Sebagai rujukan guru dan pelajar. Edisi terbaharu. Mudah dan cepat belajar.

1. BAB 4 Tingkatan 4
4.0 JADUAL BERKALA UNSUR
4.1 Jadual berkala unsur
1. Dari kurun ke-18 hingga ke kurun ke-19, ramai saintis telah menemui banyak
unsur. Unsur-unsur ini kemudiannya dikelaskan setelah melalui banyak
peringkat.
2. Penemuan ini telah membawa kepada perkembangan Jadual Berkala moden
yang kita gunakan sekarang.
3. Pengelasan ini juga membenarkan ahli kimia menentukan sifat-sifat sebatian
yang terbentuk.
Saintis Sumbangan
Antoine Lavoisier Merupakan ahli kimia pertama yang mengelaskan unsur-
(1743-1794) unsur kepada 4 kumpulan.
Empat unsur ini termasuklah gas, logam, bukan logam dan
oksida logam.
Pengelasannya tidak diterima kerana cahaya, haba dan
beberapa sebatian seperti silika, magnesia, dan alumina
turut dianggap sebagai unsur.
Johann W. Dobereiner Mengelaskan tiga unsur yang mempunyai sifat kimia yang
(1780-1849) serupa ke dalam satu kumpulan yang disebut triad.
Namun, susunan seperti ini adalah terhad kepada
beberapa unsur sahaja.
John Newlands Mencadangkan bahawa unsur-unsur disusun berdasarkan
(1837-1898) pertambahan jisim atom.
Digunakan untuk menyusun semua unsur yang diketahui
secara mendatar, dalam tertib jisim atom yang menaik.
Setiap baris terdiri daripada 7 unsur.
Pengelasannya tidak berjaya kerana Hukum Oktaf hanya
dipatuhi untuk 17 unsur yang pertama sahaja (iaitu dari
hidrogen ke kalsium).
Lothar Meyer Memplotkan graf isi padu atom unsur melawan jisim
(1830-1895) atom. Graf itu disebut lengkung Meyer.
Menunjukkan unsur-unsur dengan ciri kimia yang sama
menempati kedudukan yang sama pada keluk graf.
Dimitri Mendeleev Menemui bahawa unsur-unsur seharusnya disusun
(1839-1907) berdasarkan pertambahan jisim atom.
Meninggalkan ruang-ruang kosong untuk diisi oleh unsur-
unsur yang belum ditemui.
Jadual berkalanya digunakan sebagai asas bagi
pembinaan jadual berkala moden.
Henry J.G. Moseley Menemui konsep nombor atom atau nombor proton.
(1887-1915) Mencadangkan bahawa unsur-unsur di dalam jadual
berkala disusun mengikut urutan nombor proton.
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

2. BAB 4 Tingkatan 4
Susunan unsur-unsur di dalam Jadual Berkala Moden
1. Semua unsur dalam Jadual Berkala Moden disusun mengikut kumpulan dan
kala.
Kumpulan Sifat-sifat kimia
1 Logam alkali
2 Logam alkali bumi
17 Halogen
18 Gas adi
2. Unsur-unsur dalam kumpulan yang sama:
Mempunyai bilangan elektron valens yang sama.
Mempunyai sifat kimia yang serupa.
Menunjukkan sifat fizik yang berubah secara beransur-ansur apabila menuruni
kumpulan.
3. Unsur dengan nombor proton
o 58-71 (kala 6) disebut Siri Lantanida.
o 90-103 (kala 7) disebut Siri Antinida.
Rajah 4.1 Jadual Berkala Unsur yang moden
Contoh: Lakar Jadual Berkala Unsur mengikut susunan tertib (Nombor atom 1 hingga
nombor atom 20)
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

