Во текот на 2021 година Каталист Балканс го следеше известувањето на медиумите за домашната, индивидуалната и корпоративната филантропија како и филантропските активности на дијаспората од Северна Македонија. Оваа брошура дава преглед на клучните статистички наоди од ова истражување.

1. 2021
ИЗВЕШТАЈ ЗА
СОСТОЈБАТА НА
ФИЛАНТРОПИЈАТА
Август, 2022
Белград
со поддршка

2. Вовед ......................................................................................................
Содржина ..............................................................................................
Преглед на донаторските практики во 2021 .....................................
· Вкупно забележани Донации ........................................................
· Теми на Донирање .........................................................................
· Структура на Донатори ................................................................
· Структура на Приматели ..............................................................
· Структура на Крајни Корисници ..................................................
· Тип на Донации ..............................................................................
Примери на значајни донации ...........................................................
Медиумска покриеност .......................................................................
Анекс ......................................................................................................
· Методологија .................................................................................
· Речник ............................................................................................
· Трендови на донирање ..................................................................
1
3
5
5
11
14
16
18
19
22
24
26
26
28
30
Табела на содржина

3. 1
Вовед
Извештајот за состојбата на филантропијата во Северна Македонија 2021
година претставува единствен извештај за нивото на донирање во
Северна Македонија, кој дава увид за развојот на филантропијата низ
годините. Catalyst Balkans ја следи филантропската активност во Северна
Македонија од 2013 година. Во последниве години, кризите што се случија
влијаеја на филантропското давање: земјотресот во Албанија, кризата со
КОВИД-19 и од неодамна: шумските пожари и енергетската криза во
Северна Македонија. Како резултат на пандемијата, економијата на
земјата доживеа залет во 2020 година. Поради намалената економска
активност, во истата година БДП се намали за 4,5%1
. Сепак, БДП се зголеми
за 3,9% во 2021 година, бидејќи земјата закрепна од рецесијата2
. И покрај
тешките постпандемиски околности, донаторите во Северна Македонија
останаа активни во нивните хуманитарни напори. Затоа, овој извештај
може да обезбеди добра основа за анализа на ефектот што пандемијата го
имаше врз филантропскиот екосистем.
Како најобјективна мерка за нивото на развој на филантропијата во
Северна Македонија, Извештајот за состојбата на филантропијата во
Северна Македонија 2021 година ги надополнува наодите од слично
истражување. Според World Giving Index од Charity Aid Foundation,
Северна Македонија е на 34 место на светската листа3
на донирање.
Понатаму, според најновиот Глобален Индекс4
на Животна Средина за
филантропија, оценката за поволна средина за донирање во Северна
Македонија е 3,9/5,0. Важно е да се напомене дека двата од овие индекси
се засноваат на податоци од истражувањето, додека извештајот на
Catalyst Balkan го претставува единствениот извештај што не се заснова
на субјективна проценка или самопроценка на филантропските
активности.
1
OECD iLibrary. Impact of COVID-19 in North Macedonia.
https://www.oecd-ilibrary.org/sites/bc8382fc-en/index.html?itemId=/content/component/bc8382fc-en
2
Republic of North Macedonia State Statistical Office. Gross Domestic Product.
https://www.stat.gov.mk/PrikaziSoopstenie_en.aspx?rbrtxt=32
3
Charity Aid Foundation. CAF World Giving Index 2021.
https://www.cafonline.org/docs/default-source/about-us-research/caf_world_giving_index_2022_210922-final.pdf
4
Lilly Family School of Philanthropy. The Global Philanthropy Environment Index
2022.https://scholarworks.iupui.edu/handle/1805/28098

4. На главната содржина на извештајот и претходи резиме од главните
наоди, по што се презентираат три поглавја во извештајот. Првото поглавје
од извештајот го прикажува давањето преку стандардни показатели:
географската и месечната распределба на донирањето, полињата на
донирање, структурата на донаторите, типовите приматели, крајните
корисници, структурата на донациите според начините на донирање, како
и посакуваните ефекти од донирањето. Во второто поглавје се детално
дадени примери на добра практика, а потоа следи поглавје за
медиумското известување на филантропијата. Документот завршува со
анекс кој ја опишува методологијата и листа на дефиниции на
употребените термини, како и трендовите на податоците од претходните
години.
2

5. Содржина
За 2021 година, Catalyst Balkans забележа донации од вкупно 2.520.000
евра, донирани преку 546 уникатни примероци за донации. Ако се
исклучи годината пред тоа, која беше обележана од пандемија со
КОВИД-19 и затоа единствена во однос на највисокиот регистриран износ,
филантропската активност во 2021 година е на највисоко ниво откако
Catalyst Balkans започна да ја следи филантропијата во Северна
Македонија. Во однос на видовите донатори, претходната година беше
одбележана со високо учество на корпоративниот сектор како во
вкупниот број на примероци, така и во донирана сума. Компаниите,
малите и средните претпријатија дадоа повеќе од половина од
донираната сума и околу две третини од сите донации. Учеството на
приватни субјекти (индивидуи што може да се идентификуваат и граѓани
преку масовно-индивидуално донирање) беше нешто помало од
претходната година. Поточно, приватните субјекти учествувале во околу
четвртина од сите случаи на донации. Во однос на донираната сума,
учеството на здруженијата како донатори е зголемено во споредба со
2020 година. Во однос на примателите на донации, државата
(институциите и локалните/националните самоуправи) беа главни во
распределба на поддршката и учествуваа во најголем дел на поделени
донации и донирана сума. Корисниците на услугите на локалната
заедница беа најчесто поддржан тип на корисници, додека најголем дел
од донираниот износ беше наменет за лица со здравствени проблеми. Од
вкупниот број случаи на донации во 2021 година, околу половина беа во
форма на еднократна поддршка – најчесто во форма на залихи и
потрошен материјал.
3

