Μάθημα: Βιολογία. Α' Γυμνασίου-Σημειώσεις σχολικού βιβλίου
1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
Οι οργανισμοί:
• Τρέφονται
• Αναπνέουν
• Απεκκρίνουν
• Αναπαράγονται
• Αναπτύσσονται
• Εμφανίζουν ερεθιστικότητα
KYTTAΡO: Η ΜΟΝΑΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η μικρότερη μονάδα που εμφανίζει τα Τα κύτταρα Διαφέρουν
χαρακτηριστικά της ζωής Στο σχήμα
Εξασφαλίζουν ενέργεια
Πολυκύτταροι οργανισμοί Στο μέγεθος
Διατηρούν την
αποτελούνται από πολλά
εσωτερική τους Σε ορισμένες λειτουργίες
κύτταρα
οργάνωση
Φυτά Η εσωτερική
Επικοινωνούν με το
Ζώα περιβάλλον τους οργάνωση και οι
βασικές λειτουργίες
Μονοκύτταροι οργανισμοί Συνεργάζονται
παρουσιάζουν
αποτελούνται από ένα κύτταρο πολλές ομοιότητες
Αμοιβάδα
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
2. ΖΩΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΦΥΤΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ
Πλασματική μεμβράνη: Πυρήνας: Κυτταρικό τοίχωμα:
•ξεχωρίζει το κύτταρο Περιέχει το DNA ανθεκτικότητα (κυτταρίνη)
• φιλτράρει τα μόρια Χλωροπλάστης: φωτοσύνθεση
Μιτοχόνδριο:
Παράγει ενέργεια Χυμοτόπιο: Αποθήκη
μιτοχόνδριο
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
ΦΥΤΑ
Διαφορετικοί ιστοί συνδυάζονται και
δημιουργούν τα φυτικά όργανα
Φύλλα
Βλαστός
Ρίζα
Τα φυτικά όργανα συγκροτούν τον
φυτικό οργανισμό
Είδος
Μια ομάδα οργανισμών που μπορούν να
ζευγαρώσουν και να δώσουν απογόνους
και με τη σειρά τους να δώσουν και αυτοί
απογόνους
Π.χ. όλοι οι σκύλοι ανήκουν στο ίδιο
ΦΥΤΑ ΜΥΚΗΤΕΣ ΖΩΑ
είδος
Οι επιστήμονες ομαδοποίησαν ΠΡΩΤΙΣΤΑ
τους οργανισμούς ανάλογα με τις
βασικές τους ομοιότητες σε 5 ΜΟΝΗΡΗ
2012 βασίλεια Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
4. Αλληλεπίδραση των οργανισμών Αλληλεπίδραση των ζωικών οργανισμών
με το περιβάλλον μεταξύ τους
Παράγοντες του περιβάλλοντος Οι οργανισμοί που μοιράζονται μια
που επηρεάζουν τους περιοχή επιβιώνουν εφόσον διαθέτουν
οργανισμούς άλλου είδους προσαρμογές ώστε:
Υγρασία
Να εξασφαλίζουν τροφή
Φως
Να αποφύγουν τους εχθρούς
Θερμοκρασία Να εξασφαλίσουν συντρόφους
Οι οργανισμοί σε μια περιοχή ώστε να αναπαραχθούν
επιβιώνουν εφόσον διαθέτουν
προσαρμογές ώστε να
αντεπεξέρχονται στις συνθήκες
που επικρατούν σε αυτή
Αλληλεπίδραση των φυτικών οργανισμών
μεταξύ τους
Οι φυτικοί οργανισμοί ανέπτυξαν
προσαρμοστικούς μηχανισμούς ώστε:
Να εξασφαλίζουν φως, νερό, θρεπτικά
συστατικά του εδάφους
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
5. ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΕΨΗ ΟΥΣΙΩΝ
Με την πρόσληψη της τροφής: 1. Εξασφαλίζεται ενέργεια μέσω διάσπασης των χημικών
ουσιών
2. Συνεχίζεται η ανάπτυξη (νέα κύτταρα)
3. Συντελούνται εσωτερικές διαδικασίες
4. Επιδιορθώνονται φθορές των κυττάρων
Διάκριση των οργανισμών ανάλογα με το πώς εξασφαλίζουν την τροφή τους
Αυτότροφοι ή παραγωγοί Ετερότροφοι
(φυτά)
Καταναλωτές Αποικοδομητές
Με τη φωτοσύνθεση (ζώα) (μικροοργανισμοί)
Π
σύνθεση άλλων ουσιών
ένζυμα
Διάσπαση χημικών ουσιών + Σύνθεση νέων ουσιών Μεταβολισμός
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
9. Πρόσληψη ουσιών και πέψη στον άνθρωπο
Ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών που περιέχουν:
1.Πρωτεΐνες (πχ κρέας, αυγό)
2.Υδατάνθρακες (πχ όσπρια, ζυμαρικά, μέλι)
3. Λίπη (πχ γάλα, βούτυρο, τυρί)
4. Βιταμίνες (πχ φρούτα, λαχανικά)
5. Άλατα μετάλλων
6. Νερό
Πρόσληψη μεγαλύτερης ποσότητας τροφής από την απαιτούμενη Παχυσαρκία!
