1. Zaterdag 31 augustus 2013 www.limburger.nl
horizon
N O G S T E E D S tweespalt
interview
Een avond eerder zat burgemeester
Huub Broers (61) van Voeren aan tafel
met José Happart voor een door Bel-
gische media georganiseerd debat.
Dat verliep vrij rustig, zegt Broers.
„De agressiviteit van 30 jaar geleden
was er niet meer. Bovendien sprak ik
hem deels niet tegen. Hij is immers
republikein, separatist én Europeaan.”
Pas toen Happart over Voeren begon,
ontstond er onmin. „Toen zei hij dat
hij tegen elke vorm van nationalisme
was omdat we tijdens de oorlog heb-
ben gezien wat dat doet. Dat vond ik
beledigend. Daarop antwoordde ik
dat het nationalisme dat wij nu voor-
staan toch wat anders is dan tijdens
de oorlog.”
Broers is sinds 2001 burgemeester van
de 4.150 inwoners tellende gemeente
waar hij werd geboren. Zijn partij
Voerbelangen werd elke gemeente-
raadsverkiezing groter. Sinds 2010 is
Broers senator voor de Nieuw-Vlaam-
se Alliantie.
Léon Bancken (76) schuift aan. Begon
als postmeester in ‘s-Gravenvoeren
en richtte de Harde Vlaamse Voer-
kern (HVVK) op. „We moesten ons
verdedigen”, zegt Bancken. „Vlamin-
gen werden gemolesteerd, konden
niet meer vergaderen, optochten met
carnaval werden verboden. De Waal-
se actiegroepen sneden spenen bij de
koeien af. Dat doe je toch niet? Wij
bleven af van mensen en dieren.”
Ja, Bancken kreeg eens een verzoek
van een maffiabaas uit Hasselt om
José Happart voor 250.000 Belgische
frank te vermoorden. „Maar daar gin-
gen we niet op in. Hij was een tegen-
strever, geen vijand.”
Waalsgezinde Voerenaars stellen con-
tinu gepest en gediscrimineerd te
worden. Niet waar, zegt Broers. „De
situatie is hier zelfs verbeterd in ver-
gelijking met toen Franstaligen aan
de macht waren. Ik ben de eerste bur-
gemeester die beide talen vloeiend
spreekt. José Happart zegt dat hier
honderden klachten per jaar binnen-
komen. Weet je hoeveel dat er dit jaar
tot nu toe zijn? Drie. Ik ben de enige
ambtenaar van de burgerlijke stand.”
Broers bestrijdt dat de zogenoemde
omzendbrieven, die de toepassing
van de Taalwet in België verduidelij-
ken, puur Vlaams zijn. „De basis is
een uitspraak van de twéétalige ka-
mer van de Raad van State. Wij heb-
ben moeten vastleggen wat Wallonië
niet doet. Daar worden geen Neder-
landstalige scholen gebouwd, wij ac-
cepteren dat hier Franstalige scholen
staan.”
Broers haalt aan hoe het er volgens
hem in Franstalige gemeenten aan
toe gaat die faciliteiten aan Neder-
landstaligen moeten leveren. „Die ge-
meentelijke websites zijn volledig in
het Frans. Maar nergens problemen.
De Vlaming past zich aan.”
Volgens de Waalse politieke partij
was de Voerstreek vroeger voor het
grootste deel Franstalig en is Broers
momenteel alleen aan de macht van-
wege de Nederlanders die over de
grens zijn komen wonen. „Niet waar.
Nederlandse families woonden hier
vroeger ook al. De talentelling van na
de Tweede Wereldoorlog is vervalst.”
De onwil van R.A.L om samen te wer-
ken met de Vlaamse overheid is vol-
gens Broers de reden dat Voerbelan-
gen nu aan de macht is. „Niet samen-
werken heeft ze veel geld gekost. Ik
onderhandel en krijg zo geld los uit
het plattelandsfonds.”
Bancken haalt het Verdrag van Lon-
den uit 1839 aan, waarin de onafhanke-
lijkheid van België werd erkend en
Limburg werd opgesplitst in een Ne-
derlands en Belgisch deel. „In feite
heeft die grens nooit bestaan. We wa-
ren allemaal Limburgers. Voeren had
destijds bij Nederlands-Limburg ge-
voegd moeten worden.” Broers valt
hem bij. „Dan vielen wij nu onder
Maastricht en waren er geen proble-
men geweest.”
ⅷ België stelt in 1963 de taalgrens vast.
