta lantzeko oinarrizko tresna. Euskal Herria hiru administrazioetan desitxuraturik dugun momentutik, euskal herritarron etorkizun komuna lantzeko ezinbesteko tresna dugu. Gure arteko harreman sozio-ekonomikotan sakondu, sareak
areagotu, oinarri kulturalak bateratu, udalen artean ezagutza elkarbanatu, etab. Ez dira gutxi
bidean ditugun erronkak, baina, abertzale garen heinean jorratu behar ditugun erronkak direla
deritzogu. Eta zergatik ez, abertzaleak ez direnekin ere bai. Beraien iritziak errespetatuz eta
kontutan izanez. Beraien kontzientzia demokratikoa astinduz, eta printzipio demokratikoa den
erabakitze eskubidearen bidean sartzeko ahaleginak eginez. Euskal kontzientzia sortuz eta landuz. Inor baztertu gabe, herritar guztiei ateak irekiaz.
Ez da ez aldaparik gabeko ibilbidea. Aipatzekoa, garai berri hauetan, EAJren hutsunea. Lizarra –Garazi garaietatik urrun, ez soilik denboran, borondate politikoan ere bai. Badirudi EAJk,
bere izaera abertzaleari muzin eginik, Euskal Herriaren egituraketa eta naziogintza bere jardunetik baztertu dituela. Eta Madrili so, nahiago duela egonean egon; Euskal Herria ukatzen
duten alderdien bidelagun bilakatuz. Hala ere, etorkizunari itxaropenez begiratu nahi diogu.
Itxaropenez eta ilusioz, inor alboratu gabe, eta elkartuko zaizkigunaren esperantzarekin. Beharrezkoak ditugun bidelagun guztiei eskua luzatuz. Eskua luzatuz, eta gure elkarlana eskainiz
guztion etxea den Euskal Herria eraikitzeko, eguneroko txikitasunetik, baina nortasun eta Herri
baten handitasunetik.
Horregatik, sorrerako bost printzipio nagusiak bidelagun, Udalbiltzak berrabiarazi du bere
ibilbidea. Datozen orrialdeetan, Udalbiltza berriarekin ematen hasiak garen urratsen berri luzatu nahi izan dizuegu. Baliabide gutxi, eta gogo askoz ematen ari diren pausuak. Hiru administrazioen mugak gaindituz, Euskal herritarrok bat garela eta elkarrekin bide bat eraiki nahi
dugularen erakusgarri.
Datorren aleko gaia: DESOBEDIENTZIA ZIBILA
e-mail bitartez zuen artikuluak bidal ditzakezue.
Ale bakoitzean josotako 2 iritzi artikulu
argitaratuko dira. ANIMATU!
Aduanaren Txokoa 16-18
31001 IRUÑA
www.ezkerraberri.org
Tel: 948206362
fundazioa@ezkerraberri.org

3. Mertxe Aizpurua, Udalbiltzako lehendakaria.
Elkarrizketa
“Eremu ezberdineko
eragileak
elkarlanean jarriz,
nazio eraikuntzan
sakontzen
joan behar gara”
2
012ko martxoan Udalbiltza berrantolatzeko
erronka hartu zuten hainbat hautetsik eta Euskal Herriko herri eta hirietara eskutitzak bidali
ziren, talde sustatzailea sortu, eta azkenik, 2013ko martxoaren 2an Donostian, Udalbiltza berrabiarazi zen.
Donostiako Biltzarrean Udalbiltzaren zuzendaritza
aukeratu zen, eta Lehendakari gisa Mertxe Aizpurua
izendatu zen. Mertxe Aizpurua (Usurbil, 1960), kazeta-
ritzan lizentziatua eta Garan kazetari eta zuzendari moduan aritu da. Bilduren izenean eskuratu zuen Usurbilgo alkatetza 2011. urtean, eta 2013ko martxoaz geroztik
Udalbiltzako lehendakaria da.
Agenda estu geratu zaio azkenaldian eta Herrirako auziperatuei babes emateko, Donostian eginiko agerraldi
ostean, tarte bat lapurtzeko aukera izan dugu Udalbiltzaren ibilbide berriari buruz aritzeko.
>>
3

4. Elkarrizketa
>>
Udalbiltza berrantolatu da, zer dela eta berpizten
dira erronka zaharrak?
Aipatu duzu, aurreko 5 printzipioetan berrantolatu
dela Udalbiltza. Nola garatuko dituzue?
Aurrez beharra bazegoen eta aurrez Udalbiltza sortzeko
erabilitako argudioak oraindik indarrean zeuden, ondorioz, Udalbiltza bezalako egitura bat sortzeko beharra
zegoen. Beharra diot, zeren bestela ez legokee Euskal
Herriko lurralde desberdinak batuko lituzkeen egiturarik; gaur egun, Udalbiltza da nazional mailako egitura
bakarra. Udalbiltzaren epaian absoluzioa jaso ondoren,
dagoeneko ez zegoen eragozpenik Udalbiltza berria
sortzeko eta horrela egin da.