6. Преглед на донаторските
практики во 2021
5
Catalyst Balkans ја следи состојбата на филантропијата во Западен
Балкан од 2013 година, преку мониторинг на медиумите и директна
комуникација со засегнатите страни. Оттогаш, ни дава годишен извештај
за состојбата на филантропијата во Северна Македонија во кој се
претставени собраните и анализирани податоци. За да се процени нивото
на донирање во одредена земја, земени се предвид два индикатора:
бројот на примероци на донации и вредноста на донираната сума.
Додека бројот случаи со донации ја претставува зачестеноста на
филантропската активност, донираната сума служи како квалитативна
проценка на случаите. Со цел да се даде целосен преглед на
филантропската активност во Северна Македонија во 2021 година, ова
поглавје вклучува делови од податоци поделени со следните индикатори:
локација на донирање, време на донирање, теми за донирање, структура
на донатори, приматели и крајните корисници, начините на донирање и
планирани ефекти од донирањето.
Во претходната година евидентирани се вкупно 546 случаи на донации од
кои е остварена донирана сума од 2.250.000 евра. Споредено со
претходната година, ова претставува намалување и на зачестеноста и на
интензитетот на донирањето. Со други зборови, во 2021 година
донираната сума е намалена за 71,8%, додека бројот на примероци е
намален за 44,4%. Сепак, важно е да се земе предвид дека 2020 година
беше одбележана со висока донаторска активност како резултат на
ублажување на негативните ефекти од пандемската криза со КОВИД-19,
па затоа може да се констатира дека донирањето во претходната година
беше на највисоко ниво од 2013 година. Во однос на вкупната донирана
сума во претходната година и бројот на жители, вкупната донирана сума
по жител изнесува 1,2 евра, што е помалку од регионалниот просек.5
Вкупно евидентирано донирање
5
Важно е да се напомене дека оваа бројка се базира на бројот на медиумски извештаи. Од таму, не е целосно јасно
дали пониското ниво на филантропија се должи на пониската медиумска активност или на фактичката состојба на
филантропијата (види Анекс: Методологија).
4

7. Тренд на донирање 2015 - 2021
2015. 2016. 2017. 2018. 2019. 2020. 2021.
Забележана Сума (Милиони)
0.4 €
1.0 €
2.0 €
1.2 €
8.9 €
2.5 €
0.7 €
5

8. 2015. 2016. 2017. 2018. 2019. 2020. 2021.
350
671
581
422
982
546
219
Тренд на донирање 2015 - 2021
Број на Донаторски Случаи
6

9. Географска дистрибуција на давање
Врз основа на географската дистрибуција, донирањето во Северна
Македонија може да се набљудува како број на случаи на донации
насочени кон секој регион. Во оваа смисла, најголем дел од донирањето
беше насочено кон Скопскиот регион, што се очекува бидејќи е главен
град и политички и економски центар на Северна Македонија. Поради
ефектот на големината на населението, важно е да се земе бројот на
примероци на донации во однос на бројот на жители. Според тоа,
регионалната распределба на донирањето е претставена како број на
примероци на донации на 100.000 жители. Имајќи го ова во предвид,
најголем број случаи на донации се насочени кон Скопје (41,8 случаи на
донации на 100.000 жители), а потоа следи Вардарскиот регион (41,1
случаи на донации на 100.000 жители).
Регионална Мапа на С. Македонија
Број на Случаи на Донации за 100,000 Жители
25.8 – 30.1
30.2 – 41.8
13.8 – 25.7
<13.9
7
Полошки регион
Скопски регион
Североисточен
регион
Источен регион
Југоисточен
регион
Вардарски регион
Пелагониски регион
Југозападен
регион

10. Месечна распределба на донирање
Помеѓу потребите за други мотиви, активноста на донаторите може да
биде условена и со годишни циклуси. Според месечната распределба на
донирањето, најголем дел од случаите на донации е забележан во
Декември. Со оглед на тоа што Декември е месец на празници на крајот
на годината, ова се очекува, бидејќи среде празниците се случуваат
голем број филантропски акции. Ваквите акции најчесто вклучуваат
делење на пакети со подароци за деца од социјално загрозени семејства,
што беше случај и во 2021 година. Поголем удел на донации е забележан
и во Април, поради тоа што е месец во кој се одржуваат верските
празници.
8

11. Број на Донаторски Случаи
Јануари Февруари Март Април Мај Јуни Јули Август Септември Октомври Ноември Декември
8.0%
5.7%
5.1%
4.4%
13.0%
7.1%
7.7% 7.5%
3.5%
5.9%
20.7%
11.4%
9

