1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan & Hilmi Çoban, “Ekonomik Refaha Ulaşmanın Ötesinde Sağlıklı ve Güçlü Bir Toplum Oluşturmanın Altyapısı: Sosyal
Sermaye”, Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, 2008/2. Yıl 7, Sayı 26.
Sunumu Hazırlayan: Selen Köybaşı
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan

3. SOSYAL SERMAYE:
 Sosyal sermaye, kapsamı para ile ifade edilen finansal
sermaye ve topyekun eğitim düzeyini ifade eden beşeri
sermayeden farklı olarak, toplumdaki tüm sosyal gruplar
arasındaki ilişkilerin sürekliliğini ve bağların sağlamlığını,
toplumda tüm bireyler ve gruplar arasında karşılıklı
güveni ve bu güveni tesis edecek formel ve informel
kuralları ve bunlar etrafında şekillenecek sivil toplum
örgütlerini kapsamaktadır.

4. SOSYAL SERMAYE: TEMEL ÖZELLİKLERİ

5. Sosyal sermayenin başlıca özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz::
Katılımcılık:
Sosyal sermaye, bireylerin yurttaş olarak yerel ve ulusal konulara ilişkin her türlü
katılımcı davranışlarını içermektedir. Putnam tarafından önemle dile getirilmiştir.
Toplumsal ağlar ve ilişkiler:
Sosyal sermayenin temel inceleme konusu iş ilişkileri, aile bağları, arkadaşlık ve
akrabalık bağları sonucu ortaya çıkan toplumsal bağlar ve ilişkilerdir.

6. • Sosyal sermaye, toplumsal ilişkilerde her zaman
genelleştirilmiş bir karşılıklılık (mütekabiliyet)
anlayışına sahiptir. Sosyal sermayenin bu niteliği
beraberinde dayanışma kültürünü geliştirmektedir.
Karşılıklılık:
• Sosyal sermayenin en temel unsuru şüphesiz ki
güvendir. İnsanlararası, kurumlararası ve insanlar ile
kurumlar arası güven, sosyal sermayenin temel
belirleyicisi konumundadır.
Güven:

7. Yerel ağlar ve problemlerin yerinde
çözümü:
• Sosyal sermaye, yerel ağların ve
yerel ilişkilerin önemine vurgu
yapmaktadır. Buna göre problemler,
problemin çıkış sürecindeki ilişki
düzeyinde çözülmelidir. Bunun yanı
sıra sosyal sermaye, yönetim biçimi
açısından yerelleşmeye önem
vermektedir.
Ortak bilgi:
• Sosyal sermayenin ortak bilgi niteliği,
asimetrik ve eksik enformasyon
sorunlarının çözümüne yönelik
olarak kullanılan en temel faktördür.
Toplumsal ağlar, ilişkiler, karşılıklılık ve
güven unsurları içerisinde sosyal
sermaye ortak bilgi üretme sürecine
önemli katkı sağlayabilmektedir.

8. Kolektif akıl:
• Toplumsal ağlar ve ilişkiler sonucu kollektif aklın ortaya konması
gerekmektedir. Kolektif akıl, ancak insanların karşılıklılık, güven,
dayanışma benzeri değerleri özümseyebilmesi ile mümkündür.
Kurallar (formel ve informel) ve normlar:
• Sosyal sermaye; değerler, sosyal normlar, davranışlar ve
tutumlardan oluşan kültürel yönünün yanında, yasal çerçeve,
hukukun üstünlüğü ve müeyyideler vb. daha somut nitelikleri de
içermektedir.

10. İletişim:
Sosyal sermayenin toplumsal
ilişkiler, güven, ortak bilgi,
dayanışma, müzakere ve diyalog
nitelikleri, iletişim ve iletişim
yollarının sosyal sermayenin
temel niteliklerinden biri olmasını
kaçınılmaz kılmaktadır.

13. Sosyal sermaye ve beşeri sermaye, toplumun ekonomik ve diğer alanlardaki
başarısının temel kaynağını oluşturmaktadır.
Fiziki sermaye ve finansal sermaye ise sosyal ve beşeri sermayenin bir
ürünüdür.
Bununla birlikte kalkınmanın başlangıç ve olgunluk aşamalarında sosyal
sermaye yine belirleyici öneme sahiptir. Putnam’a göre toplumların kötü
gidişinin önlenebilmesi için sosyal sermayenin yeniden inşa edilmesi en az
fiziksel ve beşeri sermaye yatırımları kadar önemlidir.

14. M a k r o D ü z e y :

15. M i k r o D ü z e y :

16. Sosyal sermayenin sahip olduğu nitelikler:
Ekonomik
Sosyal
Psikolojik
Politik

17. Putnam’a göre:
Sosyal sermaye
birbirlerini ismen
tanıyan komşu
sayısını arttıracak
ve komşuluk
anlayışı nedeniyle
komşular birbirine
faydalı olacak ve
suç oranları
azalacaktır.
Benzer şekilde oy
veren,
arkadaşlarıyla
daha fazla vakit
geçiren bir
çocuğun okuldan
kaçma ihtimali ve
suç işleme ihtimali
çok daha az
olacaktır.