Printzipio bakoitzari lan eremu bat egokitu zaio, hori da
egin duguna. Batez ere orain, hasiera batean, lehendabiziko bi ildoak lantzen, jorratzen, hasi gara. Agian guri
iruditzen zaigu mantso xamar gabiltzala, baina, kontuan
izan behar da martxoan abiatu zela Udalbiltza berria.
Fondoa martxan jarri dugu, Kohesio eta Nazio Garapenerako Fondoa, eta horren baitan hainbat programa
izendatu eta egituratu ditugu eta epe laburrean horien
adibide garbiak eta praktikoak aurkeztuko ditugu. Batzuk dagoeneko aurkeztu ditugu, Euskal Herria Sendotzen programa esate baterako; programa honen baitan,
eragileekin, nazio mailako elkarteekin, elkarlanerako
hainbat hitzarmen sinatuko dira, lehendabizikoa Gaindegiarekin. Gure ustez, Euskal Herria egituratzeko behar-beharrezkoak dira horrelako hitzarmenak.
Hasiera bateko Udalbiltzan abertzaleon bi espresio
politiko nagusiak beraien ordezkaritza zuten. Udalbiltza berrian, aldiz, EAJren babesik ez da jaso, zein
da EAJren jarrera bide berri honen aurrean?
EAJren jarrera bertan parterik ez hartzearena izan da.
Nere ustez, Euskal Herria eta bertako hautetsiak aintzat hartzen baditu badago guztiontzat eta bereziki beraientzat tokirik.
Euskal Herriaren alde
lan egin nahi duen orok,
nahi izanez gero,
badu lekurik
Udalbiltzan
Udalbiltza berria hasierako 5 printzipioetan oinarriturik berreraiki da, hau da, hasierako 5 irizpide nagusiak
mantentzen dira eta printzipio horietan oinarritzen du
bere jarduna, beraz orduan balio zuenak orain ere balio du. Tokia guztiontzat dago eta Euskal Herriaren alde
lan egin nahi badute –hori da, azken finean Udalbiltzaren zeregina, Euskal Herria eraikitzea – tokia eta aukera
guztiak dituzte. Beno, beraiek hartu duten hautua da
eta ikusiko dugu hemendik aurrera zer gertatzen den.
4
Nazio ikuspegitik
lan egiten duten
erakunde eta
elkarteekin
hitzarmenak
sinatzen ari gara
Gaindegiak egiten duen lana ez du beste inork egiten,
nazio mailako behatokia behar beharrezkoa da: Euskal
Herriaren beharrak aztertu, nola egituratzen ari den aztertu, zein hutsune dituen, demografikoki nola hazten
ari den, etab. Guzti horri buruz informazioa behar dugu
eta lanketa egin behar da eta Euskal Herri osoko ikuspegitik inork ez du lan hori egin Gaindegiak izan ezik.
Laguntza behar du eta guk ere hainbat jarduera egiteko eta programak garatzeko horrelako ezagutza behar
beharrezkoa dugu. Nazio eragileekin hitzarmen hauek
garatzen joango gara eta bide hortatik hainbat ekimen
jarriko ditugu praktikan, oraindik ez dira publiko egin,
baina, epe laburrean argituko ditugu.

5. Elkarrizketa
Nazio egitura osatzerakoan, Udalbiltzak 3 espazio
juridiko-administratibo berezituekin egiten du topo.
Nola gainditzen da oztopo hau, nazio-eraikuntza, oinarri duen erakunde batetik?
Elkarren arteko ezagumendua sustatuz eta lagunduz, eta
agian baita, programa praktikoak ere abian jarriz, hori
da gure asmoa. Egia da Euskal Herria 3 zatitan banatua
dagoela, eta badirudi, zatituaz gain, espazio administratibo ezberdinak elkarren aurkako lehian dabiltzala –horrela egina eta pentsatua dago–. Guk justu kontrakoa
egin behar dugu, danak elkarri begira jarri nahi ditugu,
hau da, ipar Euskal Herria eta Hego Euskal Herria elkarlanean jarri nahi ditugu, Pirineotako bi aldeak egitasmo
ezberdinekin elkar lotu behar ditugu. Horrela sustatzen
da nazio eraikuntza, hainbat aldiz aipatzen dugun kohesioa, eremu ezberdinetako eragileak elkarlanean jarriz, lan komuna eginez eta proiektu interesgarriak eta
sendoak elkarrekin aurrera ateraz. Horretan ari gara eta
laster mugako bi aldeak ikutzen dituen ekimen bat aurkeztuko dugu.
mak landuz eta gaia plazaratuz, horrela aurrerapausuak
eman ditzakegula sinisten baitugu. Gure aldetik, Kurdistanen bake konferentzia batetan parte hartu genuen eta
bertan ponentzia bat aurkeztu genuen. Bertan agertzen
da Udalbiltzan dugun jarrera, eta argi dugu Udalen eta
hautetsien inplikazioa ezinbestekoa dela.