Μεσογειακή δίαιτα: ελαιόλαδο, ψάρια, όσπρια, φρούτα και λαχανικά
Υγεία των δοντιών:
Πολλοί μικροοργανισμοί ζουν μέσα στο στόμα
μας και κυρίως ανάμεσα στα δόντια! Τρέφονται
με σάκχαρα που μένουν στα δόντια μας μετά από
τα γεύματα και αποβάλλουν οξέα.
Τερηδόνα, ουλίτιδα
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
10. Πεπτικό σύστημα του ανθρώπου
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
11. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ
H τροφή εισέρχεται στη στοματική
κοιλότητα
Πραγματοποιείται η μάσηση με τη
βοήθεια των δοντιών, γλώσσας και σάλιου
δοντιών
Ξεκινάει η διάσπαση των
υδατανθράκων (με το ένζυμο
αμυλάση που διασπά το άμυλο και
βρίσκεται στο σάλιο)
Δημιουργείται ο βλωμός
Ο βλωμός από το φάρυγγα περνά στον
οισοφάγο
H τροφή καταλήγει στο στομάχι
Ο βλωμός με περισταλτικές κινήσεις του
οισοφάγου καταλήγει στο στομάχι
Αναμειγνύεται με το γαστρικό υγρό και
γίνεται χυλός
Καταστρέφονται τα μικρόβια και ξεκινά
η διάσπαση των πρωτεϊνών γιατί το
γαστρικό υγρό περιέχει:
περιέχει
Υδροχλωρικό οξύ
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας Ένζυμα
12. H τροφή περνά στο λεπτό έντερο όπου
ολοκληρώνεται η πέψη
Η τροφή καταλήγει στο πρώτο μέρος του λεπτού
εντέρου στο δωδεκαδάκτυλο
Στο λεπτό έντερο:
έντερο
Διασπόνται τα λίπη με τη συμβολή της
χολής
Ολοκληρώνεται η διάσπαση των
υδατανθράκων και πρωτεϊνών με τη
συμβολή του παγκρεατικού υγρού
Απορροφώνται τα θρεπτικά συστατικά
από τις εντερικές λάχνες Δωδεκαδάχτυλο
Οι ουσίες που δεν διασπώνται και δεν
απορροφώνται καταλήγουν στο παχύ έντερο
Το νερό απορροφάται από το παχύ έντερο
Η κυτταρίνη του κυτταρικού τοιχώματος
των φυτικών κυττάρων δε διασπάται
Οι άχρηστες ουσίες σχηματίζουν τα
κόπρανα και αποβάλλονται από τον
πρωκτό Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
13. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο
METAΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΒΟΛΗ ΟΥΣΙΩΝ
Στο κύτταρο και στους μονοκύτταρους
οργανισμούς:
Παθητική μεταφορά
Χωρίς κατανάλωση ενέργειας
Διάχυση
Άπλωμα των μορίων στο χώρο μέχρι να
υπάρχει παντού η ίδια συγκέντρωση
Μόρια από τα πυκνότερα διαλύματα
μετακινούνται προς τα αραιότερα μέχρι
να εξισωθούν οι συγκεντρώσεις μεμβράνη
Στα φυτά:
Απορρόφηση νερού με τις ρίζες
Μεταφορά στα φύλλα με το ξύλωμα
Αγωγός
Φωτοσύνθεση Παραγωγή γλυκόζης ιστός
Μεταφορά σε όλο το φυτό με το φλοίωμα
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
15. Ανοιχτό κυκλοφορικό σύστημα (αρθρόποδα):
Στα ζώα:
καρδιά
Διαθέτουν το κυκλοφορικό
σύστημα
Είναι σύστημα μεταφοράς
ουσιών, από και προς τα
κύτταρα Ροή αίματος:
Περιλαμβάνει την καρδιά Καρδία κοιλότητε
αγγεία
και τα αιμοφόρα αγγεία ς
Κλειστό κυκλοφορικό σύστημα (Σπονδυλωτά)
στα οποία κυκλοφορεί το
αίμα Το αίμα παραμένει συνεχώς μέσα στα αγγεία
Αρτηριακό ονομάζεται το αίμα που προωθείται από
