ԳԼՈՒԽ 13. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ: 13.1. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄԸ, ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ, ՍԿԶԲՆԱԿԱՆ ՉԱՓՈՒՄԸ ԵՎ ՃԱՆԱՆՉՈՒՄԸ http://college.top-lider.net/?p=1763

1. Գ Լ Ո Ւ Խ 1 3
ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
13.1. ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄԸ, ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ,
ՍԿԶԲՆԱԿԱՆ ՉԱՓՈՒՄԸ ԵՎ ՃԱՆԱՆՉՈՒՄԸ
Կազմակերպության ակտիվների կազմում առանձին խումբ են ֆինանսական
ակտիվները, որոնք ըստ իրացվելիության հատկանիշի հաշվեկշռում ներկայացվում
են ոչ ընթացկ և ընթացիկ ակտիվների կազմում: Ֆինանսական ակտիվների
հաշվառման հիմնական մոտեցումները ներկայացված են ՀՀՀՀՍ 39
«Ֆինանսական գործիքներ, ճանաչումը և չափումը» հաշվապահական հաշվառման
ստանդարտում:
Ֆինանսական ակտիվը ցանկացած ակտիվ է, որը
ա) դրամական միջոց է,
բ) մեկ այլ կազմակերպությունից դրամական միջոցներ կամ այլ ֆինանսական
ակտիվ ստանալու պայմանագրային իրավունք է,
գ) մեկ այլ կազմակերպության հետ պոտենցիալ նպաստավոր պայմաններով
ֆինանսական գործիքների փոխանակման պայմանագրային իրավունք է կամ
դ) այլ կազմակերպության սեփական կապիտալի գործիք է:
Ֆինանսական գործիքը այնպիսի պայմանագիր է, որը միաժամանակ մի
կազմակերպությունում առաջացնում է ֆինանսական ակտիվ, իսկ մյուս
կազմակերպությունում ֆինանսական պարտավորություն կամ սեփական
կապիտալի գործիք:
Սեփական կապիտալի գործիքը կոչվում է նաև բաժնեմասնակցության
գործիք, որը հավաստում է կազմակերպության բոլոր պարտավորությունները
հանելուց հետո մնացորդային ակտիվների բաժնի նկատմամբ իրավունքը: Դրանք
տվյալ կազմակերպության բաժնետոմսերն են:
Ֆինանսական ակտիվները դասակարգվում են 4 խմբի.
- առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ,
- մինչև մարման ժամկետը պահվող ներդրումներ,
֊ կազմակերպության կողմից տրամադրված փոխառություններ և
դեբիւոորական պարտքեր,
- վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվներ:
Առևտրական նպատակներով պահվող ակտիվները այն ֆինանսական
ակտիվներն են, որոնք ձեռք են բերվել կամ առաջացել Են հիմնականում գների կամ
դիլերային հավելագների (մարժաների) կարճաժամկետ տատանումներից շահույթ
ստանալու նպատակով: Ֆինանսական ակտիվը պետք է դասակարգվի որպես
առևտրական նպատակներով պահվող, եթե այն, անկախ դրա ձեռքբերման
պատճառից, այնպիսի պորտֆելի մի մաս է, որի համար առկա են կարճ ժամկետում
շահույթ ստանալու որոշակի ուղիներ: Օրինակ արժեթղթերի երկրորդային
շուկայում շրջանառող այնպիսի բաժնետոմսերը և պարտատոմսերը, որոնց գների
բարձրացման հետևանքով իրացումից կստացվի շահույթ:
194

2. Մինչև մարման ժամկետը պահվող ներդրումները այն ֆինանսւսկպն
ակտիվներն են, որոնք ենթադրում են հաստատագրված կամ որոշելի վճարումներ,
ունեն հաստատագրված մարման ժամկետ, կազմակերպությունը հաստատապես
մտադրված է և հնարավորություն ունի դրանք պահելու մինչև մարման ժամկետը
լրանալը, և կազմակերպության կողմից տրամադրված փոխառություններ ու
դեբիտորական պարտքեր չեն, օրինակ կենտրոնական բանկի պետական
պարտատոմսերը:
Կազմակերպության կողմից տրամադրված փոխառությունները և
դեբիտորական պարտքերը այն ֆինանսական ակտիվներն են, որոնք առաջանում
են կազմակերպության կողմից ուղղակիորեն պարտապանին (դեբիտորին) դրամ,
ապրանքներ կամ ծառայություններ տրամադրելու միջոցով, բացառությամբ նրանց,
որոնք տրամադրվում են անմիջապես կամ կարճ ժամկետում վաճառելու
մտադրությամբ (դրանք պետք է դասակարգվեն որպես առևտրական
նպատակներով պահվող):
Վաճառքի համար մատչելի ակտիվները մնացած բոլոր ֆինանսական ակտիվներն
են, որոնք ցանկացած պահին կարող են վաճառվել կամ փոխանակվել այլ
ակտիվների հետ:
Ֆինանսական ակտիվը պետք է ճանաչվի հաշվեկշռում այն դեպքում, երբ
կազմակերպությունը դառնում է դրանք առաջացնող գործիքի պայմանագրային
կողմ:
Ֆինանսական ակտիվը սկզբնական ճանաչման ժամանակ պետք է չափվի
սկզբնական արժեքով, որը դրա դիմաց տրված փոխհատուցման իրական արժեքս է
Գործարքի հետ կապված ծախսումները (լրացուցիչ այն ծախսումները, որոնք
ուղղակիորեն վերագրելի են ֆինանսական ակտիվի ձեռքբերմանը) ներառվում են
ֆինանսական ակտիվների սկզբնական չափման մեջ:
Ֆինանսական ակտիվները ձևավորվում են կազմակերպության կատարած
ներդրումների արդյունքում: Ելնելով ֆինանսական ակտիվի (բաժնետոմս,
պարտատոմս և այլն) ձեռք բերման և հետագայում պահելու նպատակից, ոչ
ընթացիկ ֆինանսական ակտիվները սկզբնական ճանաչումից հետո հաշվառվում
են բաժնեմասնակցության կամ սկզբնական արժեքի մեթոդով, կամ էլ իրական
արժեքով (բացառությամբ ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող
փոխառությունների և դեբիտորական պարտքերի):
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների հաշվառումը տարվում է 14 խմբի
համապատասխան հաշիվներով:
Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների հաշվառման համար հաշվային պլանով
նախատեսված են 23-24 խմբի հաշիվները:
195