Amaitzeko galdera pertsonalago bat. Bapatean Nazio mailako erakunde baten lehendakari izendatua
izan zara, horrek dakarren ardura guztiarekin, nola
daramazu egunerokoan karguaren zama?
Beti pentsatu ohi dut guztiok gaitasun mugatuak ditugula eta ondorioz zama astunegia bihurtzen da horrelako karguren batean, norbanakoaren gaitasunek
ezin baitute ase erakundeari eskatzen zaizkionak. Dena
dela, tokatzen zaigu, eta batzuetan aurrera egin behar
da, baiezkoa eman beharra dago eta ezin da ezezkorik
eman. Asumitu eta ahalik eta hobekien egiten saiatu
beharra dago, hori da behintzat borondatea eta asmoa.
Iraganeko mamuak agertu dira eszenatokian azkenaldi honetan. Herrirako hainbat kide atxilotu dituzte, ETAk ez du desarmea burutu… Zein funtzio beteko
lituzke Udalbiltzak normalizazioan eta bakegintzan?
Mertxe Aizpurua, Presidenta de Udalbiltza.
Gure ustez, Udalek, zeresan handia dute bizikidetza
arloan eta normalizazio eremu horretan; azken finean,
herriak mikroguneak dira eta herrietan ere aurrerapausuak eman ditzakegu, denon artean konpondu beharreko arazo hau konpondu ahal izateko. Bistan da gauzak
oraindik ez direla ondo eta sufrimendua oraindik pairatzen dela eta Herrirako operazioa atzerapausua da, eta
batzutan atzerapausuak ez dira txikia, handiak izan ohi
dira. Honi aurre egin behar diogu eta larritasun puntu
batekin bizi edo aztertzen ditugu horrelako egoerak,
are gehiago oraingoan ikutu duten gai sensibleak ikutzen dutenean. Bestalde, bake bide bat abiatu da eta
Udaletatik horri eutsi behar diogu, bizikidetza progra-
Tras su nombramiento ha tomado con ilusión esta
nueva etapa de Udalbiltza, un instrumento necesario para la construcción Nacional y única institución
que trabaja con Euskal Herria como sujeto. Cree sinceramente, que el PNV tiene espacio en esta nueva
etapa, y aunque lamenta su ausencia piensa que en
el futuro la situación cambiará. Aún así hay que dar
pasos en los 5 principios fundacionales de la antigua
Udalbiltza y para ello plantea crear ámbitos de actuación en cada uno de los principios. De momento
el ámbito de trabajo principal es el de la cohesión
territorial, con el Fondo de Cohesión y Desarrollo
como instrumento principal.
Mertxe Aizpurua es Presidenta de Udalbiltza desde
marzo del 2013. De oficio periodista (fue directora
de Gara), es la alcaldesa de Usurbil desde el 2011.
5

6. Artikulua
Udalbiltzaren
sorreratik
gaurdaino
U
dalbiltza Euskal Herriko udal eta udal hautetsien biltzarra da. 1999ko irailaren 18an sortu zen,
Bilboko Euskalduna jauregian. Euskal Herriko lehen instituzio nazionala da, horrek daukan garrantziarekin nazio eraikuntzari begira. 1998ko Lizarra-Garaziko
Akordioa hautsi ondoren, Udalbiltza bi espresiotan banatu zen 2001ean, baina 2013ko martxoaren 2an berrantolaketarako batzarra egin zuen, Donostiako Victoria
Eugenia antzokian.
1999: sorrera
1999 hasieran ekin zioten hautetsiek Udalbiltza sortze
prozesuari. 21 alkateren deialdiari erantzunez, 1999ko
otsailaren 6an Euskal Herriko 317 herritako 666 alkate
eta udal ordezkari bildu ziren Iruñeko Carlos III.a aretoan. Bilkuran aho batez onartutako adierazpenak beharrezkotzat jo zuen Euskal Herriaren zatiketa administratiboa gainditzea, Euskal Herriaren garapen osoa
eragozten duelako eta XXI. mendeko erronkei aurre egiteko beharrezkoa delako lurralde artikulazioa. Halaber,
ekimena erabat demokratikoa dela aldarrikatu zen, udal
hautetsiek elkarrekin lan egiteko duten eskubidearen
eta borondatearen zilegitasunean oinarrituta baitago.
Batzorde Iraunkorra aukeratu zen, eta honek Euskal Herriko udal hautetsi guztiei dei egin zien 1999ko irailaren
18an Bilboko Euskalduna jauregian bildu eta Euskal Herriko erakunde nazionala sortzera. Euskal Herriko zazpi
lurraldeetako 354 udalerritako 1.788 udal hautetsik hartu zuten parte bertan Bilboko batzarrean, eta Udalbiltza sortu zuten.
