Dis Hekimligi 3. Sınıf Bas-Boyun Anatomisi Dersi

1. İ İ İ İOTONOM SİNİR SİSTEMİ
İ İGİRİŞ
Otonom sinir sistemi (systema nervosumOtonom sinir sistemi (systema nervosum
autonomicum) Kalp kası,damarlar ve organların
düz kasları ile ekzokrin bezleri innerve eden sinirdüz kasları ile ekzokrin bezleri innerve eden sinir
sisteminin bir parçasıdır.
İstek dışı çalışan otonom sinir sisteminin merkeziİstek dışı çalışan otonom sinir sisteminin merkezi
hypothalamus’tur.
Hypothalamus’un ön kısmı parasempatikHypothalamus’un ön kısmı parasempatik
fonksiyonla, arka kısmı ise sempatik fonksiyonla
ilgilidirilgilidir
Somatik sinir sistemi medulla spinalis’ten
çıktıktan sonra direkt olarak hedefçıktıktan sonra direkt olarak hedef
organa ulaşır halbuki OSS’ne ait sinirler
ise periferik ganglionda synaps yapar, bu
ganglionlardan çıkan lifler hedef organaganglionlardan çıkan lifler hedef organa
ulaşır.

2. S tik t ö l SSS i i dSomatik motor nöronlar, SSS içinde
medulla spinalis’in columnamedulla spinalis in columna
anterior’larında ve kranial sinirlerinanterior larında ve kranial sinirlerin
motor nucleus’larında bulunur.
Bu nöronlara ait aksonlar direkt olarak
ilgili kasları innerve eder.

3. sempatik parasempatik sempatikmp
fright
fli htfi ht flightfight
ejaculate
Parasempatik cevaplar
l l k i l d ki bi d ği ikliklgenel olarak iç organlardaki bir değişiklikle,
Sempatik cevaplar ise
çevrede oluşan bir dış değişiklik sonucuçevrede oluşan bir dış değişiklik sonucu
başlatılırlar.

4. OSS’de ise beyin sapında ve medulla spinalis’in T1-L2OSS de ise beyin sapında ve medulla spinalis in T1 L2
segmentleri ile S2-S4 segmentlerinde presinaptik nöronlar
yer alır.
Presinaptik nöronların aksonları hedef organa ulaşmadan
önce SSS’nin dışında bulunan otonomik ganglionlardaki
postsinaptik nöronlar ile sinaps yapar.
Postsinaptik nöronların aksonları ise hedef organı innerve
deder.
Çıkış merkezlerinin bulunduğu yerlere göre parasempatikler
craniosacral,sempatikler ise thoracolumbal olarak
isimlendirilir.
Bu iki sistem birbirlerine ters olarak çalışırlar.
Sempatik nöronlar medulla spinalis’in T1-L3 segmentleri
arasındaki nucleus intermediolateralis ’te yer alırarasındaki nucleus intermediolateralis te yer alır.
Parasempatik nöronlar ise 3,7,9,10.kranial sinirlerin beyin
sapındaki parasempatik nucleus’larında ve medulla
spinalis’in S2-S4 segmentleri arasındaki nucleusspinalis in S2-S4 segmentleri arasındaki nucleus
intermediomedialis ’te bulunur.
Hem sempatik,hem de parasempatik nöronların lifleri hedef
organlarına ulaşmadan önce mutlaka MSS dışında yer alan
bi li d i lbir ara ganglionda sinaps yaparlar.
Bu nedenle sempatik ve parasempatik nöronlaraBu nedenle sempatik ve parasempatik nöronlara
presinaptik nöron ismi de verilir.p p

5. Ancak ter bezleri sempatik sistem tarafından innerve
edilmelerine karşın, postsinaptik nöron ile hedef
organ arasında açığa çıkan nörotransmitter madde
asetilkolin ’dir .

6. Sempatik nöronlardan çıkan lifler spinal sinirin önSempatik nöronlardan çıkan lifler spinal sinirin ön
köklerinden medulla spinalis’i terk ederek spinal sinirin
yapısına katılır.
Bu lifler ramus communicans albus içerisinde
vertebraların her iki tarafında bulunan truncus
sympathicus’a geçer.