3. 13.2 ԲԱԺՆԵՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ U ՍԿԶԲՆԱԿԱՆ ԱՐԺԵՔՈՎ ՀԱՇՎԱՈՎՈՂ ՈՉ
ԸՆԹԱՑԻԿ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՈՈՒՄՕ
Դուստր և ասոցիւսցված կազմակեպություններում, ինչպես նաև համատեղ
ձեռնարկումներում իրականացվող ներդրումները, որոնք համախմբված
ֆինանսական հաշվետվություններում պետք է ներկայացվեն աոանձին հոդվածով,
հաշվառվում են բաժնեմասնակցության մեթոդով: Վերոհիշյալ մեթոդը կիրառվում է
ձեռնարկատիրական միավորումների ձևավորման ժամանակ: Բացառություն են
կազմում այն դեպքերը, երբ ներդրումները ձեռք են բերվում և պահվում մոտ
ապագայում օտարելու նպատակով: Վերջին դեպքում ներդրումները պետք է
հաշվառվեն ինքնարժեքի մեթոդով: Ներդրումները հաշվառվում են ինքնարժեքի
մեթոդով նաև այն դեպքում, երբ կապակցված կազմակերպությունը գործում է
երկարաժամկետ սահմանափակումների պայմաններում, որոնք զգալիորեն
նվազեցնում են նրա' ներդրողին միջոցներ փոխանցելու հնարավորությունը:
Բաժնեմասնակցության մեթոդի դեպքում ներդրումը կատարելիս
գրանցվում է ինքնարժեքով, իսկ հետո ճշգրտվում ձեռքբերումից հետո ներդրման
օբյեկտի զուտ ակտիվներում ներդրողի բաժնեմասի փոփոխությունների չափով:
Բաժնեմասնակցության մեթոդի համաձայն ներդրման օբյեկտից ստացվող
շահաբաժինը նվազեցնում է ներդրման հաշվեկշռային արժեքը: Կատարված
ներդրումների գումարով ձևակերպվում է
Դտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող ներդրումներ»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
Ձևավորված կազմակերպության շահույթի բաժնեմասով ձևակերպվում է.
Դտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող ներդրումներ»
Կտ 629 «Այլ ոչ գործառնական եկամուտներ»
իսկ վնասի բաժնեմասով'
Դտ 729 «Այլ ոչ գործառնական ծախսեր»
Կտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող ներդրումներ»
Հայտարարված շահաբաժինների չափով նվազեցվում է ներդրման
հաշվեկշռային արժեքը.
Դտ 229 «Այլ ընթացիկ դեբիտորական պարտքեր»
Կտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող ներդրումներ»
Սկզբնական արժեքի մեթոդի դեպքում ներդրումը գրանցվում է
ինքնարժեքով: ներդրողը եկամուտը ճանաչում է այն չափով, որը ստացվել է
ներդրման օբյեկտի ձեռքբերմանը հաջորդող ժամանակաշրջանում կուտակված
զուտ շահույթի բաշխումից: Դրանից ավելի բաշխումը դիտվում է որպես ներդրման
փոխհատուցում և գրանցվում է որպես ներդրման ինքնարժեքի նվազեցում:
Կատարված ներդրումների գումարով ձևակերպվում է.
196

4. Դտ 142
Կտ 251
Կտ 252
Կտ 521
Կտ 311
Կտ 312
Կտ 611
«Սկզբնական արժեքով հաշվառվող ոչ ընթացիկ ներդրումներ
կապակցված կազմակերպությունների կանոնադրական
կապիտալում»
«Դրամարկղ»
«Հաշվարկային հաշիվ»
«Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
կանոնադրական
«Կանոնադրական կապիտալ» կապիտալի
ձևավորման
հիմնադիրների
որպես
տրամադրելիս
ժամանակ
կողմից
ներդրում
Կտ 614
Կտ 621
Կտ 622
v i u j L ակտիվների հետ
^Փոխանակման դեպքում
Չվճարված կապիտալ
«Արտադրանքի, ապրանքների,'
աշխատանքների, ծառայությունների
իրացումից հասույթ»
«Գործառնական այլ եկամուտներ»
«Ոչ ընթացիկ ակտիվների
վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ»
Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների
վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ
Ներդրումների գծով հայտարարված շահաբաժինների գումարով
ձևակերպվում է.
Դտ 222 «Դեբիտորական պարտքեր այլ եկամուտների գծով»
Կտ 627 «Ֆինանսական ներդրումներից եկամուտներ»
Ներդրումների ձեռքբերման հետ կապված ծախսումների
/միջնորդավճարներ, բանկային ծառայությունների դիմաց վճարներ և այլն/
գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող ներդրումներ»
Դտ 142 «Սկզբնական արժեքով հաշվառվող ոչ ընթացիկ ներդրումներ՝
կապակցված կազմակերպությունների կանոնադրական
կապիտալում»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
Վերոհիշյալ մեթոդների կիրառմամբ ներդրումների հաշվառման կարգը ցույց
տանք հետևյալ օրինակով. «Աստղ» ԲԲԸ-ն 2007թ. հունվարին ձեռք է բերել
«Վեներա» ԲԲԸ-ի 4800 բաժնետոմս, յուրաքանչյուրը 1000 դրամով, որը կազմում է
«Վեներա» կազմակերպության բաժնետոմսերի 20%-ը: 2007 թ. «Վեներա»
կազմակերպությունը հայտարարել է 900.000 դրամի զուտ շահույթ և 400.000 դրամի
շահաբաժիններ:
197

5. ԱՂՅՈՒՍԱԿ 13.1.
Գործառնության բովանդակությունը
Հա?Աաաահական ձևաԼւերաումր
Բաժնեմասնակցության
մեթոդ
Սկզբնական արժեքի
մեթոդ
Դտ Կտ Գումար Դտ 1 Կտ Գումար
1. Բաժնետոմսերի ձեռբրերում 141 252 4.800.0G0 142 252 4.800.000
2.«Վեներա» կազմակերպության
կողմից հայտարարված շահույթի 20
%-ր' «Ա» կացմակերաության բաժինն է 141 629 180.000
3. .«Վեներա» կազմակերպության
կողմից հայտարարված 400.000 դրամ
?ւսհաբաժնի 20 %-ի յափու| 2294 141 80.000 222 627 80.000
Եթե «Վեներա» ԲԲԸ-ն ունենար 500,000 դրամի զուտ վնաս, ապա «Աստդ»
կազմակերպության բաժինը կկազմեր 500.000 x 20/100 = 100.000 դրամ:
Բաժնեմասնակցության մեթոդի դեպքում կձևակերպվի.
Դտ 729 «Այլ ոչ գործառնական ծախսեր» 100.000
Կտ 141 «Բաժնեմասնակցության մեթոդով հաշվառվող 100.000
ներդրրւմներ»
Սկզբնական արժեքի մեթոդով հաշվառելիս գրանցում չի կատարվում:
Բաժնեմասնակցության մեթոդով ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների
հաշվեկշռային արժեքը 2007թ. դեկտեմբերի 31-ին կկազմի 4.900.000
(4.800.000+180.000-80.000):
Սկզբնական արժեքի մեթոդով հաշվառելիս կատարված ներդրումները
կներկայացվեն այլ ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների կազմում' 4.800.000
դրամ:
13.3 ԻՐԱԿԱՆ ԱՐԺԵՔՈՎ ՉԱՓՎՈՂ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Արժեթղթերի գործող շուկայում շրջանառող այն արժեթղթերը, որոնց արժեքը
տվյալ պահին հնարավոր է որոշել , հաշվառվում են իրական արժեքով: Այդպիսի
արժեթղթերի արժեքը պարբերաբար ճշգրտվում է իրական արժեքին համարժեք:
Ֆինանսական գործիքի իրական արժեքը հնարավոր է հավաստի չափել, եթե
գոյություն ունի արժեթղթերի գործող շուկա և գների այնպիսի տիրույթ, որտեղ
հնարավոր է, օգտագործելով եղած գնահատականների հավանականությունները,
որոշել տվյալ ֆինանսական ակտիվի իրական արժեքը: Արժեթղթերի գործող
շուկայում թողարկված ֆինանսական գործիքների գնանշումը, երբ իրացման ներկա
արժեքը տվյալ պահի դրությամբ նշվում է, հիմք է հանդիսանում իրական արժեքը
սահմանելու համար: Պարտքային գործիքների' այդ թվում պարտամուրհակների
իրական արժեքը հնարավոր է որոշել անկախ վարկանիշային գործակալության
կողմից տրվող վարկանիշի միջոցով' գնահատվող դրամական միջոցների ապագա
հոսքերի հիման վրա:
198

