M4j2

Piotr Gorzelańczyk
Moduł:
Moduł 351203.M4 Tworzenie baz danych i aplikacji
internetowych
Jednostka modułowa:
351203.M4.J2 Tworzenie i administrowanie baz danych
Pakiet edukacyjny dla ucznia
Piła 2014

3
Spis treści
1. WPROWADZENIE ....................................................................................... 4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE........................................................................... 5
3. CELE KSZTAŁCENIA.................................................................................. 6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA........................................................................... 7
4.1. Relacyjne bazy danych............................................................................. 7
4.1.1. Materiał nauczania............................................................................. 7
4.1.2. Pytania sprawdzające....................................................................... 13
4.1.3. Ćwiczenia ........................................................................................ 13
4.1.4. Sprawdzian postępów ...................................................................... 14
4.2. Język SQL.............................................................................................. 16
4.2.1. Materiał nauczania........................................................................... 16
4.2.3. Ćwiczenia ........................................................................................ 25
4.3. Zarządzanie bazami danych ................................................................... 27
4.3.3. Ćwiczenia ........................................................................................ 32
4.4. Bezpieczeństwo oraz poprawność danych.............................................. 35
4.4.3. Ćwiczenia ........................................................................................ 38
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ...................................................................... 40
6. LITERATURA............................................................................................. 44

4
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Cię wspomagać w przyswajaniu nowej wiedzy
i kształtowaniu umiejętności z zakresu tworzenia baz danych i aplikacji
internetowych. Zamieszczony materiał nauczania zawiera najważniejsze
informacje dotyczące wymienionych zagadnień i wskazuje tematykę, z jaką
powinieneś zapoznać się poprzez wyszukanie odpowiednich informacji we
wskazanej literaturze. Poradnik nie będzie „prowadził Cię za rękę”, zawiera
jedynie kompendium wiedzy na temat najważniejszych elementów danej
jednostki modułowej. Biorąc pod uwagę, że z niektórymi omawianymi treściami
spotkałeś się już na zajęciach informatyki w gimnazjum i w szkole
ponadgimnazjalnej, zawarte w materiale treści nauczania powinieneś traktować
jako powtórzenie. Należy jednak pamiętać, że technologia informatyczna
rozwija się w zawrotnym tempie, a zawarte w pakiecie informacje mogą ulec
szybkiemu zdezaktualizowaniu. Istnieje więc potrzeba, abyś ukształtował w
sobie potrzebę stałego uzupełniania wiedzy i umiejętności w tym zakresie. W
poradniku będziesz mógł znaleźć następujące informacje ogólne:
• wymagania wstępne określające umiejętności, jakie powinieneś posiadać,
abyś mógł bez problemów rozpocząć pracę z poradnikiem,
• cele kształcenia czyli wykaz umiejętności, jakie opanujesz w wyniku
kształcenia w ramach tej jednostki modułowej,
• materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne
do opanowania treści jednostki modułowej,
• zestaw pytań sprawdzających czy opanowałeś już wskazane treści,
• sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci
sprawdzenie Twoich wiadomości i umiejętności opanowanych podczas
realizacji programu danej jednostki modułowej,
• literaturę związaną z programem jednostki modułowej umożliwiającą
pogłębienie Twojej wiedzy z zakresu programu tej jednostki.

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej
powinieneś już umieć:
• posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu informatyki,
• obsługiwać komputer na poziomie zaawansowanym,
• wyszukiwać informacje w sieci Internet,
• korzystać z różnych źródeł informacji,
• selekcjonować, dokumentować, porządkować i przechowywać
informacje,
• posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu dokumentacji
technicznej, a także bezpieczeństwa i higieny pracy,
• posługiwać się językiem angielskim w stopniu podstawowym.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji omawianej jednostki modułowej powinieneś nauczyć
się:
• korzystać z publikacji elektronicznych,
• przestrzegać zasad zarządzania projektem w trakcie organizacji
i planowania pracy,
• stosować programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań,
• projektować i tworzyć relacyjne bazy danych,
• importować dane do bazy danych,
• korzystać z funkcji strukturalnego języka zapytań (m.in. przy obsłudze
baz danych),
• tworzyć formularze, zapytania i raporty do przetwarzania danych,
• instalować systemy baz danych i systemy zarządzania bazami danych,
• modyfikować i rozbudowywać struktury baz danych,
• dobierać sposoby ustawiania zabezpieczeń dostępu do danych,
• zarządzać bazą danych i jej bezpieczeństwem,
• określać uprawnienia poszczególnych użytkowników i zabezpieczenia dla
nich,
• udostępniać zasoby bazy danych w sieci,
• zarządzać kopiami zapasowymi baz danych i ich odzyskiwaniem,
• kontrolować spójność baz danych,
• dokonywać naprawy baz danych.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Relacyjne bazy danych
4.1.1. Materiał nauczania
Bazą danych nazywamy zbiór informacji, obiektów związanych z pewnym
tematem bądź zadaniem. Najpopularniejszą bazą danych, spotykaną na co dzień,
jest książka telefoniczna.
W przypadku przechowywania bazy danych w wersji papierowej,
odnalezienie poszukiwanych danych zajmuje wiele czasu. Z tego powodu
wprowadzono programy komputerowe służące do zarządzania elektroniczną
bazą danych. Najbardziej popularnym systemem bazodanowym jest Microsoft
Access. W przeciwieństwie do baz danych prezentowanych na papierze,
elektroniczne bazy ułatwiają dostęp do wybranych danych, pozwalają na
szybkie wyszukiwanie danych wg określonego kryterium oraz dają możliwość
szybkiej zmiany formy prezentacji danych.
Przy wykorzystaniu programu Microsoft Access możemy zarządzać
wszystkimi niezbędnymi informacjami za pomocą jednego pliku bazy danych.
W pliku tym informacje podzielone są według określonego klucza na zestawy
danych. Są one przechowywane w obiektach zwanych tabelami. Tabele te
składają się z wierszy, zwanych rekordami oraz kolumn. Organizację tabeli
przedstawia poniższy rysunek.
Rys. 1. Organizacja tabeli

