Presentatie voor seminariereeks van het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven), 2013.

1. Praten over de Landelijke Gilden
Een reflectie op mondelinge geschiedenis
Leuven, 23 mei 2013
Chantal Bisschop
Centrum Agrarische Geschiedenis
Chantal.bisschop@cagnet.be

2. Inhoudsopgave
• Inleiding: doctoraatsonderzoek
• Methode en bronnen
• Voorbereiding
• De vertellers
• Het interview
• Transcriptie en analyse
• Oral History als intersubjectieve performance

3. Doctoraatsonderzoek
“Als landbouw en platteland niet meer samenvallen”
De Landelijke Gilden, Vlaanderen 1950-1990
1971: herstructurering Boerenbond
beroepsorganisatie (bedrijfsgilden, Agra- en Groene Kringen)
Landelijke Beweging (landelijke gilden, KVLV- en KLJ-afdelingen)

4. Onderzoeksvraag
structuren
mensen
Boerenbond Platteland en
landbouw
Landelijke
Beweging
Landelijke
Gilden
Vlaamse platteland
1950-1990
Betekenisgeving en beleving

5. Methode en bronnen
structuren
mensen
dynamiek van de organisatie
Betekenisgeving en beleving
schriftelijke
bronnen
mondelinge
bronnen
- leden
- bestuursleden
- personeelsleden
- bestuurders

6. Mondelinge bronnen
 Evenwaardig!
 “In dealing with very recent history, it is often much
easier to read between the lines if one has known some
of the participants, their mannerisms, habits of thought,
and, not the least, the way in which their colleagues are
likely to have regarded them.”
Anthony Seldon en Joanna Pappworth

7. Voorbereiding: wanneer interviewen?
 Na uitgebreid onderzoek
 ‘Beslagen op het ijs’
 Vertrouwd met formele en interne terminologie en
structuur
 Zeker ‘élite’ vertellers: respect
 Wel exploratief onderzoek (wisselwerking
schriftelijke bronnen)

8. Voorbereiding
Single case interview groepsinterviews
• Interactief
• Groepsgebaseerde normen
en dynamieken
• Collectieve geheugen
• Groepsmentaliteit
• Veel informatie, korte tijd
• Niet som van aparte
interviews
• Risico op zelfcensuur
• Persoonlijke herinneringen
• Persoonlijke betekenisgeving
• Makkelijker in ‘gewenste
banen’ te leiden
• Makkelijker te verwerken
• Via sleutelfiguren
• Inside informatie

9. De vertellers
 Voorafgaand interviewproject
 Interviewproject Landelijke Gilden
 Eigen interviews
 College Mondelinge Geschiedenis (2010-2011)

10. De vertellers
 Voorafgaand interviewproject
 Promotoren Yves Segers en Leen Van Molle
 15 prominenten (BB, KVLV, KLJ, AVEVE, ABB en CERA)
 Open interviews (geschiedenis BB na 1945)

11. De vertellers
 Interviewproject Landelijke Gilden
 Gepensioneerde medewerker Landelijke Gilden
 5 voormalige collega’s Landelijke Gilden
 Korte gestileerde samenvattingen

12. De vertellers
 Eigen interviews: 14 vertellers
 Leuven: 1 directeur, 5 stafmedewerkers
 Intermediair: 4 reizende personeelsleden
 Basis: 1 case study : Vivenkapelle: 4 (bestuurs)leden
 Theatermetafoor (Goffmann)
 Scripts & tactics (De Certeau)
 Schema’s en organigrammen <-> menselijke
gedragspatronen (Ahrne)

13. De vertellers
 College Mondelinge Geschiedenis (2010-2011)
 ‘rurale sociale organisaties’
 60-tal interviews van (oud-)leden en bestuursleden van
landelijke gilde, KLJ- of KVLV-afdeling
 Voorbeelden
 Plaatselijke verscheidenheid aan interpretaties en
belevingen
 Privacy gerespecteerd, niet anoniem

14. Het interview: aanpak
 Open, informele en semi-gestructureerde
aanpak
 Thema / vragenlijst
 Aangepast aan rol en ervaringen van vertellers
 Work Story ≈ Life Story
 “Hoe herinnert u zich uw eerste werkdag in de
Boerenbond”?
 Levenservaringen, eigen carrière als leidraad
 Persoonlijke beleving i.p.v. algemeenheden
 Persoonlijke chronologie van vertellers

15. Het interview: aanpak
 Fiches
 Biografische gegevens
 Interviewfiche
 Contract: hier mondeling
 Digitale dictafoon

16. Het interview: zelfbewustzijn
van vertellers
 Verhaal in hoofd voorbereid
 “En nu moogt gij vragen stellen”
 Hooggeplaatste figuren: kans om ‘geschiedenis
te maken’, “ge gaat dat gebruiken”, “bepaalde
dingen zegt men niet”
 Plaatselijke (bestuurs)leden: minder overdacht,
vast omlijnd of zelfbewust