Το αίμα μεταφέρει ουσίες που
την καρδιά προς τα αγγεία
πρέπει να φτάσουν στα
κύτταρα και απομακρύνει Φλεβικό ονομάζεται το αίμα που φτάνει από τα αγγεία
ουσίες που πρέπει να στη καρδιά
αποβληθούν
Η καρδιά μπορεί να αποτελείται
από 1 ή 2 ή 3 ή και 4 κοιλότητες:
κοιλότητες Καρδιά
αρτηρίες
φλέβες
Κόλποι
Κοιλίες
Ποικιλόθερμα (πχ. φίδια)
* Ομοιόθερμα (πχ. θηλαστικά)
*
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
16. ΠΟΡΕΙΑ ΑΙΜΑΤΟΣ πνεύμονες
Πνευμονική αρτηρία Πνευμονική φλέβα
(πλούσια σε διοξείδιο (πλούσια σε οξυγόνο)
του άνθρακα)
Αριστερός
κόλπος
Δεξιός
κόλπος
Φλέβες (πλούσιες σε Δεξιά Αριστερή Αρτηρίες (πλούσιες σε
διοξείδιο του άνθρακα) κοιλία κοιλία οξυγόνο)
Τριχοειδή αγγεία: ανταλλαγή Ο2 – CO2
ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ και θρεπτικών ουσιών
α) Πλάσμα: νερό, πρωτεΐνες (άμυνα), άχρηστες ουσίες
Ερυθρά αιμοσφαίρια
β) Κύτταρα Λευκά αιμοσφαίρια (άμυνα)
2012 Αιμοπετάλια (πήξη) Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
17. ΤΟ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Αίμα
-Κατακράτηση άχρηστων ουσιών από το αίμα
Νεφροί
- Ρύθμιση ποσότητας νερού του οργανισμού
Νεφρική αρτηρία
Φιλτράρισμα Νεφρική φλέβα
νεφροί
Δημιουργία ούρων
Ουρητήρες ουρητήρες
Ουροδόχος κύστη ουροδόχος κύστη
ουρήθρα
Ουρήθρα Ασθένεια ουροποιητικού συστήματος
Ουρολοίμωξη
(συχνότερα στη γυναίκα)
Κόλπος ή πέος
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
18. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο
ΑΝΑΠΝΟΗ
Σε επίπεδο κυττάρου: Γλυκόζη + οξυγόνο διοξείδιο του άνθρακα + νερό + ΕΝΕΡΓΕΙΑ
(με διάχυση)
- Ενεργειακές ανάγκες
Σε επίπεδο οργανισμού εξαρτάται από - Πολυπλοκότητα
(Ανταλλαγή αερίων) - Περιβάλλον
Στους μονοκύτταρους: Με διάχυση
Στα φυτά:
(Το αντίθετο της
φωτοσύνθεσης)
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
21. Στους ζωικούς οργανισμούς
Ασπόνδυλα Σπονδυλωτά
• πεπτική κοιλότητα (ύδρα) •βράγχια (ψάρια)
• επιδερμίδα (σκουλήκια) • αεροφόροι σάκοι (αμφίβια)
• υποτυπώδη βράγχια (μύδι) • πνεύμονες (θηλαστικά)
• υποτυπώδεις πνεύμονες • αεροφόροι σάκοι + πνεύμονες (πτηνά)
(σαλιγκάρι) ή τραχείες (έντομα)
Στον άνθρωπο
Το αναπνευστικό σύστημα συνεργάζεται με το:
πεπτικό (με την απορρόφηση της τροφής από το
λεπτό έντερο)
κυκλοφορικό σύστημα (με τη μεταφορά των
θρεπτικών πχ. γλυκόζης, από το έντερο στο αίμα)
Με το αίμα η γλυκόζη μεταφέρεται σε όλα τα
κύτταρα του σώματος
Με την εισπνοή εισέρχεται οξυγόνο στους
πνεύμονες και φυσικά στο αίμα
Άρα το αίμα μεταφέρει γλυκόζη και Κυτταρική αναπνοή
οξυγόνο στα κύτταρα για να γίνει η
κυτταρική αναπνοή
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
22. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ
βρόγχοι
κυψελίδες
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
24. H ανταλλαγή διοξειδίου του άνθρακα και
οξυγόνου γίνεται στις κυψελίδες του
πνεύμονα
Τα τοιχώματα της κυψελίδας