8
Na powyższym rysunku poszczególne pola przechowują dane (porcje
informacji) jednego typu, w tym przypadku są to nazwiska, imiona, itp. Każde
pole ma swoją nazwę. Wszystkie dane dotyczące jednej osoby są
przechowywane w rekordzie, który zawiera unikatowe dane pochodzące
z różnych pól.
Pole tabeli posiada określony typ zależny od przechowywanych informacji.
Podstawowymi typami są wartości tekstowe i liczbowe. Dla pola możemy
ustawić dodatkowe parametry do których możemy zaliczyć m.in.: maksymalną
długość danej przechowywanej w polu, sposób wyświetlania w tabeli, itp.
Przechowywanie ogromnej ilości danych pewnego obiektu w jednej tabeli
wymusza wielokrotne wprowadzenie tej samej danej. Konsekwencją takiego
działania jest zwiększenie objętości bazy danych, co w ostatecznie prowadzi do
trudności związanych z wprowadzaniem i edycją danych. Z tego też powodu
stosuje się podział danych na wiele tabel. W celu połączenia danych z różnych
tabel wykorzystywane są relacje. W ten sposób powstaje relacyjna baza danych.
Wyróżniamy następujące rodzaje relacji:
• jeden-do-jednego – jeden rekord z pierwszej tabeli odpowiada dokładnie
jednemu rekordowi z drugiej tabeli i odwrotnie,
• jeden-do-wielu – jeden rekord z pierwszej tabeli odpowiada wielu
rekordom z drugiej tabeli, ale każdy rekord z drugiej tabeli ma dokładnie
jeden rekord z pierwszej tabeli; ten rodzaj relacji jest najczęściej
spotykany,
• wiele-do-wielu – ten typ relacji składa się z dwóch relacji jeden-do-wielu
oraz trzeciej tabeli nazywanej tabelą łącza.
Jak już zostało wspomniane powyżej, najbardziej popularnym programem
bazodanowym jest Microsoft Access. Składa się on z następujących elementów:
tabele, kwerendy, formularze, raporty, strony, makra oraz moduły.

9
Tabele stanowią podstawę bazy MS Access. Składają się one z wierszy
i kolumn. Wiersze w tabeli są przechowywane w dowolnym porządku. Dla
każdego wiersza każda z kolumn posiada jedno pole z wartością. Wszystkie
wartości w kolumnie są tego samego typu. Przykład tabeli przedstawia poniższy
rysunek.
Rys. 2. Tabela w MS Access
Kwerenda w MS Access m.in. służy do:
• wybierania danych z innych tabel bądź kwerend według określonego
kryterium,
• łączenia pól z różnych tabel,
• wykonywania obliczeń na polach liczbowych.
Możemy je tworzyć na podstawie tabel bądź innych kwerend.

10
Rys. 3. Tworzenie kwerend
Formularze służą głównie do wprowadzania danych i dają możliwość innej
niż tabelaryczna formy przedstawienia wprowadzonych danych. Użytkownik ma
możliwość zmiany szaty graficznej, położenia wyświetlanych informacji, jak
również zmianę przedstawianych danych, np. poprzez stworzenie wykresu.
Rys. 4. Formularz

11
Raport w MS Access służy do przygotowania danych, które mają być
wydrukowane na drukarce. W raporcie mamy możliwość automatycznego
grupowania i podsumowania danych.
Tabele, kwerendy, formularze oraz zapytania nazywane są obiektami bazy
danych.
Rys. 5. Przykładowy raport
Jeśli chcemy korzystać z bazy danych, musimy ją wcześniej zaprojektować.
Zaprojektowanie bazy danych wymaga nakładu czasu. Dobrze zaprojektowana
baza danych pozwoli na szybkie, dokładne oraz skuteczne jej użytkowanie.
Projektowanie bazy danych powinniśmy rozpocząć od sprecyzowania celu,
któremu ma służyć baza oraz określenia sposobu jej użytkowania. Na podstawie
powyższych informacji możemy określić, jakie dane będą w niej przetwarzane,
a co za tym idzie, jakich tabel będziemy potrzebować oraz jakie informacje mają
określać każde zagadnienie, czyli jakie pola muszą być zawarte w tabelach.
Podczas projektowania tabeli należy wziąć pod uwagę poniższe zasady:
• ta sama informacja nie powinna być wielokrotnie wprowadzana do jednej
lub wielu tabel; jeżeli dane informacje wprowadziliśmy już w jednej
tabeli, możemy je wykorzystać w innych,
• każda tabela powinna zawierać informacje tylko na jeden temat, co
pozwoli na ich przetwarzanie niezależnie od danych dotyczących innych
zagadnień.

12
Dane zawarte w każdej zaprojektowanej przez nas tabeli, powinny dotyczyć
tylko jednego zagadnienia. Natomiast w polu zapiszemy jedną daną dotyczącą
omawianego zagadnienia, któremu jest poświęcona tabela. Podczas
projektowania pól w tabelach należy uwzględnić następujące założenia:
• należy powiązać każde pole tabeli z zagadnieniem, którego dotyczy
tabela,
• nie należy wprowadzać danych pośrednich lub obliczonych (danych,
które są wynikiem wyrażenia matematycznego),
• należy uwzględnić wszystkie potrzebne informacje,
• informacje należy przechowywać w możliwie najmniejszych jednostkach
logicznych,
• w tabeli należy ustawić klucz podstawowy, za pomocą którego dane
z różnych pól będą łączyć się ze sobą.
W kolejnym kroku ustawiamy relacje pomiędzy tabelami. Ich opis został
przedstawiony powyżej. Po zaprojektowaniu tabel, pól i relacji przechodzimy do
testowania naszej bazy danych. W tym celu wpisujemy do tabel przykładowe
dane i sprawdzamy czy uzyskujemy odpowiedź na wcześniej postawione
pytania, a następnie tworzymy w zarysie formularze i raporty w celu
zweryfikowania danych. Występujące w tym kroku, powtarzające się dane
należy usunąć. Po wykonaniu powyższych kroków możemy przystąpić do
wprowadzania danych do tabel, a następnie tworzyć pozostałe obiekty:
kwerendy, formularze, raporty oraz makra.