Bilboko Batzarrean
354 udalerrietako
1788 hautetsik
hartu zuten parte
6
Sorrerako bost irizpideak
1. Euskal Herria nazioa dela aldarrikatzea.
2. Euskal Herriko egitura politikoa eraikitzen laguntzea.
3. Nazio eraikuntza bultzatzea.
4. Herrialde guztietako udalerrien artean harremanak sendotzen laguntzea hainbat esparrutan.
5. Euskal Herria nazio berezkoa eta desberdindua
dela adieraztea nazioartean.

7. Udalbiltzaren lanak zuzendu eta antolatzeko, Batzar
Nagusiko politika eta lurralde aniztasuna islatzen zuen
Batzorde Eragilea izendatu zuten, hamabost alkatek eta
zinegotzik osatutakoa.
2001: bi espresiotan banatu
Lizarra-Garaziko Akordioa apurtu ondoren, 2001ean
Udalbiltza bi espresiotan banatu zen desadostasunak
medio. Batetik, EAJko eta EAko hautetsiak aritu ziren,
Udalbiltza-Udalbiden. Kohesio Fondo bat sortuta, euskara, kultura, kirola, ingurumena, lurralde antolaketa,
ekonomia garapena eta gizarte ongizate esparruetan
ekimenak babestu eta diruz lagundu izan ditu.
Batasuna izan zeneko eta ABko hautetsiak Udalbiltzaren beste espresio batean aritu ziren, independente batzuekin batera. Euskal Garapen eta Kohesio Fondoa sortu zuten, Zuberoa garatzen ekimenarekin lotuta; Euskal
Herrian bakerako bideak garatzeko engainamendua eta
Euskal Herria demokrazia eta bakerako bidean proposamenak egin zituzten, elkarrizketaren bidezko konponbidearen alde; Euskal Herriko eskubideen agiria idatzi
zuten; Herrien Eskubideen Aldeko Nazioarteko Konferentzia antolatu zuen; EHNA naziotasun agiria sustatu
zuten; eta Nazio Eztabaida Gunea sortu zuten.
2003: Udalbiltzaren aurkako auziaren hasiera
2003ko apirilaren 29an Espainiako Auzitegi Nazionaleko
epaile Baltasar Garzonek Udalbiltzaren kontrako operazioa agindu zuen, Espainiako Poliziak zortzi lagun atxilotuz eta egoitzak itxiz. ETAkoak izatea egotzita, 22 lagun
auzipetu zituen epaileak. Urte bereko ekainean Garzonek eten egin zituen Udalbiltza Elkartea, Partzuergoa,
eta Euskal Garapen eta Kohesio Fondoa.
2010eko uztailaren 15ean hasi zen epaiketa, Madrilen,
Espainiako Auzitegi Nazionalean. Udalbiltza ETAren
menpe ez dagoela berretsi zuten auzipetuek, eta Euskal Herriaren aldeko proiektua dela. Urrian amaitu ziren
epaiketako saioak, eta epaimahaiak 2011ko urtarrilaren
20an eman zuen epaia: absoluzioa denentzat, ETAren
eta Udalbiltzaren arteko loturarik ez zela frogatu argudiatuta. 2011ko apirilean epaia irmo bihurtu zen.
2013: Udalbiltzaren berrantolaketa batzarra
2012ko Aberri Egunean Udalbiltza berrantolatzen hasteko dei egin zuten hainbat hautetsik eta, prozesu baten
ondoren, 2013ko martxoaren 2an egin zen berrantolaketarako batzarra, Donostiako Victoria Eugenia antzokia.
Lehentasunak, funtzionamendua eta zuzendaritza proposamenak onartu ziren, aho batez. Egun hartan 1.257
hautetsik emana zioten atxikimendua Udalbiltzari; gaur
egun gehiago dira.
7

8. Iritzia
Euskal Herriko Ekonomiaren eta
Gizartearen Garapenerako Behategia:
GAINDEGIA
Xabier Isasi, Legebiltzarkidea. MAITE ITURRE
E
san ohi da edozer gai azter daitekeela politikaren ikuspegi zabaletik. Horrela izan daiteke, noski, baina politikaren ikuspegiak ez digu problema
guztien osotasuna azaltzen. Ea ondo azaltzen dugun.
Euskal Herria, neurri handian, politikaren ikuspegitik
azaltzen da; ukatzen dutenek zein aldarrikatzen dutenek, biek ahala biek, politika daukate tresna eta hizpide Euskal Herria aldarrikatzeko edo ukatzeko. Halere,
posible da Euskal Herriaz hitz egitea politikatik harago.
Are gehiago, beharrezkoa da Euskal Herriaz hitz egitea
politikatik harago. Horretarako, hain zuzen ere, sortu
genuen Gaindegia.
