1. Isuf SULOVARI
Piktor i periudhës së socializmit, për shkak të kohës që lindi dhe
u rrit, por krijimtaria është përfaqsim i periudhës moderne në artin
shqiptar. Lindur në Elbasan në 15 Korrik 1934 dhe ndarë nga jeta më 25
Janar 2006.
Shkollimi i tij profesional artistik nisi në Tiranë, vazhdon në
Rumani dhe mbylle në Tiranë. Mbaron Liceun “J.Misja” më 1955 dhe
fillimisht punoi si dizenjator në Kabinetin Pedagogjik të Elbasanit dhe
mësues vizatimi deri në 1959, për të vazhduar më pas studimet e larta në
Rumani ku i ndërpret studimet në vitin e II-të të IAP “Nicolae
Grigorescu” Rumani më 1961, për të përfunduar studimet në ILA Tiranë
1964. Ndaj dhe artistë që ndikuan në personalitetin artistik të tij janë;
Sadik Kaceli, Tiberiu Kruz, Korneliu Baba.
Fillon punën si mësues i vizatimit në shkollën 8-vjeçar Elbasan
deri më 1980, për të vazhduar mësues i pikturës në Liceun “Onufri” deri më 1989.
Paralelisht me punën shfaqet si artist krijues me ngjyresë të dallueshme profesionale ndaj dhe që në 1966 pranohet antar i
LSHA dhe në 1993 antarësohet në Shoqatën e Artistëve Figurativ Shqiptar. Pasi ka qenë artist aktiv krijues në teknikat si; laps, grafik,
karbon, pastel, akuarel e vaj, me pjesmarrje në shumë aktivitete lokale e kombëtare, që prej pjesmarrjes së parë në vitin 1956 dhe duke
vazhduar deri në ndarjen nga jeta. Punimet e Sulovarit përfshijnë të tëra gjinitë e artit figurativ në pikturë si; kompozim, portret, peisazh
dhe natyrë e qetë. Por kompozimi ishte gjinia më e dashur për Isuf Sulovarin, sepse kishte ide që duhej të çlirohej nëpërmjet krijimit
artistik, kishte ide që buronin nga dashuria, mirësia, respekti dhe besimi që po sillte një risi për artin elbasanas dhe kombëtar shqiptar,
bindja se ai ishte një artist bashkëkohor.
Ekspozimet e tij përfshijnë një gjeografi të pasur me ekspozime e bienale si në Shqipëri, Rumani, Kinë, Turqi, Austri etj..
Vlersohen pesë ekspozita personale të piktorit nga viti 1968 deri më 1994, dy prej të cilave në Elbasan, dy në Tiranë dhe një në
Rumani.
Viti 1974 i aksionit politik të zhvilluar nën flamurin e Plenumit 4 të KQP kundër shfaqjeve të huaja perëndimore, i cili u hapi
oreksin të patalentuarve, xhelozëve, të pakulturuarve dhe servilëve “kopetentë” (shumica artistë) që të godisnin ata që kishin lulëzuar me
punë krijimtarinë e tyre. Një nga të goditurit fort nga ky plenum s’kish si të mos ishte edhe Sulovari i edukuar si qytetar, i urtë si njeri, i
talentuar si piktor, modern si artist dhe trim si politikan për tu shprehur me gjuhën e së vërtetës dhe modernes në art. Por edhe kjo për
artistët e mëdhej shqiptar ishte një provë për të mbijetuar në forma artistike më të stërholluara, ose për t’u nështruar dhe kapitulluar
përfundimisht. Isufi bën pjesë në ata qëndruan në thelbin e talentit të tyre krijues.
Isuf Sulovari është një artist me prodhimtari të konsiderueshme, fakt i cili ka ndikuar në përfaqsimin dinjitoz të tij në Galerinë
Kombëtare, edhe pse krijimtaria e tij i ka mbijetuar qëndrimeve obskure të komisioneve profesionalisht mediokre, dhe qëndrimeve
politike të njerëzve të pakulturuar në sistemin para viteve ‘90.
Vlen të kujtohen veprat kompozicionale me vlerë të çmuar në artin shqiptar si: “Vajza me lopatë” – 1969, “Vajza me vargje
duhani” – 1970, “Mjelsja” – 1971, “Pushim partizan” – 1971, “Pioneri” – 1973, “Gjigandi metalurgjik” – 1974. Këto vepra të tij janë
fond i GKA - së Tiranë. Por me vlerë unikale të papërsëritshme në histografinë qytetare të Elbasanit janë: “Transportimi i duajve” –
1970, “Vjeshta” – 1982, “Dashuria për shokun” – 1983, “Shote Galica” – 1984. Vepra që nderojnë fondin e qytetit të Elbasanit.
Shpesh gjithë ky proces krijues i Isufit perceptohet si dy planësh, ai realist para ’89 dhe ai modern pas, deri në vitin e fundit
2006. Por krijimtaria duhet parë jashtë kontureve të lirisë që demostrohet në jetën politike shqiptare para dhe pas ’89. Isuf Sulovari është
një piktor post-modernist, pasi na demonstroi të gjithëve edhe në vitet e censurimit, se arti është i lirë dhe buron nga brendësia njerëzore,
askush nuk mund të ketë privilegjin të imponojë metoda dhe rryma universale. Ai na demonstroi se procesi artistik është unik dhe
përcaktohet nga talenti, që ndërtohet me punë e dashuri për artin. Kjo performancë e tij ofron në sytë e kritikës vendase e të huaj në
krahasimin me artistin e madh argjentinas që punoi në Paris, me Ferdinand Leger. Por Sulovari ndryshe nga ai në përmbajtje ishte afër
me historinë dhe problemet e jetës shqiptare, ndërsa Leger me dashurinë europiane. Megjithatë artistët e mëdhenj i bashkon perceptimi,
puna dhe dashuria. Ndaj Mbretëresha Suzan, thonë; kur pa veprat e tij shprehu habinë, se sa i ngjashëm është stili i tij artistik me frymën
e parisienit Leger. Kjo dëshmon frymën post-moderne, europiane dhe shqiptare të pikturave të tij.