18. Sosyal sermayenin fonksiyonlarını ve yararlarını
şu şekilde sıralayabiliriz:
Sosyal sermaye bilgi ve fikir alışverişini
geliştirir. Piyasadaki bilgi ve fikir alışveriş
sürecindeki eksiklikler, ekonomideki
aktörlerin davranışlarının etkinsizliğine
yol açar. Sosyal sermayenin tek başına
belirsizlikleri ortadan kaldırması
mümkün değildir, ancak bilgi ve fikir
alışverişinin gelişmesi ile farklı
durumlarda piyasadaki aktörlerin
davranışlarının etkinliğini arttırmak
mümkündür.
Sosyal sermaye sayesinde sosyal
bağlar etkin kullanılabilir. Sosyal
sermaye; iş bağları, aile bağları,
arkadaşlık ve akrabalık bağlarını
geliştirerek karşılıklı fayda ve toplumsal
fayda doğrultusunda sosyal bağların
etkinliğini arttırabilir.

19. Sosyal sermaye sosyal yaratıcılığı geliştirebilir.
Sosyal sermaye kültürel mirasın bir sonucu olarak ortaya çıktığı için kimlik ve tanınma sürecini
geliştirebilir. Bu şekilde sosyal sermaye, toplumsal kimliğin herkes tarafından bilinmesi ve toplumun
bu kimlik etrafında yönlendirilmesi sürecine katkıda bulunur.
Sosyal sermaye işlem maliyetlerini azaltır
Sosyal sermaye, asimetrik enformasyon problemlerini ortadan kaldırır. Piyasada yaşanan eksik
enformasyon ve asimetrik enformasyon süreci, ekonomik aktörlerin davranışlarında etkinsizliğe
neden olmaktadır.
Sosyal sermaye bilgi paylaşımını sağlayarak belirsizlikleri ortadan kaldırır, ekonomik aktörler arasında
karşılıklı bilgi alışverişini hızlandırarak işlem maliyetlerinin azalmasını sağlar. Eksik enformasyon ve
asimetrik enformasyon süreci ekonomideki aktörlerin koordinasyonsuzluğu ve kötümser davranışları
yönünde etkide bulunarak piyasa başarısızlığına neden olabilmektedir.

20. Sosyal sermayenin
karşılıklı güven içinde
oluşturduğu ortam
koordinasyonu
arttıracak ve
koordinasyonsuzluk
nedeniyle ortaya çıkan
maliyetleri minimize
edecektir.
Sosyal sermaye, yurttaş
katılımı ve toplumsal
katılımı arttırarak
demokrasinin
gelişmesine yardımcı
olur. Sosyal sermaye
demokrasinin başarısı
için oldukça önemlidir.
Sosyal sermaye
sayesinde kamu, özel
ve toplum katılımı ile bir
sinerjinin ortaya çıkması
mümkün olur.
Sosyal sermaye;
şeffaflığı, hesap
verebilirliği ve
güvenilirliği arttırır.

21. Sosyal sermaye toplum üyelerini birbirine yapıştıracak
“sosyal tutkal” işlevi görür. Sosyal sermaye, sosyal
bağların gelişmesi, gönüllülük, güven, karşılıklılık ve
dayanışma içerisinde toplumun birbirine
kenetlenmesine yardımcı olur.
Sosyal sermaye problemlerin kolektif davranışlarla
çözümüne katkı sağlar. Kamu mallarının sunumu ve
dışsallıkların çözümü açısından kolektif karar alma
süreci gereklidir. Ancak bu karar alma sürecinin
merkezi olmaktan çok yerelleşmesi, alınacak kararların
etkinliğini arttıracaktır. Sosyal sermayenin temel
niteliklerinden biri olan yerelleşme, kolektif karar alma
sürecinin etkinsizliğini minimuma indirecektir.

22. Sosyal sermaye, ortak bilgi etrafında geleceği paylaşma anlayışını ortaya koyarak ortak
kaynakların yönetimini etkinleştirir.
Sosyal sermaye, kurumların organizasyonel performansını arttırır.
Sosyal sermaye, bireylerin ortak çıkarlar etrafında bir araya gelmelerine izin verir ve ortak
ihtiyaçların sağlanması için bireylerin organize olmasına yardımcı olur.
Sosyal sermaye, hem formel kurallar hem de informel kurallar aracılığı ile müeyyidelerin
uygulanmasını sağlar ve toplumsal ihtar ve ikaz mekanizmalarının etkinliğini arttırır.

23. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi &
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Professor Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylul University, Faculty of Economics and Management &
Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org
CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net