12. Иако донаторската активност за другите главни теми, кои беа помалку
поддржани во пандемската6
година се зголеми во 2021, КОВИД-19 остана
најмногу поддржана тема и во однос на зачестеноста и по интензитетот
на донирањето. Поточно, 16% од сите случаи и 32% од вкупната донирана
сума биле наменети за ублажување на негативните ефекти од кризата со
КОВИД-19. Во споредба со другите земји во регионот, ваквата состојба е
специфична само за Северна Македонија. Слична фреквенција на
донирање е забележана и за поддршка на маргинализираните групи,
вклучувајќи лица со попреченост, деца без родителска грижа, самохрани
родители, стари лица, малцинства и други. Овие случаи на донации
најчесто беа иницирани од корпоративниот сектор. Проект кој собра
голем број корпоративни донатори беше кампањата „Нула глад“, која ја
спроведоа општина Центар и МК Банка за храна, при што беа поделени
пакети со храна и средства за хигиена на социјално загрозените
семејства.
Донациите за здравствена заштита учествуваа со 10% од сите случаи на
донации и остварија 18% од донираната сума. Најчесто овие донации беа
во вид на опрема наменета за здравствените установи. Еден од таквите
придонеси беше донацијата на 1.500 душеци од Comodita Home на
Универзитетската клиника за државна кардиохирургија во Скопје.
Сезонското дарување привлече поголемо внимание од донаторите во
споредба со претходната година. Во споредба со претходната година,
учеството на случаите за теми кои беа помалку поддржани низ годините
бележи зголемување. Меѓу нив, темите што се истакнаа во 2021 година
беа: спорт, животна средина и справување со вонредни состојби, додека
другите имаа удел од помалку од 3% од сите случаи. Зголемување на
донациите за справување со вонредни состојби е резултат на голем број
акции за помош во гаснењето на пожарите низ провинциите и за
поддршка на граѓаните погодени од овие катастрофи.
Теми на донирање
6
Терминот „пандемска година“ се однесува на 2020 година, иако пандемијата со КОВИД-19 ја одбележа и 2021
година.
10

13. КОВИД-19 15.8%
8.8%
Поддршка на
Маргинилизираните
Групи
15.2%
Сезонски Донации 13.9%
Образование 13.4%
Здравствена грижа 10.4%
Намалување на
сиромаштија
7.9%
Спорт 6.2%
Животна Средина 4.9%
Справување со
итни ситуации
3.5%
Друго
Теми на Донирање
Процент на Донирани Инстанци
11

14. Теми на Донирање - Други
Процент на Донирани Инстанци
Јавна
Инфраструктура
2.4%
0.2%
Култура и Уметност 1.5%
Религиозни
Активности 0.7%
Економски Развој 0.5%
Благосостојба на
Животните 0.5%
Социјално
Претприемништво
Мешано 0.2%
Човекови Права 0.2%
Друго 0.1%
12

15. Структура на Донатори
Споредбено со претходната година, распределбата на видовите
донатори во вкупниот број на инстанци на донации нема значителни
промени. Корпоративниот сектор остана примарен тип на донатори, како
во однос на зачестеноста на донирањето, така и во однос на донираната
сума. Поточно, компаниите, малите и средните претпријатија иницираа
околу две третини од сите случаи и генерираа повеќе од половина од
вкупната донирана сума. Најголем дел од корпоративните донации се од
компании, додека малите и средните претпријатија имаат намалување
на зачестеноста на поддршката во однос на 2020 година.
Приватните субјекти (индивидуи што може да се идентификуваат и
граѓани преку масовно-индивидуално донирање) учествуваа во околу
четвртина од сите случаи на донации, што е нешто помалку во споредба
со претходната година. Додека државата беше примарен примател на
корпоративниот сектор, приватните субјекти главно ги насочуваа своите
донации или директно на поединци и семејства или преку работата на
непрофитните организации. Од друга страна, забележана е поголема
фреквенција на поддршка од здруженијата, кои беа фокусирани на
управувањето со вонредни состојби во услови на шумски пожари низ
државата, како и на ублажување на негативните ефекти од пандемијата.
Некои од здруженијата чии активности се истакнаа во 2021 година беа
Црвен Крст Македонија, Лајонс Дистрикт 132 Македонија, Ротари Клуб
Кочани Виница, Ротаракт Клуб Широк Сокак Битола и други.
13

16. Структура на Донатори
Процент на Донирани Инстанци
Корпоративниот
Сектор
65.9%
0.6%
Граѓани
(Донации од Група
поедници)
19.8%
Поединци 6.2%
ГОО / Здруженија 5.3%
Приватни Фондации 2.2%
Мешовити Донатори
14

17. Структура на Приматели
Catalyst Balkans ги категоризира главните типови на приматели на
донации во следните групи: непрофитни организации, институции,
локални и национални власти и поединци и семејства. Додека државата
(институциите и локалните и националните власти) и непрофитните
организации служат како канал за дистрибуција на поддршката,
поединците и семејствата го претставуваат крајниот корисник на
донациите. Во 2021 година, најголем дел од донирањето беше насочено
кон државата (институциите и локалните и националните власти).
Институциите имаа удел од околу една третина од сите случаи на
донации и донираната сума. Најголема фреквенција од овие донации беа
наменети за опрема за здравствени установи или образовни установи.
Додека институциите имаа нешто поголема вклученост во споредба со
претходната година, локалните и националните власти имаа
намалување.
Додека давањето за државата беше главно насочено кон здравствени
цели, непрофитните организации останаа главниот канал за поддршка на
маргинализираните групи. Непрофитниот сектор се фокусираше на
обезбедување еднократна поддршка, како што е дистибуцијата на
хуманитарни пакети до социјално загрозените семејства. Се истакнаа
активностите на голем број домашни здруженија, од кои некои беа СОС
Детско село Македонија, Здружение Банка за храна Македонија, Детска
амбасада за сите деца во светот Прилеп, Здружение 4У Скопје и други.
15

18. Структура на Приматели
Процент на Донирани Инстанци
Институции 32.8%
Непрофитни
Организации 28.9%
Поединец
/ Фамилија 24.7%
Локална
/ Национална Власт 11.2%
Други 2.4%
16