7. Ya truncus sympatheticus’a bağlandığı yerde bulunan
paravertebral ganglionda (ggl. trunci sympathici) sinaps
yapar,yapar,
Ya truncus sympatheticus’da aşağı veya yukarı doğru
seyrederek başka bir paravertebral ganglionda sinaps yapar
Veya truncus sympatheticus’dan sinaps yapmadan geçip,Veya truncus sympatheticus dan sinaps yapmadan geçip,
n.splanchnicus adı ile göğüs, karın ve pelvis boşluğunda
b l l k ’l d ki t b l tik li dbulunan pleksus’lardaki prevertebral sempatik ganglionda
sinaps yapar
Ramus communicans albus’lar sadece T1 - L2
segmentler arasında bulunursegmentler arasında bulunur
Sinapsdan sonra postganglionik sempatik lifler olarakSinapsdan sonra postganglionik sempatik lifler olarak
hedef organa gider

8. Paravertebral ganglionlardan medulla spinalis’in tümParavertebral ganglionlardan medulla spinalis in tüm
segmentlerinde ramus communicans griseus adı
verilen postganglionik sempatik liflerin oluşturduğu bir
bağlantı daha gözükürbağlantı daha gözükür
Bu lifler spinal sinirlere katılıp segmental olarak deridekiBu lifler, spinal sinirlere katılıp segmental olarak derideki
kan damarları,ter bezleri ve kıl köklerindeki m. errector
piliye gider

10. Truncus sympathicusTruncus sympathicusTruncus sympathicusTruncus sympathicus
Basis cranii’den koksikse kadar uzanan ve 22 - 23
çift gangliondan oluşmuş zincire trunci sympathici
(ggl. paravertebrales) adı verilir
Columna vertebralis’in her iki yanında uzanırColumna vertebralis in her iki yanında uzanır
İki taraf truncus’u, coccyx’de birbirine yaklaşarak
li i d il t k bi li d bi l iganglion impar denilen tek bir ganglionda birleşir
Cervical ve sacral bölgedeki ganglionlar gelişme sırasında
birleşerek daha büyük ganglionları oluştururlar
Bunların 3’ü servikal bölgede 10 - 12’si torakal bölgede 4 –5 ’iBunların 3 ü servikal bölgede 10 12 si torakal bölgede, 4 5 i
lumbar bölgede ve geri kalanı da değişen miktarlarda (genellikle 4 -
5) k l böl d b l5) sakral bölgede bulunur
Bu nedenle preganglionik sempatik lifler, sadece torakal ve
lumbar seviyelerde ramus communicans albus olarak truncus
sympathicus’a bağlanıry p ğ
Torakal seviyelerdeki liflerin bir kısmı sinaps yapmadan yukarı
doğru çıkarak servikal bölgedeki ganglionlara lumbardoğru çıkarak servikal bölgedeki ganglionlara, lumbar
seviyedekilerin bir kısmı da aşağı inerek sakral bölgedeki
ganglionlara ulaşır
Ggl. prevertebrales
Paravertebral ganglionlarda sinaps yapmadan geçen
preganglionik sempatik lifler, preveretbral ganglionlarda
sinaps yaparlar
Prevertebral ganglionlara giden bu sinirlere splanknik
sinirler adı verilirsinirler adı verilir
Bunlar karın boşluğundaki ganglionlardır

11. Ggl. cervicale superiusg p
1-Ganglion cervicale superius:
Paravertebral ganglionların en
büyüğüdür. C1 - 4 ‘e karşılık gelen ilk
4 ganglionun birleşmesi ile meydana
gelmiştirgelmiştir
C2 - 3 vertebralar seviyesinde m.
longus colli’yi örten fascia
prevertebralis ile vagina carotica
arasında bulunan bağ dokusu içinde
yer alıryer alır

12. G li i lGanglion cervicale
superius
Önemli dallarıÖnemli dalları
1- n. caroticus internus
2- nn. cardiaci : 2 - 3 dal olarak gangliondan çıkarlar, plexusg g ç , p
cardiacus profundus’a katılırlar
3- a. carotis externa ve dalları çevresinde seyreden dalları,
arterin dağıldığı alanlarda dağılır Örneğin, A. facialis
çevresinde ganglion submandibulare’ye, a.meningea
media çevresinde de ganglion oticum’a gider

