1. МОД ҮРЖҮҮЛЭГ
ОЦ Тэнхим

2. 
Ѻºã, ñººãºíöºð óðãàìàë íü àìüäðàëûí õýëáýðèéíõýý õóâüä ìîä
õýëáýðýýñ ºâñëºã óðãàìëûí õýëáýðò øèëæèõ ò¿¿õýí õºãæëèéí
ÿâöàä áèé áîëñîí àìüäðàëûí ºâºðìºö õýëáýðèéã ººðòºº õàäãàëñàí
áàéäàã. Èéìä òýäãýýð íü ìîðôîôèçèîëîãèéí á¿òöèéí õóâüä ìîäëîã
áà îëîí íàñò ºâñëºã óðãàìëûí àëü àëèíû øèíæèéã õàäãàëàí ¿ëäñýí
áèîëîãèéí îíöëîã øèíæòýé áèëýý. Îëîí íàñò îëîíòîî ¿ðëýã÷ óðãàìëûí
íàõèà õýëáýðøèí óëìààð íàéëçóóð áîëîí õºãæèæ ¿õýõ õ¿ðòëýõ
íàéëçóóðûí ýðõòýíæèëòèéí ýíý á¿òýí öèêëèéã À.Ï. Øåííèêîâ /
1940/ õºãæëèéí áàãà ýðãýëò ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Èéìä îëîí
íàñò îëîíòîî ¿ðëýã÷ ñººã, ñººãºíöºð óðãàìëûí íàéëçóóðóóä
ýðõòýíæèëòèéí ýðãýëòèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààãààð õîîðîíäîî
ÿëãààòàé òóë ÿíç á¿ðèéí õºãæëèéí ýðãýëòòýé íàéëçóóðóóäûí
îíöëîãèéã àæèãëàæ òàíèí ìýäýõ íü óðãàìëûã òàðèìàëжóóëàõàä íýí
õýðýãòýé áîëäîã.

3. 


Îëîí íàñò ñººã óðãàìëûí íàéëçóóðóóä äàðààëñàí õýä õýäýí øàòòàé
õºãæèæ
áàéëàà.¯¿íä:
íàõèà,
íîãîîí
íàâ÷òàé
îðãàíèê
íèéëýãæ¿¿ëýëò ÿâóóëäàã óðãàë íàéëçóóð, ¿ð ¿¿ñãýí òºãñäºã
áàã öýöýã ¿¿ñãýã÷ ¿ðæëèéí íàéëçóóð áèé áîëãîõ øàòààð
äàìæèæ áàéâ.
Èéì îëîíòîî ¿ðëýã÷ îëîí íàñò óðãàìëûí õºãæëèéí ýðãýëòèéã
È.Ã.Ñåðåáðÿêîâ àíõ / 1952/ òîäîðõîéëîí áè÷ñýí áàéäàã áºãººä
ò¿¿íèé ¿çäýãýýð ãàíö óäàà ¿ðëýã÷ íàéëçóóðûí õºãæèë íýã þìóó
õýä õýäýí æèë ¿ðãýëæèëíý.
Ô.Ì.Êóïåðìàí / 1977/ íýãýýñ 5-6 æèë ¿ðãýëæèëäýã ãýæ áè÷ñýí
áàéäàã. Ѻºã óðãàìëûí àìüäðàëûí öèêë íü æèë á¿ð ¿¿ñýæ
áàéäàã íàéëçóóðóóäûí îëîí ¿å óäìûí íàéëçóóðóóäààñ á¿ðýëääýã
ó÷èð òºëæèõ íàõèàíààñ ¿¿ñýæ ãàðñàí íàéëçóóðóóä îëîí íàñò
ñººã, ñººãºíöºð óðãàìëûí áîäãàëü áèåèéí õºãæëèéí á¿òöèéí ¿íäñýí
ýëåìåíò¿¿ä áîëäîã.

4. 
Ѻºã óðãàìëûí á¿õ íàéëçóóðóóä á¿ãäýýðýý ¿ð õºâðºëèéí
íàõèàíààñ ¿¿ññýí ãîë íàéëçóóð ÷ áàéñàí òýð, ºâðèéí íàõèàíààñ
¿¿ññýí õàæóóãèéí ñàëàà íàéëçóóðóóä ÷ áàéñàí òýð á¿ãäýýðýý
îðîéí ìåðèñòемèéí ¿éë àæèëëàãààãààð áèé áîëæ áàéäàã ç¿é
òîãòîëòîé.

Îëîí íàñò ñººã óðãàìëûí íàéëçóóð ¿¿ñãýõ ïðîöåññûí õàìãèéí ºâºðìºö
îíöëîã íü øèíýýð ¿¿ñýõ íàéëçóóð ýõ óðãàìëûí íàñ áîëîí øàòàëñàí
õºãæëèéí ººð ººð ÿëãààòàé ýäýýñ ¿¿ñäýã òóë ìîðôîëîãèéí áà
ôèçèîëîãèéí ÿíç á¿ðèéí ÷àíàðòàé áàéäàã.

Íàéëçóóðûí öààøäûí õºãæèë ÿìàð íàñ, õºãæëèéí øàòàíä áàéãàà
ýñ ýäýýñ ¿¿ññýíýýñ øàëòãààëàí õàðèëöàí àäèëã¿é ÷àíàðûã îëæ
õýëáýðøèí á¿ðýëääýã îíöëîãòîé.

