1. SEMINAR NGA LENDA E ETIKES MJEKSORE ME TEMEN :
KANCERI I MUSHKRIVE
Student : Profesor:
Donjet Bislimi Prof.Dr. Naser Ramadani
Asistent:
Ass.Dr.Sci. Sefedin Muçaj

2. • Pershkrim I pergjithshem mbi semundjen
• Kanceri i mushkërive është një sëmundje qe karakterizohet
nga rritja e pakontrolluar e qelizave në indet e mushkërive.
Nëse nuk trajtohet, kjo rritje mund të përhapet përtej
mushkërive në një proces të quajtur metastazë në indet
afër dhe, përfundimisht, në pjesë të tjera të trupit. Shumica
e kancereve që fillojnë në mushkëri, janë karcinoma që
rrjedhin nga qelizat epiteliale.
• Llojet kryesore të kancerit të mushkërive janë: tumoret e
vogla kanceroze ne qeliza të mushkërive (i quajtur kanceri i
qelizave tërshërë), dhe tumoret jo te vogla kanceroze te
qelizave të mushkërive. Shkaku më i zakonshëm i kancerit
të mushkërive është ekspozimi afatgjatë ndaj tymit të
duhanit, i cili shkakton 80-90% të kancerit të mushkërive.

3. Simptomat më të zakonshme janë: kollitja (përfshirë
edhe peshtyarjen e gjakut), humbje peshe dhe gulçim.
Kanceri i mushkërive mund të shihet në radiografi
gjoksi dhe CT scan. Diagnoza konfirmohet me një
biopsi. Trajtimi dhe Prognoza varen nga lloji histologjik
i kancerit, fazës (shkalles se përhapjes)​​, dhe
mirëqenies së përgjithshme te pacientit. Trajtimet e
përbashkëta përfshijnë kirurgjine, kimioterapi, dhe
radioterapi.
• Në përgjithësi, 15% e njerëzve në Shtetet e Bashkuara
të diagnostikuar me kancer të mushkërive mbijetojnë
pesë vjet pas diagnozës. Në të gjithë botën, kanceri i
mushkërive është shkaku më i zakonshëm I vdekjeve te
lidhura me kancerin si në burra ashtu dhe ne gra, dhe
është përgjegjës për 1.38 milion vdekje çdo vit, që nga
viti 2008.

5. • Shenjat dhe simptomat
• Simptomat dhe shenjat që mund të sugjerojnë kancerin e
mushkërive përfshijnë:
• simptomat respiratore: kollitja e rende dhe peshtyerja e
gjakut, gulqimi etj.
• Simptomat sistemike: humbje peshe, ethe, dhembje gjoksi,
dhimbje të kockave, lodhje etj.
• Shumë nga simptomat e kancerit të mushkërive (oreks të
dobët, humbje peshe, ethe, lodhje) nuk janë specifike. Në
shumë pacientë, kanceri mund te jete përhapur tashmë
përtej faqes origjinale gjate kohes që ata të kenë simptome
dhe kërkojnë kujdes mjekësor. Rreth 10% e njerëzve me
kancer të mushkërive nuk kanë simptoma në diagnozë.
Këto kancere janë gjetur rastësisht gjate Radiografise
rutinore te gjoksit.

7. • Nga qka shkaktohet kanceri I mushkrive ?
• Pirja e duhanit, veçanërisht të cigareve, është
nder kontribuesit kryesore të kancerit të
mushkërive. Tymi i cigareve përmban mbi 60
karcinogjen te njohur. Në të gjithë botën e
zhvilluar, 90% e vdekjeve nga kanceri i
mushkërive në meshkuj gjatë vitit 2000 u
atribuohet pirjes së duhanit (70% për gratë).
Pirja e duhanit llogaritë për 80-90% të rasteve
të kancerit të mushkërive.