3. BAB 4 Tingkatan 4
4.2 Unsur kumpulan 18 (gas adi)
Unsur-unsur kumpulan 18 terdiri daripada helium (He), neon (Ne), argon (Ar),
krypton (Kr), xenon (Xe) dan radon (Rn).
Sifat fizik gas adi:
a. Tidak berwarna, tidak berbau.
b. Tidak larut dalam air.
c. Tidak mengkonduksikan arus elektrik atau haba.
d. Mempunyai takat didik dan takat lebur yang sangat rendah.
Sifat kimia gas adi:
a. Gas adi adalah lengai. Gas adi tidak reaktif dan tidak bertindak balas
dengan sebarang unsur yang lain.
b. Disebabkan susunan elektronya yang stabil, iaitu sama ada susunan
duplet atau aktet.
Xenon (Xe)
Helium (He) Neon (Ne)
Kegunaan unsur
kumpulan 18
Argon (Ar)
Kripton (Kr)
Radon (Rn)
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

4. BAB 4 Tingkatan 4
4.3 Unsur Kumpulan 1 (Logam alkali)
Unsur ini bertindak dengan air untuk menghasilkan larutan beralkali.
Kumpulan ini terdiri daripada litium (Li), natrium (Na), kaliaum (K), rubidium (Rb),
sesium (Ce), dan fransium (Fr).
Sifat fizik logam alkali:
Merupakan logam yang lembut dan dapat dipotong dengan mudah.
Berwarna kelabu dengan permukaan yang berkilau sebaik sahaja dipotong tetapi
menjadi pudar dengan cepat apabila terdedah kepada udara.
Mempunyai takat lebur dan takat didih yang rendah.
Mempunyai ketumpatan yang rendah.
Merupakan konduktor haba dan elektrik yang baik.
Sifat kimia unsur logam alkali:
Semua logam alkali menunjukkan sifat kimia yang sama tetapi mempunyai
kereaktifan berbeza.
Tenaga pengionan bagi unsur-unsur Kumpulan 1 semakin berkurangan apabila
menuruni Kumpulan 1.
Ini disebabkan saiz atom (jejari atom) semakin bertambah apabila menuruni
Kumpulan, elektron menjadi semakin jauh daripada nukleus. Daya tarikan di
antara elektron dengan nukleus menjadi semakin lemah dan ini mengakibatkan
elektron mudah dikeluarkan.
Logam Kumpulan 1 melepaskan satu elektron (elektron valens) membentuk ion
dengan nombor pengoksidaan +1 untuk mencapai konfigurasi elektron gas adi
yang stabil.
Oleh kerana unsur-unsur Kumpulan 1 melepaskan elektron valens, maka logam
alkali ini merupakan agen penurunan yang baik.
Keupayaan logam alkali bertindak sebagai agen penurunan semakin bertambah
apabila menuruni Kumpulan.
Contoh;
Tindak balas dengan Oksigen
4Li(p) + O2(g) 2Li2O(p)
Tindak balas dengan klorin
2Li(p) + Cl (g) 2LiCl(p)
2
Langkah keselamatan apabila mengendalikan logam alkali
Jangan pegang logam alkali dengan tangan tetapi menggunakan forsep
atau penyepit.
Pastikan tiada bahan yang mudah terbakar di sekitar.
Gunakan cebisan kecil logam apabila menjalankan eksperimen untuk
mengelakkan peletupan.
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

