A Primeira Guerra Mundial

1. A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL (1914-1918)
A. A CARREIRA DE ARMAMENTOS
Unha vez Bismarck é expulsado do goberno, a Realpolitik (equilibrio de poderes para evitar a
carreira armamentística) da paso á Weltpolitik , política exterior agresiva na que dita carreira
cobrou forza.
Rusia e Reino Unido, ameazados por este cambio de rumbo, aproximáronse a Francia,
quedando conformados dous bloques contrapostos :
- Aliados/Tripla Entente: Rusia, Francia, Gran Bretaña.
- Potencias Centrais/Tripla Alianza: Alemaña, Austro-Hungría, Italia
Cada bloque inciaría unha carreira de armamentos, que anticipaba á guerra e, ao mesmo
tempo, a crecente economía alemá, supoñía unha ameaza importante para os intereses
británicos e franceses.
B. ALGÚNS ANTECEDENTES DA PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
1. Alemaña e a súa política panxermanista.
2. II Revolución Industrial: Alemaña ameaza a hexemonía económica de Inglaterra e o
predominio naval.
3. O colonialismo imperialista: Competencia económica, tensións.
4. Rivalidades entre as potencias:
- Francia y Alemania por Alsacia e Lorena.
- Rusia e Austria-Hungría pola hexemonía nos Balcanes.
- Servia: Na súa visión política de crear a Grande Iugoslavia, necesitaba incluir Bosnia
Herzegovina, anexados ao Imperio Austro-húngaro.
C. A PAZ ARMADA
Chámase “Paz Armada” á etapa de tensións entre os dous bloques de alianzas rivais, que
contribuíron a incrementar as rivalidades; exemplo disto vemos:
- Marrocos: aquí Alemaña opúxose ao expansionismo colonial francés, aínda que a diplomacia
evitou conflitos bélicos.
- Nos Balcáns, o Imperio austrohúngaro anexionaría Bosnia-Herzegovina, o que provocaría a
desconfianza rusa e derivaría en guerras balcánicas posteriores.
Cada Estado trataba de garantir a súa seguridade e posición internacional con aliados
poderosos e a maior forza militar posible. ¿De qué maneira?
- Aumentando os orzamentos militares.
- Alongando o servizo militar a dous ou tres anos.
- A través do progreso técnico, que proporcionou armas máis eficaces e mortíferas.
- O aumento da poboación permitiu mobilizar exércitos de millóns de homes, os máis
numerosos da historia.
A hostilidade entre os dous bloques foi aumentando.
Producíronse diversas crises –nas colonias e nos Balcáns- que se resolveron sen utilizar
armas, pero aumentaron a desconfianza xeral.
Pouco a pouco a guerra comezou a considerarse inevitable.
Os discursos de exaltación patriótica fixéronse máis frecuentes e os militares de cada país
comezaron a traballar en hipotéticos plans de guerra.
A opinión pública, influida pola prensa, aceptou a idea de un conflito armado. A guerra prevíase
curta, con rápidos movementos de tropas e ataques fulminantes. Os expertos militares sostiñan
que gañaría quen dese o primeiro golpe…

2. D. CAUSAS DA GRAN GUERRA
1. Económicas: a economía alemá resultaba ameazante para os británicos e franceses.
2. Coloniais: Alemaña consideraba que co seu amplo poder económico non tiña suficiente
poder colonial.
3. Políticas, debido a rivalidades territoriais:
4. Francia ansiaba as rexións de Alsacia e Lorena.
5. Italia as provincias irredentas que estaban en mans de Austria.
6. Nos Balcáns, o Imperio austrohúngaro quería controlar novas nacións, mentres que Serbia
quería unificalas nunha Gran Serbia e Rusia buscaba ter unha maior influencia sobre elas.
7. Diplomáticas: constitúense a Triple Alianza e a Triple Entente. Debido a estas alianzas, se
un pais membro está involucrado nun conflito, os seus aliados tamén participarían,
provocando unha guerra xeralizada.
8. Ideolóxicas: o nacionalismo exacerbado incrementou as tensións entre as distintas
potencias.
E. O ESTALIDO DA GUERRA
• Nestas circunstancias, un magnicidio (asasinato do xefe de Estado ou gobernante),
sucedido en verán de 1914, serviu de casus belli (Circunstancia que provoca unha
declaración de Guerra). Un nacionalista bosnio asasinou en Saraievo ao herdeiro da Coroa
Austro-Húngara, o arquiduque Francisco Fernando. Austria culpou a Serbia de axudar ao
asasino e, co apoio alemán, declarou a guerra a Serbia.
• O mecanismo das alianzas púxose en marcha:
– Rusia declarou o seu apoio a Serbia, e ao seu lado fixérono os seus alados,
Francia e Gran Bretaña.
– Os dous bloques (Potencias Centrais e Aliados) enfrentáronse e, seguindo os
consellos militares, mobilizáronse con rapidez para tomar a iniciativa.
F. A EVOLUCIÓN DO CONFLITO
• Trala declaración de guerra, recibida con entusiasmo popular en case todos os países, os
exércitos de ambos bandos mobilizáronse con rapidez para lograr canto antes unha victoria
decisiva, pero o resultado non foi o esperado.
• Na Gran Guerra os gobernos desenvolveron unha economía de guerra, é dicir, os recursos
económicos e industriais foron destinados á fabricación masiva de material bélico. Deste
xeito, tiveron especial relevancia as novas armas empregadas (ametralladoras, carros
blindados, gases tóxicos, submarinos), que converteron á Gran Guerra na máis mortífera
ata o momento.
ETAPAS DA GRAN GUERRA
• Guerra de Movementos:

3. – Levouse a cabo durante os primeiros meses da guerra; baséase en ofensivas e
contraofensivas.
– No caso alemán, o seu plan (O Plan Schlieffen) consistía en evitar a loita
simultánea en dúas frontes; deste modo pretendía derrotar a Francia na fronte
occidental antes de enfrontarse na oriental a Rusia, de quen se esperaba unha
mobilización máis lenta:
• Na fronte occidental, Alemaña avanzou rápidamente ao principio,
atravesando un país neutral, Bélxica, e chegaron preto de París. Sen
embargo, os aliados frearon a seu ataque no Marne.
• Na fronte oriental, os rusos reaccionarion antes do previsto, polo que pese
ás victorias alemanas, a guerra continuou.
• Guerra de posicións: tras as primeiras batallas, os exércitos quedaron bloqueados e
sometidos a unha guerra de desgaste.
– Os exércitos da fronte occidental cavaron trincheiras e aferráronse ao terreo. A
guerra estancouse, e resultou evidente que ía ser longa.
– Os soldados vivían naquelas gabias enlamandas, en condicións durísimas, polo
que a guerra de movementos inicial convertiuse nunha guerra de trincheiras,
caracterizada polos seus ataques frontais, é dicir, ataques de grupos de soldados
que saían das súas trincheiras e trataban de avanzar baixo fogo inimigo para abrir
unha brecha, producíndose moitos mortos e poucos avances.
– Nas batallas de Ypres, Vedún, Marne ou Somme (fronte occidental) morreron
centos de miles de homes (inmenso custo humano).
– Tanto as potencias centrais como os aliados intentaron incorporar novos
contendentes na batalla ao seu favor e abrindo novas frontes de loita:
• Novos contendentes:
• Do bando das potencias centráis: O Imperio Otomano/Turco e
Bulgaria.
• Do bando da Entente: Italia e Xapón.
– Dado o igualado das forzas, parecía claro que vencería aquel que resistise máis.
• A guerra entrou nunha fase de desgaste: cada bando bombardeaba as trincheiras
inimigas con todos os medios dispoñibles, ademáis de asfixiar económicamente ao rival.
• O Reino Unido bloqueou os mares para impedir a chegada de suministros a Alemaña, polo
que esta desenvolveu unha poderosa frota submariña e afundiu miles de buques, incluso
de países neutrais; esta estratexia supúxolle a inimizade de países como EEUU.
G. O FINAL DA GUERRA
• O equilibrio entre os dous bandos, acadado pagando un alto custo, comezou a cambalear
(tambalearse) no ano 1917 debido a dous circunstancias decisivas:
– A Revolución Rusa, que beneficiaría ás potencias centrais. Comezou a falarse
das primeiras conversas de paz –por separado- entre Rusia, Alemaña e Austro-
Hungría que culminarían ao ano seguinte. (Tratado de Brest-Litovsk)

4. – Os Estados Unidos declaráronlle a guerra a Alemaña como resposta aos seus
ataques submarinos indiscriminados. A axuda americana liberou económicamente
aos exhaustos países aliados e provocou o afundimento de Alemaña.
A. 1918
• Sen embargo, na propia Alemaña a situación era de extrema gravedade, ata o punto de
chegar a temer un estoupido revolucionario semellante ao ruso.
• Ante a situación, Alemaña optou por xogar a súa última baza e, no verán de 1918 lanzou
unha ofensiva contra Francia, co obxectivo de romper esta fronte antes de que a axuda
americana se fixese efectiva. Alemaña non o conseguiu, Francia e Gran Bretaña acabaron
resistindo.
• No outono de 1918 os aliados de Alemaña foron abandoando a loita, mentres que en
Alemaña formábanse consellos revolucionarios entre soldados e obreiros, consellos
semellantes ao modelo soviético. Ante o inminente dun colapso en Alemaña, o kaiser,
Guillermo II, abdicou e proclamouse a República alemana.
• O 11 de Novembro Alemaña pedía o armisticio (consiste na suspensión das
agresións entre dous grupos –países, nación, faccións- que se atopan enfrontados
nunha loita armada).
H. OS TRATADOS DE PAZ
• Houbo discrepancias entre os vencedores sobre o trato que se lles debía dar aos vencidos,
deste xeito, mentres Francia e Reino Unido esixían duras sancións a Alemaña, Estados
Unidos e, concretamente, o presidente W. Wilson, pretendía un espíritu de maior concordia
a través dos seus famosos Catorce Puntos.
• A pesares das discrepancias asinouse a Paz de París (conxunto de tratados que puxeron
fin á Primeira Guerra Mundial):
– Tratado de Versalles (firmado con Alemaña):
• Alemaña é considerada responsable da Guerra.
• Perde territorios, como Alsacia e Lorena, que pasan a pertencer a Francia.
Tamén perde parte de Prusia e Posnania, que pasan a Polonia.
• Impúxoselle o pagamento de fortes indemnizacións de guerra.
– Tratados de Saint-Germain e de Trianon (firmados con Austria e Hungría
respectivamente):
• O Imperio austrhúngaro desintégrase.
– Tratado de Sèvres (firmado con Turquía):
• Desaparece o Imperio Turco; as súas antigas posesións pasan a pertencer
a Reino Unido e Francia.
– Tratado de Neuilly (firmado con Bulgaria).
B. AS CONSECUENCIAS DA GRAN GUERRA
1. Elaboración dun novo mapa de Europa:

5. – Desaparecen os Imperios (II Reich, Turco, Ruso, Austrohúngaro).
– Aparecen novas nacións: Polonia, Checoslovaquia, Austria, Hungría.
– Créanse Estados tapón, para illar a Rusia comunista. Finlandia, Estonia,
Letonia, Lituania e Polonia independízanse para previr a expansión do
comunismo ruso.
2. Perdas humanas (máis de 10 millóns de mortos e máis de 20 millóns de feridos).
3. Perdas económicas e materiais:
– Destrucción de campos de cultivo, infraestructuras e industrias.
– Endebedamento.
– Perda de hexemonía europea fronte a Estados Unidos.
4. Crise política e social: do entusiasmo inicial, pasouse a un profundo pesimismo e
decepción e descrédito das democracias, que foron consideradas responsables da
Guerra.
5. Constitución da Sociedade de Nacións. P presidente Wilson creou esta organización
supranacional para tratar de resolver de forma pacífica os conflitos entre estados e
fomentar a cooperación internacional.
6. Esta organización tivo graves carencias dende as súas orixes, como a non
incorporación de EEUU, cuxo congreso non aceptou a iniciativa de Wilson ou as
exclusións de Alemaña ou da Rusia soviética. Ademáis, non tivo medios nin recursos
para facer cumplir as súas decisións.
IMPRESIONISMO
• Desenvólvese entre 1874 e 1886.
• É un movemento pictórico que causou un grande escándalo na súa época pola súa
orixinalidade en contraste cos prototipos académicos da súa época.
• Mentres que os cadros considerados acordes co modo de entender a arte da época
eran expostos no Salón de París, obras como Xantar na Herba de Manet e o cadro de
Monet que daría nome ao movemento (Impresión: sol nacente), quedarían relegados a
un segundo plano e serían expostos no Salón dos Rexeitados.
Influencias que tiveron os Impresionistas
• Os avances técnicos da óptica e a fotografía.
• As estampas xaponesas.
Características máis significativas do Impresionismo
A Luz:
• É a verdadeira protagonista do cadro. Gracias ao seu estudo, os contornos das figuras,
dos paisaxes, etc. desdebúxanse, aparecen difuminados.
• Os impresionistas pretendían mostrar no cadro a propia luz, non un obxecto bañado
por determinada luz.

6. • Un exemplo o temos na famosa serie da Catedral de Rouen de Monet, na que debuxa
o mesmo obxecto en diferentes momentos do día e en diferentes estacións, para
captar a luz de cada instante, non o obxecto en sí.
A Pincelada:
• É máis rápida que nos movementos pictóricos anteriores e cargada de materia
pictórica.
• Adoita utilizar cores puras que reparte no cadro a través de pinceladas curtas.
• Os pintores impresionistas adoitan pintar ao plain air ou aire libre para tratar de captar
un momento concreto, posto que un mesmo obxecto pode variar dependendo do
momento do día ou da estación no que se pinte. De aí a preferencia dos impresionistas
por pintar paisaxes.
• O encadre das pinturas impresionistas é orixinal, querendo, nalgunhas ocasións,
recordar aos encadres cinematográficos.
Pintores e escultores do Impresionismo
Manet, precedente deste movemento.
Monet.
Pissarro.
Renoir.
Degas.
Rodin.

7. • Un exemplo o temos na famosa serie da Catedral de Rouen de Monet, na que debuxa
o mesmo obxecto en diferentes momentos do día e en diferentes estacións, para
captar a luz de cada instante, non o obxecto en sí.
A Pincelada:
• É máis rápida que nos movementos pictóricos anteriores e cargada de materia
pictórica.
• Adoita utilizar cores puras que reparte no cadro a través de pinceladas curtas.
• Os pintores impresionistas adoitan pintar ao plain air ou aire libre para tratar de captar
un momento concreto, posto que un mesmo obxecto pode variar dependendo do
momento do día ou da estación no que se pinte. De aí a preferencia dos impresionistas
por pintar paisaxes.
• O encadre das pinturas impresionistas é orixinal, querendo, nalgunhas ocasións,
recordar aos encadres cinematográficos.
Pintores e escultores do Impresionismo
Manet, precedente deste movemento.
Monet.
Pissarro.
Renoir.
Degas.
Rodin.