8. • Pirja e duhanit pasiv, inhalimi i tymit nga pirja e
duhanit te tjetrit është gjithashtu një shkaktar i
kancerit të mushkërive. Një duhanpirës pasiv mund të
klasifikohet si dikush që jeton ose punon me një
duhanxhi. Studimet ne SHBA, Evrope, Britani te
Madhe, dhe Australi kanë treguar vazhdimisht një
rrezik të rritur në mënyrë të konsiderueshme në mesin
e atyre të ekspozuar ndaj tymit pasiv. Hetimet tregojnë
se kjo është më e rrezikshme se tymi i drejtpërdrejtë.
Pirja pasive e duhanit shkakton rreth 3,400 vdekje nga
kanceri i mushkërive çdo vit në SHBA.
• Pastaj shkaktare te tjere shume te demshem jane edhe:
gazi radon, asbesti, ndotja e ajrit, predispozicioni
gjenetik, disa metale, radiacioni jonizues, disa gaze
toksike etj…

9. • Diagnoza
• Kryerja e radiografis se gjoksit është një nga
hapat e parë të hetimit, nëse te një pacient
raportohet se ka simptoma që mund të
sugjerojnë kancerin e mushkërive. Gjithashtu
edhe CT imazhet te cilat përdoren zakonisht
për të siguruar më shumë informacion në
lidhje me llojin dhe shkallen e sëmundjes.

10. • Kanceri i mushkërive shpesh duket si një
rruzull e vetmuar pulmonare në një radiografi
gjoksore. Megjithatë, diagnoza diferenciale
është e gjerë. Shumë sëmundje të tjera
gjithashtu mund të japin këtë pamje, duke
përfshirë tuberkulozin, infeksionet fungale,
kanceri metastatic, apo pneumonia
organizuese. Per kete shkak diagnoza
definitive e kancerit të mushkërive është e
bazuar në ekzaminimin histologjik te indit të
dyshimtë në kontekstin e karakteristikave
klinike dhe radiologjike.

12. • Parandalimi
• Gjersa në shumicën e vendeve industriale
karcinogjene te ndryshem janë identifikuar dhe
ndaluar, pirja e duhanit është ende i përhapur.
Eliminimi i pirjes së duhanit është një synim
parësor në parandalimin e kancerit të
mushkërive, dhe ndërprerja e duhanit është një
mjet i rëndësishëm parandalues në këtë proces.
• Ndërhyrjet e politikës për uljen pirjes pasive te
duhanit në vende publike të tilla si restorante dhe
vendet e punës janë bërë më të zakonshme në
shumë vende perëndimore.

13. • Organizata Botërore e Shëndetësisë ka bërë
thirrje qeverive për të institucionalizuar një
ndalim të plotë të reklamimit të duhanit dhe për
të parandaluar të rinjtë nga marrja dhe pirja e
duhanit. Ata vlerësojnë se ndalesat e tilla kanë
reduktuar konsumin e duhanit me 16%.
• Gjithashtu edhe te ushqyerit dhe aktiviteti kane
rendesi te madhe ne parandalimin e kanceri te
mushkrive. Disa studime sugjerojnë se njerëzit që
hanë dietat me një proporcion të lartë të
perimeve dhe frutave kanë tendencë të kenë një
rrezik më të ulët te paraqitjes se kancerit.

15. • Menaxhimi I semundjes
• Trajtimi për kancer të mushkërive varet nga
lloji specifik I kancerit, sa larg ajo është
përhapur etj. Trajtimet e përbashkëta
përfshijnë kujdesin paliativ, kirurgji,
kimioterapi dhe rrezatim- terapia.

16. • Kirurgjia
• Se pari duhet përcaktuar nëse sëmundja është
lokalizuar dhe e përshtatshme për kirurgji apo
nëse ajo është përhapur në pikën ku ajo nuk
mund të shërohet me operacion.
• Testet e gjakut dhe testimi i funksionit pulmonar
janë gjithashtu të nevojshme për të vlerësuar
nëse pacienti është mjaft mirë për kirurgji.

17. • Në shumicën e rasteve të hershme, largimi i
një lobi të mushkërive (lobectomy) është
trajtimi kirurgjik i zgjedhjes. Në pacientët të
cilët janë të papërshtatshëm për një
lobectomy të plotë, mund të kryhet një prerje
e vogël sublobar (heqje pykë). Megjithatë,
heqje pykë ka një rrezik më të lartë te
sëmundjeve të përsëritura se lobectomy.
• Kirurgjisë mund tiu përmirësohen rezultatet,
kur shtohet kimioterapia dhe rrezatimi në fazë
të hershme.

18. • Radioterapia
• Radioterapia është dhënë shpesh së bashku me
kimioterapi, dhe mund të përdoret per qëllime
kurative në pacientët të cilët nuk kanë të drejtë
për kirurgji. Kur nje doze e larte e radioterapise
ipet per nje periudh te shkurte kohore kemi te
bejme me radioterapin radikale. Radioterapia nuk
duhet te perdoret pas nderhyrjes kirurgjike per
arsye kurimi.
• Doza të vogla të rrezatimit në gjoks mund të
përdoren për kontrollin e simptomave
(radioterapi paliativ).
.