Joan den mendearen azken urteetan euskal sindikatuek
eta bestelako eragileek negoziazio kolektiboa eta lan
harremanen euskal esparrua eskatzen zuten. LAB herrialde guztietara zabaldu berria zen, Lapurdira, Nafarroa Beherera eta Zuberora ere. Iparraldean, hain zuzen
ere, Euskal Departamentuaren aldeko mugimendua
bizi-bizi zegoen urte haietan. Euskal esparrua edo antzeko izendapenak erabili ohi dira gehiegi zehaztu gabe
zertaz ari garen. Sakonean, artez ez bada moldez, antzeman daiteke Euskal Herriaz ari garela. Zergatik ez da
esaten Euskal Herriko negoziazio kolektiboa eta lan harremanak? Gure ustez, eta hau paradoxa, Euskal Herria
zertan den zehaztu gabe dagoelako.
Ukatzen dutenek
zein aldarrikatzen dutenek
politika dute tresna
aldarrikatzeko edo
ukatzeko
Sarri askotan, Euskal Herria nazioa dela esaten da baina gutxitan esaten dugu Euskal Herria nazio garela. Ez
da hitzen jolasa, ez dugu aho-korapilorik egin nahi. XX.
mendearen azken urteetan jarduera eremu desberdinetako pertsona talde bat bildu zen Euskal Herriaren antolakuntzan urrats berriak egin nahian. Enpresariak, profesionalak, sindikalistak, unibertsitateko irakasleak eta,
oro har, Euskal Herriarekin konprometitutako pertsona
haien bilera haietatik sortu zen Gaindegia.
8
Gaindegia sortzea urte luzeetako prozesua izan zen,
gutxien-gutxienik bost urte, 2004. urtean egin genuen
Eraketa Batzarra, ordea. Batzar hartan aurkeztutako
sortze-agiriko pasarte batzuk ekarri ditut hona:
Euskal Herriak bere nortasun propiotik egitura instituzional bateratua eskainiko dion errealitatera jauzia
ematea erronka historikoa da, gaur egun gurean indarberrituta agertzen dena.
Errealitate hori bilatzearekin bat dator euskal herritargoaren nortasun politikoa garatzeko aukera emango
duen ibilbidearen oinarriak bultzatzeko guraria; bat
dator burujabetza edo/eta estatalitatea, horrela parte
har dezan, elkartasunetik egindako ekarpenarekin, nazioarteko erkidegoan zein Europako esparruan, hau ere
instituziogintza eta barne loturagintza jardunean murgilduta dagoenean.
Zilegizko gurari horrek urratsak ematea eskatzen du
izaera desberdineko erakundez hornitzen joateko,
hauen esparrua Euskal Herriei dagokien lurralde osoa
izango delarik. Erakundeok, bestalde, euren azterketarako eta ekimenerako ahalmenaren bidez atal anitzeko dinamika harmonizatua eragin beharko dute. Hori
izango da modua Euskal Herriaren garapen osokoa eta
osatua bultzatzeko, eredua hiritarrek ebatziko dutelarik
jardunaren ibilian zehar.
Esku artean daukagun egitasmoa ere abiabide horretara
dator gizartegintza eta ekonomiaren esparrutik. Gure
herrian inposatutako lurralde eta administrazio banaketaren ondorioz batik bat, arestian aipatutako zentzuan
abiatutako kezka, hausnarketa, azterketa eta ekimen
emari erraldoi guztia sakabanatuta dago gaur egun. Hori
guztia biltzen eta bideratzen emango du bere ahalegina
egitasmo honek.
Ekimen hau akuilatzen duen giza taldeak adierazten
du bere asmoa dela subjektu eragile, aske eta burujabea izatea, erakundearen baitan aske eta demokratikoki
ebatzitakoen aurka kanpotik eragin dezaketen babesgintza edo zelatarigintzak baztertuaz.

9. Arestian iragarritako helburuarekin, hona hemen aurkezten den egitasmoa: GAINDEGIA izena izango duen
EUSKAL HERRIAREN EKONOMIA ETA GIZARTE GARAPENERAKO BEHATEGIA.
GAINDEGIAren sortze helburuak hauek izango dira:
• Bere lan propioekin batera, ekonomia, gizarte
eta azpiegitura gaietan instituzioetan, zein administrazioaren, zein sindikalgintzaren, zein enpresagintzaren, zein unibertsitatearen eremuan garatutako azterketa lanak ikertzea, biltzea, prozesatzea,
zerbitzatzea eta zabaltzea, beti ere euskal lurralde
osoaren ikuspegitik.
Gaindegia, Euskal Herriko Ekonomiaren eta Gizartearen
Garapenerako Behategia, lanabes estrategikoa da; Euskal Herria zertan den ezagutzen laguntzen digun bitartea. Euskal Herria egunez egun hobeto ezagutu, haren
lurraldeen arteko loturak jakin eta kohesioa areagotu
eta, laburbilduz, garen Euskal Herria egin ahal izateko.
Azkenik, izenen bat ahaztu dakidakeen arriskua nireganatuta, ez nuke gogoeta hau amaitu nahi Gaindegiaren
sorreran eta ibilbidean giltzarri izan diren pertsona batzuk: Jose Ramon Goikoetxea (Ardotxi) eta Manu Aranburu, biak hilik, eta Teresa Toda eta Rafa Diez, biak preso Espainiako kartzeletan. Ari bira.