5. BAB 4 Tingkatan 4
4.4 Unsur Kumpulan 17 (halogen)
Unsur-unsur Kumpulan 17 terdiri daripada fluorin (F), klorin (Cl), bromin (Br), iodin
(I), dan astatin (At).
Unsur itu wujud secara semula jadi dalam pelbagai bentuk mineral dalam kerak
bumi dan juga air laut sebagai garam halide.
Sifat fizik halogen:
Tidak mengkonduksikan arus elektrik dan haba.
Mempunyai takat lebur dan takat didih yang rendah.
Berwarna.
Larut sedikit dalam air.
Sifat kimia halogen:
Merupakan bukan logam yang paling reaktif.
Tindak balas kimia halogen melibatkan pembentukan ion negatif yang bercas-1.
Langkah keselamatan apabila mengendalikan halogen
Halogen beracun dan mengakis.
Halogen berbahaya kepada sistem respirasi dan menyebabkan kulit luka akibat
terbakar.
Pakai kaca mata keselamatan semasa mengendalikan halogen.
Pakai sarung tangan semasa mengendalikan halogen.
4.5 Unsur dalam suatu kala
Kala ialah baris unsur-unsur yang mendatar dalam Jadual Berkala Unsur.
Unsur dalam kala ini ialah natrium, magnesium, almuninum, silikon, fosforus,
sulfur, klorin dan argon.
Unsur Na Mg Al Si P S Cl Ar
Nombor proton 11 12 13 14 15 16 17 18
Susunan electron 2.8.1 2.8.2 2.8.3 2.8.4 2.8.5 2.8.6 2.8.7 2.8.8
Sifat logam Logam Separuh Bukan logam
logam
keelektronegatifan bertambah
Takat lebur berkurang
Takat didih berkurang
Jadual 4.2 sifat fizik unsur dalam kala 3
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

6. BAB 4 Tingkatan 4
4.6 Unsur peralihan (logam peralihan)
Unsur peralihan terletak di antara Kumpulan 2 dengan Kumpulan 13.
Contoh unsur peralihan ialah scandium (Sc), titanium (Ti), vanadium (V),
kromium (Cr), mangan (Mn), nikel (Ni), kuprum (Cu), dan zink (Zn).
Semua unsur peralihan mempunyai takat lebur dan takat didih yang tinggi.
Merupakan pengalir haba dan elektrik yang baik.
Ciri-ciri istimewa unsur peralihan
1. Ion dan sebatian yang berwarna
o Unsur peralihan membentuk ion dan sebatian berwarna yang larut
dalam air untuk menghasilkan larutan berwarna.
o Batu permata berwarna kerana kehadiran ion yang berwarna di
dalamnya.
2. Keadaan pengoksidaan yang pelbagai
o Unsur peralihan dapat membentuk ion dengan cas yang berlainan.
3. Pembentukan ion kompleks
Logam peralihan dapat membentuk ion kompleks.
4. Tindak balas unsur peralihan dengan hidroksida
Ion unsur peralihan bertindak hidroksida untuk membentuk hidroksida
logam berwarna yang tidak larut.
5. Bertindak sebagai mangkin
Banyak unsur peralihan dan sebatian digunakan sebagai mangkin dalam
industri untuk meningkatkan kadar tindak balas kimia.
Kegunaan di
dalam industri
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry

7. BAB 4 Tingkatan 4
Latihan kendiri
1. Rajah 1 menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur.
1 18
2 13 14 15 16 17
O Ne
Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Cl Ar
a. Berdasarkan rajah 1:
I. Namakan satu unsur yang merupakan bukan logam.
___________________________________________________________
II. Dalam kumpulan dan kala yang manakah unsur di 1(a)(i) terletak?
Kumpulan: _________________________________________________
Kala: ______________________________________________________
b. Namakan satu unsur yang wujud sebagai gas monoatom.
________________________________________________________________
c. Aluminium bertindak balas dengan gas oksigen untuk membentuk aluminium
oksida, Al 2 O3 . Tulis persamaan kimia yang seimbang untuk tindak balas ini.
________________________________________________________________
2. Rajah 2 menunjukkan sebahagian daripada Jadual Berkala Unsur.
18
1 2 13 14 15 16 17
He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
a. Kumpulan yang mana mengandungi
Logam halogen:___________________________________________________
Logam alkali: _____________________________________________________
b. Pilih logam dan bukan logam dari kala 3?
________________________________________________________________
Cikgu Marzuqi BSc (hons) Edu Math (Chemistry) USM Acceleration Chemistry