Arte románica

1. A ARTE ROMÁNICA

2. A ARTE ROMÁNICA
• Entre o século XI e XII foise desenvolvendo, en
gran parte de Europa, un estilo artístico que pola
súa semellanza nalgúns elementos construtivos
coa arte romana, recibe o nome de Románico.
• É o estilo artístico máis representativo do mundo
feudal.
• A grande importancia da relixión na sociedade
medieval e o peso excepcional da Igrexa fixeron
que as manifestacións artísticas desa época
fosen esencialmente relixiosas.

3. A ARTE ROMÁNICA
• No desenvolvemento e expansión da arte románica
tivo un papel importante:
• O culto ás reliquias (parte do corpo ou obxecto
atribuído a un santo ou santa), que se gardaban e
veneraban nunha igrexa.
• As peregrinacións a lugares santos, o Románico
divulgouse a través destas rutas de peregrinación.
Os lugares máis importantes foron: Xerusalén
(sepulcro de Cristo), Roma (tumba do apóstolo
Pedro) e Santiago (tumba deste apóstolo).
• A abadía de Cluny (Francia) foi o gran impulsor da
difusión das peregrinacións e deste novo estilo.

4. As grandes rutas
de peregrinación na Idade Media

5. O mosteiro de Cluny foi un gran difusor da reforma monacal
e do estilo románico. Detalle das partes dun mosteiro

6. O mosteiro de Cluny foi un gran difusor da reforma monacal
e do estilo románico. Detalle das partes dun mosteiro

7. Ora et labora.
Horario e tarefas
diarias dos monxes

8. A ARTE ROMÁNICA
• Dentro da arte románica, a
arquitectura (igrexas, catedrais e
mosteiros) ocupou un lugar
fundamental. Todas as demais artes,
como a escultura ou a pintura, se
utilizaron esencialmente para
decorar ou completar os edificios
relixiosos.

9. AS IGREXAS ROMÁNICAS
• Adoitan construirse en pedra.
• Os elementos esenciais son:
1. Planta: inicialmente tiña elementos
construtivos de orixe romana e era dun
só brazo (pranta basilical) cunha ou tres
naves. Engadeuselle un brazo máis curto,
o transepto, o que lles outorgaba forma
de cruz latina semellante ó corpo de
Cristo na cruz. O lugar onde se cruzaban
os dous brazos chámase cruceiro e
cubriase normalmente cun ciborio.

11. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Ciborio
da
Catedral
de
Zamora

12. AS IGREXAS ROMÁNICAS
2. Ábsida: cabeceira
da igrexa que
adoitaba ser
semicircular e ás
veces, as naves
laterais
prolongábanse e
rodeábana,
formando o
deambulatorio.

13. AS IGREXAS ROMÁNICAS
3. Bóveda de canón:
cuberta das naves
que se sostiñan
sobre grosos muros
e enormes piares ou
columnas, unidos por
arcos de medio
punto, ou de media
circunferencia.

14. AS IGREXAS ROMÁNICAS
4. Arcos faixóns:
arcos que
sustentan a
bóveda de
canón
Bóveda de Canón

15. AS IGREXAS ROMÁNICAS
5. Arcos formeiros:
é un elemento
arquitectónico curvo
(arco), que discorre
paralelo ao eixe
lonxitudinal da nave;
a súa función é
soster os muros
superiores de
separación entre as
naves dunha
estrutura.

16. AS IGREXAS ROMÁNICAS
6. Bóveda de aresta:
é o elemento
arquitectónico
abovedado que se
utiliza para cubrir
espazos
cuadrangulares;
resulta da
intersección de dúas
bóvedas de canón,
que se cruzan
perpendicularmente.

17. AS IGREXAS ROMÁNICAS
7. Contrafortes: como
as bóvedas eran moi
pesadas tíñanse que
aguantar sobre muros
moi anchos e, para
reforzalos
pegábanselle ,na
parede exterior,
sólidos contrafortes

18. AS IGREXAS ROMÁNICAS
7. Contrafortes
A Colexiata do Sar
(Santiago)
(consecuencia do
peso das
bóvedas: houbo
que fixar uns
arbotantes no
século XVIII
porque senon se
desplomaba)
Peso da bóveda que afecta ó muro

19. AS IGREXAS ROMÁNICAS
8. Abríanse moi
poucas ventás
que eran
estreitas,
alongadas e
abocinadas. Como
consecuencia os
templos eran moi
escuros

20. AS IGREXAS ROMÁNICAS
9. Tribunas ou o
triforio. Nas
grandes igrexas
románicas de
tres naves hai
unha tribuna ou
triforio por riba
das dúas naves
laterais.