Daarmee worden de tienjaarlijkse talen-
tellingen afgeschaft. De uitslag daarvan
bepaalde in welke taal een gemeente
haar inwoners moest bedienen. Na de
Tweede Wereldoorlog daalde het aantal
Nederlandstaligen, terwijl fors meer
mensen aangaven Frans te spreken. Die
verschuiving was voer voor discussie:
hoe nauwkeurig zijn de uitslagen? Door
de taalgrens worden gemeenten éénta-
lig, tweetalig of ééntalig met faciliteiten
voor anderstaligen.
ⅷ Bij de vaststelling van de taalgrens wor-
den 24 Waalse gemeenten (23.250 in-
woners, 15.000 hectare) naar Vlaande-
ren overgeheveld; 25 Vlaamse gemeen-
ten (87.000 inwoners, 20.000 hectare)
gaan naar Wallonië. De zes Voerdorpen
(‘s-Gravenvoeren, Sint-Martens-Voeren,
Sint-Pieters-Voeren, Moelingen, Teuven en
Remersdaal) met zo’n 4.300 inwoners wor-
den van de provincie Luik naar Limburg
overgeheveld. Het gebied wordt Neder-
landstalig met faciliteiten voor Franstaligen.
ⅷ In 1964 doet de politieke partij Retour à
Liège (R.A.L.) voor het eerst mee aan de ge-
meenteraadsverkiezingen en wint in alle
zes dorpen. In 1977 fuseren de zes dorpen
tot één gemeente Voeren. De Vlaamsgezin-
de partij Voerbelangen wordt opgericht.
ⅷ Na de fusie ontstaan de Action Fouronnaise
en Groupe Hérisson. Onder leiding van
Foto’s met de klok mee: demonstranten dagen de Rijkswacht op 21 oktober 1979 in
stranten, en respectievelijk José Happart en Huub Broers in vroeger jaren.
‘Het is beledigend dat zij de situatie hier
vergelijken met de Tweede Wereldoorlog’
Overheveling van Luik naar Limburg, actiegroepen,
Leon Bancken (links) en burgemeester Huub Broers. foto Johannes Timmermans
De Belgische gemeente Voeren hoort morgen vijf-
tig jaar bij de provincie Limburg. De tegenstellingen
tussen Vlaams- en Waalsgezinden leidden eind ja-
ren zeventig en begin jaren tachtig tot geweldda-
I N V O E R E N
José Happart (66) zal zich niet laten
zien tijdens de festiviteiten ter ere
van vijftig jaar Voeren bij Limburg.
„Wij leven al vijftig jaar in bezet ge-
bied. Dat is voor mij geen reden tot
feest. Het is eerder een trieste dag.”
Volgens Happart is Voeren niet over-
geheveld, maar geannexeerd door
Vlaanderen. „Net zoals de Duitsers de-
den tijdens de Eerste en Tweede We-
reldoorlog. Die zeiden ook: hier gel-
den onze wetten. Wat burgemeester
Huub Broers de Belgische wet noemt,
is een Vlaamse wet.” Happart doelt
op de zogenoemde omzendbrieven
die de toepassing van de Taalwet in
België verduidelijken. In de Neder-
landstalige faciliteitengemeente Voe-
ren moeten Franstaligen elke keer op-
nieuw om documenten in het Frans
vragen. Hun voorkeur wordt niet ge-
registreerd. „Vlaamse omzendbrie-
ven, die een uitspraak van de Neder-
landstalige Raad van State verduidelij-
ken. Een tweetalige kamer zou niet
akkoord gaan. De echte autochtone
Waalse Voerenaars worden voortdu-
rend vernederd. Ze moeten smeken
om een formulier in hun eigen taal te
krijgen.”
Plaats van ontmoeting is het Centre
Culturel et Sportif in Sint-Mar-
tens-Voeren. Na een carrière voor de
Parti Socialiste als Europarlementa-
riër, Waals minister van Landbouw
en voorzitter van het Waals parle-
ment, woont Happart sinds vorig jaar
weer in Voeren. Happart spreekt rus-
tig, gedecideerd en toont weinig emo-
tie. Armel Wynants, gemeenteraads-
lid voor Retour Aux Libertés, fun-
geert als tolk. Happart heeft voor en-
kele in het Nederlands gestelde vra-
gen echter geen vertaling nodig.
Dat Happart in de jaren tachtig als
burgemeester van Voeren weigerde
aan te tonen dat hij Nederlands kon
spreken, wil niet zeggen dat hij de
taal niet machtig was. „In mijn tijd
als burgemeester is er nooit een
klacht geweest. Ik gebruikte Neder-
lands als dat nodig was.” Een taal-
toets weigerde Happart echter conse-
quent. „Ik was democratisch gekozen.