20. • Kimioterapia
• Regjimi me kimioterapi varet nga lloji tumorit.
Nëse tumoret gjenden ne fazë relativisht të
hershme,tumoret trajtohen kryesisht me
kimioterapi dhe rrezatim. SCLC, cisplatin dhe
etoposide janë më të zakonshëm që përdoret.
• Kimioterapia perdoret gjithashtu edhe pas
operacioneve kirurgjikale per te permisuar
rezultatin e operacionit.

21. • Epidemiologjia
• Në mbarë botën, kanceri i mushkërive është
shkaktari me i zakonshem i vdekjeve nga kanceret
e tjere. Në vitin 2008, ka pasur 1.610.000 raste të
reja, dhe 1.38 milion vdekje për shkak të kancerit
të mushkërive. Normat më të larta janë në Evropë
dhe Amerikën e Veriut.Pjesa e popullsise me me se
shumti gjasa për zhvillimin e kancerit të
mushkërive është e njerëzve mbi 50 vjeç të cilët
kanë një histori të pirjes së duhanit. Në kontrast
me normën e vdekshmërisë në meshkuj, e cila
filloi në rënie më shumë se 20 vjet më parë,
normat e kancerit të mushkërive te grave kanë
qenë në rritje gjatë dekadave të fundit, dhe vetëm
kohët e fundit ka filluar të stabilizohet.

22. • Evropa Lindore e ka më të lartë shkallen e
vdekshmërisë prej kancerit të mushkërive në mesin e
burrave, ndërsa Europa veriore dhe SHBA kanë
vdekshmërinë më të lartë në mesin e grave. Incidenca
e kancerit të mushkërive është aktualisht më pak e
zakonshme në vendet në zhvillim. Me rritjen e pirjes së
duhanit në vendet në zhvillim, incidenca pritet të rritet
në vitet e ardhshme, sidomos në Kinë dhe Indi.
• Nga 1960, incidenca e adenocarcinomes se mushkërive
filloi të rritet në krahasim me llojet e tjera të kancerit të
mushkërive. Kjo është pjesërisht për shkak të futjes së
cigareve filtër. Përdorimi i filtrave largon grimcat e
mëdha të tymit të duhanit, duke reduktuar kështu
depozitimin në rrugët ajrore.

23. • Historia
• Kanceri i mushkërive ishte i pazakontë para ardhjes së
pirjes së duhanit. Ajo nuk ishte e njohur edhe si një
sëmundje e veçantë deri në 1761 ndersa aspekte të
ndryshme të kancerit të mushkërive janë përshkruar
më tej në vitin 1810. Tumoret malinje të mushkërive
përbënin vetëm 1% e të gjithëve. Në Gjermani në vitin
1929, mjeku Fritz Lickint njohi lidhjen midis pirjes së
duhanit dhe kancerit të mushkërive, e cila çoi në një
fushatë agresive antismoking. Mjekët britanikë pas nje
studimi te publikuar në vitin 1950, dhane dëshmi të
forta epidemiologjike te lidhjes midis kancerit të
mushkërive dhe pirjes se duhanit. Si rezultat I kesaj ,
ne vitin 1964 u rekomandua ndalimi I pirjes se duhanit.

24. • Lidhja me gaz radonit u njoh së pari në mesin
e minatorëve në Malet Ore pranë Schneeberg,
Saksonisë. Argjendi ka qenë i minuar aty nga
viti 1470, dhe këto janë të pasura me minierat
e uraniumit, me radiumin saj shoqërues dhe
gazit të radonit. Minatorët zhvilluan një sasi
disproporcionale të sëmundjeve të
mushkërive, e njohur përfundimisht si kanceri
i mushkërive në 1870. Radoni u konfirmua si
një shkaktar i kancerit të mushkërive në 1960.

25. • Dilemat etike
• Sa i perket kesaj semundje egzistojne dilemat etike ne
aspektin e perkohshem dhe ne aspektin afatgjate.
• Sa i perket dilemave te perkohshme kemi te bejme me
kujdesin ndaj pacientit, komunikimin me te ne
menyren me te duhur te mundshme, te qendruarit afer
pacientit etj.
• Dilemat afatgjata kane te bejne me ate se pacienti a
eshte i diagnostifikuar me kohe me semudjen ne fjale,
dhe sa eshte pergjegjsia jone nese pacienti vuan per
shkak te pakujdesise tone.
• Dilema me e madhe eshte se pacienti a duhet te
informohet per semundjen qe ka apo ai duhet te
mbushet me informata te rreme rreth gjendjes se tij
fizike per ta ruajtur gjendjen e tij psiqike.