13
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania
ćwiczeń.
1. Co to jest baza danych?
2. Co to jest kwerenda?
3. Co to jest raport?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na kartce papieru zaprojektuj bazę danych – książkę telefoniczną i wymień się z
kolegami z grupy swoją propozycją.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1. na kartce papieru rozrysować projekt bazy danych wraz z relacjami
pomiędzy tabelami,
2. omówić swój projekt.
Wyposażenie stanowiska pracy:
• Kartka papieru wraz z przyborami do pisania/rysowania.
Ćwiczenie 2
Zaimplementuj bazę danych zaprojektowaną w zadaniu 1.
1. uruchomić komputer z zainstalowanym Windows MS Access,
2. utworzyć tabele,
3. ustawić relacje pomiędzy tabelami,
4. utworzyć kwerendy,
5. przetestować bazę danych wpisując przykładowe dane,

14
6. sprawdzić czy za pomocą bazy danych uzyskuje się odpowiedzi na
wcześniej postawione pytania (kwerendy),
7. utworzyć formularze i raporty oraz makra w celu zweryfikowania danych,
8. usunąć występujące w tym kroku, powtarzające się dane.
• Komputer z zainstalowanym programem MS Access.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj bazę danych – bibliotekę.
1. zaprojektować na kartce papieru bazę danych – bibliotekę,
2. uruchomić komputer z zainstalowanym Windows MS Access,
3. utworzyć tabele,
4. ustawić relacje pomiędzy tabelami,
5. utworzyć kwerendy,
6. przetestować bazę danych wpisując przykładowe dane,
7. sprawdzić czy za pomocą bazy danych uzyskuje się odpowiedzi na
wcześniej postawione pytania (kwerendy),
8. utworzyć formularze i raporty oraz makra w celu zweryfikowania danych,
9. usunąć występujące w tym kroku, powtarzające się dane.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: TAK NIE
1) zaprojektować bazę danych: książka telefoniczna?
2) zaprojektować bazę danych: biblioteka?

15
3) zaprojektować bazę danych: wypożyczalnia płyt
DVD?

16
4.2. Język SQL
Językiem SQL nazywamy strukturalny język zapytań. Jest on
wykorzystywany głównie w relacyjnych systemach baz danych. Został on
zaimplementowany m.in. w takich systemach bazodanowych, jak: DB2, Oracle,
Inter-Base, MySQL, dBase, Paradox. W języku SQL wyróżniamy następujące
rodzaje języków:
• definiowania struktur danych - DDL (Data Definition Language),
• do wybierania i manipulowania danymi - DML (Data Manipulation
Language),
• do zapewniania bezpieczeństwa dostępu do danych - DCL (Data Control
Language).
Składnia SQL-a wchodząca w skład języka DDL, używana jest przez
administratorów systemu relacyjnej bazy danych w celu utrzymania struktury
bazy danych oraz obiektów bazy danych takich, jak m.in. tabele.
Język DCL używany jest przez administratorów do zapewnienia
bezpieczeństwa dostępu do danych, m.in. do nadawania uprawnień do danych.
Język DML używany jest przez wszystkich użytkowników, którzy mają
dostęp do bazy danych. Za pomocą tego typu składni języka SQL użytkownicy
mogą otrzymywać, zmieniać lub dodawać nowe dane.
Język SQL bazuje na tabelach, które składają się z wierszy i kolumn.
Wiersze w tabeli przechowywane są w dowolnym porządku. Dla każdego
wiersza każda z kolumn posiada tylko jedno pole z wartością. Wszystkie
wartości w kolumnie są tego samego typu. Występujące w tabeli typy danych
możemy podzielić na: numeryczne, typu znakowego oraz typu czas i data.
Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze polecenia języka SQL.
Pracę w SQL zaczynamy od utworzenia bazy danych. Służy do tego
polecenie:

17
CREATE DATABASE nazwa_bazy
Do usuwania bazy danych wraz z utworzonymi w niej tabelami możemy
wykorzystać polecenie: DROP DATABASE nazwa_bazy
Po utworzeniu bazy danych, pracę zaczynamy od utworzenia w niej tabel.
W języku SQL tworzenie tabeli polega na zdefiniowaniu jej kolumn. Dla każdej
kolumny należy określić nazwę, typ danych i długość oraz to czy kolumna może
być pusta. Zapytanie składa się z polecenia:
• klauzuli CREATE TABLE,
• nazwy nowej tabeli,
• listy kolumn wraz z ich szczegółami oddzielonymi przecinkiem: nazwa
typ(długość) atrybuty.
Polecenie tworzenia tabel ma postać:
CREATE TABLE nazwa tabeli (nazwa kolumny typ(długość) not null)
Do atrybutów tych zaliczamy:
• NOT NULL - pole musi mieć nadaną wartość, jeśli ma być pominięte, to
może mieć wartość NULL (nie wymaga wpisania danych).
• UNSIGNED - jeśli pole jest liczbowe, to musi mieć wartości nieujemne.
• AUTO_INCREMENT - specjalny atrybut nadawany kolumnom
o wartościach liczbowych oznaczający, że przy dodawaniu nowego
rekordu bez określonej wartości dla tej kolumny, zostanie ona
uzupełniona zwiększoną o jeden, maksymalną wartością z tej kolumny w
tabeli.
• PRIMARY KEY - kolumna będzie kluczem podstawowym tabeli. Często
występuje razem z AUTO_INCREMENT.
Usuwanie tabeli wraz z danymi odbywa się za pomocą polecenia:
DROP TABLE nazwa tabeli

