5e ETWIE-ontmoetingsdag (26 november 2016)

1. De ontwikkelingen in het
cultureel-erfgoedbeleid
Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Afdeling Cultureel Erfgoed
Marina Laureys

2. RECENTE ONTWIKKELINGEN IN HET CULTUREEL ERFGOEDBELEID IN VLAANDEREN
Inleiding
1. Erkennen en subsidiëren
2. Beschermen roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang
3. Borgen van immaterieel cultureel erfgoed
4.. Recente ontwikkelingen

3. Erkennen en subsidiëren
Cultureel-erfgoeddecreet 2012
Focus op cultureel erfgoed: roerend en immaterieel
Focus op cultureel-erfgoedwerking: uitvoeren basisfuncties met het oog op zorg voor en
ontsluiting van cultureel erfgoed
Focus op ondersteuning van cultureel-erfgoedorganisaties:
Belang van het begrip ‘cultureel-erfgoedgemeenschap’ (kaderconventie over de bijdrage van
het cultureel erfgoed aan de samenleving - Raad van Europa – Faro, 2005)
Complementair beleid: afstemming tussen Vlaamse overheid, provincies en steden en
gemeenten. – een protocol

4. Erkenning van organisaties - een kwaliteitslabel
Minimale internationale standaarden voor een kwaliteitsvolle collectiebeherende werking.
Op dit ogenblik:
• Musea: 69
• Culturele archiefinstellingen: 16
• Erfgoedbibliotheken: 9
 Gebaseerd op 4 basisfuncties:
• Verzamelen
• Behoud en beheer
• Onderzoek
• Publiekswerking
 Wordt toegekend door drie bestuursniveaus samen
 Vormt de basis voor het complementair subsidiebeleid

6. Subsidiëren van instellingen en organisaties
 Werkingssubsidies
 aan professionele bewaarinstellingen met een collectie en werking op landelijk
niveau:
 23 musea
 5 culturele archiefinstellingen,
 Vlaamse Erfgoedbibliotheek
 aan FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed
 aan landelijke expertisecentra en organisaties volkscultuur:
 Thematisch: ETWIE, CRKC, CAG, LECA, …
 Technisch/methodisch: PACKED, tapis plein
 Volkscultuur: Heemkunde Vlaanderen, Familiekunde
 ,,,
 Projectsubsidies

7. Voorbeelden

8. Ondersteuning regionaal cultureel-erfgoedbeleid
Ondersteuning lokaal cultureel-erfgoedbeleid
Subsidies van de Vlaamse overheid aan de 5 provincies:
 regionaal netwerk van cultureel-erfgoeddepots
 een dienstverlening voor cultureel-erfgoedbeheerders met betrekking tot
het duurzaam bewaren van cultureel erfgoed
 regionale aggregatie- en preservatie-initiatieven voor digitaal cultureel
erfgoed - erfgoeddatabanken
Subsidies van de Vlaamse overheid aan steden en gemeenten:
 instrument van cultureel-erfgoedconvenant
 de steden Antwerpen, Brugge, Gent, Leuven en Mechelen
 andere gemeenten: > kritische massa cultureel erfgoed: een intergemeentelijk
samenwerkingsverband

9. Eén steunpunt voor cultureel erfgoed: FARO
Kernwoorden:
 dienstverlenend
 intermediair landelijk / internationaal
 ondersteunen van cultureel-erfgoedorganisaties, cultureel-erfgoedbeheerders en lokale
en provinciale besturen
Kerntaken:
 Praktijkondersteuning
 Praktijkontwikkeling
 Beeldvorming en communicatie
Zie: www.faronet.be
FARO-tijdschrift

10. 2. Beschermen van cultuurgoederen
van uitzonderlijk belang
Topstukkendecreet van 24 januari 2003, gewijzigd in 2014
Topstukkenlijst:
 Opstellen van een Lijst van cultuurgoederen
van uitzonderlijk belang voor de Vlaamse
Gemeenschap:
• zowel in privé als in publiek bezit
• zeldzaam én onmisbaar
 Op dit ogenblik: 530 objecten en 51
verzamelingen.
 Garanties voor de eigenaars:
 Weigering toelating uitvoer verplicht de
overheid tot aankoop van het topstuk
tegen de marktwaarde!
 Privacy-bescherming
 Subsidieregeling voor restauratie en
conservatie

12. 3. Borgen van immaterieel cultureel
erfgoed

13. Immaterieel cultureel erfgoed - Vlaanderen
Visienota ‘Een beleid voor immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen (2010)
 Doel: het vrijwaren van het ICE in Vlaanderen
 Erfgoedgemeenschappen moeten de kans krijgen om ICE te herkennen,
benoemen, ontwikkelen, door te geven en te delen.
 Ondersteuning bij het borgen van ICE, o.m. via ontwikkeling van
praktijkgerichte instrumenten:
• het platform www.immaterieelerfgoed.be
• een netwerk van professionele actoren die ondersteunend, begeleidend,
verbindend en adviserend optreden ten behoeve van ICE-gemeenschappen.
• de Inventaris Vlaanderen

14. Borgen immaterieel cultureel erfgoed -
UNESCO
 Unesco-conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed (2003)
(tegenhanger Unesco-conventie 1972 onroerend erfgoed - Werelderfgoed)
 Representatieve Lijst van ICE (art. 16): H. Bloedprocessie, Carnaval, de traditie van de
Valkerij, de Leuvense Jaartallen,…
 Lijst van bedreigd immaterieel erfgoed (art. 17)
 Register van Voorbeeldpraktijken (art. 18): Ludodiversiteit (traditionele volkssporten),
Beiaardcultuur
 Immaterieel cultureel erfgoed is dynamisch; door evolutie in de tijd en door interactie met de
omgeving krijgt het nieuwe betekenissen en verandert het gebruik of de functie

15. 4. Beheer Collectie Vlaamse
Gemeenschap
 een collectie van een 18.000-tal kunstwerken,
waarvan 8.000 eigendom Vlaamse overheid
 verspreid over tal van musea en diverse openbare
instellingen in Vlaanderen en Brussel
 aankoopbeleid (van hedendaagse beeldende kunst tot
sleutelwerken en topstukken)

16. 5. Recente ontwikkelingen
Conceptnota ‘Naar een duurzame cultureel-erfgoedwerking in Vlaanderen’
(maart 2016)

17. Recente ontwikkelingen: voorontwerp van
een nieuw cultureel-erfgoed
Waarom?
 Herverdeling taken en bevoegdheden provincies
 Hertekenen complementair cultureel-erfgoedbeleid met steden
 Nood aan afstemming: 1 indiendatum voor alle cultureel-erfgoedorganisaties
1 indiendatum voor cultureel-erfgoedconvenants
 Focus op cultureel-erfgoedwerking:
 Focus op clustering en samenwerking > schaalgrootte
 Collectiebeherende: uitvoering functies (basistaken)
 Dienstverlenende organisaties: ondersteuning aan derden
 Voorbereidend: regie-oefening ‘dienstverlenende rollen’
 Opstart experimentele reglementen: ‘waarderingstrajecten’ en cultuurbrede ‘partnerprojecten’

18. Recente ontwikkelingen: borgen
Immaterieel erfgoed: actualisering beleid 2017:
 Verfijnen en dynamisch maken van inventaris met focus op goede
praktijkvoorbeelden inzake borging
 Verbreding platform www.immaterieelerfgoed.be
 Aandacht voor ambachten en ‘living human treasures

19. Vragen?
Meer info: www.vlaanderen.be/erfgoed