26. • Kater kendveshtrimet etike jane:
Indikacionet mjekesore
Preferencat e pacientit
Kualiteti I jetes
Qeshtjet e pergjithshme

27. Indikacionet mjekesore
• Diagnoza- percaktohet pas perfundimit te
analizave te kryera dhe te kontrolluara nga
mjeku pergjegjes
• Opcionet e trajtimit- mjeku pas kontrollimit te
analizave percakton menyren e trajtimit te
pacientit

28. Preferencat e pacientit
• Qellimi I pacientit- eshte qe te sherohet dhe te
arrij nje kualitet sa me te mire te jetes
• Perceptimi- pacienti permes aftesise se
perceptimit deshiron te dije per realitetin e
semundjes se tij, ne kete raste kancerin e
mushkrive
• Informimi- pacienti ka te drejte te informohet
rreth gjendjes se tij shendetsore dhe qka
permban dokumentacioni I tij mjekesor.

29. • Demtimi- personeli mjekesor perpara se te
filloj punen rreth pacientit se pari duhet te
kujtoje detyren primare :te mos demtohet
pacienti.
• Limiti etik dhe juridik- baza juridike dhe etike
perkufizohet me se miri ne Kodeksin etik,
dokument I dal nga Shoqata e Mjekeve Te
Kosoves.
• Diagnoza- me diagnoze percaktojme
semundjen dhe shkaktarin e kancerit te
mushkrive te I semuri.

30. • Terapia- me terapi nenkuptojme
mendikamentet e pershkruara nga personeli
mjeksore per trajtimin e kancerit.
• Rehabiltimi- me rehabilitim nenkuptohet
fillimi I trajtimit te semundjes dhe akomodimi
I pacientit.
• Te drejtat- e drejt e qdo pacienti eshte te
informohet rreth semundjes se tij dhe sipas
deshires se te vendos a ti tregoj te tjereve apo
jo.

31. Kualiteti I jetes
• Lendimet- gjate kuptimit se per qfar semundje
behet fjale ka mundsi qe pacienti te lendohet
psiqikisht per kete arsye informimi duhet te
behet me takt dhe kujdes te veqante.
• Fatkeqsia- mund te ndodhe nese I semuri
semundjen e tij e perkeqson si rezultat I
ndodhive te ndryshme natyrore ose te
qellimshme nga ana e tij psh. Prija e duhanit.

32. • Perceptimi I lendimit- pacienti permes
perceptimit don te dije gjendjen e tij
shendetsore dhe shkallen e zhvillimit te
semundjes
• Kthimi ne jeten normale- nese pacienti ka fat
sherimi ai duhet te inkurajohet te kthehet
punes aktive, mirpo kanceri eshte shumicen e
rasteve I pasherueshem per kete shkak ai
duhet te inkurajohet qe edhe gjate semundjes
te mos dorzohet.

33. Qeshtjet e pergjithshme
• Personi me kancer te mushkrive ka te drejte te
marre pjese aktive ne qeshtjet e pergjithshme
te rehabilitimit dhe trajtimit te semundjes.
• Institucioni mjekesor duhet te jete I gatshem
per pranimin e te semureve me kancer te
mushkrive
• Profesionistet shendetsore duhet te jene te
gatshem per qdo pacient qe ju drejtohet per
ndihme.

34. • Hulumtimi klinik- gjate qendrimit te pacientit
ne klinik personeli mjekesore eshte I detyruar
te beje hulutime klinike rreth kanceri te
mushkrive ne institucionin perkates
• Personeli mjekesor duhet te kete kujdes per
familjet me kushte te veshtira sociale.
• Qeshtjet fetare, kulturore, etike dhe juridike-
duhet te trajtohen ne menyren me te mire te
percaktuar sipas betimit te Hipokratit dhe te
mos ndikojne ne diskriminime per ndryshme
ndaj pacienteve.

35. Kanceri se fal askend
As diktatoret

36. As ikonat me te medha te artit

37. As gjeniun dhe miliarderin

38. Andaj mos pini duhan por….
Hani molla !!!

39. Ju faleminderit…..
punoi:
Donjet BISLIMI