18
Z tabeli możemy tylko usunąć dane. W tym celu wykorzystujemy polecenie:
TRUNCATE TABLE table_name nazwa tabeli
W tabeli znajdują się rekordy. Aby je dodać używamy polecenia: INSERT.
Polecenie to służy do dodawania do tabeli nowych rekordów zawierających
w odpowiednich kolumnach podane wartości. Zapytanie składa się z:
• instrukcji INSERT, która oznacza rozpoczęcie operacji wstawiania,
• części INTO, w której podajemy nazwę tabeli,
• słowa kluczowego VALUES,
• listy wartości odpowiadających kolejnym kolumnom.
Polecenia dodawania rekordów do tabeli ma postać:
INSERT INTO tabela VALUES (wartość,wartość,..)
Istnieje także możliwość dodania tylko określonych danych do konkretnych
kolumn. Wartości przekazane po słowie VALUES zostaną wstawione do
odpowiadających im kolejno kolumn. W tym przypadku polecenie przyjmuje
postać:
INSERT INTO tabela (kolumna,kolumna..) VALUES (wartość,wartość,..)
Po wpisaniu rekordów do tabeli możemy zmienić ich wartość za pomocą
polecenie UPDATE.
Instrukcja ta powoduje rozpoczęcie operacji zmiany. Polecenie to składa się z:
• nazwy tabeli,
• słowa kluczowego SET,
• listy z przypisaniem kolumny=wartość, w której kolumnom przypisywane
są ich nowe wartości,
• warunku WHERE, określającego który rekord zostanie zmieniony.

19
Polecenie przyjmuje postać:
UPDATE tabela SET kolumna1=wartość1, kolumna2=wartość2, ..
WHERE kolumna=wartość
Do usuwania rekordów z tabel wykorzystujemy operacje DELETE. Służy
ona do usuwania z bazy danych rekordów spełniających podany warunek.
Zapytanie składa się z:
• instrukcji DELETE oznaczającej zapytanie usuwające,
• części FROM, w której podajemy nazwę tabeli,
• warunku WHERE, w którym podajemy kryteria, które musi spełniać
rekord, aby został usunięty.
Polecenie przyjmuje postać: DELETE FROM tabela WHERE warunek
Podczas usuwania rekordów należy zwrócić szczególną uwagę na klauzulę
warunkową. Musi być ona poprawna i uwzględniać tylko te rekordy, które
faktycznie chcemy usunąć, aby przez pomyłkę nie usunąć innych danych.
Do wybierania rekordów z tabel wykorzystujemy polecenie SELECT.
Polecenie to jest podstawowym i najbardziej rozbudowanym poleceniem języka
SQL, gdyż często mamy potrzebę zaprezentowania danych w odpowiedni
sposób oraz pobrania ich w zależności od innych parametrów. Zapytanie składa
się z:
• instrukcji SELECT oznaczającej chęć wybrania danych z bazy,
• nazw kolumn (oddzielonych przecinkami) znajdujących się w tabeli,
• części FROM, w której podajemy nazwę tabeli.

20
Polecenie przyjmuje postać: SELECT kolumna,kolumna,.. FROM tabela
Musimy uważać, aby wybierane kolumny istniały w tabeli oraz by zachować
pożądaną kolejność, gdyż kolumny danych będą zwrócone zgodnie z podaną
kolejnością.
W języku SQL, podobnie jak w innych językach programowania, często są
wykorzystywane operatory. Służą one do przyspieszenia pracy. W SQL
wyróżniamy następujące operatory:
• AND - oba warunki muszą być spełnione (i).
• OR - wystarczy, że jeden będzie spełniony (lub).
• NOT - negacja warunku (nie).
• LIKE - umożliwia przeszukiwanie danych tekstowych na podstawie
wzorca podanego w klauzuli warunkowej.
• IN - sprawdza czy wartości z kolumny znajdują się w zbiorze podanym
zaraz po klauzuli IN.
• BETWEEN - sprawdza czy wartości z kolumny znajdują się w przedziale
podanym zaraz po klauzuli BETWEEN.
• IS NULL - umożliwia wybranie rekordów ze względu na nieprzypisaną
wartość w jednej z jego kolumn.
Przykład zastosowania operatorów jest następujący:
SELECT kolumna,kolumna,.. FROM tabela
WHERE
NOT kolumna=wartość AND kolumna=wartość OR kolumna=wartość
WHERE kolumna LIKE 'wyrażenie'
WHERE kolumna IN (element zb.,element zb.,..)

21
WHERE kolumna BEETWEEN wartość1 AND wartość2
SELECT kolumna,kolumna,.. FROM tabela WHERE kolumna IS NULL
W trakcie programowania często występuje potrzeba ograniczenia ilości
wybieranych wierszy do podanej liczby. Do tego celu wykorzystujemy
polecenie TOP, w następującej postaci:
SELECT TOP liczba kolumna,kolumna,.. FROM tabela
Istnieje możliwość wybrania części rekordów na podstawie procentowej.
Pomiędzy instrukcjami TOP i PERCENT musimy wstawić liczbę określającą ile
procent wyników chcemy otrzymać oraz użyć sortowania ORDER BY
w postaci:
SELECT TOP liczba PERCENT kolumna,kolumna,.. FROM tabela
ORDER BY kolumna
W języku SQL możemy wykorzystywać również aliasy. Aliasem nazywamy
nazwę zastępczą, którą możemy zdefiniować dla konkretnej kolumny lub tabeli
na początku zapytania, a następnie używać w całym zapytaniu jako
wygodniejszą (zazwyczaj dużo krótszą) nazwę. Alias definiuje się używając
polecenie "as" zaraz po nazwie kolumny lub tabeli w następujący sposób:
SELECT kolumna as kol FROM tabela as tab
WHERE tab.kol = wartość
Od tej chwili do kolumny o nazwie kolumna wystarczy odwoływać się aliasem
kol, a do tabeli o nazwie tabela aliasem tab. Do kolumny w konkretnej tabeli
odwołujemy się za pomocą operatora kropki ".". Jest to szczególnie istotne
w zapytaniach, w których korzysta się z więcej niż jednej tabeli. Aliasy
przeważnie używane są w bardziej złożonych zapytaniach.