13. i in. caroticus internus
n cardiacusn. cardiacus
cervicalis superior
Lezyonunda Horner sendromuLezyonunda Horner sendromu
ortaya çıkary ç
Ganglion cervicale medium
Ganglion cervicale medium:
Boyun bölgesindeki 3 ganglionun
en küçüğüdürç ğ
C5 - 6 ‘ya karşılık gelir
Cartilago cricoidea (C6 Vertebra)Cartilago cricoidea (C6 Vertebra)
seviyesindedir

14. Ganglion cervicale
medium
Ganglion cervicaleg
medium
önemli dallarıönemli dallarıönemli dallarıönemli dalları
1- n. cardiacus cervicalis medius;
kalbe giden en kalın sempatik daldır,
plexus cardiacus profundus’a gider
2- trachea ve oesophageus’a giden
dallardallar
3- a. thyroidea inferior çevresinde
d d ll l d l th idseyreden dallar, glandula thyroidea
ve parathyroidea’ya gider
4- ganglion cervicothoracicum’a
giden bağlantı dallarıg ğ
Bu dallardan birisi aşağı iner ve a. subclavia’nın
I parçasının önce önünden sonra altından ve arkasındanI.parçasının önce önünden, sonra altından ve arkasından
geçip yukarı doğru çıkarak ganglion cervicothoracicum’a
bağlanır
Bu dala ansa subclavia (Vieusen) adı verilir
Ansa subclavia’nın n. phrenicus ile bağlantıları vardır

15. Ganglion cervicale
medium
AnsaAnsa
subclavia
Ganglion
cervicothoracicum
(ganglion stellatum)
GanglionGanglion cervicalecervicale inferiorinferiorGanglionGanglion cervicalecervicale inferiorinferior
((ganglionganglion cervicothoracicumcervicothoracicum =stellatstellat ganglionganglion))
C7 vertebra seviyesinde, a. vertebralis’in arkasında ve m. longus
colli’nin üzerindedircolli nin üzerindedir
Genellikle 1. torakal ganglion ile birleşmiş durumdadır ve bu
yüzden ganglion cervicothoracicum adını alır
Nadiren birleşmez ve bu durumda ganglion cervicale inferius adı
ile anılır
Ganglion
cervicothoracicum
(ganglion stellatum)
(C7-8,T1)
Ganglion cervicale
inferius (C7-8)

16. G liGanglion
cervicothoracicum
(ganglion stellatum)(ganglion stellatum)
Önemli dalları:Önemli dalları:
1- n. cardiacus cervicalis inferior; Plexus cardiacus profundus’a1 n. cardiacus cervicalis inferior; Plexus cardiacus profundus a
gider.
2- a. vertebralis ve a. subclavia çevresinde seyrederek bu
arterlerin dağıldığı alanlara sempatik etkiyi taşır.
n. cardiacus
cervicalis inferior

17. Pars cephalicaPars cephalica
n. caroticus internus tarafından oluşturulur
n. caroticus internus, ganglion cervicale superior’daki
postganglionik sempatik liflerce oluşturulur, ganglionun
üst ucundan çıkar ve a carotis interna ile birlikte onunüst ucundan çıkar ve a. carotis interna ile birlikte onun
arkasında olarak canalis caroticus’a girerg
damar etrafında plexus caroticus internus denilen birdamar etrafında plexus caroticus internus denilen bir
pleksus yapar

19. P th liPars thoracalis
Thoracal spinal sinir sayısında ganglion bulunurThoracal spinal sinir sayısında ganglion bulunur
Bütün ganglionlar, her iki ramus communicans’a da sahiptirg g , p
Göğüs bölümünün truncus sympatheticus’u pleura costalis’in
arkasında seyreder ve interkostal damarları önden çaprazlar
Aşağıya doğru inerek diafragma’nın crus’ları arasından geçip,
karın boşluğuna gelir
Ganglion
thoracicum
Ü t 4 t b l li l li ik tikÜst 4 paravertebral gangliona gelen preganglionik sempatik
liflerin bir kısmı sinaps yapmayıp truncus sympatheticusliflerin bir kısmı sinaps yapmayıp truncus sympatheticus
içinde yukarı doğru yükselerek boyun bölgesindekiç y ğ y y g
ganglionlarda sinaps yapar