6. Իրական արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվները առևտրական
նպատակներով պահվող կամ վաճառքի հաճար մատչելի ֆինանսական
ակտիվներն են, որոնց սինթետիկ հաշվառման համար նախատեսված է
143«Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
ակտիվային հաշիվը:
Ձեռք բերված նմանատիպ ակտիվների սկզբնական արժեքով ձևակերպվում
է.
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվներ »
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
կանոնադրական
Կտ 311 «Կանոնադրական կապիտալ» կապիտալի
ձևավորման ժամանակ
Կտ ' 312 Չվճարված կաաիտաւ հիմնադիրների կողմից
որպես ներդրում
տրամադրելիս
Կտ 611 «Արտադրանքի, ապրանքների, ՝
աշխատանքների, ծառայությունների
իրացումից հասույթ»
Կտ 614 «Գործառնական այլ եկամուտներ»
Կտ 621 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքներից
(օտարումներից) եկամուտներ»
Կտ 622 Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների
վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ ^
_այլ ակտիվների հետ
փոխանակման դեպքում
Ֆինանսական ակտիվի իրական արժեքի փոփոխության արդյունքում
առաջացած շահույթը կամ վնասը պետք է ներկայացվի հետևյալ կերպ: Ըստ ՀՀՀՀՍ
39 «Ֆինանսական գործիքներ, ճանաչումը և չափումը » ստանդարտի հիմնական
մոտեցման առևտրական նպատակներով պահվող և վաճառքի համար մատչելի
ֆինանսական ակտիվի արժեքի վերաչափումից գոյացած շահույթը կամ վնասը
պետք է ճանաչվի այն ժամանակաշրջանի ֆինանսական արդյունքների մասին
հաշվետվությունում, որի ընթացքում ի հայտ են եկել:
Ըստ այլընտրանքային մոտեցման, վաճառքի համար մատչելի ակտիվների
վերաչափումից առաջացած չիրացված շահույթը կամ վնասը գումարը կարելի է
ուղղակիորեն վերագրել սեփական կապիտալին և պահել այնտեղ մինչև այդ
ակտիվի օտարումը կամ արժեզրկված ճանաչումը դրանից հետո ամբողջությամբ
վերագրելով հաշվետու ժամանակաշրջանի ֆինանսական արդյունքին:
Իրական արժեքով վերաչափումից գոյացած շահույթի գումարով
ձևակերպվում է.
ա) երբ ճանաչվում է ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում.
Դտ 1Х43 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվներ»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
/к. արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»
199

7. р) երբ ճանաչվում է սեփական կապիտալում.
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 322 «Վաճառքի հասար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Իրական արժեքով վերաչափումից գոյացած վնասների գումարով
ձևակերպվում է.
ա) երբ վերագրվում է ֆինանսական արդյունքին.
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
բ) երբ վերագրվում է սեփական կապիտալին.
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Ֆինանսական ակտիվի օտարման ժամանակ ֆինանսական արդյունքին են
վերագրվում իրական արժեքով վերաչափումից գոյացած չիրացված վնասները և
շահույթը:
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական արժեքով
վերաչափումից չիրացված շահույթների' ֆինանսական արդյունքներին վերագրումը
ձևակերպում են'
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»
Օտարված ֆինանսական ակտիվի հաշվեկշռային արժեքով ձևակերպվում է'
Դտ 721 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքների ծախսեր»:
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
13.4 ԱՄՈՐՏԻԶԱ8ՎԱ5 ԱՐԺԵՔՈՎ ՀԱՇՎԱՌՎՈՂ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ
ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Ֆինանսական ակտիվների կազմում առանձին խումբ Են կազմում
ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող մինչև մարման ժամկետը պահվող
երկարաժամկետ ներդրումները, ոչ առևտրական երկարաժամկետ դեբիտորական
պարտքերը և տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունները, որոնք
սկզբնական ճանաչումից հետո ամորտիզացվում են արդյունավետ տոկոսադրույքի
մեթոդով: Ամորտիզացված արժեքը այն գումարն Է, որով ֆինանսական ակտիվը
200

8. չափվել էր սկզբնական ճանաչման պահին' հանած հիմնական գումարի
մարումները, գումարած կամ հանած սկզբնական գումարի և մարման գումարի
տարբերության կուտակված ամորտիզացիան և հանած անհավաքագրելիությւսն
գծով դուրս գրված գումարները: Արդյունավետ տոկոսադրույքը այն դրույքաչափն է,
որով մինչև մարման ժամկետը կամ, շուկայի իրավիճակից ելնելով, մինչև մյուս
վերանայումը դրամական միջոցների ակնկալվող բոլոր հոսքերը զեղչվում են մինչև
ֆինանսական ակտիվի զուտ հաշվեկշռային արժեքը:
Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների
հաշվառումը իրականացվում է ձեռքբերման պայմանագրի և դրան կից մարման
ժամանակացույցի հիման վրա:
Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվների ձեռքբերումը ձևակերպվում է.
Դտ 144
Դտ 145
Կտ 252
Կտ 521
Կտ 311
Կտ 312
Կտ 611
«Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր »
«Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
«Հաշվարկային հաշիվ»
«Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
կանոնադրական
«Կանոնադրական կապիտալ» կապիտալի
ձևավորման
հիմնադիրների
որպես
տրամադրելիս
ժամանակ
կողմից
ներդրում
Կտ 614
Կտ 621
Կտ 622
4>_այլ ակտիվների հետ
'Փոխանակման դեպքում
Չվճարված կապիտալ
«Արտադրանքի, ապրանքների,
աշխատանքների, ծառայությունների
իրացումից հասույթ»
«Գործառնական այլ եկամուտներ»
«Ոչ ընթացիկ ակտիվների
վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ»
Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների
վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ
Չվաստակած ֆինանսական եկամտի գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 145 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Դտ 144 « Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր »
Կտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված արժեքով
հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով»
Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների գծով համախառն
մուտքերի կարճաժամկետ մասով'
I
201

