Travel report visiting the Vredenfort Dome in South Africa, UNESCO World Heritage and the largest- and oldest meteor impact crater on land (diameter 300 km, 200.000.000 years old)

1. promotor 6/2015
60
Lezersblog | Zuid-Afrika
DEEP IMPAK!De wereld overvliegen voor een krater. Je moet er maar zin in heb-
ben. Maar wat betreft Bernard Stikfort, onze trouwe blogger op
anwbmotor.nl, is Vredenfort Dome – de grootste en oudste inslag-
krater op aarde – één van de mooiste en meest onbekende juwelen
van Zuid-Afrika. En dat levert een blog op die het plaatsen op papier
meer dan waard is. Op zoek dus, naar dat duizelingwekkende gat.
Tekst en foto’s:
Bernard Stikfort
‘N
a een lange, maar geluk-
kig rechtstreekse vlucht
met onze Vaderlandse
Koninklijke Blauwe
Zwaan en een Neder-
landse winter die maar geen winter wilde
worden, is het zover: Eindelijk, eindelijk ga
ik motorrijden! Okee, ik moet wel genoe-
gen nemen met een BMW F 800 GS Ad-
venture (kniesoor die daar op let – ik als
Honda-adept in ieder geval wel). Maar na
een gezellig en warm welkom door Johan
en Helen Kriek van www.toerboer.co.za,
halen we de BMW op bij Motorrad Rentals
in Centurion. En ik moet zeggen, die F 800
GS ziet er puik en capabel uit. Johan is
voor deze trip onze lokale gids. Als we met
de auto richting Centurion rijden besef ik
het weer: wat is dit toch een mooi land!
Vooral omdat het voelt alsof ik nooit ben
weg geweest. Motorverhuurder Albert
Franck blijkt een buitengewoon aardige
vent die ruim de tijd neemt om zijn zaak
op deze vrije dag exclusief voor ons te
openen. Bij een uitstekende espresso legt
hij ons alles over de BMW uit. Bij de ‘Pick
’n Pay’ haal ik een gauw nog een paar fles-
jes Mrs. Balls Chutney en Braaisalt om de
komende zomer mijn eigen gebraai op de
barbeque een Zuid-Afrikaans culinair tint-
je te geven. Ik ben geland.
Verborgen wegplezier
Op pad naar de krater dus! De reis van
Pretoria naar Parys (aan de Vaal, niet aan
de Seine) verloopt voorspoedig. Het is te-
gen 10 uur in de ochtend als ik de tolweg
N1, de snelweg richting Kaapstad, oprijd
en de reis van Pretoria naar Johannesburg
verloopt voorspoedig. Een mooie, vier rij-
banen brede autosnelweg geeft alvast een
fraai uitzicht op de skyline prijs.
Ik volg de N1 / M1 ‘South’ richting Soweto.
Soweto is misschien wel de bekendste
wijk van Johannesburg vanwege de rol die
deze voorstad heeft gespeeld tijdens het
apartheidsregime. Tegenwoordig is So-
weto vooral hip en ‘the place to be’ als je
gaat stappen in Johannesburg. Natuurlijk
omdat het huis van Nelson Mandela er
staat, maar ook vanwege de vele (muziek-)
cafés en eethuisjes waar het bijzonder
goed toeven is. Ik mis de verkeersborden
met Soweto en opeens, zonder dat ik er
op verdacht ben, zit ik op een landelijk ge-
legen vierbaans autoweg, de R82 richting
Vereeniging. Grappig hoe snel, en vrijwel
onmerkbaar, je van een flinke wereldstad
en een drukke snelweg de rustige en

2. 61
6/2015 promotor

3. promotor 6/2015
62
Relaxen aan de Vaal rivier
Een fossiele Zündapp siert de ingang van Old Imperial InnChef Lizzy laat ons lekker eten voor de Dome
Lezersblog | Zuid-Afrika
In het kleine dorpje Venterskroon stop ik bij
het bezoekerscentrum voor wat informatie
die gratis beschikbaar wordt gesteld. Een
paar honderd meter verder ontwaar ik het
‘fossiel’ van een oude Zündapp op een
muur bij een café. Dorstig van het stof en
met een gevaarlijk lage cafeïnespiegel, stop
ik voor een bak koffie. De Old Imperial Inn
blijkt net geopend en eigenaar Leon is een
geschikte kerel, die weet dat een fossiele
Zündapp een mooi uithangbord is om dor-
stige motorrijders aan te trekken. En zoals
het zo vaak gaat: de geparkeerde motor
werkt als een uithangbord voor collega-bi-
kers. Net als ik van mijn koffie geniet, par-
keren twee grote R 1200 GS Adventures
naast de F 800. George Crocker en Leon
Nel wonen in Johannesburg (slechts een
uurtje rijden) en voor hen is de Dome een
groene provincie Gauteng inrijdt. De kwa-
liteit van het asfalt is gewoon erg goed. Het
is duidelijk dat Zuid-Afrika sinds mijn laat-
ste motorbezoek aan dit fantastische land
in 2008, behoorlijk aan de weg heeft ge-
timmerd. Letterlijk.