21. AS IGREXAS ROMÁNICAS
10. Pilar cruciforme

22. AS IGREXAS ROMÁNICAS
11. Pechinas e trompas
Pechinas
Trompas

23. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Resumo: alzado

24. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Resumo: alzado

27. Desenvolvemento do Románico na Península Ibérica

28. ARQUITECTURA ROMÁNICA NA
PENÍNSULA IBÉRICA
• Podemos distinguir dúas etapas:
• Románico inicial (finais do X e principios do XI),
dáse sobre todo en Cataluña e Aragón.
• Románico puro (XI-XII), espállase por tódolos
reinos cristiáns.
• Diferenciamos tres grupos segundo a influencia:
lombarda (proveniente do norte de Italia),
francesa, que segue o modelo monástico de Cluny
e difúndese a través do Camiño de Santiago, e
mudéxar de inspiración andalusí.

29. ARQUITECTURA ROMÁNICA NA
PENÍNSULA IBÉRICA
• Románico lombardo
• Áchase no norte de Cataluña e Aragón.
• Caracterízase por igrexas de reducido
tamaño, con muros de pedra pequena,
rudamente tallada, e decorados con arcos,
bandas lombardas e campanario.
• Destacan: San Pedro de Roda (Xirona),
Sta. María e San Clemente de Tahull
(Lleida).

30. San Clemente de Tahull
Exemplo de románico lombardo

31. ARQUITECTURA ROMÁNICA NA
PENÍNSULA IBÉRICA
• Románico francés
• Foi introducido por Sancho III o Maior de Navarra, e
é estilo característico da meirande parte das igrexas
do Camiño de Santiago.
• No século XII xeneralizouse por todo o norte da
Península.
• Destacan: catedrais de Santiago, Jaca, Zamora e
primitiva de Salamanca.
• Igrexas de San Isidoro de León, San Martín de
Frómista (Palencia), Santa Mª de Eunate (Navarra).
• Mosteiros de San Juan de la Peña (Huesca) e Sto.
Domingo de Silos (Burgos).

32. AS IGREXAS ROMÁNICAS
San Martín de Fromista
Modelo do románico francés
do camiño de Santiago

33. Románico francés (XII)
Catedral de Zamora

34. ARQUITECTURA ROMÁNICA NA
PENÍNSULA IBÉRICA
• Románico mudéxar
• Tamén denominado románico de
ladrillo.
• Distínguese polo uso do ladrillo e polas
arcadas cegas pegadas nos muros.
• Atópase en Castela-León, Castela-A
Mancha, Extremadura e Aragón.

35. Románco mudéxar
San Tirso de Sahagún
(León) (XII)

36. Exemplos
de igrexas
románicas
na Coruña
e na súa comarca

37. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Colexiata de Sta. Mª do Campo e Igrexa de Santiago (A Coruña)
Interior: Sta. Mª do Campo Ábsida da Igrexa de
Santiago

38. AS IGREXAS ROMÁNICAS
San Vicenzo de Elviña

39. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Sta. María de Cambre

40. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Sta. María de Cambre

41. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Santiago de O Burgo

42. AS IGREXAS ROMÁNICAS
O Temple

43. AS IGREXAS ROMÁNICAS
Sta. María de Azogue (Betanzos)

44. AS IGREXAS ROMÁNICAS
San Miguel de Breamo

45. AS IGREXAS ROMÁNICAS
San Salvador de Bergondo

46. AS IGREXAS ROMÁNICAS
San Xoán de Vilanova (Miño)

48. Catedral de
Santiago de
Compostela
Planta

49. AS IGREXAS ROMÁNICAS
A Catedral de Santiago de Compostela: (reprodución do alzado)

50. AS IGREXAS ROMÁNICAS
A Catedral de Santiago de Compostela: (reprodución da fachada oeste)

51. AS IGREXAS ROMÁNICAS
A Catedral de Santiago de Compostela: (interior nave central e reprodución)

52. AS IGREXAS ROMÁNICAS
A Catedral de Santiago de Compostela: (Tribuna)

53. ESCULTURA E PINTURA
ROMÁNICA
• Representacións relixiosas bíblicas,
especialmente apocalípticas nas portadas e
a repetición do tema de Cristo, a Virxe,
apóstolos, anxos e evanxelistas nas
pinturas dos ábsidas. Tamén nos chapiteis.
• Eran “biblias en pedra”: non debemos
esquecer que no mundo medieval a maioría
da poboación era analfabeta. As imaxes
convertéronse en libros onde os cristiáns
podían ler e aprender sobre a relixión.