20. Son 6 yada 7 paravertebral gangliona gelen preganglionik
sempatik liflerin bir kısmıda benzer şekilde aşağı ve dışa
doğru n splanchnicus adı ile uzanarak karın boşluğundakidoğru n. splanchnicus adı ile uzanarak karın boşluğundaki
organların yakınında yer alan prevertebral ganglionlardaorganların yakınında yer alan prevertebral ganglionlarda
sinaps yapar
n splanchnicus major:n. splanchnicus major:
T5 - T9 ganglionlardan çıkan preganglionik sempatikT5 T9 ganglionlardan çıkan preganglionik sempatik
liflerce oluşturulur. Diafragma’nın crus’undan geçip,
başlıca ganglion coeliacum’da olmak üzere, kısmen
ganglion aorticorenale’de ve glandulag g g
suprarenalis’deki kromaffin hücrelerde sonlanır

21. n. splanchnicus minor:p
T10 - T11 ganglionlardan çıkan preganglionik sempatik
liflerce oluşturulur ve ganglion aorticorenale’ye gelir
n. splanchnicus imus (n. renalis):n. splanchnicus imus (n. renalis):
T12 paravertebral gangliondan çıkan preganglionik
sempatik liflerce oluşturulur ve ganglion renale’ye
gelir
Visceral dallar
Bu dallar, plexus cardiacus, plexus oesophageus, plexus
pulmonalis ve plexus aorticus’a giderpulmonalis ve plexus aorticus a gider
Plexus cardiacus’a gidenler, ilk 5 torakal paravertebral
gangliondangangliondan
Plexus oesophageus ve plexus pulmonalis’e gidenler, 2.
3 ve 4 torakal paravertebral ganglionlardan3. ve 4. torakal paravertebral ganglionlardan
Plexus aorticus’a gidenler ise son 5 torakal paravertebral
li d k lgangliondan çıkarlar

22. Pars abdominalis (lumbalis):
Genellikle 4 yada 5 paravertebral
ganglion içerirganglion içerir
M. psoas major’un medial kenarı
boyunca bulunur
Sağ tarafta v. cava inferior, solda iseğ ,
nodi lymphatici aortici laterales ile
ö tülüdüörtülüdür
Lumbal parçadan çıkan dallar:Lumbal parçadan çıkan dallar:
nn. splanchnici lumbales:
Genellikle 4 tanedir
Aşağı doğru seyrederekAşağı doğru seyrederek
plexus coeliacus,
plexus intermesentericus (plexus
aorticus abdominalis))
plexus hypogastricus superior’a
k t l lkatılırlar

23. Pars pelvica:Pars pelvica:
Sacrum’un ön yüzünde, foramina sacralia pelvina’nın önSacrum un ön yüzünde, foramina sacralia pelvina nın ön
tarafında bulunur
4 yada 5 gangliondan oluşur
Aşağıda, orta hatta iki tarafın sempatik zinciri koksiks’in
önünde yer alan ganglion impar’da birleşerek sonlanır
Ganglion
iimpar

26. Segmental sempatik innervasyon
T1 - 5 -------- Orbita-Baş - boyun, Kalp,
T2 - 4 ------- Akciğerler ve bronchus’lar
T2 - 5 ------- Üst ekstremiteT2 - 5 ------- Üst ekstremite
T4 - 6 ---- Özofagus
T6 - 10 ------ Mide, Pankreas, Dalak
T7 - 9 ------- Karaciğer, Safra kesesi,
T8 - L1 ----- Böbrek üstü bezi,
T9 - 10 ------ Ince bağırsakT9 10 Ince bağırsak
T10 - 11 -- --- Testis ve ovaryum,
T10 - L1 ----- Böbrek, Tuba uterina
T10 L2 Alt k t itT10 - L2 ---- Alt ekstremite
T11 - 12 ----- Epididymis, Ductus deferens, Vesicula seminalis,
T11 - L1 ----- Flexura coli sinistra’ya kadar kalın bağırsaklar, Prostat,y ğ , ,
Pars prostatica urethra,
T11 - L2 ---- Mesane, Ureter
T12 L1 UterusT12 - L1 ----- Uterus
L1 - 2 --------- Flexura coli sinistra’dan rektum’a kadar kalın bağırsaklar
PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİPARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ
PARS PARASYMPATHETICAPARS PARASYMPATHETICA
Parasempatik sistem
* Vücudun dinlenme döneminde
ü d kvücudu koruyucu
* Anabolik
* Enerji kullanımını azaltıcıj
* Dinlendirici etki oluşturur.
* Kranial bölüm retinayı fazla ışıktan
korurkorur
* Kalbi yavaşlatarak dinlenmesini
sağlar
* id k k l b k* Mide ve tükrük salgısını ve barsak
hareketlerini arttırarak rahat bir
sindirim sağlarsindirim sağlar