5. 

Îëîí íàñò îëîíòîî ¿ðëýã÷ ñººã, ñººãºíöºð óðãàìàë íü ôèëîãåíåçèéíõýý
õóâüä áèå áèåíèéãýý íºõºí ñîëüæ áàéäàã íàéëçóóðóóäûí
äàðààëàí ñîëèãääîã ñèñòåì áîëîõûí õóâüä øèíýýð ¿¿ñýæ áóé
íàéëçóóð á¿õýí ººðèéíõºº ¿íäýñíèé ñèñòåìèéã ¿¿ñãýæ, ÿâààíäàà
áèåý äààñàí àìüäðàëòàé áîëäîã áîëîâ÷ áèå áèåòýéãýý õîëáîãäñîí
íýã åðºíõèé ¿íäýñòýé íèéëìýë áóò ¿¿ñãýäýã áèîëîãèéí îíöëîã
øèíæòýé áîëîõ íü áèäíèé ñóäëàãààãààð äàâòàí èëýðëýý.
Èéì íýãäìýë áàéäàëòàé áóò ¿¿ñãýõýä ñàëáàðëàæ áóé íàéëçóóð
á¿õýí õàðèëöàí àäèëã¿é õºãæèæ áàéâ. Íàéëçóóðûí ºñºõ
÷èãëýëèéã Ñàêñ àíõ áîñîî áà õýâòýý íàéëçóóð ãýæ õóâààñàí
áàéíà. Áîñîî íàéëçóóð ãýäýã íü õàæóóãèéí íàéëçóóðòàéãàà íÿãò
íààëäàæ, ñóóðèàñàà ýõëýýä ýãö äýýøýý áîñîî áàéäëààð
óðãàäàã.

6. 
Õýâòýý íàéëçóóð íü ýõëýýä õýâòýýãýýð çóëæ óðãààä äàðàà íü
ýõ íàéëçóóðààñàà íèëýýä õîëäñîíû äàðàà ýãö äýýøýý áîñîæ
óðãàäàã òºë íàéëçóóðóóäûã õýëäýã.

Èéì õýëáýðýýð óðãàäàã òºë íàéëçóóð ãàçðûí äýýð øèíý òºë
íàéëçóóð ¿¿ñãýñíèé äàðàà ìºí õýâòýýãýýð çóëæ óðãàõ ìºëõºº
íàéëçóóð ¿¿ñãýíý. Ò¿¿íýýñ íü ìºí ãàçðûí äýýä íàéëçóóð ¿¿ñýæ
ò¿¿íýýñ
íü
õýâòýý
íàéëçóóð
¿¿ñýæ
¿ðãýëæèëäýã.
Èéì
õýëáýðýýð íàéëçóóðæäàã óðãàìëûã ¿íäýñëýã èøò óðãàìàë ãýæ
íýðëýäýã.

Үíäýñëýã èøò ñººã óðãàìàë íü ñóë ÷ºëººòýé çàé òàëáàéä ò¿ðãýí
óðãàæ îðîí çàéã ýçëýõ çîõèëäîëãîòîé áàéäàã. Èéíõ¿¿ ¿íäýñëýã
èøýýð óðãàõ явц óëààãàíà, Ẻðºëçãºíº, òîøëîé, ñàðíàéí òºðëèéí
óðãàìàëä ýëáýã òîõèîëäîíî.

7. 

Мөчрийг эх ургамлаас нь салгалгүйгээр үржүүлэх
арга .
Энэ аргаар мөчрийг эх ургамлаас нь салгалгүйгээр босоо
юмуу хэвтээ байдлаар улаагана, тошлой, сарнайн төрлийн
сөөгийг үржүүлэх боломжтой.

Мөчрийг хэвтээ байдлаар үндэслүүлэхдээ улааганы төрлийн
эх ургамлын эргэн тойронд хөрсийг сайн сийрүүлж, тэлж хадах
мөчрийн харалдаа 1,0-1,5 см гүн хонхойлж мөчрийг дэлгэн
дэгээтэй гадсаар 2-3 газарт наалдуулан дээрээс нь урьдчилан
бэлтгэсэн үржил шимтэй шороогоор хучна. Энэхүү мөчрийн
ичмэл нахианаас шинээр найлзуур ургаж 15-20 см өндөр
болоход өндрийн талд нь хүртэл шороогоор нэмэж манана.
Цаашид маналтыг 1-2 удаа давтан хийнэ.

8. 
Мөчрийг
эх
ургамлаас
нь
салгалгүйгээр
босоогоор
үндэслүүлэхдээ намар таналт хийсэн улааганы төрлийн
ургамалд хавар найлзуур сэргэн ургах үед эх ургамлын ишийг
хөрсөөр хучиж үндэслүүлсэн ба шинээр ургасан найлзуурыг
15-20 см өндөр болох үед дахин хөрс нэмэж овоолон, цаашид
маналтыг 25-30 см болтол 1-2 удаа давтан хийнэ. Ийнхүү
үндэслэсэн мөчрийг намар эрт эх ургамлаас нь салган авч
бойжуулгын талбайд шилжүүлэн суулгана.