Het is dan alweer even geleden, maar toch
is dit inmiddels mijn zesde bezoek aan dit
deel van Zuid-Afrika. Daardoor weet ik dat
Vereeniging in de goede richting ligt. Als
langs de weg een benzinestation opduikt,
besluit ik om even te pauzeren, een flesje
water en wat te eten te kopen en de kaart
te raadplegen. Mijn gevoel blijkt juist: Ik zit
dus niet meer op de doorgaande tolweg,
maar wel op de juiste weg richting Parys.
De R82 slingert door bossen, heuvels en
grasland richting Vereeniging en blijkt niet
eens zoveel meer reistijd in beslag te ne-
men. Daarbij is’ie veel plezieriger om te rij-
den dan die toch wel saaie tolweg.
De Dome
In de verte doemen de bergen rond Parys
al op. Niet ‘zomaar’ bergen, maar de bui-
tenste rand van één van de meest onbe-
kende juwelen van Zuid-Afrika: De Vreden-
fort Dome. ’s Werelds oudste en grootste
inslagkrater van een meteoriet op het vas-
te land. Terecht opgenomen op de lijst van
UNESCO Werelderfgoed. Morgen gaan we
de BMW de sporen geven in dit fascineren-
de stuk natuur.
Maar niet voordat we Parys hebben ver-
kend. Parys ligt op ongeveer anderhalf uur
rijden buiten Johannesburg, in de Freesta-
te Province (het vroegere Oranje-Vrijstaat).
Idyllisch gelegen aan de Vaalrivier is het bij
uitstek een dorp waar veel inwoners van
Johannesburg een tweede huisje hebben,
maar ook een plek waar veel artistieke
Zuid-Afrikanen hun intrek in hebben geno-
men. Bovendien is het – nog meer dan
Vredenfort waar de ‘Dome’ zijn naam aan
ontleent – dé toegangspoort tot de krater.
Veel kunst- en antiek galerijen, eethuisjes,
restaurants en mooie accomodaties in alle
prijsklassen bepalen de relaxte sfeer van
Parys; van campings tot aan luxe B&B’s. Wij
slapen tijdens ons bezoek in het mooie Se-
cret Places. Chef Lizzy – zelf een enthou-
siast motorrijdster en eigenaresse van een
mooie klassieke Moto Guzzi California – is
gezellig en onderhoudend en geeft nog
wat nuttige tips voor onze verkenning van
de Dome.
Deep Impak!
Stel je voor… een brok steen, met een dia-
meter van 10 kilometer, dat met een duize-
lingwekkende 36.000 km/u (probeer dat
eens op je Hayabusa!) inslaat in het aardop-
pervlak. Dit is precies wat hier 2.000 mil-
joen jaar (!) geleden is gebeurd. Het resul-
taat: ‘Deep Impact’, een krater met een
diameter van ruim 300 kilometer, die zich
uitstrekt van Johannesburg in de provincie
Gauteng tot een dorp met de schitterende
naam Welkom in de provincie Freestate.
Maar in de Vredenfort Dome is het niet al-
leen schitterend offroad. De onverharde
wegen zijn fantastisch; de BMW F800 GS
Adventure voelt zich als een vis in het wa-
ter en ik geniet met volle teugen – overi-
gens pas nadat ik de ABS en tractiecontro-
le heb uitgezet en de ESA veerinstelling op
‘Sport’. Nu gaan we pas écht los!

4. 63
6/2015 promotor
Een enorme bonk graniet als een kers op de
taart in het midden van de Dome
Met een motor sta
je nooit lang alleen
Reisinfo
Ons verblijf werd gesponsord door:
Secret Places: www.secretplace.co.za
Tourist Info Parys, Freestate, Zuid Afrika:
www.parys.info / www.parys.co.za
Motoren gesponsord door:
www.motorradrentals.co.za
Gids: www.toerboer.co.za
Maaltijd met culinaire hoogtepunten:
www.osrestaurant.co.za
Speciaal woord van dank aan Jopie van
Wieringen uit Parys voor de lokale
ondersteuning en support!
grote speeltuin. Ons kuier (Zuid Afrikaans
voor een gezellig onderhoud) over motor-
rijden, Promotor Magazine, de BMW’s en
de Dome. Geschikte kerels, die George en
Leon. Als ze aanstalten maken om verder
te rijden, stopt er een 4x4 pick-up truck.