22
Podczas programowania może również nastąpić potrzeba wykonania operacji
na dacie i czasie w trakcie wykonywania zapytania. Do typowych funkcji daty
i czasu zaliczamy: DAY(),MONTH(),YEAR(). Polecenia te zwracają kolejno
dzień, miesiąc, rok z podanej w argumencie daty. W celu otrzymania bieżącej
daty i czasu wykorzystamy polecenie: SELECT GETDATE(). Natomiast
polecenie SELECT DATEDIFF wykorzystamy do otrzymania ilości dni
pomiędzy podanymi datami. Przykład takiego polecenia:
SELECT DATEDIFF(DAY,'20110210','20110310').
Poza funkcjami wykonywanymi na wybranych rekordach, istnieje grupa
funkcji, które wykorzystujemy do wykonania operacji na całych tabelach lub
tylko niektórych zbiorach danych. Zwracające one ogólne wyniki. Do takich
funkcji zaliczamy:
• COUNT() – służy do przedstawienia liczby elementów w podanym
zbiorze. Bardzo często jest wykorzystywana do zliczenia ilości rekordów
w tabeli.
• SUM() – służy do sumowania wartości podanego zbioru.
• AVG() – służy do wyliczenia średniej podanego zbiory.
• MIN() – zwraca najmniejszą wartość podanego zbioru.
• MAX() – zwraca największą wartość podanego zbioru.
Powyższe polecenia przyjmują postać:
SELECT COUNT(kolumna) FROM tabela
SELECT SUM(kolumna)
SELECT AVG(kolumna)
SELECT MIN(kolumna)
SELECT MAX(kolumna)

23
W języku SQL wykonywane są również funkcje grupujące danych wartości
z innych kolumn. Aby użyć kolumny do grupowania, musimy pamiętać, aby
umieścić ją w liście kolumn, zaraz po słowie SELECT. W przeciwnym razie nie
będzie ona dostępna dla klauzuli grupującej GROUP BY. Przykład funkcji
grupującej:
SELECT SUM(kolumna),inna_kolumna FROM tabela GROUP BY
inna_kolumna
Z funkcjami grupującymi silnie związana jest klauzula HAVING, znajdująca
się zaraz po ORDER BY. Służy ona do określania dodatkowych kryteriów
podczas grupowania danych. Funkcja HAVING jest odpowiednikiem warunku
WHERE w zapytaniach, w których nie występują funkcje grupujące. Postać
omawianego polecenia jest następująca:
SELECT SUM(kolumna) FROM tabela GROUP BY inna_kolumna
HAVING SUM(kolumna) > wartość
Przy wykorzystaniu języka SQL możemy łączyć ze sobą tabele oraz
wyszukiwać w nich dane. Do łączenia tabel ze sobą wykorzystujemy polecenie
JOIN. Jeśli w zapytaniu potrzebujemy danych z tabeli1 i tabeli2, to musimy
wpisać ich nazwy zaraz po słowie FROM, a następnie odwołać się do kolumn z
tych tabel używając: nazwy konkretnej tabeli, operatora kropki "." oraz nazwy
żądanej kolumny. Przykładowe polecenie tego typu:
SELECT tabela.kolumna, tabela.kolumna2
FROM tabela, tabela2
WHERE tabela2.kolumna = tabela.kolumna

24
Występujący w przykładzie operator "." jest skrótem od słowa kluczowego
JOIN, które oznacza zebranie wymienionych tabel w jedną dużą tabelę
i operowanie na niej. Istnieje możliwość łączenia nawet trzech i więcej tabel.
Działa to analogicznie jak w przypadku dwóch tabel. Łączenie tabel możemy
przeprowadzić również za pomocą wcześniej opisanych aliasów. Przykład
zastosowania aliasów:
SELECT tab.kolumna
FROM tabela as tab, tabela2 as tab2
WHERE tab2.kolumna = wartość
W języku SQL możemy także tworzyć podzapytania. Polegają one na
zagnieżdżaniu zapytania w innym zapytaniu. W tym celu, w miejscu, w którym
oczekujemy zwróconej przez podzapytanie wartości, wystarczy wstawić nawias
oraz zapisać pomiędzy nimi zapytanie w takiej samej formie jak zwykłe
zapytanie. Przykład zastosowania podzapytania:
SELECT kolumna,kolumna2,.. FROM tabela
WHERE kolumna = (SELECT kolumna FROM tabela2)
Przedstawione powyżej polecenia przetestowano w MySQL 5.0, niektóre z nich
mogą nie funkcjonować w innych SZBD lub posiadać odpowiedniki
funkcjonalne o innej składni.
ćwiczeń.
1. Co to jest SQL?
2. Jakim poleceniem tworzymy bazę danych przy pomocy języka SQL?
3. Do czego służy polecenie LIKE?