9. Դտ 236 «Տրամադրված երկարաժամկետ Փոխառությունների գծով
համախառն մուտքերի կարճաժամկետ մաս»
Դտ 233 « Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքերի կարճաժամկետ մաս »
Կտ 145 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
ԿՏ 144 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Չվաստակած ֆինանսական եկամտի հաշվետու տարվա եկամուտներին
հաշվեգրված գումարով (առաջին տարվա վերջին)'
Դտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով»
Կտ 627 «Ֆինանսական ներդրումներից եկամուտներ»
Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ներդրումների
հաշվարկման կարգը կարելի է ներկայացնել տրված Փոխառությունների օրինակով.
«Ախթամար» վարկային կազմակերպությունը 2007թ. հունվարին «Գարուն»
ԲԲԸ-ին տրամադրել է 10.000.000 դրամի փոխառություն' 10 տարի ժամկետով: Ըստ
փոխառության մարման ժամանակացույցի, յուրաքանչյուր տարվա վերջին
«Գարուն» ԲԲԸ-ն պետք է մարի 1.917.178 դրամի պարտավորություն ստացված
վտխառության դիմաց: Ըստ վտխառության պայմանագրի, ֆինանսական ակտիվի
ճանաչումը պետք է կատարվի վերջնահաշվարկի ամսաթվով (դրամը տալու օրվա
դրությամբ):
Փոխառության պայմանագրի և դրամական միջոցների արտահոսքը հիմնավորող
փաստաթղթի հիման վրա «Ա» կազմակերպությունում ձևակերպվում է.
Դտ 145 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների 19.171.780.
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ» 10.000.000
Կտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված 9.171.780
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով»
Միաժամանակ կազմակերպությունը կատարում է ստացման ենթակա
գումարների և դրանց վերաբերող չվաստակած ֆինանսական եկամտի
վերլուծութուն' դրանց ընթացիկ մասը որոշելու և ընթացիկ ակտիվների կազմ
տեղափոխելու նպատակով:
Հաշվարկվում է արդյունավետ տոկոսադրույքը ըստ տարվա ցուցանիշների,
այսինքն այն տոկոսադրույքը, որով 19.171.780 դրամը կզեղչվի մինչև 10.000.000
դրամ սկզբնական արժեքը: Անուիտետի ներկա արժեքի որոշման աղյուսակներից
պարզվում է, որ արդյունավետ տոկոսադրույքը հավասար է 14%-ի: Չվաստակած
ֆինանսական եկամտի յուրաքանչյուր տարվա բաժինը հաշվարկվում է հետևյալ
ձևով.
1-ին տարվա համար' 10.000.000x0,14=1.400.000: Դրանից հետևում է, որ
հիմնական փոխառության գումարից 1-ին տարում պետք է մարվի
1.917178-1.400.000=517.178 դրամ:
202

10. 2-րդ տարվա համար' (10-000.000-517.178)х0,14=1.327.595 դրամ: Դրանից
բխում է, որ համախառն մարվող գումարից որպես հիմնական փոխառության
մարում պետք է ճանաչել 1.917178-1.327.595=589.583 դրամ: Նույն կարգով'
մնացած տարիների համար կատարված հաշվարկների արդյունքում ստանում ենք
հետևյալ պատկերը.
ԱՂՅՈՒՍԱԿ 13.2
ՉՎԱՍՏԱԿԱԾ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԵԿԱՄՏԻ ԲԱՇԽՈՒՄԸ ԸՍՏ ՏԱՐԻՆԵՐԻ
(դրամ)
Տարվա վերջը Ստացվող
գումարը
ճանաչված %-
ին եկամուտ
Հիմնական
գումարի
մարումո
Հիմնական
գումարի
մնացորդր
1-հն 1.917.178 1400000 517.178 9482822
2-րդ 1.917.178 1327.595 589583 8893239
3-ՈԴ 1.917.178 1245053 672125 8221114
4-րդ 1.917.178 1150956 766222 7454892
5-ՐԴ 1.917.178 1043685 873493 6581399
6-րդ 1.917.178 921396 995782 5585617
7-րդ 1.917.178 781986 1135192 4450425
8-ՐԴ 1.917.178 623059 1294119 3156307
_9-րդ 1.917.178 441883 1475295 1681012
10-ՐԴ 1.917.178 235342 1681012 0
Ընդամենր 19.171.780 7940000 8000000
Յուրաքանչյուր տարվա վերջին «Ախթամար» կազմակերպությունում,
վերոհիշյալ հաշվարկից ելնելով, համապատասխան գումարներով ձևակերպվում է.
ա) տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների գծով համախառն
մուտքերի կարճաժամկետ մասով'
Դտ 236 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների 1.917.178
գծով համախառն մուտքերի կարճաժամկետ մաս»
Կտ 145 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների 1.917.178
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
բ) չվաստակած ֆինանսական եկամտի հաշվետու տարվա եկամուտներին
հաշվեգրված գումարով (2007թ. վերջին)'
Դտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված 1.400.000
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով»
Կտ 627 «Ֆինանսական ներդրումներից եկամուտներ» 1.400.000
Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ներդրումների համար
բնութագրական է նաև այն տարբերակը, երբ փոխառուի կողմից պարտավորության
մարումը կատարվում է միանվագ: Նման դեպքում, չվաստակած ֆինանսական
եկամտի' յուրաքանչյուր ժամանակաշրջանի ընթացքում եկամուտներին
վեքոււգրվող գումարի հաշվարկման կարգը ցույց տանք հետևյալ օրինակով.
«Ախթամար» կազմակերպությունը 2007թ. հունվարին «Գարուն» կազ­մակերպությանը
տրամադրել է 11.000.000 դրամի փոխառություն երեք տարի
203

11. ժամկետով: Ըստ պայմանագրի, «Գարուն» կազմակերպությունը 2010թ. հունվարին
պետք է վերադարձնի 15.000.000 դրամ:
Ըստ փոխառության պայմանագրի ձևակերպվում է.
Դտ 145 «Տրամադրված երկարաժամկետ փոխառությունների 15.000.000
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ» 11.000.000
Կտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով» 4.000.000
Ներկա արժեքի հաշվարկման աղյուսակներից պարզում ենք, որ
արդյունավետ տոկոսադրույքը մոտավորապես հավասար է 9%-ի: Յուրաքանչյուր
տարվա վերջին, չվաստակած ֆինանսական եկամտի' հաշվետու տարվան
վերագրվող եկամտի գումարը համապատասխանաբար կկազմի.
2007թ. (15.000.000-4.000.000) X 0,09 = 990.000 դրամ
2008թ. [15.000.000-(4.000.000- 990.000)] X 0,09 = 1.079.100 դրամ
2009թ. հաշվեգրվող եկամտի գումարը որոշվում է մնացորդային եղանակով'
4.000.000- 2.069.100 = 1.930.900 դրամ:
Պայմանագրային ժամկետի ընթացքում յուրաքանչյուր տարվա վերջին
հաշվարկված համապատասխան գումարներով ձևակերպվում է.
Դտ 147 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված արժեքով
հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների գծով»
Կտ 627 «Ֆինանսական ներդրումներից եկամուտներ»
Երբ ամորտիզացվող արժեքով պահվող ֆինանսական ակտիվները
ապաճանաչվում են մինչև պայմանագրային ժամկետի լրանալը, ապա չվաստակած
եկամտի գումարով նվազեցվում է ստացվելիք համախառն մուտքերի գումարը:
13,5 ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՎԵՐԱԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Կազմակերպությունների հաշվապահական հաշվառման պրակտիկայում չեն
բացառվում ֆինանսական ակտիվների վերադասակարգումները:
Վերադասակարգումների ժամանակ առաջնորդվում են հետևյալ սկզբունքներով:
Եթե հանգամանքների բերումով, մինչև մարման ժամկետը պահվող
ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ներդրումները հնարավոր չէ հաշվառել
նախկին ձևով, ապա դրանք պետք է վերաչափվեն իրական արժեքով:
Վերադասակարգման ամսաթվի դրությամբ, հաշվեկշռային արժեքի և իրական
արժեքի միջև տարբերությունը պետք է ձևակերպել իրական արժեքով հաշվառվող
ներդրումների վերաչափումից առաջացող տարբերությունների նման: Մինչև մար­ման
ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների վերադասակարգումը այլ
ֆինանսական ակտիվների' հաշվեկշռային արժեքով ձևակերպվում է
204

12. Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»;
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 144 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ֆինանսական
ներդրումների գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»:
Եթե հանգամանքների բերումով, հնարավոր է դարձել նախկինում
սկզբնական արժեքով չափվող ֆինանսական ակտիվը հավաստի չափել իրական
, արժեքով, ապա վերադասակարգման ամսաթվի դրությամբ հաշվեկշռային և
իրական արժեքի տարբերությունը պետք է ձևակերպել իրական արժեքով
հաշվառվող ներդրումների վերաչափումից առաջացող տարբերությունների նման:
Ակզբնական արժեքով հաշվառվող ներդրումների վերադասակարգումը այլ
ֆինանսական ակտիվների' հաշվեկշռային արժեքով ձևակերպվում է.
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 142 «Ակզբնական արժեքով հաշվառվող ոչ ընթացիկ ներդրումներ
կապակցված կազմակերպությունների կանոնադրական
կապիտալում»:
Իրական արժեքով վերաչափումից գոյացած շահույթի գումարով
ձևակերպվում է.
ա) երբ ճանաչվում է ֆինանսական արդյունքների մասին
հաշվետվությունում'
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչավտւմից և
արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»
բ) երբ ճանաչվում է սեփական կապիտալում'
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Իրական արժեքով վերաչափումից գոյացած վնասների գումարով
ձևակերպվում է.
ա) երբ վերագրվում է ֆինանսական արդյունքին
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
բ) երբ վերագրվում է սեփական կապիտալին'
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Հա 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
205

13. Եթե, հանգամանքների բերումով, անհնարին է դաոնում իրական արժեքով
չափումը, կամ կազմակերպությունը նպատակահարմար է համարում
ամորտիզացված արժեքով հաշվառել, ապա, վերադասւսկարգման պահի
դրությամբ, ֆինանսական ակտիվի հաշվեկշռային արժեքը դառնում է նրա նոր
ամորտիզացված արժեքը: Այդ ակտիվի գծով նախկինում ուղղակիորեն սեփական
կապիտալում ճանաչված շահույթը կամ վնասը, ըստ ՀՀՀՀՍ 39 «Ֆինանսական
գործիքներ, ճանաչումը և չափումը» ստանդարտի, պետք է հաշվառվի հետևյալ
կերպ,
1. Հաստատագրված մարման ժամկետով ֆինանսական ակտիվների գծով
ուղղակիորեն սեփական կապիտալում նախկինում ճանաչված շահույթը կամ վնասը
պետք է ամորտիզացվի և վերագրվի եկամուտներին կամ ծախսերին մինչև մարման
ժամկետի լրանալը, մնացած ժամկետի ընթացքում:
2. Հաստատագրված մարման ժամկետ չունեցող ֆինանսական ակտիվի գծով
ուղղակիորեն սեփական կապիտալում նախկինում ճանաչված շահույթը կամ վնասը
պետք է մնա այստեղ մինչև ֆինանսական ակտիվի վաճառքը կամ այլ ձևով
օտարումը: Օտարման պահին այդ գումարը պետք է ճանաչվի ֆինանսական արդ­յունքների
մասին հաշվետվությունում:
Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների
վերադասակարգումը այլ ֆինանսական ակտիվների' հաշվեկշռային արժեքով
ձևակերպվում է.
Դտ 144 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների վերադասակարգման հաշվառման
կարգը ցույց տանք հետևյալ օրինակով: Կազմակերպությունը նպատակահարմար է
գտել հաստատագրված մարման ժամկետ չունեցող ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվների ճանաչման համար հիմք հանդիսացող պայմանագրային պայմանները
փոխելու արդյունքում դրանք վերադասակարգել որպես հաստատագրված մարման
ժամկետ ունեցող ֆինանսական ակտիվներ: Վերադասակարգման պահին արժե­թղթերի
գծով եղել են հետևյալ մնացորդները, վաճառքի համար մատչելի ոչ
ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների հաշվեկշռային արժեքը վերադասակարգման
պահին կազմում է 785.000 դրամ, իրական արժեքով վերաչափումից չիրացված շա­հույթի
մնացորդը' 115.000 դրամ: Վերադասակարգման դեպքում ձևակերպվում է.
Դտ 144 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող երկարաժամկետ
ներդրումների գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր» 785.000
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվներ» 785.000
206

14. Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների'
իրական արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և
վնասներ» 115000
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների
վերաչափումից և արժեզրկման (անհավաքւսգրելիության)
հակադարձումից եկամուտներ» 115.000
13.6. ՖԻՆԱՆՍԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԱՐԺԵԶՐԿՄԱՆ ԵՎ ԱՆՀԱՎԱՔԱԳՐԵԼԻՌՒԹՅԱՆ
ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Ֆինանսական ակտիվը արժեզրկված է, երբ դրա հաշվեկշռային արժեքը
ավելի մեծ է, քան գնահատված փոխհատուցվող գումարը: Անհավաքւսգրելիություն
և արժեզրկում հասկացությունների միջև տարբերությունն այն է, որ առաջինը
կիրառվում է հաստատագրված մարման ժամկետ ունեցող (պարտատոմսեր,
փոխառություններ) ֆինանսական ակտիվների համար, իսկ երկրորդը' մնա­ցածների:
Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջին, կազմակերպությունը պետք է
գնահատի այն բոլոր հանգամանքները, որոնց արդյունքում կարող է ֆինանսական
ակտիվը արժեզրկված կամ անհավաքագրելի ճանաչվել: Եթե կան այնպիսի
հայտանիշներ, որոնց հետևանքով կարոդ է ակտիվը արժեզրկվել, ապա պետք է
գնահատվի ակտիվի փոխհատուցվող գումարը: Եթե առկա է արժեզրկումից
(անհավաքագրելիությունից) կորուստ, ապա կորստի ճանաչման հիմքում դրվում է
գնահատվող ֆինանսական ակտիվի տիպը:
1. Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների համար,
եթե հավանական է, որ կազմակերպությունը չի հավաքագրի ամորտիզացված
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների հիմնական գումարը և
տոկոսները, ապա առկա է արժեզրկումից կորուստ: Արժեզրկումից կորստի գումարը
հավասար է այդ ակտիվի հաշվեկշռային արժեքի և դրա փոխհատուցվող գումարի
տարբերությանը: Փոխհատուցվող գումարը ակտիվից ակնկալվող դրամական
միջոցների ապագւս հոսքերի ներկա արժեքն է: Արժեզրկումից կորստի գումարը
պետք է ճանաչվի ծախս այն պահից, երբ ֆինանսական ակտիվի հաշվեկշռային
արժեքը նվազեցվել է մինչև դրա փոխհատուցվող գումարը: Այն պետք է վերագրվի
հաշվետու ժամանակաշրջանի ֆինանսական արդյունքին: Տոկոսային եկամուտը
այնուհետև պետք է ճանաչել այն տոկոսադրույքով, որն օգտագործվել է
փոխհատուցվող գումարը չափելու ժամանակ:
Եթե հետագայում ֆինանսական ակտիվի վերաչափման արդյունքում
արժեզրկումից կորուստները նոր հանգամանքների հետևանքով նվազում են, ապա
ֆինանսական ակտիվի արժեքի իջեցումը պետք է հակադարձվի: Հակադարձման
գումարը ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում պետք է ճանաչվի
որպես եկամուտ:
Ամորտիզացված արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների
անհավաքագրելիությունից առաջացող կորուստների հաշվառման կարգը ցույց
ճանք հետևյալ օրինակով:
207