19. Структура на Крајните Корисници
Во 2021 година, најголем дел од случаите на донации беа наменети за
корисници на услуги во локалната заедница, додека најголем процент од
донираниот износ беше наменет за лица со здравствени проблеми.
Донациите наменети за корисниците на услуги од локалната заедница
главно беа во форма на залихи и потрошен материјал или опрема
наменета за поддршка на образованието и спортот. Големо учество во
овие случаи на донации имаше и корпоративниот сектор. Еден од таквите
примери е компанијата Кожувчанка, која ги поддржа домашните
спортски друштва низ државата со донации во вредност од околу 84.000
евра. Во однос на вредноста на донациите, поддршката за лицата со
здравствени проблеми оствари 42% од вкупната донирана сума, како
резултат на донации во форма на медицинска опрема за здравствените
установи.
Во споредба со претходната година, учеството на донации за лицата со
економска потреба е намалено. Во случаите на донации наменети за
поддршка на лица со економска потреба, приватните субјекти (поединци
и граѓани – преку масовни-индивидуални донации) имаа поголема
вклученост отколку од другите главни групи корисници. Фреквенцијата на
донирање на други поретко поддржани корисници е нешто зголемена во
споредба со претходната година, најмногу кон децата без родителска
грижа, жените и децата кои преживеале насилство и општата популација.
17

20. Корисници на
Локалните Услуги
на Заедницата
37.1%
3.1%
Лица со Економски
Потреби 23.8%
Лица си Здравствени
Проблеми
14.9%
Лица со
Попречености
7.7%
Деца без Родителска
Грижа 5.7%
Општа Популација
Жртви на Насилство 1.5%
Талентирана
Младина
1.3%
Други 4.9%
Структура на Крајни Корисници
Процент на Донирани Инстанци
18

21. Тип на Донации
Покрај категориите: типови донатори, приматели и корисници, Catalyst
Balkans ги категоризира донациите според начинот на финансирање.
Важно е да се разграничи планираниот ефект што донацијата го има врз
одредени прашања за кои таа има за цел да помогне. Според тоа,
донациите ги категоризираме како еднократни или долгорочни. Додека
еднократните донации имаат краткорочен ефект, долгорочната поддршка
претставуваат донации кои треба да дадат стратешки решенија за
проблемите на корисниците.
Во споредба со минатата годината забележано е мало намалување на
уделот на случаите на донации кои се направени преку директни
донации, сепак, тој останува најистакнат начин на дарување во 2021
година. Донирањето преку кампањи за собирање средства имаше
зголемување во однос на 2020 година, а учествуваше во повеќе од една
четвртина од сите случаи на донации. Најголем дел од директните
донации е остварен за ублажување на негативните ефекти од кризата со
КОВИД-19, а најголем процент од кампањите се иницирани за сезонско
донирање.
Во однос на вредноста на донациите, зголемување е забележано во
процентот на донации остварени преку конкурси. Сите евидентирани
случаи на донации собрани преку конкурси беа во форма на стипендии.
Донаторски примери кои вклучија стипендија кои се истакнаа беа
конкурсите иницирани од Рудникот за олово и цинк САСА, Фондацијата
Атанас Близнакоф, Фондацијата Леорон, Фондацијата Трајче Муакетов и
други.
Начини на донирање
19

22. Директни Донации 69.6%
0.7%
Кампањи / Повици 27.8%
Настани:
Спортски Настани 0.2%
Настани:
Изложба / Саем 0.2%
Настани:
Вечера / Ручек 0.2%
Настани: Друго
Натпревари 1.3%
Начини на Донирање
Процент на Донирани Инстанци
20

23. Донаторите од дијаспората донираа стипендии
Во текот на 2021 година евидентирани се околу 700.000 евра
донации од донатори од дијаспората. Еден од примерите што се
истакна беше стратешката инвестиција во образованието од
Фондацијата Атанас Близнакоф, која додели 135 стипендии за
студенти во академската 2021/2022 година на Универзитетот во
Скопје. Изборот на кандидати за стипендии беше спроведен преку
платформата што ја обезбеди организацијата Македонија 2025.
Телекомуникациската компанија обезбеди бесплатни
предавања за безбедноста на интернет
Компанијата А1 Македонија реализираше иновативна едукативна
програма „Интернетот не е само игра. Кликајте Безбедно!“ за
едукација на четвртоодделенците како да ги заштитат своите лични
податоци на интернет. Иницијативата беше спроведена во
соработка со Министерството за образование и наука. Многу од
вработените придонесоа за проектот на доброволна основа преку
спроведување на предавањата. Во текот на проектот се одржаа
осум работилници во неколку градови низ државата и на часовите
присуствуваа повеќе од 2.500 деца.
Примери на назначени донации
Корпоративниот сектор инвестираше во образованието
Октагон Прима донираше паметни клупи наменети за училишниот
двор на основното училиште Јоаким Крчовски во Крива Паланка.
Паметните маси вклучуваа соларни панели, USB портови, бесплатен
безжичен интернет, сензори за мерење на влажност, температура
на воздухот и конзистентност на CO2.
21

24. Донаторите ја продолжија борбата против
пандемијата со КОВИД-19
Меѓу донациите за борба против пандемијата со КОВИД-19, некои од
случаите кои се истакнаа ја вклучуваат донацијата на DM Drogerie
Markt од 50 пумпи за инфузија за Универзитетската клиника за
инфективни болести и фебрилни состојби во Скопје, како и
придонесот на Фондацијата Вла-Добро, која опфати 25 медицински
душеци заедно со водоотпорни и редовни чаршафи за инфективното
одделение при Клиничката Болница во Битола. За оваа цел,
пејачката Бебе Реџа донираше 10.000 евра за болницата Дибра,
преку кампањата за собирање средства иницирана од
Организацијата на заедницата Дибра.
Донатори од Австрија инвестираа во нивното родно
село
Група донатори кои живеат во Австрија донираа 80.000 евра
наменети за изградба на фудбалско игралиште во нивното родно
село Гарани, Кичево. Теренот ќе биде покриен со вештачка трева и ќе
биде опремен со рефлектори.
Иницирана акција за поддршка на деца без
родителска грижа
По повод Светскиот ден на хуманитарната помош, Нептун
Македонија и СОС Детските села Македонија ја иницираа
хуманитарната кампања „Заедно донираме повеќе“. Граѓаните
имаа шанса да придонесат со купување производи од 25те
продавници на Нептун, а 1% од нето вредноста на продадените
производи беше насочена за поддршка на кампањата. За време на
кампањата беа собрани вкупно 1.600 евра. Компанијата донираше
и свои производи – голем број домашни апарати наменети за
сместувањето и за потребите на децата кои се корисници на
здружението.
Здружение донираше медицинска опрема
Во рамките на стратешката соработка со организацијата Проект
Хоуп, Ротари Клубот Кочани-Виница придонесе за детското
одделение во Општата Болница во Кочани. Донацијата опфати
опрема вредна околу 21.100 евра, заедно со обука на медицинскиот
персонал.
22

