Lecture

1. АОУС-ын талаарх ойлголт

2. Нийтээр хүлээн зөвшөөрөх аудитын
стандартууд (НХЗАС)
Аудитын стандарт нь аудитор аудитын үйл
ажиллагааг явуулах ерөнхий удирдамж юм. Өөрөөр
хэлбэл АОУС нь санхүүгийн тайланд аудит хийх үйл
ажиллагааг арга зүйн нэгдсэн удирдлагаар хангадаг.
1948 онд АНУ-ын МНБИ-ээс гишүүдээрээ
хэлэлцүүлэн “НХЗАС”-ууд гэсэн 10 зүйл бүхий
дүрмийн шинжтэй бичиг баримтыг боловсруулж
гаргасан.

3. “НХЗАС”-ууд аудитын үйл ажиллагааны
үндсэн зарчмууд хэмээн үзэж болох ба
аудитыг гүйцэтгэх үе шат ба холбогдох
горимуудыг тодорхойлоход аудиторт туслах
хамгийн наад захын гарын авлага юм.
1972 онд эдгээр стандартуудыг
өргөжүүлж, нэмэлт тайлбар болон
шалгууруудыг хийснээр АОУС-ыг гаргаж,
аудитын үйл ажиллагаанд дагаж мөрдүүлэх
болсон.

4. НХЗАС
• Ерөнхий стандарт /1-3/
• Ажлын хүрээний стандарт /4-6/
• Тайлагналын стандарт /7-10/ гэсэн 3
үндсэн хэсгээс бүрдэнэ.

5. Ерөнхий стандарт
• Аудитын шалгалтыг шаардлага хангахуйц
мэдлэг, туршлага бүхий аудитор гүйцэтгэнэ.
• Аудитор нь эд материалын болоод оюун
санааны хувьд хараат бус байна.
• Аудитын үйл ажиллагааг явуулах болон
тайлан бичих үедээ мэргэжлийн хянамгай
байдалтай байна.

6. Ажлын цар хүрээний стандарт
• Аудитор ажлаа төлөвлөж гүйцэтгэх ба туслахтай
бол ажлыг нь хянан чиглүүлнэ.
• Аудитор нь үйл ажиллагаагаа төлөвлөж гүйцэтгэх
ба ажлын хэмжээ, цар хүрээ, хугацааг
тодорхойлохын тулд үйлчлүүлэгчийн дотоод
хяналтын талаар тодорхой ойлголттой болсон
байна.
• Аудитор нь дүгнэлт бичих үндэслэлээ
бүрдүүлэхийн тулд шалгалт, ажиглалт, асуулга,
тулган баталгаажуулалт хийж хангалттай
нотолгоо олж авах ёстой.

7. Тайлагналын стандарт
• Аудиторын дүгнэлтэнд санхүүгийн тайлан нь
НББНХЗЗ-ын дагуу бэлтгэгдсэн эсэхийг
тодорхой заана.
• НББ-ийн зарчмуудыг тогтвортой хэрэглэсэн
эсэхийг тайландаа тусгана. Хэрэв НББ-ын
зарчмуудыг тууштай хэрэглээгүй бол
шалтгааныг нь аудиторын тайланд тусгана.
Харин зарчмын өөрчлөлт хийгдээгүй бол энэ
талаар дурдах шаардлагагүй.

8. • Аудиторын тайланд өөрөөр заагаагүй бол
санхүүгийн тайланд хийсэн нэмэлт
тодруулгыг зөв зохистой гэж үзнэ.
Аудиторын нэмж тодруулах шаардлагатай
гэж үзсэн мэдээллийг үйлчлүүлэгч хүлээн
аваагүй бол санхүүгийн тайлангууд
СТОУС-д нийцээгүй гэж дүгнэж болно.
Тайлагналын стандарт

9. • Аудиторын тайлан нь санхүүгийн тайланг
бүхэлд нь эсвэл санал дүгнэлт илэрхийлж
болохгүйд хүргэж буй нотолгоонуудтай
холбоотой санал дүгнэлтийг агуулсан байх
ёстой. Дүгнэлт өгөх бололцоогүй нөхцөлд
шалтгааныг заана. Аудитор нь ажлын шинж
чанар, өөрийн хүлээх хариуцлага зэргийг
тайландаа тодорхой заасан байх ёстой.
Тайлагналын стандарт