• Euskal Herriko gizartegintzan edo ekonomian
diharduten eragileen egituraketa indartu dezaketen ekimenak bultzatzea (profesionalen taldekatze eta kolegiazioak, merkatal ganbarak, enpresarien elkarteak, etabar.)
Observatorio para el desarrollo económico y social de Euskal Herria: Gaindegia.
• Eztabaida sustatzea Euskal Herriko gizartegintza eta ekonomiaren garapen mamian estrategikoak diren gaietaz.
- Recopilar los análisis efectuados en distintos ámbitos y difundirlos.
Pertsona askoren lan
eskarga, argitasuna eta
ilusioa lanaren
oinarri izan dira
Hamar urte igaro ondoren Gaindegiak bere ekarpena
xumea egin du, ez nahi genuen adinakoa ez Euskal Herriak behar duen bezainbeste. Lan isila baina handia eta
egin beharrekoa egin du Gaindegiak. Euskal Herria osatzen duten udalerrien zerrenda zehaztu du eta biztanleria zenbatekoa den argitu du. Metodologia zehaztu du
Euskal Herri osoko hainbat adierazle demografiko, soziologiko eta ekonomiko kalkulatu ahal izateko. Azkenik, makina bat argitalpen, mintegi eta batzar antolatu
eta zabaldu ditu. Hori guztia, baliabide oso gutxiekin
baina pertsona askoren lan eskergari, argitasunari eta
ilusioari esker.
Gaindegia nace con tres objetivos claros:
- Fomentar iniciativas para el desarrollo y estructuración del ámbito social y económico.
- Fomentar el debate y la reflexión sobre temas estratégicos en los ámbitos de desarrollo social y económico.
Un observatorio con visión de país es un instrumento necesario para el desarrollo y la estructuración
de Euskal Herria. Profundizar en el conocimiento de
las distintas realidades que componen este país nos
ayudará a crear las redes necesarias entre los distintos agentes que la conforman.
www.gaindegia.org
9

10. Iritzia
Erronka:
naziogintzatik
haratago joatea.
Maite Iturre, Udalbiltzako lehendakariordea. MAITE ITURRE
E
gun, Euskal Herria asimetriaz beteriko herrialdea dugu. Maila politiko-administratiboan, hiru
eremu ezberdinetan banaturik egoteak lurraldeen arteko eta lurralde ezberdinetako herritarren
arteko harremanetarako disfuntzio ugari sortzen ditu.
Maila sozioekonomikoan, tokian toki gizartearen baitan
aurkitzen diren aldeez gain, euskal lurralde eta eskualdeen arteko desoreka sozialak eta ekonomikoak nabarmenak dira. Pitzadura hauek guztiak euskal herriaren
oraina zein etorkizunerako arriskutsuak dira oso, erreferente sozial, politiko eta ekonomikoak bertze puntu
geografiko batzuetan bilatzerat eraman baitezakete, eta
askotan eraman egiten baitute, hain zuzen ere.
Alta, bizi dugun garai honetan, krisialdi ekonomikoaren
aitzakipean, birzentralizazio prozesu nabarmena ari da
gertatzen, txanpon bereko bertze aldea toki erakundeen autonomiaren murrizketa azkarra delarik. Zenbat
eta gure herrietatik urrutiagorat eraman erabaki-hartze
eta zerbitzu-hornidura guneak (Gasteiz, Iruñea, Pabe,
Madril edo Pariserat…), euskal herritarrok orduan eta
elkarren urrutiago bizitzen jarriko gaituzte; bizkarra
elkarri emanez, eskua ondokoari luzatuz baino. Modu
horretan, gure herriaren zatiketaren zauriak areagotu
nahi dute espainiar eta frantziar estatuek. Bada, zauri
horiek orbaintzen laguntzea da Udalbiltzaren lana.
Hiru eremu
administratibotan
banaturik egoteak
maila sozioekonomikoan
disfuntzioak
sortzen ditu
Ez Espainiak ezta Frantziak ere (ezta bertzelako estatuek
ere ez) ez diote uko egin burujabetasunari, estatua izateari. Euskal herritarrok beharrezkoa dugu izanen dugun
estatu bezala pentsatzen hastea; estatugintzan murgildu
behar dugu derrigorrez. Ez da aski gure nazio konzientzia
bultzatu, sendotu eta lau haizeetarat aldarrikatzearekin.
Horrekin batera, pausu bat haratago eman behar dugu:
modu pragmatiko batean, egunerokotasuneko nahi eta
beharren aurreko erantzunen bidez sorrarazi behar diegu herritarrei Euskal Herri proto-estatu horren parte
izatearen pertzepzioa. Hortxe dago erronka.
Eta horixe da preseski Euskal Herri burujabe bat eraikitzeko egin behar dugunaren kontrakoa. Izan ere, geure
buruaz jabe izan ahal izateko, gure herrialdea, horren
aniztasuna, bere txoko eta jende ezberdinen egoerak
ezagutu behar ditugu eta, narzizismorik gabe, autozentratzeko ahaleginak egin behar ditugu, gure herriak
eta herritarrak saretzen, aldeak murrizten, gure nazioa
ehuntzen, Euskal Herria eraikitzen behetik goiti. Horrexetan datza Udalbiltzaren egungo eginkizuna.
Izan ere, ezarritako estatuetan, eta bereziki Europako
mendebaldekoetan, estatuak bere lurraldean bizi den
biztanlegoaren gaineko nagusitasuna eta estatuarekiko
atxikimendua ezarritako obligazio eta eskainitako zerbitzuen bidez lortu egin da. Tradizionalki, estatugintza
prozesua goiti behiti gauzatu da, azken hamarkadetan
deszentralizazioaren onurak aitortu eta goraipatu diren arren. Euskal Herria oraindik ez da estatua, baina
dagoeneko balitz bezala pentsatzen hasi behar izanen
genuke.
Udalbiltza tresna bat da Euskal Herri garatu, kohesionatu eta egituratua lortzeko bidean. Herritarrengandik
gertuen dauden erakundeak oinarri, nazio-eraikuntza
du helburu: txikitasutik handitasunerat. Begi-bistakoa
da: toki erakundeek duten autonomia baliatuta lan eskerga egin daiteke herri konzientzia sortu edota sendotzeko.
10
Euskal herritarrok
beharrezkoa dugu
Estatu gisa
pentsatzea

11. Bada, euskaldunok, gure inguruan izandako, guk pairatutako eta guk baliatutako estatugintza prozesu hauetaz
hausnartu behar dugu, geure egungo baldintza politiko,
instituzional, sozial eta ekonomikoetatik abiatuta, gure
burujabetasunaren bidea modurik eraginkorrenean jorratzeko egokienak diren osagaiak eta estrategiak hautatzeko. Zentzu horretan, toki oinarria duen eta aldi berean euskal nazio-instituzio bakarra izanik, Udalbiltzak
berezko eginkizun ordezkaezina du alor honetan.
Burujabetasuna
jorratzeko estrategiak
landu behar dira
2013ko martxoan Udalbiltzak bi urtetarako lehentasunak ezarri zituen: 1) lurralde garapena eta kohesio
sozioekonomikoa sustatu; 2) Euskal Herriaren nazio
egituratzea lagundu; 3) herrien arteko saretze lanetan
lagundu; 4) naziotasunaren aitortza bultzatu eta 5) nazioarteko errekonozimendua lortu.
Zalantzarik gabe, lehentasunok gaur gaurkoz eman beharreko pausuak dira. Etengabe landu beharreko eremuak direla eta emaitzak agertzeko ere denbora behar
izanen dela argi dago. Baina naziogintzaren eremu horietatik haratago estatugintzari heldu behar izanen dio
Udalbiltzak une zehatz batean; hots, euskal gizarteratzetik euskal erakundetzerat ere igaro behar izanen da.
Naziogintza alorrean egindako lanketarekin uztartuz,
estatugintzari buruzko bi ideiari heldu behar izanen die
hasteko: toki erakundeen autonomia eta jarduera sendotzea eta herritarrei bideratutako zerbitzuak (modu
zabal batean ulerturik) eraginkorrak, ekitatiboak, solidarioak eta euskal ikuspegidunak izan daitezela bermatzea, xede bi horietarako beharrezkoak diren baliabideak
sortuz edota egokituz, eta modu zabalean eskainiz.
Azken batean, bai naziogintzak bai estatugintzak herritarren artean Euskal Herriarekiko atxikimendua – afektiboa zein pragmatikoa – zabaltzeko balio izanen dute;
eta bakarrik herriaren atxikimendu zabal batek ahalbidetuko digu Euskal Herri burujabea lortzea.
Euskal Herria un Estado
Tanto el Estado español como el francés hacen uso
de la separación administrativa para negar la realidad
vasca. Es más, la centralización que se está llevando
a cabo nos alejan cada vez más a los unos de los
otros.
Udalbiltza nace con una pretensión digna y legítima
como país, dar pasos para estructurarse como Estado. Desde la conciencia de país es necesario la creación de estructuras que van mas allá de la separación
administrativa actual, que poco a poco nos aleja y va
mermando la creencia de que formamos una nación.
Es por ello que un instrumento que nace desde la
unión de los representantes de la estructura básica institucional, de la institución mas cercana a la
ciudadanía, es la base de la estructuración de Euskal
Herria como Estado.
Los objetivos marcados por Udalbiltza van encaminados a este fin.
- Fomentar la cohesión y el desarrollo socioeconómico territorial.
- La estructuración nacional de Euskal Herria.
- Crear redes entres los municipios que conforman
Euskal Herria.
- El reconocimientode de Euskal Herria como nación.
- Reconocimiento internacional.