27. Parasempatik sistemin merkezi hypothalamus’un önp yp
kısmıdır
Hem beyin sakında hem de medulla spinalis’de merkezi
bulunduğundan kranio-sakral sistem de denirbulunduğundan kranio-sakral sistem de denir
Beyin sapındaki merkez, III, VII, IXIII, VII, IX ve X.X. kranial sinirlerin
tik ki d kl idi B l l il ili d 4parasempatik çekirdekleridir Bunlarla ilgili de 4
paraganglion vardırparaganglion vardır
Medulla spinalis’deki merkez ise S2S2--S4S4 segmentlerdirMedulla spinalis deki merkez ise S2S2--S4S4. segmentlerdir
P i li ’ it tik kl l
•Nucleus nervi oculomotorii’nin nuclei viscerales’i
Pars cranialis’e ait parasempatik nukleuslar
•Nucleus nervi oculomotorii nin nuclei viscerales i
•Nucleus salivatorius superior
•Nucleus salivatorius inferior
•Nucleus dorsalis nervi vagi

29. Ganglion ciliare: (III)
Orbita içinde yer alan dört köşeli 4 kenarlı küçük, pembe - gri
renkli bir gangliondurrenkli bir gangliondur
Uzunluğu 2 mm kadardır
N.opticus ile m.rectus lateralis arasında, a. ophtalmica’nın
lateralinde gevşek yağ dokusu içinde yer alırlateralinde, gevşek yağ dokusu içinde yer alır
Fissura orbitalis superiorun 8 mm kadar ön tarafındadır
Ganglion ciliare’den çıkan parasempatik lifler m.ciliaris’i
ve m.sphincter pupillae’yı inerve eder.ve m.sphincter pupillae yı inerve eder.
M.sphincter pupilla, pupilla’yı daraltıp, m.ciliaris ise lens’i
kalınlaştırarak akomodasyonda rol oynarlar.

30. Ganglion ciliare’nin parasempatik sempatik ve duyu olarakGanglion ciliare nin parasempatik, sempatik ve duyu olarak
3 kökü vardır
• Parasempatik kökünü Edinger - Westphal çekirdeğinden
çıkan lifler yapar.çıkan lifler yapar.
• Sempatik kökünü, plexus caroticus internus’dan gelen
lifllifler yapar.
• Duyu kökünü ise, n. ophthalmicus’un n.nasociliaris dalına
bağlanan r. communicans yapar
Radix sensoria
ili in. nasociliaris
n. oculomotorius
RadixRadix
symphatetica
Radix
parasymphateticaparasymphatetica
Ganglion pterygopalatinum: (VII)
Fossa pterygopalatinum’da yerleşmiş oval pembe gri renkli
en büyük parasempatik gangliondur
N.maxillaris’in hemen altında bulunur Ganglion
pterygopalatinum’dan çıkan parasempatik lifler gözyaşı
b i i d k b k d ki b l i i dbezini,damak ve burun mukozasındaki bezleri innerve eder.