10. АОУС-ууд
Аудитын стандартын ач холбогдол нь тодорхой нөхцөл
байдалд аудиторын үйл ажиллагааг тодорхойлох, аудитын
үйл ажиллагааг чанарын өндөр түвшинд явуулах, арга зүйн
шинэ ололтуудыг аудитын үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэхэд
оршино.
АОУС-ын бүтэц:
• 200-299 Ерөнхий зарчмууд болон үүрэг хариуцлагууд
• 300-399 Эрсдлийн үнэлгээ ба эрсдэлд хариу өгөх
• 500-599 Аудитын нотлох зүйл
• 600-699 Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил
• 700-799 Аудитын дүгнэлт ба Тайлагнал
• 800-899 Тусгайлсан зүйлс

11. 200-299 Ерөнхий зарчмууд болон үүрэг
хариуцлагуудад дараах стандартууд
хамаарна.
• АОУС 200 Хараат бус аудиторын ерөнхий
зорилго ба аудитыг АОУС-ын дагуу гүйцэтгэх
• АОУС 210 Аудитын ажлын нөхцлийг
тохиролцох
• АОУС 220 Санхүүгийн тайлангийн аудитын
чанарын хяналт
• АОУС 230 Аудитын баримтжуулалт
• АОУС 240 Санхүүгийн тайлангийн аудитад
залилантай холбоотой аудиторын хүлээн үүрэг
хариуцлага

12. • АОУС 250 Санхүүгийн тайлангийн аудитад
хууль тогтоомж дүрэм журмыг анхаарах
• Засаглах удирдлагатай харилцах
• Дотоод хяналт дахь дутагдлын талаар
засаглах болон гүйцэтгэх удирдлагатай
харилцах

13. 300-399 Эрсдлийн үнэлгээ ба эрсдэлд
хариу өгөх
• АОУС 300 Санхүүгийн тайлангийн аудитын
төлөвлөлт
• АОУС 315 ААН түүний орчны ойлголтоор
материаллаг буруу илэрхийллийн эрсдлийг
илрүүлж үнэлэх
• АОУС 320 Аудитын төлөвлөх ба гүйцэтгэх
үеийн материаллаг байдал

14. • АОУС 330 Үнэлэгдсэн эрсдэлд аудиторын
хариу өгөх
• АОУС 402 Үйлчилгээний байгууллагыг
ашиглагч байгууллагад хийх аудитын
асуудлууд
• Аудитын явцад илрүүлсэн буруу
илэрхийллийг үнэлэх

15. 500-599 Аудитын нотлох зүйл
• АОУС500, 501 Аудитын нотлох зүйл
• АОУС505 Хөндлөнгийн тулган
баталгаажуулалт
• АОУС510 Эхний аудитын гэрээт ажил
• АОУС520 Шинжилгээний горим
• АОУС530 Аудитын түүвэрлэлт
• АОУС540 НББ-ийн тооцоолол буюу бодит үнэ
цэний тооцоолол ба холбогдох нэмэлт
тодруулга

16. • АОУС550 Холбоотой талууд
• АОУС560 Хойшхи үйл явдал
• АОУС570 Тасралтгүй байх зарчим
• АОУС580 Бичгээрх тайлбар мэдүүлэг

17. 600-699 Бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил
• АОУС 600 Анхаарах тусгай зүйлс- Группын
санхүүгийн тайлангийн аудит
• АОУС 610 Дотоод аудторын ажлыг ашиглах
нь
• АОУС 620 Аудиторын шинжээчийн ажлыг
ашиглах

18. 700-799 Аудитын дүгнэлт ба
Тайлагнал
• АОУС 700 Санхүүгийн тайланд дүгнэлт өгөх
түүнийг тайлагнах
• АОУС 705 Хараат бус аудиторын тайлангийн
дүгнэлтийг өөрчлөх
• АОУС 706 Хараат бус аудиторын тайлангийн
асуудлыг онцгойлсон хэсэг ба бусад зүйлсийн
хэсэг
• АОУС 710 Зэрэгцүүлсэн мэдээлэл
• АОУС 720 Аудит хийсэн санхүүгийн тайланг
агуулсан баримт бичгийн бусад мэдээлэлтэй
холбоотой аудиторын хариуцлага