15. Օրինակ, կազմակերպության հաշվեկշռում արտացոլված ամորտիզացված
արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների հաշվեկշռային արժեքը 1.547.850
դրամ է, իսկ փոխհատուցվող գումարը' 1.200.500 դրամ: Հետևաբար, հաշվեկշռային
ւսրժեքը պետք է նվազեցվի մինչև փոխհատուցվող գումարը, իսկ տարբերությունը'
347.350 դրամը, պետք Է ճանաչվի որպես հաշվետու ժամանակաշրջանի ծախս:
2. Իրական արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվների համար
արժեզրկումից կորուստները առաջանում են, երբ փոխհատուցվող գումարը ցածր Է
սկզբնական ձեռք բերման արժեքից: Այն ճանաչվում Է որպես ծախս, և այդ
գումարով նվազեցվում Է սեփական կապիտալին վերագրված վաճառքի համար
մատչելի ֆինանսական ակտիվների' իրական արժեքով վերաչափումից չիրացված
շահույթը: Վնասի գումարը, որը պետք Է հանվի սեփական կապիտալից,
ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում ճանաչվում է որպես
ծախս: Եթե հետագայում իրական արժեքով հաշվառվող ֆինանսական ակտիվի
իրական արժեքը կամ փոխհատուցվող գումարը աճում Է, որը հետևանք Է կորստի
ճանաչումից հետո տեղի ունեցած դեպքերի, ապա կորուստը պետք Է հակադարձվի,
և հակադարձման գումարը, որպես եկամուտ, վերագրվի տվյալ ժամանակաշրջանի
ֆինանսական արդյունքին:
Օրինակ: Կազմակերպության հաշվեկշռում արտացոլված իրական արժեքով
հաշվառվող ֆինանսական ներդրումների սկզբնական ձեռքբերման արժեքը
540.200 դրամ Է, իսկ փոխհատուցվող գումարը' 450.000 դրամ: Տարբերությունը'
90.200 դրամը, պետք Է ճանաչվի որպես ծախս:
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկման (անհավաքագրե-
լիության) գումարների որոշման, դրանց ճանաչման կամ հակադարձման
հաշվապահական հաշվառման մոտեցումները նկարագրված են ՀՀՀՀԱ 39
«Ֆինանսական գործիքներ, ճանաչումը և չափումը» և ՀՀՀՀԱ 36 «Արժեզրկումից
կորուստներ» ստանդարտներում:
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկման (անհավա-
քագրելիության) վերաբերյալ տեղեկատվության ընդհանրացման համար հաշվային
պլանով նախատեսված է 149 «Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկում
(անհավաքագրելիություն)» պասիվային, կարգավորող հաշիվը:
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկումից (անհսւ-
վաքագրելիությունից) առաջացած կորուստների գումարով ձևակերպվում Է.
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից (անհավաքագրելիությունից) ծախսեր»
Կտ 149 «Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկում
(անհավաքագրելիություն)»
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկման (անհավա-
քագրելիության) հակադարձումից գոյացած եկամուտների գումարով ձևակերպվում
Է.
208

16. Դտ 149 «Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկում
(անհավաքագրելիություն)»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկման (անհավաքագրելիության) հակադարձումից
եկամուտներ»:
Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների կուտակված արժեզրկումից
(անհավաքագրելիությունից) կորուստները դուրս են գրվում ֆինանսական
ակտիվների օտարման, մարման և վերադասակարգման դեպքում: Ձևակերպվում է.
Դտ 149 «Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկում
(անհավաքագրելիություն)»
Կտ Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ հաշվառոդ հաշիվներ:
13.7. ՈՉ ԸՆԹԱՑԻԿ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ՀԵՋԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Կազմակերպությունում առկա այն ֆինանսական ակտիվները, որոնք
ենթարկվում են իրական արժեքի փոփոխությունների կամ դրամական միջոցների
ապագա հոսքերի փոփոխությունների ռիսկին' պետք է հեջավորվեն: Հեջսւվորում
հաշվապահական հաշվառման նպատակներով, նշանակում է հեջավորման մեկ կամ
ավելի այնպիսի գործիքների նախատեսում, որ դրանց իրական արժեքի կամ
դրամական միջոցների հոսքերի փոփոխությունները ամբողջությամբ կամ մասամբ
փոխհատուցեն (հաշվանցեն) հեջավորված հոդվածի իրական արժեքի կամ
դրամական միջոցների հոսքերի փոփոխությունը, այլ կերպ ասած փոխհատուցեն
ռիսկային գործոնի արդյունքում սպասվող վնասը: Հեջավորված հոդվածը այն ֆի­նանսական
ակտիվն է (պարտավորությունը), որը ենթակա է իրական արժեքի կամ
դրամական միջոցների ապագա հոսքերի փոփոխությունների ռիսկին: Հեջավորման
գործիքը հեջի հաշվառման նպատակներով նախատեսված ածանցյալ գործիք է,
որից ակնկալվող դրամական հոսքերը պետք է փոխհատուցեն հեջավորված
հոդվածի հետ կապված կորուստները: Ածանցյալ գործիքը այնպիսի ֆինանսական
գործիք (պայմանագիր) է, որի արժեքը փոփոխվում է սահմանված տոկոսադրույքի,
արժեթղթի գնի, արտարժույթի փոխարժեքի, գների կամ դրույքների ինդեքսի,
վարկունակության, վարկային ինդեքսի և այլ գործոնների ազդեցությամբ: Դրանք
այնպիսի գործիքներ են, որոնք սկզբնական մեծ ներդրում չեն պահանջում, որոնց
վերաբերյալ վերջնահաշվարկը կատարվում է ապագա որևէ ամսաթւ1ի դրությամբ:
Հեջավորվոդ հոդվածների հաշվապահական հաշվառման նպատակով
հաշվային պլանով նախատեսված են 148 «Որպես հեջավորման գործիք
նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ» ակտիվային հաշիվը և 415
«Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական
պարտավորություններ» պասիվային հաշիվը:
148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական
աէյսփվներ» հաշիվը կիրառվում է որպես հեջավորման գործիք դասակարգված ոչ
209

17. ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների առկայության ե շարժի վերաբերյալ
տեղեկատվության ընդհանրացման համար: Հաշիվը ակտիվային. է, դեբետում
արտացոլվում են ձեռք բերված, որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ
ընթացիկ ֆինանսական ակսփվների արժեքը, իրական արժեքով վերաչափումից
արժեքի աճը, իսկ կրեդիտում' օտարված (վաճառված), որպես հեջավորման գործիք
նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների հաշվեկշռային արժեքի
դուրսգրումը, իրական արժեքով վերաչափումից արժեքի նվազումը: Այս հաշվի
մնացորդը դեբետային է և իրենից ներկայացնում է որպես հեջավորման գործիք
նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեքը հաշվետվության
ամսաթվի դրությամբ:
Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվների ձեռքբերման արժեքով և ձեռքբերման հետ կապված ծախսումների
գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 152 «Կանխավճարներ ոչ ընթացիկ ակտիվներ ձեռք բերելու համար»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 253 «Արտարժութային հաշիվ» և այլն:
Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ ֆինանսական
ակտիվների' իրական արժեքով վերաչափումից արժեքի աճի գումարով
ձևակերպվում է.
ա) երբ վերագրվում է սեփական կապիտալին
Դտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 323 «Հեջավորման գործիքների իրական արժեքով վերաչափումից
չիրացված շահույթներ և վնասներ»
բ) երբ վերագրվում է եկամուտներին
Դտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»:
Հեջավորման հաշվառման կարգը ներկայացնենք իրական արժեքի հեջի
օրինակով: Հեջավորման գործիքի իրական արժեքով վերաչափումից շահույթները
կամ վնասները ֆինանսական արդյունքների մասին հաշվետվությունում պետք է
անմիջապես ճանաչվեն որպես եկամուտ կամ ծախս, և հեջավորված ռիսկին վերագ-
րելի հեջավորված հոդվածի գծով շահույթները կամ վնասները պետք է ճշգրտեն
հեջավորված հոդվածի հաշվեկշռային արժեքը և ֆինանսական արդյունքների
մասին հաշվետվությունում անմիջապես ճանաչվեն որպես շահույթ կամ վնաս:

18. Տոկոսւսդրույքների փոփոխության հետևանքով հաստատագրված դրույքով
պարտքային գործիքի իրական արժեքի փոփոխություններից կախված հեջի
հաշվառման կարգը ներկայացնենք օրինակով:
2007թ. կազմակերպությունը 1.000.000 դրամով գնում է պարտքային
արժեթուղթ, որը դասակարգում է որպես վաճառքի համար մատչելի: Ձեռք բերված
պարտատոմսի գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական 1.000.000
ակտիվներ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ» 1.000.000
2007թ. վերջին ընթացիկ իրական արժեքը կազմում է 1.100.000 դրամ:
Հետևաբար, 100.000 դրամի աճը ներկայացվում է սեփական կապիտալում.
Դտ ' 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական 100.000
ակտիվներ»
Կտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների' 100.000
իրական արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և
վնասներ»
Պարտատոմսի ձեռքբերումից ակնկալվող եկամուտը ապահովելու
նպատակով տիրապետողը իրականացնում է հեօ' 150.000 դրամ արժողությամբ
ածանցյալ գործիք ձեռք բերելու միջոցով: Ձևակերպվում է.
Դտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ 150.000
ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ» 150.000
Ենթադրենք 2008թ. վերջին ածանցյալ գործիքի գծով առաջանում է 42.000
դրամի շահույթ, իսկ պարտքային արժեթղթի իրական արժեքը,
համապատասխանաբար, նվազում է 42.000 դրամով:
Ածանցյալ գործիքի իրական աճն արտացոլելու համար ձևակերպվում է.
Դտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ 42.000
ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 323 «Հեջավորման գործիքների իրական արժեքով 42.000
վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»
Միաժամանակ ձևակերպվում է պարտքային արժեթղթի իրական արժեքի
նվազումը.
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների 42.000
վերաչափումից և արժեզրկումից
(անհավաքագրելիությունից) ծախսեր»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական 42.000
ակտիվներ»
/^Կազմակերպությունը հետագայում պետք է դադարեցնի նախատեսված հեջի
հաշվառումը, եթե հեջավորման գործիքի ժամկետը լրանում է, կամ այն վաճառվում
է, կամ էլ տփալ հեջը չի բավարարում հեջի հաշվապահական հաշվառման
211

19. պահանջները: Վաճառված, որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվների հաշվեկշռային արժեքով ձևակերպվում է.
Դտ 721 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքների (օտարումների) ծախսեր»
Կտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ»:
Հեջավորման գործիքների մարման դեպքում ձևակերպվում ԷՏ
Դտ Դրամական միջոցներ հաշվառող հաշիվներ
Կտ 148 «Որպես հեջավորման գործիք նախատեսված ոչ ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ»:
13.8. ՈՉ ԸՆԹԱ8ԻԿ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԱԿՏԻՎՆԵՐԻ ԱՊԱՃԱՆԱՉՄԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Ֆինանսական ակտիվի կամ դրա մի մասի ապաճանաչման համար
կիրառվում են հետևյալ սկզբունքները.
ա) Ֆինանսական ակտիվը կամ դրա մի մասը պետք է դուրս գրվի այն
դեպքում, երբ կազմակերպությունը կորցնում է վերահսկողությունը ֆինանսական
ակտիվը կազմող պայմանագրային իրավունքների նկատմամբ:
Կազմակերպությունը կորցնում է այդ վերահսկողությունը, եթե իրացնում է
պայմանագրով սահմանված օգուտների նկատմամբ իրավունքները, այդ
իրավունքները ուժի մեջ լինելու ժամկետը լրանում է, կամ կազմակերպությունը
հրաժարվում է այդ իրավունքից:
բ) Կազմակերպության կողմից ֆինանսական ակտիվի նկատմամբ ունեցած
վերահսկողությունը կորցնելը կախված է ինչպես տվյալ կազմակերպության,
այնպես էլ ստացողի դիրքից: Եթե փոխանցողը չի կորցնում վերահսկողությունը
փոխանցված ֆինանսական ակտիվի նկատմամբ, ապա ակտիվը չի
ապաճանաչվում: Օրինակ, երբ փոխանցողն իրավունք ունի հետ գնել փոխանցված
ակտիվը, բացի այն դեպքերից, երբ այդ ակտիվը հեշտությամբ կարելի է ձեռք բերել
շուկայում, և հետգնման գինն իրենից ներկայացնում է հետգնման պահի դրությամբ
իրական արժեքը:
գ) Ապաճանաչման ժամանակ այլ կողմին փոխանցված ակտիվի
հաշվեկշռային արժեքի և հետևյալ երկու մեծությունների' ստացված կամ ստացման
ենթակա մուտքերի ու սեփական կապիտալում ճանաչված ակտիվի իրական
արժեքն արտացոլելու համար նախկինում կատարված ճշգրտումների
հանրագումարի տարբերությունը պետք է ճանաչվի ֆինանսական արդյունքների
մասին հաշվետվությունում:
դ) Եթե կազմակերպությունը փոխանցում է ֆինանսական ակտիվի մի մասը,
ապա հաշվեկշռային արժեքը պետք է բաշխվի պահպանված և վաճառված մասերի
միջև' հիմք ունենալով վաճառքի ամսաթվի դրությամբ դրանց հարաբերական
իրական արժեքները: Շահույթը կամ վնասը պետք է ճանաչվի ֆինանսական
212

20. արդյունքների մասին հաշվետվությունում հիմք ընդունելով վաճառված մասի գծով
մուտքերը:
Վաճառված (օտարված) ոչ ընթացիկ ակտիվների հաշվեկշռային արժեքով
ձևակերպվում է.
Դտ 721 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքների (օտարումների) ծախսեր»
Կտ Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ հաշվառող հաշիվներ:
Օրինակ, կազմակերպությունը վաճառել է 2005թ. գնված վաճառքի համար
մատչելի պարտքային արժեթղթեր, որոնց ձեռքբերման գինը եղել Է 580.000 դրամ,
և որոնք համաձայն հաշվային քաղաքականության հաշվառվել են իրական
արժեքով: 2006թ. իրական արժեքով վերաչափումից արժեքը աճել Է 50.000
դրամով: 2007թ. գնահատված արժեզրկումից կորուստը կազմել է 30.000 դրամ:
Վաճառքի ամսաթվի դրությամբ կազմվում են հետևյալ հաշվապահական
ձևակերպումները.
Օտարված ակտիվի հաշվեկշռային արժեքը հավասար Է 580.000+50.000-
30.000=600.000
Դտ 149 «Ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների արժեզրկում 30.000
(անհավաքագրելիություն)»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական 30.000
ակտիվներ»
Դտ 721 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքների (օտարումների) 600.000
ծախսեր»
Կտ 143 «Վաճառքի համար մատչելի ոչ ընթացիկ ֆինանսական 600.000
ակտիվներ»
Միաժամանակ դուրս Է գրվում ֆինանսական արդյունքի հաշվին' իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթի գումարը.
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների 50.000
իրական արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ
և վնասներ»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների 50.000
վերաչափումից և արժեզրկման հակադարձումից
եկամուտներ»
13.9. ԸՆԹԱՑԻԿ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄԸ
Ընթացիկ համարվում են մինչև մեկ տարի իրացվելիության ժամկետ ունեցող
ֆինանսական ակտիվները: Ընթացիկ ներդրումների ճանաչման, չափման,
ներկայացման, դասակարգման մոտեցումները նկարագրված են ՀՀՀՀՍ 1
213