Het is dan toch niet democratisch mij
een examen te laten afleggen?”
Happart sloot zich eind jaren zeven-
tig naar eigen zeggen aan bij actie-
groep Hérisson vanwege zijn erva-
ring als vakbondsman voor jonge
Waalse landbouwers. Ze wilden het
Franstalig onderwijs verdedigen, zegt
Happart. Of het nodig was om ge-
weld te gebruiken? Ach, de Walen
gooiden stenen, zegt hij. „Dat is niks
vergeleken bij de plannen die de
Vlaamse Militanten Orde had om mij
te liquideren. Bovendien hebben wij
alleen geageerd in de dorpen die ons
thuis waren. Toen zijn extreemrecht-
se groeperingen hier herrie komen
schoppen. Duizenden mensen gooi-
den van alles kapot, maar niemand
kwam uit Voeren.”
Hoe zou de verdraagzaamheid in Voe-
ren volgens Happart kunnen terugke-
ren? „Een regime van twee- of drieta-
ligheid waarin iedereen gelijk is en
dezelfde taalrechten heeft. Mensen
zouden weer zonder rancune met el-
kaar kunnen praten.”
Volgens Wynants hadden de tegen-
stellingen niet zo hoog hoeven op-
lopen. „Als de Vlamingen zich hier to-
leranter hadden opgesteld, Franstali-
ge verenigingen hadden gesubsidi-
eerd en de cultuur van de Waalsgezin-
den hadden geholpen, dan had nie-
mand zich hier druk gemaakt.” Wy-
nants stelt dat de overheveling naar
Limburg meer problemen heeft ver-
oorzaakt dan opgelost. „Vroeger was
iedereen hier perfect tweetalig. Kinde-
ren kregen Nederlands op de basis-
school en Frans op het college. Ver-
der sprak men dialect. Een voorberei-
dingscommissie zei voor 1963 ook:
Voeren is een uitzondering, blijf daar
vanaf. Was daar maar naar geluis-
terd.”
fruitteler José Happart willen ze met ge-
weld bereiken wat met praten niet lukt:
een terugkeer naar Luik. Limburgsgezin-
den richten de Harde Vlaamse Voerkern
op. Over en weer wordt de lokale bevol-
king geterroriseerd. Tussen beide kampen
vinden veel gewelddadige confrontaties
plaats.
ⅷ In 1982 wordt José Happart gekozen tot
burgemeester van Voeren. Hij weigert ech-
ter een examen Nederlands af te leggen
en wordt uit zijn ambt gezet. Door tot aan
de Raad van State in beroep te gaan kan
hij zijn functie jarenlang blijven uitoefenen.
In 1986 oordeelt de bestuursrechter dat
Happart geen burgemeester meer mag
zijn. De kwestie leidt eind 1987 zelfs tot
de val van het zesde kabinet-Mar-
tens. Happart blijft tot 1998 eerste
wethouder in Voeren.
ⅷ In 2000 wordt Voerbelangen voor
het eerst de grootste partij in Voe-
ren. Huub Broers begint als burge-
meester. Zijn partij heeft momen-
teel tien zetels. Retour Aux Libertés,
het inmiddels van naam veranderde
Retour à Liège, heeft er vijf.
ⅷ Voeren staat dit weekend stil bij het
50-jarig jubileum. In De Voerpoort
in Moelingen is een expositie te
zien over ‘De Vlaamse strijd in Voe-
ren’. Het volledige programma staat
op www.50jaarvoerenlimburg.be
een boomgaard uit om naar boven te komen, Rijkswachters grijpen twee demon-
archieffoto’s Frits Widdershoven en Paul Mellaart
‘Waalsgezinden leven al 50 jaar in bezet
gebied, dat is geen reden tot feest’
gewelddadigheden en de burgemeesterskwestie
Armel Wynants (links) en José Happart. foto Diana Scheilen
BELGIË
GraphicRobertMuts
A2
A79
GEMEENTE
VOEREN
GEMEENTE
VOEREN
HEERLEN
KERKRADE
SIMPELVELD
VAALS
MAASTRICHT
MARGRATEN
VALKENBURG
MECHELEN
WITTEM
VIJLEN
GULPEN
MEERSSEN
EIJSDEN
HEERLEN
KERKRADE
SIMPELVELD
VAALS
MAASTRICHT
MARGRATEN
VALKENBURG
MECHELENEIJSDEN
WITTEM
GULPEN
MEERSSEN
VIJLEN
dige confrontaties. Hoofdrolspelers uit beide kampen
blikken terug en spreken over de huidige situatie.
door Daan de Hulster
E7 GO-E06R