περιβάλλονται από τριχοειδή αγγεία
Η συγκέντρωση του οξυγόνου στον
αέρα μέσα στη κυψελίδα είναι
μεγαλύτερη από αυτήν του αίματος
και έτσι μεταφέρεται στο αίμα με
διάχυση
Αντίθετα το διοξειδίου του άνθρακα
εξέρχεται από το αίμα προς τις
κυψελίδες
Ολοκληρωμένη πορεία των αναπνευστικών αερίων
Το οξυγόνο που εισέρχεται στα αιμοφόρα
αγγεία δεσμεύεται από την αιμοσφαιρίνη των
ερυθρών αιμοσφαιρίων
Με την κυκλοφορία του αίματος
μεταφέρεται σε όλους τους ιστούς
Το οξυγόνο εισέρχεται στα κύτταρα με
διάχυση για να χρησιμοποιηθεί στην
κυτταρική αναπνοή
Το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται
2012 με την κυτταρική αναπνοή στα κύτταρα Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
26. To μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου
Άνω
Άκρων αυχενικοί
κάτω
θωρακικοί
Σκελετός
κεφαλή
οσφυϊκοί
κορμού θώρακας
ιεροί
σπονδυλική στήλη
Η δομή των οστών
Τα οστά είναι συμπαγείς και σκληρές δομές που
αποτελούνται από:
οστεοκύτταρα
Άλατα φωσφόρου και ασβεστίου που τα κάνουν
σκληρά
Άλλες ουσίες που τα κάνουν ελαστικά
Κάθε οστό καλύπτεται εξωτερικά από το περιόστεο
Βοηθά στην ανάπτυξη των οστών και την επούλωση
τους αν σπάσουν
Στο εσωτερικό των οστών υπάρχουν κοιλότητες
Κάποιες από αυτές περιέχον τον ερυθρό μυελό
2012 των οστών ο οποίος παράγει κύτταρα του Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
αίματος Διδάκτορας
27. Διάκριση των οστών ανάλογα τη μορφή τους
Μακρά
Βραχέα
Πλατιά
Οι αρθρώσεις
Τα οστά συνδέονται μεταξύ τους με τις αρθρώσεις
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ
Επιτρέπει την κίνηση π.χ. ώμος
ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ
ΔΕΝ επιτρέπει καμία κίνηση ή επιτρέπει πολύ
περιορισμένες κινήσεις π.χ. σπονδυλική στήλη
Δομή της διάρθρωσης
Στη διάρθρωση τα οστά συγκρατούνται με τη βοήθεια
των συνδέσμων
Τα οστά της διάρθρωσης περιβάλλονται από ένα
σάκο τον αρθρικό θύλακα
Ο αρθρικός θύλακας εκκρίνει αρθρικό υγρό
στην αρθρική κοιλότητα που δρα σαν
λιπαντικό ώστε να μην τρίβονται τα οστά
μεταξύ τους
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
28. Οι μύες
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
29. Μυοσκελετικό σύστημα και υγεία
Ισορροπημένη διατροφή και φυσική άσκηση
Ασβέστιο και βιταμίνη D
Βιταμίνη D μπορεί να συνθέσει ο οργανισμός μας με τη βοήθεια της ηλιακής
ακτινοβολίας
Όταν ασκούμαστε τακτικά, οι μυς αποκτούν μεγαλύτερη αντοχή και λειτουργούν
καλύτερα, διαφορετικά ατροφούν και οι αρθρώσεις γίνονται δύσκαμπτες
ΒΛΑΒΕΣ
Κάταγμα
Είναι σπάσιμο των οστών
Διάστρεμμα ή στραμπούληγμα
Είναι η κάκωση των ιστών μιας
άρθρωσης χωρίς την απομάκρυνση
των οστών από την άρθρωση
Εξάρθρωση
φυσιολογικό εξάρθρωση
Είναι η απομάκρυνση των οστών
από την άρθρωση
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Διδάκτορας
30. 6o ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