25. Медиумско известување
Освен директните показатели за степенот на развиеност на
филантропијата како што се донираната сума и бројот на донации, важно
е да се земат предвид и индикаторите поврзани со медиумското
известување за донирање. Медиумите се клучна компонента на
филантропскиот екосистем. Фреквенцијата на известување за
филантропската активност во медиумите, како и контекстот во кој се
презентираат овие извештаи, може да има значително влијание врз
перцепцијата на општата јавност за филантропијата. Дополнително,
преку медиумите, потенцијалните донатори можат да се информираат за
итни случи и барања за помош преку медиумите.
Во периодот од 1 Јануари до 31 Декември, Catalyst Balkans забележа
вкупно 2.175 медиумски прилози поврзани со филантропија. Во однос за
видот на медиумите, овие извештаи најчесто се објавуваат на интернет
порталите. Сепак, важно е да се напомене дека овие наоди треба да се
земат предвид заедно со уделот на медиумскиот простор што го зазема
одреден тип на медиум. Во оваа смисла, застапеноста на онлајн
извештаите беа повообичаени од интернет медиумите воопшто. Во однос
на другите типови медиуми, извештаите за филантропијата во
електронските медиуми беа во сооднос со учеството на електронски
медиуми, додека печатените медиуми поретко ја покриваа темата за
филантропија.
Да се анализира важноста на филантропијата во печатените медиуми
Catalyst Balkans ги следи промените со кои се печатени вестите, додека за
електронските медиуми се снима времето на емитување. Во 2021 година,
вестите за филантропијата во печатените медиуми беа објавени на првите
пет страници со 27,6% од случаите во 2021 година, додека 37,9% беа
објавени на вторите пет страници. Во однос на електронските медиуми (ТВ
и радио), вестите поврзани со филантропијата најчесто се емитуваа во
најгледаниот период од денот (помеѓу 19 часот и 22 часот). Поточно, 42,4
отсто од сите медиумски извештаи за филантропијата во 2021 година биле
емитувани во ударниот термин.
24

26. Тип
Број на
Медиуми
Процент на
Медиуми
Број на
Извештаи
Процент на
Извештаи
252 93.0% 2109 97.0%
9 3.3% 34 3.3%
10 3.7% 32 1.5%
271 100.0% 2,175 100.0%
Веб Медиуми
Електронски
Медиуми
Печатени
Медиуми
Вкупно
Број на Донирани
Инстанци
Број на Медиумски
Извештаи
Сооднос меѓу
Медиумски Извештаи
и Донирани Инстанци
Поркиеност на
Донирани Инстанци
со Вредност
350 219 671 581 422 982 546
29 2,104 2,937 3,193 4,711 3,892 2,175
0.1 9.6 4.4 5.5 11.2 4.0 4.0
9.1% 20.5% 29.4% 17.0% 29.4 17.8% 21.2%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
25
За да се анализира општата перспектива на медиумите за
филантропијата, бројот и односот на медиумските извештаи
претставуваат порелевантни индикатори. Сепак, поголем број на
медиумски извештаи не мора да значи подобро медиумско покривање.
На пример, поголемиот број медиумски публикации може да се должи на
поголем број донации во дадената година. Кога се зема ова предвид,
важно е да се набљудува овој индикатор во однос на бројот на случаи на
донации7
. Во последната година, односот меѓу бројот на медиумски
извештаи и бројот на донации, 4 медиумски публикации ја објавиле
истата донација.
Друг показател за квалитетот на медиумските податоци е покриеноста на
случаите на донации со вредност. Во 2021 година, 21% од случаите на
донации имаа вредност поврзана со нив. Со други зборови, немаше
достапни податоци за донираниот износ за 79% од сите случаи на
донации. Како заклучок, споредено со 2020 година, бројот на медиумски
извештаи е намален. Сепак, во однос на вкупниот број на случаи на
донации, медиумската покриеност е на исто ниво како и претходната
година. Онлајн медиумите беа најактивни во известувањето за донирање,
додека печатените медиуми беа помалку активни во споредба со бројот
на печатени медиуми воопшто.
7
Еден пример за донација може да биде покриен со неколку медиумски извештаи. Ако односот помеѓу бројот на
извештаи и бројот на случаи е поголем, тоа сугерира дека повеќе медиуми во просек известувале за еден пример,
што укажува на тоа дека медиумското известување било посеопфатно.

27. Анекс
Истражувачката практика покажува дека степенот на развој на
филантропијата во едно општество може да се мери врз основа на три
различни извори на информации: јавни анкети, експертски анкети и
регистрирани податоци. Анкетното истражување дава увид во ставовите
на јавното мислење или експертското мислење за некоја тема, во овој
случај филантропија. Но, оценката за степенот на развиеност на
филантропијата, освен ставовите, се заснова и на однесувањето на
граѓаните и правните субјекти, кое не може прецизно да се утврди преку
анкети. Помеѓу многуте други методолошки ограничувања,
самооценувањето на испитаниците е најголемиот недостаток на
истражувањата спроведени на глобално ниво од страна на Фондацијата
за помош на добротворни цели и филантропијата на семејството Лили.
Сепак, овие два истражувачки центри, барем кога станува збор за
националната филантропија, можат да се потпрат на регистрираните
податоци собрани и објавени од националната даночна служба. За жал,
овој извор на податоци не е достапен во ниту една земја од Западен
Балкан бидејќи националните даночни служби не регистрираат податоци
за донации. Од таа причина, Catalyst Balkans се определи за
алтернативни начини на собирање податоци, прво со употреба на
медиуми, а потоа преку други достапни, директни извори на податоци.
Поконкретно, Catalyst Balkans ги собра податоците во овој извештај преку
мониторинг на медиумите на локално, регионално и национално ниво и
вклучи електронски, печатени и онлајн медиуми во периодот од 1 јануари
до 31 декември 2021 година.
Оваа методологија покажува неколку ограничувања кои треба да се
нагласат. Прво, постои непобитен јаз меѓу фактичката состојба на терен и
податоците што се регистрирани. Бидејќи методот на собирање податоци
е повеќестепен, сосема е извесно дека регистрираните вредности го
потценуваат вистинскиот обем и интензитет на филантропските
активности. Освен што медиумите не известуваат сеопфатно за
филантропијата, самиот метод на медиумски клипинг не може да биде
сеопфатен, па оценката за состојбата со филантропијата е ограничена со
нецелосни податоци. Со оглед на тоа што станува збор за примери на
податоци, а не за населението, а со оглед на тоа што медиумите
известуваат за дејствија кои се видливи за себе, сигурно е дека
медиумските извештаи го преценуваат присуството на големи донатори
во споредба со малите, како и учеството на парите во структурата на
донаторските добра и услуги. Во исто време, вредноста на стоката не
може секогаш прецизно да се монетизира, така што проценките на
Catalyst Balkans за донираните вредности се приближни.
Методологија
26

28. Покрај тоа, дури и да биле медиумските извештаи сеопфатни, не постои
методолошки совршен начин да се контролира веродостојноста на
податоците. Сепак, иако претходните ограничувања не можат да се
надминат додека не се официјално регистрирани податоци за
зачестеноста и интензитетот на донации, контролата на веродостојноста
на податоците делумно се постигнува преку вкрстување на податоците
(бидејќи повеќе медиумски канали често известуваат за истото дејство) и
процес на верификација преку директна комуникација со донаторите и
примателите на донации.
И покрај горенаведените ограничувања, може безбедно да се тврди дека
регистрираните вредности, иако не се сеопфатни, обезбедуваат
веродостојни проценки за минималното ниво на донирање. Така, кога
станува збор за бројот на добротворни акции, со сигурност може да се
каже дека прикажаниот број на донации претставува минимална
проценка на фактичката состојба бидејќи презентираните акции секако
се случиле, а дека вистинските вредности се секако поголеми. Истото
важи и за другите показатели, како што се донираната сума, структурата
на донатори, приматели, корисници на донации и друго. Така,
податоците на Catalyst Balkans може да се користат како показатели за
минималното ниво на развојот на донирање за општо добро во одредена
земја, што последователно овозможува континуирано следење на
трендовите во обемот и интензитетот на донирањето, како и трендовите во
квантитет и квалитет на медиумската покриеност.
27

29. Давање за општествено добро без да се добие компензација, т.е. доброволно
давање пари, добра, време или услуги за да се помогне некому или да се
подобри општеството.
Филантропија
Донација
Донирана Инстанца
/Пример за донација
Донатор
Граѓани (масовно
-индивидуално
донирање)
Корпоративен
Сектор
Поединци
Мешовити Донатори
Приматели
Крајни Корисници
Корисници на Услуги
во Локалната
Заедница
Предмет на донација, т.е. пари, добра, време и/или услуги дадени доброволно
на оние кои имаат потреба, без надомест.
Специфичен настан (т.е. случај на собирање донации). Може да се состои од
единечни или повеќекратни донации (на пример, кампања во која граѓаните
собираат масовни донации за нечиј третман). Случаите на донации, иако
збирно прикажани, не се со иста големина, па затоа се неспоредливи меѓу
себе.
Приватно или правно лице кое донира пари, време, услуги и/или стоки. За
полесно следење на трендовите, донаторите се поделени на типови.
Вид на донатори: голем број граѓани кои не можат да се идентификуваат по име.
Вид на донатори: компании (повеќе од 50 вработени), корпоративни фондации и
мали и средни претпријатија (помалку од 50 вработени).
Тип на донатори: граѓани кои можат да се идентификуваат.
Вид на донатор: случаи во кои еден пример на донација вклучува неколку
видови донатори.
Приватни и/или правни лица кои примаат донации директно од донатори.
Видовите на приматели се непрофитни организации, поединци и семејства,
јавни институции и локални и национални власти. Како приматели, поединците
и семејствата се претежно корисници на донации, додека другите видови
приматели често се канал за обезбедување помош до крајните корисници.
Целни групи за чија корист се наменети донациите. На пример, ако одредено
училиште е примател на донација, крајните корисници се учениците од тоа
училиште.
Целни групи кои имаат бенефиции од користење на услугите за кои локалната
заедница добила донација.
Посакуваниот Ефект
од Донирањето
Вид на ефект што донацијата има намера да го постигне. Краткорочните
донации вклучуваат потрошен материјал, материјали и залихи, додека
долгорочните донации вклучуваат капитални инвестиции, опрема и стипендии.
Начини на Донирање
Како се реализираше пример за донација. Во оваа смисла, донациите ги
делиме во следните категории: директни донации, кампањи, настани и
натпревари.
Речник
28