25
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Za pomocą języka SQL w bazie danych utwórz kwerendę wybierającą
następujące dane z pkt. 4.1.3 ćwiczenia 1: imię, nazwisko, numer telefonu.
1. otworzyć bazę danych z pkt. 4.1.3 ćwiczenia 1,
2. przejść do kwerend w widoku projekt,
3. z menu wybrać Widok SQL,
4. wpisać instrukcję SQL,
5. zamknąć okno kwerendy.
Ćwiczenie 2
Za pomocą języka SQL w bazie danych z ćwiczenia 1 utwórz kwerendę
zliczająca liczbę mieszkańców twojego miasta.
1. otworzyć bazę danych ćwiczenia 1,

26
Ćwiczenie 3
Za pomocą języka SQL w bazie danych z ćwiczenia 1 utwórz kwerendę
sortującą pozycje po nazwisku.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1. otworzyć bazę danych ćwiczenia 1,
1) utworzyć bazę danych o nazwie klasa?
2) utworzyć w bazie danych o nazwie klasa pięć kolumn i
wpisać do nich rekordy?
3) wybierać dane z tabel?

27
4.3. Zarządzanie bazami danych
Zarządzanie bazą danych jest trudnym zadaniem. W programie Microsoft
Access możemy wykorzystać dwa rodzaje zabezpieczeń: poprzez ustawienie
hasła do otwarcia bazy danych oraz zabezpieczenia na poziomie użytkownika.
Ustawienie hasło do otwarcia bazy danych jest najprostszym sposobem jej
zabezpieczenia. Po jego ustaleniu, podczas każdego otwarcia bazy danych,
pojawia się okno z pytaniem o hasła. W tym przypadku hasło jest szyfrowane,
co uniemożliwia odczytanie pliku bazy danych. Wadą tego rozwiązania jest
ustawienie ograniczenia tylko do otwarcia bazy danych. Ten przypadek jest
zalecany dla małej liczby użytkowników korzystającej z jednej bazy. Trzeba
jednak pamiętać, aby nie zabezpieczać hasłem bazy danych, która będzie
replikowana, ponieważ uniemożliwi to synchronizację replik. Aby ustawić hasło
do otwarcia pliku w MS Office 2003, wybieramy z menu Narzędzia
Zabezpieczenia Ustaw hasło bazy danych. W nowym oknie podajemy hasło
do naszej bazy.
Rys. 6. Ustawienie hasła do bazy danych

28
Rys. 7. Ustawienie hasła do bazy danych
Drugim rodzajem zabezpieczeń bazy danych jest zabezpieczenie jej na
poziomie użytkownika. W tym przypadku każdy użytkownik korzysta
z własnego identyfikatora i hasła w celu zalogowania się do bazy danych.
Zarządzanie uprawnieniami użytkowników w program MS Access opiera się na
konstrukcji grupy użytkowników, podobnej jak ma to miejsce w MS Windows,
tzn. należy utworzyć użytkowników, grupy użytkowników oraz przypisać
użytkowników do odpowiednich grup. Następnie grupom należy nadać
uprawnienia, przez co każdy użytkownik będzie posiadać uprawnienia
przyznane grupom, do których został zaliczony. Domyślnie istnieją dwie grupy
użytkowników: Administratorzy oraz Użytkownicy. Możemy zdefiniować
własne grupy z odpowiednimi uprawnieniami. Użytkownikom możemy nadać
uprawnienia regulujące dostęp do operacji i obiektów bazy danych. Do tych
uprawnień zaliczamy:
• czytanie projektu,
• modyfikacja projektu,
• administracja,
• odczyt danych,
• aktualizacja danych,
• wstawianie danych,
• usuwanie danych.

29
Aby utworzyć konto użytkownika, wybieramy z menu Narzędzia
Zabezpieczenia Konta użytkowników i grup. Dla ułatwienia administrowania
bazą danych, istnieje możliwość wydrukowania listy użytkowników i grup.
Okno tworzenia użytkowników przedstawia poniższy rysunek.
Rys. 8. Konta użytkowników i i grup
W celu przypisania uprawnień wcześniej utworzonym użytkownikom bądź
grupie użytkowników wybieramy z menu Narzędzia Zabezpieczenia
Uprawnienia użytkowników i grup. Pojawia się nowe okno, w którym możemy
nadać użytkownikowi bądź grupie użytkowników odpowiednie uprawnienia.
W celu ułatwienia pracy, uprawnienia należy nadać grupie użytkowników.
Przykład określenia uprawnień przedstawia poniższy rysunek.

30
Rys. 9. Przypisanie uprawnień użytkownikowi oraz grupie
Zakładanie grup i użytkowników oraz nadawanie im odpowiednich
uprawnień może odbywać się również z poziomu języka SQL. W tym celu
wykorzystujemy następujące polecenia:
• CREATE GROUP grupa id_grupy,
• CREATE USER użytkownik hasło id_użytkownika,
• ADD USER użytkownik TO grupa,
• GRANT uprawnienie ON TABLE tabela TO [grupa|użytkownik],
gdzie uprawnienia: SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE, itp., zostały
opisane w punkcie drugim.
Po nadaniu uprawnień, możemy je odwołać. Stosujemy do tego następujące
polecenie:
• REVOKE uprawnienie ON TABLE tabela FROM [grupa|użytkownik].