Veprat e papërsëritshme për origjinalitetin, fuqinë kolorike, dekorativitetin modern, modelimin abstrakt të natyrës dhe detajeve
artistike, unitetin tonal dhe pasurinë piktorike, janë aktualisht ndër veprat e preferuara të koleksionistëve të huaj që kontaktojnë me artin
figurativ shqiptar të shek. XX. Ato vepra janë shpërndarë në shumë vende europiane si Gjermani, Francë vende europiane si Gjermani,
Francë, Itali, Angli, Belgjikë, Zvicër dhe deri larg në vende jo europiane.
Ky vlersim i personalitetit qytetar e artistik i Isuf Sulovarit ka ekzistuar në bashkëqytetarët elbasanas, ndaj dhe ju dha titulli
“Qytetar Nderi i Elbasanit” menjëherë pasi u nda nga jeta, nga qyteti i tij me vendim të Bashkisë, në 2006.
bujar kapllani

2. LEGERI, SHQIPTAR I SOC-REALIZMIT
"Një Leger", kështu do të shprehej sapo të shihte disa punë të Isuf Sulovarit Mbretëresha Suzan, gjatë nje vizite në Galerinë Kombëtare të Arteve diku pas
viteve 2000.
LINDUR ME 15-07-1934 NE ELBASAN
FORMIMI PROFESIONAL
1951-1955 LICtEU ARTISTIK “JORDAN MISJA” TIRANE
1959-1961 INSTITUTI ARTEVE PLASTIKE "NICOLAE GRIGORESCU” RUMANI
1961-1964 INTITUTI I LARTE I ARTEVE FIGURATIVE TIRANE
PEDAGOGET QE NDIKUAN NE FORMIMIN E TIJ PROFESIONAL
SADIK KACELI, TIBERIU KRUZ, KORNELIU BABA.
EKSPERIENCA PROFESIONALE
1956-1958 SKICOGRAF NE KABINETIN PEDAGOGJIK ELBASAN
1958-59/1964-80 MESUES VIZATIMI NE SHKOLLAT 8 VJECARE ELBASAN
1980-1989 MESUES I PIKTURES LICEU ARTISTIK “ONUFRI” ELBASAN
1966 ANETAR I LIDHJES SE SHKRIMTAREVE DHE ARTISTEVE
1993 ANETAR I SHOQATES MBARE SHQIPTARE TE ARTISTEVE FIGURATIVE
KRIJIMTARIA
GALERIA KOMBETARE E ARTEVE FIGURATIVE TIRANE
1969, “VAJZA ME LOPATE” Portret, 70x50cm, Vaj,
1970, “VAJZA QE BEN VARGJE DUHANI” Kompozim, 70x50cm, Vaj,
1971, “MJELSJA” Portret, 130x90cm, Vaj
1971, “PUSHIM PARTIZAN” Kompozim, 220x135cm, Vaj,
1973, “PIONIERI” Portret, 70x50cm, Vaj,
1974, “GJIGANDI METALURGJIK” Kompozim, 130x105cm, Vaj,
GALERIA ARTEVE FIGURATIVE ELBASAN
1970, “TRANSPORTIMI I DUAJVE” Kompozim, 220x125cm, Vaj,
1982, “VJESHTA” peisazh, 47x35cm, Vaj,
1983, “DASHURIA PER SHOKUN” Kompozim, 135x110cm, Vaj,
1985, “GJIROKASTRA” Peisazh, 57x45cm, Vaj,
SHTEPIA KULTURES ELBASAN
1984, “SHOTE GALICA” Kompozim, 200x180cm, Vaj,
PIKTURA NE KOLEKSIONE PRIVATE
FRANCE, ZVICER, ANGLI, GJERMANI, ITALI, BELGJIKE, KOREA E JUGUT, TIRANE etj.
EKSPOZITA PERSONALE
1968, SHTEPIA E KULTURES ELBASAN,
1968, SHTEPIA E KULTURES GRAMSH,
1974, Ekspozite Grafike, PALLATI KULTURES TIRANE,
1993, GALERIA ARTEVE FIGURATIVE TIRANE,
1994, RUMANI, SE BASHKU ME DY KOLEGE,
NGA 1956 PJESMARRES NE EKSPOZITAT LOKALE DHE KOMBETARE
PJESMARRES NE EKSPOZITAT SHTETERORE JASHTE VENDIT
RUMANI, AUSTRI, KINE, BIENALE ALEKSANDRI, PIKTORET DISIDENTE AUSTRI, etj.

3. 1974-1989 I CENSURUAR PER FRYMEN MODERNISTE
PERIUDHAT E KRIJIMTARISE
1955-1989, REALISTE,
1989-2006, MODERNISTE,
GJINITE E PREFERUARA
KOMPOZIMI, PORTRETI, PEISAZHI
TEKNIKAT
VAJ, PASTEL, AKUAREL, GRAFIKE, KARBON.
2006 QYTETAR NDERI I ELBASANIT
NDAHET NGA JETA ME 25-01-2006