El trabajar estos objetivos desde las instituciones básicas, deberán de ayudar a aumentar el sentimiento
de nación entre la ciudadanía. Una adhesión masiva
a un proyecto común, Euskal Herria, y el derecho a
decidir son las bases de nuestra soberanía.
11

12. Artikulua
Garapen eta Kohesio Fondoa aurreko Udalbiltzaren baitan jaio zen proiektua dugu. Ibilbide laburra izan zuen,
jaio eta berehala ilegalizazioa etorri baitzen, baina hala
ere, Xiberua garatzen bezalako ekimenak aurrera eramateko gaitasunik izan zuen. Guztira, 350.000 €ko Fondoa
sortu zen eta Euskal Herri guztian zehar 16 bat proiektu
inguru landu ziren.
Udalbiltza sortzearekin batera, Udalbiltzako zuzendaritza berriak Fondoa ornitzeko eta aurreko jardunean
sakontzeko mandatua ere jaso zuen. 2013ko ekainaren
20an, Bilboko, La Bolsan, aurkeztu ziguten Garapen eta
Kohesio Fondoa eta ordutik aurrera burubelarri dabiltza, hautetsiak, nahiz teknikariak, jasoriko erronkari
erantzunez.
Udalbiltzako lehendakaria bera (Mertxe Aizpurua) dugu,
EGKF-ko zuzendaria eta berarekin batera: Igor Aldalur,
David Lopategi, Roke Akizu, Maite Iturre, Daniel Olçomendy eta Josu Ruiz-ek osatzen dute zuzendaritza batzordea. Hala ere, parte-hartzea dute beraien lanaren
ardatz eta dagoeneko 20-30 bat adituk osaturiko sarea
osatzen hasiak dira.
Eragile ezberdinekin eginiko errealitatearen azterketatik
hainbat ondorio esanguratsu atera dituzte. Esate baterako, euskal jendartea aktiboa da eta milaka ekimen eta
esperientzia aurrera ateratzen dira modu atomizatuan,
hau da, norbera bere gertuko ingurunean eta norberaren
harreman sareak erabiliz sortzen eta lantzen diren ekimenak geografia guztian zehar ematen dira. Dagoeneko
tresna mordoa asmatua dago esperientzia hauetan, baina, ezagutza hau egituratuko duen amaraun zabalaren
beharra azpimarratu digute. Udalbiltzak, Garapen eta
Kohesio Fondoaren bitartez, esperientzia hauek garatzen dituzten aktore ezberdinak elkarlanean jartzea du
helburu.
Dagoeneko 3 lan ildo edo ardatz definitu dituzte eta
epe laburrean ekimen ezberdinak martxan jartzen joango dira. Hauetariko lan ildo bat, Tokiko kohesioa eta
Garapena da, maila honetan Europa mailako indikadore
ezberdinak aztertuaz, zein eskualde edo lurraldean eragin aztertu eta bertan aurrera eramateko ekintza planak
landuko dira. Urte amaiera baino lehen eskualde batetarako lanketa aurkeztuko dute. Lan ildo honen bitartez, eskualde ezberdinetan proiektu ekonomiko berriak
sortzeaz edo bultzatzeaz gain, eragile ezberdinei Euskal
Herriko beste esperientzien berri luzatzea eta eragile
ezberdinekin harremanetan jartzea bilatzen da. Apurka
apurka eskualde mailako eta sektore ezberdinetan sareak sortu eta Euskal Herri mailako auzolana osatzen
joan nahi da.
Baina, esan bezala, Euskal Herrian milaka eragile dabiltza eremu ezberdinetan lanean, eta ondorioz, ezinbestekotzat jotzen da baita beste lan ildo batean sakontzea, Euskal Herria Sendotzen lan ildoan. Lan ildo
honetan 2 azpiprograma diseinatu dituzte, ikuspegi
nazionaletik aritzen diren eragileekin hitzarmenak (lantzen hasiak dira, duela gutxi sinatu berri dute Gaindegiarekin akordioa) eta Larrialdi kutxa, egoera kaxkarrean
dabiltzan eragileei laguntza eskaintzeko tresna, beti ere
bideragarritasun plana garatuaz, aholkularitza eskainiz eta jarraipen hestua eginaz. Ildo honetatik, aurrera
begira, dirulaguntzak ere eman nahi dira, baina aurrez
irizpideak sakon aztertu nahi dituzte gardentasuna bermatze aldera.
Eta 3. ardatza, udalen arteko sareak osatzen joatea da.
Baliabideak optimizatu eta eskaintza bateratua lantzeko asmoa dago arlo ezberdinetan. Turismo eta kulturan
hasi dira lanean, etorkizunean beste esparruetara zabaltzeko asmoz eta horrela eskaintza bateratua egiteaz
gain, gastuak murriztu eta bestela aukerarik ez luketen
herriek beraien eskaintza zabaltzeko bideak jorratuko
dira.
Etorkizunean ikusiko dira fruituak eta epe ertain eta luzerako proiektuak ere abian jarriko dira: kohesio agentzia, nazio behatokia, etab.