31
Poza nadawaniem uprawnień do bazy danych, kolejnym ważnym zadaniem
związanym z zarządzaniem jest udostępnienie bazy w sieci. Udostępnić bazę
możemy na wiele sposobów. Jednym z nich jest udostępnienie bazy danych przy
pomocy folderu sieciowego. W tym celu w programie Access na komputerach
wszystkich użytkowników należy ustawić otwieranie bazy danych w trybie
udostępniania. Opcja ta jest domyślnie włączona. Aby to sprawdzić, wybieramy
z menu Narzędzia Opcje i przechodzimy do zakładki Zaawansowane.
Rys. 10. Opcje programu Access
W kolejnym kroku należy skopiować bazę danych do folderu wcześniej
udostępnionego w sieci (udostępnianie folderów zostało omówione w pakiecie
edukacyjnym do jednostki modułowej: Administrowanie sieciowymi systemami
operacyjnymi). Po jej skopiowaniu, ustawiamy pełne uprawnienia do folderu
udostępnionego tak, aby była możliwość odczytywania i zapisywania jego
zawartości. Użytkownicy korzystający z udostępnionej bazy danych muszą mieć
prawo do jej odczytu i zapisu. Na zakończenie należy utworzyć skrót do pliku
bazy danych na komputerze każdego z użytkowników. Jego ścieżkę należy
wprowadzić w postaci: nazwa_komputeraudostępniona.mdb.

32
ćwiczeń.
1. Scharakteryzuj sposoby zabezpieczenia bazy danych stosowane w MS
Access?
2. Wymień uprawnienia bazy danych występujące w MS Access?
3. O czym należy pamiętać przed udostępnieniem bazy danych w sieci?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustaw hasło do bazy danych.
1. uruchomić komputer,
2. uruchomić program MS Access 2003,
3. otworzyć wcześniej utworzoną bazę danych,
4. wybrać z menu Narzędzia Zabezpieczenia Ustaw hasło bazy
danych,
5. podać hasło,
6. sprawdzić poprawność nadania hasła poprzez ponowne uruchomienie
bazy danych.
• Komputer z zainstalowanym programem MS Access 2003.

33
Ćwiczenie 2
Utwórz użytkownika bazy danych o nazwie User, a następnie nadaj mu
uprawnienia do odczytu bazy danych.
3. otworzyć wcześniej utworzoną bazę danych,
4. wybierać z menu Narzędzia Zabezpieczenia Konta, utworzyć
użytkownika o nazwie User,
5. wybierać z menu: Narzędzia Zabezpieczenia Uprawnienia
użytkowników i grup,
6. nadać utworzonemu użytkownikowi uprawnienie tylko do Odczytu
danych.
Ćwiczenie 3
Udostępnij bazę danych w sieci.
3. otworzyć wcześniej utworzoną bazę,
4. sprawdzić poprzez wybranie z menu Narzędzia Opcje i przejście do
zakładki Zaawansowane, czy w bazie jest ustawiony udostępniony tryb
otwierania,
5. skopiować bazę danych do folderu wcześniej udostępnionego w sieci,

34
6. ustawić uprawnienia tak, aby istniała możliwość odczytywania
i zapisywania zawartości udostępnionego folderu.
7. utworzyć skrót do pliku bazy danych na komputerze każdego
z użytkowników.
1) ustawić hasło do bazy danych?
2) skonfigurować użytkowników oraz nadać im
odpowiednie uprawnienia?
3) udostępnić bazę danych w sieci?

35
4.4. Bezpieczeństwo oraz poprawność danych
Zabezpieczanie danych jest bardzo istotnym elementem przy budowanie baz
danych. Zaprojektowana przez nas baza może ulec uszkodzeniu, np. w wyniku
wyłączenia prądu lub awarii dysku podczas pracy na niej. Baza danych w MS
Access jest zapisywana w pliku bazodanowym. Najprostszym sposobem
zabezpieczenia jest skopiowanie tego pliku na inny nośnik, np. pendrive. Po
awarii dysku należy odtworzyć skopiowany plik w jego oryginalnym miejscu.
Innym sposobem archiwizacji naszej bazy jest wykonanie kopii z poziomu
programu kopii zapasowej. W tym celu wybieramy z menu Narzędzia
Narzędzia bazy danych Wykonaj kopię zapasową bazy danych. W nowym
oknie określamy lokalizację kopii bazy danych oraz jej nazwę. W przypadku
uszkodzenia bazy danych, wystarczy ją uruchomić z pliku kopii.
Rys. 11. Kopia zapasowa
Z bezpieczeństwem danych związany jest również proces kodowania.
Uniemożliwia on odczytanie danych z pliku bazy danych poza programem MS
Access. Sam program może działać dla zakodowanej bazy danych 10-15%

36
wolniej. Trzeba jednak pamiętać, że w chwili kodowania baza danych powinna
być zamknięta. Aby wykonać proces kodowania użytkownik musi być
właścicielem bazy danych bądź należeć do grupy Administratorzy. W celu
wykonania kodowania danych wybieramy z menu: Narzędzia Zabezpieczenia
Koduj/dekoduj bazę danych…
Rys. 12. Kodowanie/dekodowanie bazy danych
W programie MS Access bardzo istotną rzeczą jest spójność danych.
Spójność (integralność) danych jest sprawdzana, jeśli podczas definiowania
relacji pomiędzy odpowiednimi polami wybraliśmy opcję Wymuszaj
integralność danych. Edytowanie relacji przedstawia poniższy rysunek.
Rys. 13. Edytowanie relacji

37
Podczas wykonywania w naszej bazie powtarzających się operacji usuwania
obiektów bazy danych, alokowana pamięć może ulec podzieleniu na dużą liczbę
małych fragmentów. Proces defragmentacji spowoduje zmniejszenie rozmiaru
pliku bazy danych oraz przyśpieszenie działania aplikacji. Czasami plik bazy
danych może ulec uszkodzeniu. Podczas ponownego uruchomienia MS Access,
program pyta czy przeprowadzić automatycznie próbę naprawy uszkodzonej
bazy danych. W pewnych sytuacjach MS Access może nie wykryć uszkodzenia
i wtedy należy samodzielnie zainicjować próbę naprawy bazy danych. W celu
zmniejszenia rozmiarów bazy oraz naprawy plików wybieramy z menu:
Narzędzia Narzędzia bazy danych Kompaktuj i napraw bazę danych…
Rys. 14. Naprawa bazy danych
ćwiczeń.
1. W jaki sposób możesz zabezpieczyć bazę danych?
2. Opisz na czym polega zjawisko spójności danych.
3. W jaki sposób możesz zmniejszyć wielkość pliku bazodanowego?