30. Пример во кој познат донатор го избира примателот (институцијата корисник) и
донира директно без посредници; донацијата може или не е дел од пошироката
кампања.
Директна Донација
Конкурс
Кампања
Широко објавен повик за донации за одредена цел. Тој е континуиран, се одвива
во подолг временски период и може да се состои од повеќе настани. Кампањите
можат да бидат локални, регионални или национални.
Настан
А хепенинг организиран со цел да се соберат средства за одредена единствена
или повеќе причини. Тоа може да биде самостоен настан или организиран како
дел од кампања.
Јавно објавен повик за предлози/апликации за грантови/донации. Објавен е од
донаторот и обично има добро развиени критериуми за избор.
29

31. Трендови на Донирање
Статистички значајни разлики на ниво α=0.05
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
7 5 28 29 18 52 41
8 7 15 35 28 57 35
16 9 34 45 23 60 32
Вардарски Регион
Источен Регион
Југозападен Регион
10 6 23 31 10 34 15
13 9 32 34 21 43 26
Југоисточен Регион
Пелагониски Регион
5 4 9 5 8 19 6
Полошки Регион
12 9 33 9 12 37 11
21 19 54 41 35 75 42
Североисточен регион
Скопски регион
Географска Распределба на Донации
(Број на Инстанци за 100,000
жители)
Месечна Распределба на Донации
(Процент од Донирани Инстанци)
5% 8% 3% 6% 7% 5% 8%
4% 9% 3% 9% 6% 5% 11%
6% 11% 10% 13% 4% 14% 6%
13% 12% 9% 11% 6% 26% 13%
8% 6% 11% 8% 5% 10% 7%
9% 7% 13% 10% 3% 5% 8%
7% 4% 10% 6% 4% 3% 4%
Јануари
Март
Април
Јуни
Јули
Мај
4% 3% 8% 5% 4% 4% 8%
7% 4% 11% 7% 8% 6% 5%
7% 7% 5% 13% 16% 9% 4%
12% 10% 8% 7% 18% 5% 6%
19% 19% 10% 7% 20% 9% 21%
Август
Септември
Ноември
Декември
Октомври
Фебруари
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
30

32. 17% 12% 18% 17% 19% 7% 9%
28% 31% 19% 23% 26% 6% 10%
3% 5% 13% 12% 12% 5% 13%
28% 36% 29% 20% 16% 7% 15%
24% 16% 23% 28% 27% 75% 53%
Здравствена грижа
Образование
Друго
Процент на Донирани Инстанци
Поддршка на
Маргинилизираните Групи
27% 1% 12% 11% 10% 1% 5%
21% 54% 23% 8% 47% 5% 18%
5% 3% 14% 19% 19% 4% 15%
9% 12% 10% 11% 17% 1% 2%
38% 30% 41% 51% 7% 89% 60%
Намалување на Сиромаштија
Здравствена грижа
Поддршка на
Маргинилизираните Групи
Друго
Образование
Намалување на Сиромаштија
Структура на Донатори 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
65% 56% 52% 46% 50% 23% 20%
20% 28% 39% 40% 34% 67% 66%
5% 10% 5% 7% 8% 8% 6%
10% 6% 4% 7% 8% 2% 8%
Корпоративен Сектор
Поединци
Други
30% 9% 20% 9% 29% 29% 11%
36% 15% 39% 70% 29% 67% 54%
31% 63% 33% 8% 13% 1% 10%
3% 13% 8% 13% 29% 3% 25%
Граѓани
(Донации од Група поедници)
Корпоративен Сектор
Други
Поединци
Граѓани
(Донации од Група поедници)
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Процент на Донирани Инстанци
Процент на Дониран Износ
Процент на Донирани Инстанци
Теми на Донации
31
Трендови на Донирање
Статистички значајни разлики на ниво α=0.05

33. 3% 5% 2% 3% 6% 3% 4%
7% 45% 6% 6% 10% 5% 27%
Процент на Донирана Вредност
Процент на Донирани Инстанци
32
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Донации од Дијаспора
43% 44% 39% 31% 40% 20% 25%
21% 22% 34% 29% 24% 21% 29%
23% 24% 20% 25% 26% 32% 33%
4% 5% 3% 13% 9% 25% 11%
9% 5% 4% 2% 1% 2% 2%
Непрофитни Организации
Институции
Други
Локална / Национална Власт
4% 7% 22% 17% 37% 17% 24%
16% 7% 18% 11% 2% 1% 21%
29% 57% 28% 21% 57% 28% 34%
31% 21% 6% 51% 1% 52% 10%
20% 8% 26% 0% 3% 2% 11%
Поединци / Фамилии
Непрофитни Организации
Локална / Национална Власт
Други
Институции
Поединци / Фамилии
Процент на Дониран Износ
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Процент на Донирани Инстанци
Структура на Приматели
Трендови на Донирање
Статистички значајни разлики на ниво α=0.05

