Аялал
жуулчлалын
судлагдахуун
буюу жуулчлалын
систем
Лекц4 багш Г. Ариунаа

Аялал жуулчлалыг судлахад өргөн хүрээний судалгаа
хийх шаардлагтай болдог. Учир нь аялал жуулчлал
бол нийгэм эдийн засаг, менежмент, маркетинг,
газарзүй зэрэг, олон шинжлэх ухаануудыг хамарсан
үйл ажиллагаа явуулдаг асар том салбар юм.
Судлаачид аялал жуулчлалыг судлах олон янзын арга,
онолуудыг дэвшүүлсэн бөгөөд эдгээрээс хамгийн их
хэрэглэгддэг нь Жафари, Ритчи нарын онол юм. Тэд
жуулчидыг судлахад олон төрөлт арга илүү
тохиромжтой гэж үзэн дугуй диаграмын аргыг ашиглан
төвд нь аялал жуулчлалын салбарыг байрлуулан,
антропологи, психологи, эдийн засаг, газарзүй,
социологи зэрэг бусад жуулчидтай холбоо бүхий
салбар шинжлэх ухаануудыг тойрон байрлуулсан

 Энэ арга нь аялал жуулчлалтай холбоотой салбарууд
аялал жуулчлалд ямар ашиг тустайг харуулсан боловч
аялал жуулчлал болон бусад салбарууд, мөн салбар
хоорондын уялдаа холбоо, тогтолцоог сайн харуулж
чадаагүй гэж үздэг. Жафари,Ритчи нарын онолоос
гадна илүү өргөн тархсан амьдралд ойр сургалтын
онол бол 1967 онд Кюрвогийн анх эхлэлийг нь тавьсан
жуулчлалын судалгааны ерөнхий системийн загвар
юм. Ерөнхий системийн онол нь хоорондоо харилцан
уялдаатай системийн бүлгүүдээс бүрдэнэ. Эдгээр нь
шаталсан хэлбэрээр байралсан байх бөгөөд систем
бүр нь дэд системүүдээс бүрдсэн байдаг

Аялал жуулчлалын схем
 Зах зээл буюу хүмүүс + аялагч жуулчид +
Жуулчдын зорин очих бүс нутаг + маркетинг
 Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа нь
тасралтгүй үргэлжлэх процесс болсон.
 Аялал худалдан авах (Зах зээл аяллыг
сонирхлоороо худалдан авдаг)
 Аяллыг эрэлт хэрэгцээний төлөв байдал
(Аялагч нар зорин очих бүс нутгийн талаарх
мэдээллийг шаардаж байдаг)
 Аяллыг худалдах (Жуулчдын зорин очих бүс
нутаг өөрийн орчноо зах зээлийн бодлогын
дагуу худалддаг.)
 Зах зээлд хүрч жуулчдыг татах (маркетинг
бодлогын дагуу зах зээлийг татах үйл
ажиллагааг тогтмол хийж байдаг.)

 Аялал жуулчлалын сургалтын хамгийн оргил хэсэг нь
аялал жуулчлалын систем юм. Аливаа систем бүрийн
үндсэн бүтэц нь элемэнтүүдээс бүрддэг, Элементүүд нь
бүтцийн чухал хэсэг бөгөөд систем юуг тодорхойлж
байгаа болон системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд ямар
үүрэгтэй болохыг шинжилэхэд тустай. Үүнийг
тодоруулахын тулд нэгэн жишээ авч үзье Германы
иргэн Шмид амралтаа өнгөрүүлэх газар хайж Италийн
аялал жуулчлалын байгууллагын Берлин дэх салбараас
мэдээлэл цуглуулан Франц , Испани, Италид амралтаа
өнгөрүүлэхээр шийджээ, Тэр өөрийн машинаар Парист
амьдардаг ахындаа хүрч 3 хоног амраад цааш
Барселонд очиж хоёр хоноод цааш аялан Венец хүрсэн
бөгөөд Берлинээс олж мэдсэн мэдээллийнхээ дагуу
“Бруно ” зочид буудалд байралсан.

 Венецээр долоо хоног аялсны эцэст Берлиндээ иргэн
иржээ. Жишээн дээрээс хархад Шмид өөрөө аялалын
элмент болж байна. мөн энэ жишээнд 3 гол газар үүрэг
гүйцэтгэж байна. 1. аялал эхэлж төгсөж байгаа аялагч
төвлөрсөн бүс Берлин үүнийг аялагч төвлөрсөн бүс гэж
нэрэлдэг.Парис Венец Барселон, хүрэх болон буцаж
Берлин замдаа тэр өөрийн аялахаар сонгоогүй
газруудыг дайран өнгөрөх болж байна тэр нь дайран
өнгөрөх газар болдог.3. Парис Барселон , Венец
очихоор сонгосон бөгөөд эдгээр газруудыг жуулчдын
сонирхолын бүс буюу Аливаа аялал жуулчлалын
систем нь нэг буюу түүнээс олон жуулчдын сонирхолын
бүстэй байх ёстой.