38
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj kopię zapasową bazy danych.
4. wybierać z menu Narzędzia Narzędzia bazy danych Wykonaj kopię
zapasową bazy danych,
5. w nowym oknie określić lokalizację kopii bazy danych oraz jej nazwę,
6. sprawdzić poprawność wykonania kopii zapasowej poprzez jej otwarcie.
Ćwiczenie 2
Wykonaj kodowanie bazy danych.
4. wybrać z menu Narzędzia Zabezpieczenia Koduj/dekoduj bazę
danych.

39
Ćwiczenie 3
Zmniejsz wielkość pliku bazy danych.
2. sprawdzić ile miejsca na dysku zajmuje baza danych,
5. wybierać z menu Narzędzia Narzędzia bazy danych Kompaktuj i
napraw bazę danych,
6. zamknąć bazę,
7. sprawdzić ile miejsca na dysku zajmuje baza danych.
1) wykonać kopię bazy danych?
2) zakodować bazę danych?
3) zmniejszyć wielkość pliku bazy danych?

40
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
Test jednokrotnego wyboru składający się z 10 pytań z jednostki modułowej
„Tworzenie i administrowanie baz danych”.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymujesz 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej
brak otrzymujesz 0 punktów.
Instrukcja dla ucznia
1. Zapoznaj się z instrukcją.
2. W wyznaczonym miejscu wpisz imię i nazwisko oraz datę.
3. Sprawdź czy wszystkie pytania są zrozumiałe.
4. Test zawiera 10 pytań.
5. W każdym pytaniu możliwe są 4 odpowiedzi.
6. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
7. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną
odpowiedź należy zaznaczyć kółkiem, podpisać parafką, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
8. Pracuj samodzielnie.
9. Czas na rozwiązanie testu to 10 min.
Zestaw pytań testowych
1. Relacja służy do:
a. połączenia danych z różnych tabel,
b. połączenia liczb z dwóch raportów,
c. połączenia danych z dwóch formularzy,
d. zsumowania trzech liczb.

41
2. Relacją używaną w MS Access jest relacja:
a. jeden-do-dwóch,
b. jeden-do-wielu,
c. dwa-do-jednego,
d. trzy-do-jednego.
3. Tabela w MS Access składa się z:
a. formularzy i raportów,
b. wierszy i kolumn,
c. kwerend i raportów,
d. makr.
4. Wyróżniamy następujące typy języka SQL:
a. DDL, DPL, DCL.
b. DDL, DMZ, DCL.
c. DDL, DML, DCL.
d. DDL, DCL, DMZ.
5. Do utworzenia bazy danych przy pomocy języka SQL wykorzystamy
polecenie:
a. CREATE DATABASE.
b. DROP DATABASE.
c. TRUNCATE DATABASE.
d. VIEW DATABASE.
6. Do przedstawienia liczby elementów w podanym zbiorze w języku SQL
wykorzystamy polecenie:
a. AVERAGE.
b. SUM.
c. COUNT.
d. JOIN.
7. Do łączenia tabeli w języku SQL wykorzystamy polecenie:
a. SUM.

42
b. JOIN.
c. LIKE.
d. COUNT.
8. Domyślną grupą użytkowników w programie MS Access nie jest:
a. Administrator.
b. Gość.
c. Użytkownik.
d. Użytkownik zaawansowany.
9. W języku SQL do określenia uprawnień wykorzystamy polecenie:
a. GRANT.
b. LIKE.
c. CREATE.
d. JOIN.
10.Proces kodowania powoduje zwolnienie pracy bazy danych o:
a. 10-15%.
b. 30-40%
c. 60-70%.
d. 80-90%.

43
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Data ……………………
Nr
pytania
A B C D Punkty
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Suma punktów:

44
6. LITERATURA
1. Access 2007 PL. Biblia. Wydawnictwo Helion 2007.
2. Coburg R.: SQL dla każdego. Wydawnictwo Helion 2001.
3. Dudek W.: Bazy danych SQL. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Helion
2006.
4. Faroult S., Robson P.: SQL. Sztuka programowania. eBook.
Wydawnictwo Helion 2012.
5. Garcia-Molina H., Ullman J.D., Widom J.: Systemy baz danych.
Kompletny podręcznik. Wydawnictwo Helion 2011.
6. Gennick J.: SQL. Leksykon kieszonkowy. Wydanie II. Wydawnictwo
Helion 2011.
7. http://brasil.cel.agh.edu.pl
8. http://edu.pjwstk.edu.pl/wyklady
9. http://pure.pl
10.Mendrala D., Szeliga M.: Praktyczny kurs SQL. Wydawnictwo Helion
2011.
11.Murray K.: Microsoft Office 2010 PL. Praktyczne podejście.
12.Pelikant A.: Bazy danych. Pierwsze starcie. Wydawnictwo Helion 2009.
13.Pokorska J.: Oprogramowanie biurowe. Podręcznik do nauki zawodu
technik informatyk. Wydawnictwo Helion 2010.
14.Szeliga M.: Transact-SQL. Czarna księga. Wydawnictwo Helion 2003.
15.Ullman J.D., Widom J.: Podstawowy kurs systemów baz danych.
16.Wilton P., Colby J.: SQL. Od podstaw. Wydawnictwo Helion 2005.
17.Żurkowska-Krakowska G.: Europejskie Komputerowe Prawo Jazdy -
Bazy danych. Mikom, Warszawa 1999.

M4j2

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (10)

Similaire à M4j2

Similaire à M4j2 (20)

Plus de Emotka

Plus de Emotka (20)

M4j2