21. «Ֆինանսական հաշվետվությունների ներկայացում», ՀՀՀՀԱ 17
«Վարձակալություն», ՀՀՀՀՍ 32 «Ֆինանսական գործիքներ, բացահայտումը և
ներկայացումը» և ՀՀՀՀՍ 39 «Ֆինանսական գործիքներ, ճանաչումը և չափումը»
ստանդարտներում: Ընթացիկ ֆինանսական ներդրումների հաշվառման
մոտեցումները նման են ոչ ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների հաշվառմանը:
Ընթացիկ ֆինանսական ներդրումների շարքում ընդգրկված են առևտրական
նպատակով պահվող ֆինանսական ակտիվները, վաճառքի համար մատչելի
ֆինանսական ակտիվները, մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ
ներդրումները, տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունները, ինչպես նաև
երկարաժամկետ ֆինանսական ներդրումների կարճաժամկետ մասերը:
Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների առկայության ու շարժի վերաբերյալ
տեղեկատվությունը ստացվում է 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող
ֆինանսական ակտիվներ», 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ
ֆինանսական ակտիվներ», 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ
ներդրումների գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր», 235 «Տրամադրված
կարճաժամկետ փոխառությունների գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
առաջին կարգի ակտիվային հաշիվներից, որոնց դեբետում արտացոլվում է ձեռք
բերված (ստացված) ֆինանսական ակտիվների արժեքը, իրական արժեքով
վերաչափումից արժեքի աճը, իսկ կրեդիտում օտարված կամ մարված ակտիվների
արժեքը:
Ձեռքբերված ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների ձեռքբերման արժեքով
ձևակերպվում է.
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 224 «Տրված ընթացիկ կանխավճարներ»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
Ակտիվների ձեռքբերման հետ կապված միջնորդավճարների և այլ ծախսերի
գումարով ձևակերպվում են.
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 228 «Ընթացիկ դեբիտորական պարտքեր առհաշիվ տրված գումարների
գծով»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով»
Մասնակիցների կողմից տրամադրված ակտիվների գումարով ձևակերպվում
Է.
214

22. V
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 311 «Կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալ»
Կտ 312 «Չվճարված կապիտալ»
Այլ ակտիվների հետ փոխանակման միջոցով ձեռքբերված ակտիվների
գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 611 «Արտադրանքի, աշխատանքների, ծառայությունների իրացումից
հասույթ»
Կտ 614 «Գործառնական այլ եկամուտներ»
Կտ 621 «Ոչ ընթացիկ ակտիվների վաճառքներից (օտարումներից)
եկամուտներ»
Կտ 622 «Ընթացիկ Ֆինանսական ակտիվների վաճառքներից
(օտարումներից) եկամուտներ»
Կարճաժամկետ փոխառությունների տրամադրման դեպքում ձևակերպվում է.
Դտ 235 «Տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Կտ 251 «Դրամարկղ»
Կտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Կտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Իրական արժեքով վերաչափումից փոխվում է առևտրական նպատակներով
պահվող ֆինանսական ակտիվների և վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական
ակտիվների արժեքը: Արժեքի աճի դեպքում ձևակերպվում է.
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»
կամ'
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»
' *■՛
Իսկ արժեքի նվագման դեպքում՝
215

23. Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
կամ
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչավտւմից չիրացված շահույթներ և վնասներ»
Կտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական արժեքով
վերաչափումից չիրացված վնասների' ֆինանսական արդյունքներիս վերագրումը
ձևակերպում են'
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական արժեքով
վերաչափումից չիրացված շահույթների ֆինանսական արդյունքներին վերագրումը
ձևակերպում են'
Դտ 322 «Վաճառքի համար մատչելի ֆինանսական ակտիվների իրական
արժեքով վերաչափումից չիրացված շահույթներ և վնասներ»:
Կտ 626 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկման հակադարձումից եկամուտներ»
ժամկետային ներդրումները կատարվում են պայմանագրերում նշված
տոկոսային եկամտի ստացման պայմանով: Չվաստակած ֆինանսական եկամտի
գումարով ձևակերպվում է.
Դտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Դտ 235 «Տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունների գծով ստացվելիք
համախառն մուտքեր»
Կտ 238 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված արժեքով
հաշվառվող կարճաժամկետ ֆինանսական ակտիվների գծով»
Չվաստակած եկամտի հաշվեգրումը եկամուտներին ձևակերպվում է.
Դտ 238 «Չվաստակած ֆինանսական եկամուտ ամորտիզացված արժեքով
հաշվառվող կարճաժամկետ ֆինանսական ակտիվների գծով»
Կտ 627 «Ֆինանսական ներդրումներից եկամուտներ»
Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվները նույնպես ենթարկվում են արժեզրկման և
անհավաքագրելիության ռիսկի: Արժեզրկումից առաջացած կորուստների գումարով
ձևակերպվում է.
Դտ 726 «Ոչ գործառնական ֆինանսական գործիքների վերաչափումից և
արժեզրկումից ծախսեր»
Կտ 241 «Ընթացիկ ֆինանսական ներդրումների արժեզրկում (անհավաքա-
գրելիություն)»
216

24. Առևտրական նպատակով պահվող ֆինանսական ակտիվների վաճառքի
դեպքում դուրսգրումը կատարվում է հաշվեկշռային արժեքով: Ձևակերպվում է.
Դտ 722 Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների վաճառքների (օտարումների)
ծախսեր»
Կտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների մարման
դեպքում ձևակերպվում է
Դտ 251 «Դրամարկղ»
Դտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Դտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Կտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
վերադասակարգումը այլ ֆինանսական ակտիվների ձևակերպվում է.
Դտ 231 «Առևտրական նպատակներով պահվող պահվող ֆինանսական
ակտիվներ»
Դտ 232 «Վաճառքի համար մատչելի ընթացիկ ֆինանսական ակտիվներ»
Կտ 233 «Մինչև մարման ժամկետը պահվող կարճաժամկետ ներդրումների
գծով ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունները մարելիս ձևակերպվում է.
Դտ 251 «Դրամարկղ»
Դտ 252 «Հաշվարկային հաշիվ»
Դտ 253 «Արտարժութային հաշիվ»
Կտ 235 «Տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
Տրամադրված փոխառությունների դիմաց ստացված մուրհակները
(փոխառության պահանջի իրավունքը) զիջելիս ձևակերպվում Է.
Դտ 722 Ընթացիկ ֆինանսական ակտիվների վաճառքների (օտարումների)
ծախսեր»
Կտ 235 «Տրամադրված կարճաժամկետ փոխառությունների գծով
ստացվելիք համախառն մուտքեր»
217