Μονογονική αναπαραγωγή Αμφιγονική αναπαραγωγή
(χωρίς ζευγάρωμα) (με ζευγάρωμα)
Διπλασιασμός γενετικού Αρσενικοί Θηλυκοί
υλικού γαμέτες γαμέτες
απλή διαίρεση γονιμοποίηση
2 νέα κύτταρα ζυγωτό
Μονοκύτταροι: Μονογονική
Φυτά: Μονογονική πχ «μάτια» πατάτας και αμφιγονική
Αμφιγονική αναπαραγωγή στα ανθόφυτα
(φυτά που έχουν άνθη)
Το άνθος παράγει τους γαμέτες
(αναπαραγωγικό όργανο του φυτού)
αρσενικούς ή θηλυκούς ή και τους δύο
μαζί και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται τέλειο
Επικονίαση
Οι γυρεόκοκκοι από τους ανθήρες στο στίγμα του ύπερου
Με τη βοήθεια των εντόμων και του ανέμου
Γονιμοποίηση
Τότε αναπτύσσεται μια προεκβολή η οποία φτάνει στην ωοθήκη
Ο γυρεόκοκκος μεταφέρεται στην ωοθήκη όπου γονιμοποιεί το ωάριο
Από το ζυγωτό θα αναπτυχθεί το φυτικό έμβρυο
2012 Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
Μετά η ωοθήκη μεταβάλλεται σχηματίζοντας τον καρπό
Διδάκτορας
31. Στους ζωικούς οργανισμούς: Εσωτερική γονιμοποίηση
Εμραφρόδιτα Γονοχωριστικά
Εξωτερική γονιμοποίηση
Ασπόνδυλα που στο ίδιο άτομο Ζώα που παράγουν τους
συνυπάρχουν και το αρσενικό αρσενικούς και τους θηλυκούς
και θηλυκό αναπαραγωγικό γαμέτες σε διαφορετικά άτομα
σύστημα
Ωοτόκα
Σπονδυλωτά που γεννούν αυγά
όπως τα ψάρια και τα πτηνά
Ζωοτόκα
Τα θηλαστικά γενούν μικρά
(ζώα)
Ωοζωοτόκα
Εκκολάπτουν στο σώμα τους τα αυγά και
γεννούν μικρά
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας
32. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Εκατομμύρια σπερματοζωάρια Μόνο ένα Γονιμοποίηση ωαρίου ζυγωτό έμβρυο
Το αναπαραγωγικό
σύστημα του άντρα
και η πορεία του
σπερματοζωαρίου
Εκκρίνει υγρό που
προστατεύει το σπέρμα
εκσπερμάτωση
Προστατεύει τους όρχεις
2012 Κατάλληλη θερμοκρασία Περιέχει τα Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
σπερματοζωάρια Διδάκτορας
35. Το ζυγωτό κινείται προς την μήτρα ενώ ταυτόχρονα διαιρείται
Εμφυτεύεται στο ενδομήτριο
Τα παχιά τοιχώματα του ενδομητρίου είναι πλούσια σε αιμοφόρα αγγεία και βοηθούν
την ανάπτυξη του εμβρύου
Επί δέκα περίπου εβδομάδες του παρέχουν θρεπτικές ουσίες , κατόπιν σχηματίζεται ο
πλακούντας και ο ομφάλιος λώρος
Το έμβρυο βρίσκεται μέσα στον αμνιακό σάκο ο οποίος περιέχει αμνιακό υγρό που
προστατεύει το έμβρυο
Μετά από εννέα μήνες περίπου κύησης, το έμβρυο παίρνει την κατάλληλη θέση και
είναι έτοιμο για τον τοκετό
Ο αμνιακός σάκος σπάει, αποβάλλεται το αμνιακό υγρό
Με συσπάσεις της μήτρας το έμβρυο ωθείται έξω από το σώμα της μητέρας
Η ανάπτυξη του εμβρύου αλλά και η υγεία της εγκύου
επηρεάζονται από:
Περιβαλλοντικούς παράγοντες:
Τον τρόπο ζωής της μέλλουσας μητέρας
Ο θηλασμός είναι πολύ σημαντικός για την
υγεία και την ομαλή ανάπτυξη του βρέφους
Όσο περισσότερο θηλάζει το βρέφος τόσο
αυξάνεται η έκκριση γάλακτος
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος-Υποψήφιος
2012
Διδάκτορας