34. Лица со Здравствени
Проблеми
Лица во Економски Незавидна
Положба
Други
Корисници на Услуги
од Локалната Заедница
Лица со Попреченост
Лица со Здравствени
Проблеми
Корисници на Услуги
од Локалната Заедница
Други
Лица во Економски Незавидна
Положба
Лица со Попреченост
Налини на Донирање 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
50% 33% 32% 26% 28% 24% 28%
22% 32% 25% 29% 28% 3% 1%
0% 2% 3% 1% 0% 0% 1%
Кампањи / Повици
Настани
Конкурси
57% 85% 72% 77% 60% 71% 63%
41% 6% 7% 14% 32% 29% 26%
2% 8% 16% 4% 8% 0% 0%
0% 1% 5% 5% 0% 0% 11%
Директни Донации
Кампањи / Повици
Конкурси
Настани
Директни Донации 28% 32% 40% 44% 44% 72% 70%
14% 15% 14% 11% 11% 5% 8%
22% 32% 15% 17% 22% 8% 15%
16% 17% 25% 21% 26% 31% 24%
13% 8% 21% 34% 22% 46% 37%
35% 28% 25% 17% 19% 10% 16%
1% 4% 7% 9% 17% 0% 1%
10% 12% 9% 8% 41% 8% 42%
4% 0% 12% 4% 10% 2% 11%
45% 64% 32% 63% 19% 56% 23%
40% 20% 40% 16% 13% 34% 24%
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Категории на Крајни Корисници
Процент на Дониран Износ
Процент на Донирани Инстанци
Процент на Дониран Износ
Процент на Донирани Инстанци
33
Трендови на Донирање
Статистички значајни разлики на ниво α=0.05

35. 55% 52% 47% 51% 62% 61% 51%
18% 32% 37% 40% 33% 33% 40%
27% 17% 16% 10% 5% 6% 9%
Долготрајна Поддршка
Непознато
35% 5% 23% 17% 25% 37% 20%
51% 86% 67% 83% 74% 32% 68%
14% 9% 10% 0% 1% 31% 12%
Краткотрајна Поддршка
Долготрајна Поддршка
Непознато
Краткотрајна Поддршка
2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Посакувани Ефекти од
Донирањето
Процент на Дониран Износ
Процент на Донирани Инстанци
34
Трендови на Донирање
Статистички значајни разлики на ниво α=0.05

36. Catalyst Balkans
38 Takovska,
11000 Beograd, Srbija
catalystbalkans.org
Izvor podataka:
givingbalkans.org
Во вечен спомен на саканата Александра Весиќ
Автор
Маја Глигориќ
Уредник
Вук Вуковиќ
Колектирање на податоци
Сандра Георгиева
Квалитет на податоци
Јелена Бекчиќ
Дизајн
Драгана Павловиќ
Истражувањето „ Северна Македонија донира 2021 – Извештај за степенот на филантропија“ е дел од
поголема иницијатив за промоција и стимулација на филантропијата во регионот во организација на
Фондацијата Каталист. Осовното истражување и оваа публикација ги изведе Фондацијата Каталист
(Каталист Балкан) со великодушна поддршка од Фондацијата Ч.С. Мот и Фондот Браќата
Рокфелер.Ставовите во оваа публикација не ги одразуваат нужно ставовите на Фондацијата Ч.С. Мот, на
Фондот Браќата Рокфелер или на нивните партнери.
Ставовите во оваа публикација не ги одразуваат нужно ставовите на Фондацијата Ч.С. Мот, на Фондот
Браќата Рокфелер или на нивните партнери.
со поддршка

37. Предвидени ефекти од донирањето
Во 2021 година е забележано намалување на уделот на случаите на
донации со еднократни ефекти во споредба со пандемиската година.
Сепак, повеќе од половина од сите случаи на донации беа еднократни
донации. Најчести еднократни донации беа залихите и потрошниот
материјал, како што се хуманитарните пакети за луѓето во економска
потреба. Во однос на минатата година, учеството на давањето со
долгорочни ефекти во вкупниот број бележи пораст. Најголем дел од
случаите на долгорочни донации се состоеле од опрема, главно наменета
за здравствени цели. Некои од стратешките примероци на медицинска
опрема што се истакнаа вклучуваат донација на апарат за ехо
дијагностика од страна на Ротари клуб Кочани-Виница за Општа болница
Кочани, донација на 50 пумпи за инфузија од Д.М. Дрогерие Маркт за
Универзитетската клиника за инфективни болести и фебрилни состојби во
Скопје и друго.
21

38. Планирани Ефекти од Донирањето
Хуманитарна Помош
4.4%
Залихи и Потрошен Материјал
43.0%
Медицински Третмани
2.2%
Индивидуално Домување
1.1%
Еднократна Помош
% Донирани Инстанци
Услуги
6.6%
Опрема
28.8%
Стипендии
2.6%
Капитални Инвестиции
2.4%
Долгорочна Помош
Мешано
0.2%
Организирана Помош
1.6%
Друго
7.1%
Непознато
20

39. Продуцентска куќа донираше на здруженија и
институции низ државата
Во текот на 2021 година, компанијата Кожувчанка придонесе со
донации во вредност од околу 217.000 евра наменети за институции
и здруженија во Македонија. Некои од најзначајните евидентирани
случаи беше донацијата наменета за ГФК ФК Тиквеш за набавка на
опрема, како и донацијата на 6L вода и сокови за Министерството за
јавно здравје наменети за дистрибуција до здравствените установи
низ Македонија.
Меѓусекторска поддршка на празничната кампања
Здружението 4U ја иницираше традиционалната хуманитарна
акција „И ти можеш да бидеш Дедо Мраз“ за поддршка на децата
без родителска грижа. Донаторите ја поддржаа кампањата со
донирање средства, како и пакети со подароци, апарати, ваучери и
услуги. Меѓу многуте донатори, компаниите кои ја поддржаа
кампањата беа Diners Club Macedonia, DM Macedonia, Our Taxi,
Supreme Nail Salon, Kinosens и други. Некои од индивидуалните
донатори кои придонесоа за иницијативата беа Јосиф Дамјанов и
Александра Трпеска.
Донатор од Швајцарија инвестираше во здравството
Добитникот на наградата за индивидуален филантроп од
дијаспората, Дејан Аџиоски, кој живее во Швајцарија, донираше 20
неинвазивни респиратори за Општата Болница во Прилеп.
Донацијата е направена со помош на компанијата BCD Microtech-
nique, а е вредна 200.000 евра.
23