31. Nuc.salivatorius superior’dan N. petrosus majorp p j
içinde preganglionik parasempatik lifler gelir ve
postganglionik lifler glandula lacrimalis’e ulaşırp g g g ş
Ayrıca nazal ve palatin bezlere de parasempatik uyarıyı
taşır.
N petrosus profundus içinde taşınan postganglionikN. petrosus profundus içinde taşınan postganglionik
sempatik lifler ise, ganglion pterygopalatinum’dan sinapsp , g g p yg p p
yapmadan geçer ve n. maxillaris’in dallarına katılarak,
burun boşluğu ile damak mukozasına ve lakrimal beze
gider

32. GanglionGanglion submandibularesubmandibulare: (VII): (VII)GanglionGanglion submandibularesubmandibulare: (VII): (VII)
Üç köşeli veya iğ biçiminde n. lingualis ile gl.
submandibulare arasında yer alır Ganglionsubmandibulare arasında yer alır Ganglion
submandibulare’den çıkan parasempatik lifler dil altı ve
l ükü ük b l i i i dçene altı tükürük bezlerini innerve eder.
Nuc salivatorius superior’dan chorda tympani ileNuc.salivatorius superior dan chorda tympani ile
gelen preganglionik parasempatik lifler,g p g g p p
postganglionik parasempatik lifler olarak
gangliondan çıkar ve glandula submandibularis ve
sublingualis’e gider

33. GanglionGanglion oticumoticum: (IX): (IX)GanglionGanglion oticumoticum: (IX): (IX)
Fossa infratemporalis’de, foramen ovale’nin hemen altında,p
yıldız veya oval şekilli, gri-pembe renkli bir gangliondur
Dış tarafında n. mandibularis, iç tarafında m. tensor veli
palatini ve arka tarafında da a. meningea media ile
komşudur
G li ti ’d k lifl i ti b i i iGanglion oticum’dan çıkan lifler ise parotis bezini innerve
edereder.

34. Nucleus salivatorius inferior’dan N petrosusNucleus salivatorius inferior dan N. petrosus
minor ile gangliona gelen preganglionik
parasempatik lifler postganglionik parasempatikparasempatik lifler, postganglionik parasempatik
lifler olarak gangliondan çıkar ve parotis bezine
gidergider
GlomusGlomus caroticumcaroticum: ( I X: ( I X X )X )GlomusGlomus caroticumcaroticum: ( I X: ( I X--X )X )
GlomusGlomus aorticumaorticum ( X )( X )GlomusGlomus aorticumaorticum ( X )( X )
Bu ganglionlar kan basıncının düzenlenmesindeg g
rol oynarlar.

35. 10.kranial sinire ait presinaptik parasempatik liflerin sinaps
yaptığı özel bir ganglion yoktur.
Bu sinire ait olan presinaptik parasempatik lifler n vagus içindeBu sinire ait olan presinaptik parasempatik lifler n.vagus içinde
taşınarak göğüs ve karın boşluğunda yer alan previsseral
pleksuslara katılır ve inerve ettiği organların duvarındaki
intramural ganglionlarda sinaps yapar.g g p y p
Bu pleksuslardan çıkan parasempatik lifler tüm göğüs içi
organları,sindirim kanalı başlangıcından itibaren flexura coli
sinistra’ya kadar olan kısımları ,karaciğer,y , ğ ,
pankreas,böbrek,dalak,böbrek üstü bezleri ve ovarium ’ların
parasempatik inervasyonunu sağlar.
Bu merkezlerden çıkan presinaptik parasempatik lifler medulla
i li ’i ö kökl d t k d k i l i i k t l l ispinalis’i ön köklerden terk ederek spinal sinire katılır ve pelvis
içi previsseral pleksuslara karışıriçi previsseral pleksuslara karışır.
Parasempatik sistemin sacral parçasına ait olan sinirler flexuraParasempatik sistemin sacral parçasına ait olan sinirler flexura
coli sinistra’dan sonra gelen sindirim sistemi parçaları,mesane,
ductus deferens, ductus ejaculatorius,
prostat,gl.bulbourethralis,uterus ve vagina’yı inerve eder.

36. Horner’s sendromu
“bas ve boyununbas ve boyunun
sempatik
innervasyonununinnervasyonunun
kesintiye uğraması”
Neden olur
Klinik Bulgular
Lezyon tarafında
Üst göz kapağının kısmiÜst göz kapağının kısmi
düşüklüğü
Pupil kontraksiyonup y
Sıcak ve kırmızı yüz
Kanlı gözKanlı göz
Kuru yüz