De bestuurder blijkt niemand minder dan
de projectmanager die verantwoordelijk is
voor het beheer van het UNESCO Werel-
derfgoed ‘Vredenfort Dome’, Mohau Ma-
putle. Mohau blijkt een enorme BMW lief-
hebber te zijn, maar praat ook vol
enthousiasme over zijn werk voor UNES-
CO en de Dome. Onverwachte ontmoe-
tingen, maar met een positieve ‘Deep Im-
pak’. Mijn dag was al goed, maar wordt
alleen maar beter.
Ik vervolg de fantastische gravelpistes door
de Dome richting Schoemansdrift, geniet
van de driftende BMW, vriendelijke men-
sen en het groene landschap. Iedere pas-
sant – blank of zwart – groet enthousiast
en de schaarse tegemoet komende 4x4’s
nemen gas terug om te voorkomen dat ik
achter mijn helm stof moet happen. Bij de
Schoenmansdrift neem ik een korte pauze
en drink een flesje water aan de oevers van
de Vaal Rivier. Lizzy heeft niets teveel ge-
zegd: de temperatuur is inmiddels opge-
lopen tot ruim boven de 30 graden en dat
blijft niet onbestraft: als ik richting Vreden-
fort rijdt, zie ik de bliksem in het lowveld
inslaan en kort daarna spatten dikke drup-
pels uiteen op de ruit van de BMW. Er zijn
geen schuilmogelijkheden langs de weg,
terwijl de fijne gravelpistes in de Dome nu
plaats hebben gemaakt voor een brede
zandweg met vooral – erg fijn en mul –
zand. Ik HAAT zand, maar kan gelukkig de
donderbui ontwijken. Niet dat het erg is,
want dankzij het harde werken in het rulle
zand en de hoge temperatuur was ik toch
al drijfnat van het zweet. Beggars can’t be
choosers…
Granieten koepel
Vlak voor Parys buig ik nog één keer af
richting Vredenfort. Het was hier, nét bui-
ten Vredenfort, waar 2.000 miljoen jaar ge-
leden die grote steenklomp uit de lucht
kwam vallen, met een ontstellende hoe-
veelheid energie. De meteoriet boorde zich
10 kilometer diep in de aardkorst met zo-
veel kracht, dat de onderliggende rotsen
spontaan vloeibaar werden. Binnen tien
minuten na de inslag, veerde de aarkorst
weer omhoog (vergelijkbaar met water
waarin je een steen gooit) om tijdens het
‘opveren’ weer te stollen en een enorme,
granieten koepel te vormen, die nu als een
enorme monoliet in het vlakke landschap
van de Freestate ligt. Dit is de kern van de
Dome. De ‘hotspot’. Tot duizend jaar na de
‘Impak’ vonden in het hele gebied nog
aardbevingen plaats met de onvoorstelba-
re kracht van 10 op de schaal van Richter.
Zolang duurde het voordat de aardkorst tot
rust kwam. Zelfs anno 2015, 2.000 miljoen
jaar later, is de aardkorst nog onrustig: in
juni 2014 werd het gebied getroffen door
een aardbeving met een kracht van 4,9 op
de schaal van Richter; overigens zonder
noemenswaardige schade aan te richten.
Bovenop de granieten koepel wordt hard
aan een bezoekerscentrum gewerkt waar-
van de opening is voorzien voor 2016. Op
het moment van ons bezoek is het nog een
bouwplaats, maar nu, op zondag, wordt er
niet gewerkt. De aanwezige bewaker laat
zich overhalen (‘Ik ben hier namens hét
grootste motormagazine van Nederland,
en de Dutch Tourist Club ANWB, blabla-
bla’) en hij neemt me mee de granieten
koepel op. Joseph (zo heet ‘ie) blijkt tot
mijn stomme verbazing niet zomaar een
bewaker: hij is ontzettend goed op de
hoogte van wat zich hier miljoenen jaren ge-
leden heeft afgespeeld en brengt zijn verhaal
kraakhelder over. Weer zo’n onverwachte
ontmoeting die als buitengewoon plezierig
uitpakt… Dat is nu typisch Zuid Afrika!
Als uiteindelijk Parys weer in het vizier
komt, heb ik ruim 125 kilometer afgelegd
door één van de mooiste allroad-gebieden
van Zuid-Afrika. Het hadden er even goed
240 kunnen zijn. Terug in Parys sluit ik de
dag samen met mijn goede vriend Jopie af
in O’s restaurant aan de Vaal Rivier. Maar
wat heeft dit bezoek een indruk gemaakt.
Een ‘Deep Impak!’. Zuid-Afrika biedt zoveel
meer dan Kaapstad, de Tuinroute of het
Kruger Transfrontier National Park. Het zijn
de verborgen juwelen als de Vredenfort
Dome en Parys die de ‘Regenboognatie’
laten glimmen.
Stel je voor… een brok steen, met een
diameter van 10 kilometer, dat met een
duizelingwekkende 36.000 km/u inslaat
in het aardoppervlak