54. ESCULTURA E PINTURA
ROMÁNICA
• Aínda que a temática relixiosa é a
principal, existen tamén decoracións
xeométricas, vexetais,
representacións de animais
fantásticos e monstruos, de orixe
oriental.

55. A ESCULTURA E PINTURA
ROMÁNICA
• Non existen criterios de proporción, beleza e
realidade.
• Non busca a perfección das formas senon a
transmisión de vivencias interiores.
• Deformación das imaxes, buscando a
expresividade anímica os ollos e as mans
agrándase, as pernas se entrecruzan e adoptan
posturas estrañas para suxerir conmoción.
• Adecuación da escultura e a pintura ó marco
(forte dependencia da arquitectura)
• Créase un mundo simbólico de signos e alegorías
que se repiten frecuentemente.
• Repítense esquemas e tipos iconográficos fixos.

56. A ESCULTURA ROMÁNICA
A PORTADA

57. A ESCULTURA ROMÁNICA
A PORTADA
San Pedro
de Moissac

58. Tímpano
(Madeleine de Vezelay)

59. TÍMPANO
(Santiago de Cereixo)

60. TÍMPANO
(Sta. María do Campo)

61. CHAPITEL
Historiado
Decoración
vexetal

62. CHAPITEL
(San Martiño de Mondoñedo)

63. CHAPITEIS e CLAUSTRO
(Abadía de San Pedro de Moissac)

64. CHAPITEIS e CLAUSTRO
(Colexiata de Sta. Mª do Sar)

65. CHAPITEIS e CLAUSTRO
(Sto. Domingo de Silos)
A dúbida de Sto. Tomé A crucifixión

66. ESTATUAS COLUMNAS
(Colexiata de Sta. Mª do Sar)
Apóstolos
Pórtico da Gloria

67. Virxe co neno
(S. XII)
Museo Arte
de Cataluña.
BULTO REDONDO
Virxe de Vico
(S. XII)
Arnedo
(A Rioxa)

68. BULTO REDONDO
Crucifixo de
marfil (s. XI)
San Isidoro
de León
Maxestade
Batlló
(S. XII)

69. PORTA DE PRATERÍAS
Catedral de Santiago

70. PORTICO DA GLORIA
(Mestre Mateo. Catedral de Santiago)

71. PORTICO DA GLORIA
(Mestre Mateo. Catedral de Santiago)

72. PORTICO DA GLORIA
(Mestre Mateo. Catedral de Santiago)

73. Catedral de Santiago. Pórtico da Gloria, arcada central:
Anxos cos instrumentos da paixón. 1168 – 1188.

74. Catedral de Santiago. Pórtico da Gloria, arcada central:
Detalle do tetramorfos e benaventurados.
1168 – 1188.

75. PORTICO DA GLORIA
(Mestre Mateo. Catedral de Santiago)

76. PORTICO DA GLORIA
Arco dereito: Xesucristo e San Miguel

77. Catedral de Santiago. Pórtico da Gloria.
Arco dereito: Anxos portando ós benaventurados.
1168 – 1188.

78. Catedral de Santiago. Pórtico da Gloria.
Arco dereito: Réprobos. 1168 – 1188.

79. PORTICO DA GLORIA
(Mestre Mateo. Catedral de Santiago)

80. PORTICO DA GLORIA
(Profetas. Catedral de Santiago)

81. PORTICO DA GLORIA
(Apóstolos. Catedral de Santiago)

82. PINTURA ROMÁNICA
(San Climent de Tahull)

83. PINTURA ROMÁNICA
(San Climent de Tahull)

84. PINTURA ROMÁNICA
(Santa María de Taüll)

85. PINTURA ROMÁNICA
(San Isidoro de León)

86. PINTURA ROMÁNICA
(San Isidoro de León)

87. PINTURA ROMÁNICA
(San Isidoro de León)

88. PINTURA ROMÁNICA
(San Isidoro de León)

89. PINTURA ROMÁNICA
(San Isidoro de León)

90. PINTURA ROMÁNICA
Vera Cruz de Maderuelo (Segovia)

91. PINTURA ROMÁNICA
Frontal de altar Aviá (Barcelona)

92. PINTURA ROMÁNICA
Frontal de altar dos apóstolos (Lleida)

93. PINTURA ROMÁNICA
San Baudilio de Berlanga (Soria)

94. PINTURA ROMÁNICA
Iluminacións e láminas miniadas
Códice Calixtino