17. Herinneringen
herinneringen zijn als het ware gestold
sommige dingen herinner ik mij
en dat heeft een bepaald patroon gekregen
[…] en andere dingen zijn compleet
verdwenen
ge praat over die Grondvisie
dat frist op
Jef Snaet

18. Herinneringen
 Windows of memory
 Sleutelmomenten <-> langzame evoluties/routines
 Precieze feiten: te controleren via archief
 Vertellers verwezen vaak naar schriftelijke bronnen

19. Herinneringen
“Oral history is a telling of the past through the multiple lenses
including that of the present”
Lynn Abrams
 Geheugen = actief proces van betekenisgeving
 Verteller vertelt niet hèt verleden, wel het door
hem hier en nu, bewust of onbewust herinnerde
verleden
 Betekenis geven aan het verleden!
 Bv. vermenging autobiografisch geheugen en
‘historische geheugen’ bij een verteller

20. Transcriptie en analyse
“When we transcribe, we as much re-create as translate”
David King Dunaway
 Meer en minder dan het gesproken interview
 Transcriptiewijze afhankelijk van doel en analyse
Inhoudelijk én narratieve analyse
“Oral history tells us less about events than about their meaning”
Allesandro Portelli

21. Transcriptie en analyse
“When we transcribe, we as much re-create as translate”
David King Dunaway
 Meer en minder dan het gesproken interview
 Transcriptiewijze afhankelijk van doel en analyse
Inhoudelijk én narratieve analyse
wat wat + hoe
proza poëtische methode

22. Transcriptie en analyse
1174 want eigenlijk ben ik vooral geïnteresseerd in de Landelijke Beweging
1175 ja maar ge hebt gelijk
1176 op zichzelf is dat merkwaardig hoe dat dat gaan groeien is
1177 maar had ge
1178 ik heb dat daarstraks niet gezegd maar toen we daarmee moesten beginnen
1179 dan dacht ik ook bij mijn eigen: ‘daar komt nooit iets van’
1180 maar ja ik moet het doen dus ik doe het
1181 maar achteraf: ‘het is gelukt het is vertrokken’
1182 en nu is dat iets dat betekent werkelijk iets
1183 Landelijke Gilden

23. Transcriptie en analyse
2 niveaus van betekenisgeving
In verleden
In de narratieve constructie van vandaag

24. Transcriptie en analyse
 Eigen interviews: poëtisch
 Voorafgaand interviewproject: semi-poëtisch
 Interviewproject Landelijke Gilden: verkort proza
 College Mond. Gesch.: poëtisch

25. Oral history als intersubjectieve
performance
 Performance
Identiteit opvoeren of performen
 Subjectiviteit
“Oral sources tell not just what people did, but what they wanted to do, what they
believed they were doing, and what they now think they did.”
Alessandro Portelli
 Intersubjectiviteit
Shared authority (Michael Frish)
“We should have an objective relation to our own subjectivity” (Victor
Turner)
Zelfreflectie

26. Multiple research identities
 Aannemen van verschillende rollen of identiteiten
 Soms conflicterende identiteiten
 Niet alleen etnografisch, antropologisch onderzoek:
ook oral history

27. Multiple research identities
 Niet: 1 ‘objectieve’ wetenschappelijke houding
 Wel: houding en rollen van interviewer afhankelijk
van
 specifieke sociale en contextgebonden dynamieken van elk
interview
 het ‘repertoire’ van houdingen en sociale vaardigheden van
de individuele onderzoeker (Jennifer Mason)
 Rol(len) interviewer staat niet los van eigen
identiteit

28. Onderzoeker als buitenstaander
 Researcher as stranger (S. Neal & S. Walters)
 Stranger: iemand die we kennen als niet-gekend (S.
Ahmed)
 Objective stranger (Simmel)
 Wisselen tussen ‘vreemdheid’ en ‘nabijheid’

29. West-Vlaams plattelandsmeisje
of Leuvense historica
 Ambivalente ruraliteit
 Nadruk op rurale roots of agrarische kennis /
stedelijke buitenstaanderspositie
=> verrassende openheid
 Bewustzijn van eigen subjectiviteit en spelen
met vloeibaarheid van eigen
onderzoeksidentiteiten

30. West-Vlaams plattelandsmeisje
of Leuvense historica
 vertellers Vivenkapelle
 Rurale roots
 Familiale banden
 Taal aanpassen
 Toch ook stranger: onderzoekster met ‘vreemde vragen’,
niet eigen dorp
 West-Vlaamse rurale afkomst
 Op eigen initiatief
 Op vraag
 Taal aanpassen

31. West-Vlaams plattelandsmeisje
of Leuvense historica
 Leuvense historica
 Kennis over Boerenbond: studie- en werkervaring
 Verwijzing promotor
 Stedelijke vreemdheid
 Jonge studente
 Vrouw!
 Interviewen mannelijke ‘élite-figuren’ uit ‘masculiene’
landbouworganisatie
 Geen specifieke genderfocus, wel invloed!

32. www.HetVirtueleLand.be
www.cagnet.be