4 дэх элемент нь аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл
болно. Ихэнхдээ аль нэг газар, аялалын хөтөлбөр
бүрд жуулчидад үйлчилэх тэдний аялалыг зохион
байгуулах, үйл ажиллагааг бүрдүүлэх
байгууллага байдаг. Бас нэг элемент нь мэдээлэл
олж авсан аялалын байгууллага болсон. Эндээс
дүгнэн үзвэл :
Жуулчин
Аялагч төвлөрсөн бүс
Дамжин өнгөрөх газар
жуулчидын сонирхолын бүс
Аялал жуулчлалын үйлдвэрлэл эдгээр 5
элементээс тогтдог

TGR – Жуулчин илгээгч бүс нутаг
TDR 1,2,3,4,5…… - Жуулчдын зорин очих бүс нутаг
1-Long haul destination буюу тив хооронд, улс дамжин аялсан хол газар
туулсан урт хугацааны аялал
2-Upper middle class буюу тив хооронд улс дамжсан боловч орон зайн
хувьд харьцангуй бага зай туулж, бага хугацааны аялал. Монголд
жуулчин илгээгч тур агент, тур операторууд энэ аяллыг чухалчилдаг.
3 –Short haul destination буюу богино зайд нэг улсруу эсвэл дотоодын
аялал жуулчлал хийх нь тооцогдох боловч цаг хугацааны хувьд
хязгаарлалт байхгүй.

 .

1. Байгаль орчин, түүний нөөцийн менежментийг
судалдаг.
2. Аялал жуулчлалын нөөц нөхцөл байдлын
талаар мэдээлэл өгөх
3. Байгаль орчин ба соёл уламжлал, түүхийн
дурсгалын талаарх мэдээлэл хангах
4. Хяналт шинжилгээ, менежментийн хөтөлбөр,
удирдамж гэх мэтийг боловсруулах
5. Газар дээр нь үйлчлэх, туршлага мэдээлэл
олгох

1. Аялал худалдан авах: Жуулчид тур оператор, тур агентаас
хүсэж сонирхсон нэг буюу, багц аяллыг худалдан авч
үйлчлүүлдэг.
2. Аялал жуулчлалд бэлтгэн нийлүүлэгчийн бүтээгдэхүүнийг
худалдан авах буюу зуучлах: Тур оператор, тур агент нь
бэлтгэн нийлүүлэгчээс бүтээгдэхүүнийг бөөнөөр буюу
жижиглэнгээр худалдан авч буцааж зах зээлд борлуулдаг.
Мөн тэдгээрийн бүтээгдэхүүнийг зуучлан борлуулж өгдөг.
3. Төрийн үйлчилгээ: Засгийн газар нь аялагч жуулчдад
шаардлагатай төрийн үйлчилгээг үзүүлдэг. Жишээ нь: Гадаад
паспорт, виз олгох, хил, гаалийн хяналт, шалгалт хийх гэх мэт.
4. Төрийн үйлчилгээ: Засгийн газар нь эдгээр байгууллагуудад
шаардлагатай зөвшөөрөл олгох, хязгаарлалт, хяналт шалгалт
хийх холбогдох хууль тогтоомж, эрх зүйн зохицуулалтыг бий
болгох үнэлэлт дүгнэлт өгөх, заавар чиглэлийг бий болгодог.

5. Татвар, төлбөр, хураамж: Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд
оролцогч байгууллага, аялагч, жуулчид нь зохих хууль тогтоомжийн
дагуу төрд % төлбөр төлдөг. Жишээ нь: Байгууллагууд орлогын
татвар, газрын татвар төлбөр гэх мэт, Жуулчид визийн хураамж,
нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэх мэт хураамжуудыг төлдөг.
6. Зуучлуулж үйлчилгээ авдаг: Аялагч, жуулчид болон засгийн газар
төрийн байгууллагууд, хувийн хэвшлийн байгууллагууд нь тур
оператор, тур агентаар зуучлуулж бэлтгэн нийлүүлэгчийн үйлчилгээг
худалдан авдаг.
7. Ханган нийлүүлэх: Аялал жуулчлалын ханган нийлүүлэгч
байгууллагууд тур оператор компанид бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэх ба
тур оператор нь тэдгээрийг багцлан эсвэл дангаар нь өөрийн
бүтээгдэхүүн болгон худалддаг.
8. Үйлчилгээг шууд худалдах: Аялал жуулчлалын ханган нийлүүлэгч
байгууллагууд аялагч жуулчдад бүтээгдэхүүн үйлчилгээг ямар нэгэн
зуучлагчгүйгээр шууд худалддаг.

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА