Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)

1. SOSİAL SİLAH DARVİNİZM HARUN Y HYAƏ Bu kitabda istifad edil n ay l rə ə ə ə Z.Bünyadov v V.M mm d liyevin, h mçininə ə ə ə ə .Musayevin t rcüm etdiyiƏ ə ə Qurani-k rim m allarından götürülmüşdür.ə ə

2. İÇİND KİL RƏ Ə Giriş Sosial darvinizm Maltusdan Darvin kimi m rh m tsizliyin tarixiə ə ə ə Darvinin t qibçisi "Oğru baronlar"ə Sosial darvinizm v lverişli f rdl r yalanıə ə ə ə Darvin-Hitler koalisiyasının n tic si: 40 milyon ölüə ə Sosial darvinistl rin qısırlaşdırma v öldürm qanunlarıə ə ə Qadınları alçaq gör n bir n z riyyə ə ə ə Darvinizm v xlaqi pozuntuə ə T kamüli psixologiya yanılmasıə N ticə ə T kamül yalanıə

3. OXUCUYA Bu kitabda v dig r işl rimizd t kamül n z riyy sinin süqutuna xüsusi yerə ə ə ə ə ə ə ə ayrılmasının s b bi bu n z riyy nin h r cür din leyhdarı olan f ls f nin t m liniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə meydana g tirm sidir. Yaradılışı v dolayısil Allah`ın varlığını inkar ed nə ə ə ə ə darvinizm 150 ildir ki, bir çox insanın imanını itirm sin v ya şübh y düşm sinə ə ə ə ə ə ə s b b olmuşdur. Buna gör d , bu n z riyy nin yalan olduğunu gözl r önünə ə ə ə ə ə ə ə ə g tirm k h miyy tli imani bir v zif dir. Bu h miyy tli xidm tin bütün insanlığaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə çatdırılması is z ruridir. B zi oxucularımız ola bil r ki, yalnız bir kitabımızı oxumaqə ə ə ə imkanı tapa bil r. Bu s b bl , h r kitabımızda bu mövzuya xülas d olsa yerə ə ə ə ə ə ə ayrılması uyğun hesab edilmişdir. Qeyd edilm si lazım olan başqa bir xüsus da bu kitabların m zmunu ilə ə ə laq dardır. Yazıçının bütün kitablarında imani mövzular Quran ay l ri yönündə ə ə ə ə izah edilir v insanlar Allah`ın ay l rini öyr nm y v yaşamağa d v t edilirl r.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Allah`ın ay l ri il laq dar bütün mövzular oxucuda heç bir şübh v ya sualə ə ə ə ə ə ə buraxmayacaq ş kild açıqlanmışdır.ə ə Bu mövzuda istifad edil n s mimi, sad v s lis üslub is kitabların hamıə ə ə ə ə ə ə t r find n rahat başa düşülm sini t min edir. Bu t sirli v sad izah say sində ə ə ə ə ə ə ə ə ə kitablar "bir n f s oxunan kitablar" ibar sin tam uyğun g lir. Dini q ti ş kildə ə ə ə ə ə ə ə ə r dd ed n insanlar bel bu kitablarda bildiril n h qiq tl rd n t sirl nir və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə yazılanların doğruluğunu inkar ed bilmirl r.ə ə Bu kitab v yazıçının dig r s rl ri oxucular t r find n ş xs n oxuna bil c yiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə kimi, qarşılıqlı söhb t ş raitind d oxuna bil r. Bu kitablardan istifad etm kə ə ə ə ə ə ə ist y n bir qrup oxucunun, kitabları bir yerd oxumaları mövzu il laq dar özə ə ə ə ə ə t f kkür v t crüb l rini d bir-birl rin ötürm k baxımından faydalıdır.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Bununla bel , yalnız Allah`ın razılığı üçün yazılan bu kitabların tanınmasında və ə oxunmasında iştirak etm k d böyük xidm tdir. Çünki yazıçının bütün kitablarındaə ə ə isbat v razı salıcı yön son d r c güclüdür. Bu s b bl , dini izah etm k ist y nl rə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə üçün n t sirli üsul bu kitabların dig r insanlar t r find n d oxunmasının t şviqə ə ə ə ə ə ə ə edilm sidir.ə Kitabların arxasına yazıçının dig r s rl rinin t qdimatının h miyy tli s b bl riə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə vardır. Bu say d kitabı n z rd n keçir n ş xs yuxarıda yazılan xüsusiyy tl riə ə ə ə ə ə ə ə ə daşıyan v oxumaqdan xoşlandığını ümid etdiyimiz bu kitabla eyni xüsusiyy tl rə ə ə ə sahib daha bir çox s rin olduğunu gör r, imani v siyasi mövzularda faydalanaə ə ə ə bil c yi z ngin bir qaynağın mövcudluğuna şahid olacaq.ə ə ə Bu s rl rd dig r b zil rind görül n, yazıçının ş xsi q na tl rin v şübh liə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qaynaqlara saslanan izahlara, müq dd sata qarşı lazım olan d b v hörm tə ə ə ə ə ə ə ə diqq t yetirilm y n üslublara, şübh li v h mçinin incidici yazılara rast g lə ə ə ə ə ə ə ə bilm zsiniz.ə

4. YAZIÇI V S RL Rİ HAQQINDAƏ Ə Ə Ə Harun Y hya t x llüsünd n istifad ed n yazıçı Adnan Oktar 1956-cı ildə ə ə ə ə ə ə Ankarada anadan olmuşdur. İbtidai v orta t hsilini Ankarada almışdır. Daha sonraə ə İstanbul Memar Sinan Universitetinin İnc s n t fakült sind v İstanbulə ə ə ə ə ə Universitetinin F ls f bölm sind t hsil almışdır. 1980-ci ill rd n bu yana imani,ə ə ə ə ə ə ə ə elmi v siyasi mövzularda bir çox s r hazırlamışdır. Bununla yanaşı, yazıçınınə ə ə t kamülçül rin saxtakarlıqlarını, iddialarının sassızlığını v darvinizmin qanlıə ə ə ə ideologiyalarla olan qaranlıq laq l rini ortaya qoyan çox h miyy tli s rl riə ə ə ə ə ə ə ə ə vardır. Harun Y hyanın s rl ri t xmin n 30.000 ş klin olduğu c mi 45.000 s hif likə ə ə ə ə ə ə ə ə ə külliyyatdır v bu külliyyat 60 f rqli dil t rcüm edilmişdir.ə ə ə ə ə Yazıçının t x llüsü inkarçı düşünc y qarşı mübariz aparan iki peyğ mb rinə ə ə ə ə ə ə xatir sin hörm t olaraq adlarını yad etm k üçün Harun v Y hya adlarındanə ə ə ə ə ə götürülmüşdür. Yazıçı t r find n kitabların üz qabığında R sulullahın (s. .v)ə ə ə ə ə möhürünün olmasının simvolik m nası is kitabların m zmunu il laq dardır. Buə ə ə ə ə ə möhür Qurani-k rimin Allah`ın son kitabı v son sözü, Peyğ mb rimizinə ə ə ə (s. .v) xat mül- nbiya olduğunun r mzidir. Yazıçı bütün yayınlarında Quranı və ə ə ə ə R sulullahın sünn sini özün r hb r etmişdir. Bu sur tl , inkarçı düşüncə ə ə ə ə ə ə ə sisteml rinin bütün t m l iddialarını bir-bir ortadan qaldırmağı v din qarşıə ə ə ə ə yön l n etirazları tam susduracaq son sözü söyl m yi h d fl mişdir. Böyük hikm tə ə ə ə ə ə ə ə v kamal sahibi olan R sulullahın möhüründ n bu son sözü söyl m k niyy tininə ə ə ə ə ə duası olaraq istifad edilmişdir.ə Yazıçının bütün işl rind ki ortaq h d f Quranın t bliğini dünyaya çatdırmaq,ə ə ə ə ə bel likl , insanları Allah`ın varlığı, birliyi v axir t kimi t m l imani mövzularə ə ə ə ə ə üz rind düşünm y sövq etm k v inkarçı sisteml rin sassız t m ll rini v azğınə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t tbiql rini gözl r önün ç km kdir.ə ə ə ə ə ə Nec ki, Harun Y hyanın s rl ri Hindistandan Amerikaya, İngilt r d nə ə ə ə ə ə ə ə İndoneziyaya, Polşadan Bosniya-herseqovinaya, İspaniyadan Braziliyaya, Malayziyadan İtaliyaya, Fransadan Bolqarıstana v Rusiyaya q d r dünyanın lavə ə ə ə ə bir çox ölk sind sevil r k oxunur. İngilis, fransız, alman, italyan, ispan, portuqal,ə ə ə ə urdu, r b, alban, rus, boşnaq, uyğur, İndoneziya, Malayziya, benqal, serb, bolqar,ə ə Çin, Danimarka v İsveç dili kimi bir çox dil t rcüm edil n s rl r xaricd genişə ə ə ə ə ə ə ə ə oxucu kütl si t r find n izl nilir.ə ə ə ə ə Dünyanın dörd t r find fövq lad t qdir toplayan bu s rl r bir çox insanınə ə ə ə ə ə ə ə ə iman etm sin , bir çoxunun da imanında d rinl şm sin v sil olur. Kitablarıə ə ə ə ə ə ə ə oxuyub araşdıran h r k s bu s rl rd ki hikm tli, dolğun, asan aydın olan və ə ə ə ə ə ə ə s mimi üslubun, ağıllı v elmi yanaşmanın f rqind olar. Bu s rl r sür tli t sirə ə ə ə ə ə ə ə ə etm , q ti n tic verm , etiraz v t kzib edil bilinm y n xüsusiyy tl ri daşıyır. Buə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s rl ri oxuyan v üz rind ciddi ş kild düşün n insanların artıq materialistə ə ə ə ə ə ə ə ə f ls f ni, ateizmi v dig r azğın görüş v f ls f l rin heç birini s mimi olaraqə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə müdafi etm l ri mümkün deyil. Bundan sonra müdafi ets l r d , ancaq romantikə ə ə ə ə ə ə inadla müdafi ed c kl r. Çünki fikri dayaqları aradan götürülmüşdür.ə ə ə ə Dövrümüzd ki bütün inkarçı c r yanlar Harun Y hya külliyyatı qarşısında fikirlə ə ə ə ə m ğlub olmuşlar.ə

5. Şübh siz, bu xüsusiyy tl r Quranın hikm t v ifad t sirliliyind n qaynaqlanır.ə ə ə ə ə ə ə ə Yazıçı bu s rl r gör öyünmür, yalnız Allah`ın hiday tin v sil olmağa niyy tə ə ə ə ə ə ə ə ə ə etmişdir. Bundan başqa, bu s rl rin çap v n şrind h r hansı bir maddi qazancə ə ə ə ə ə ə h d fl nm mişdir.ə ə ə ə Bu h qiq tl r göz önün g tirildikd insanların görm dikl rini görm l riniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t min ed n, hiday tl rin v sil olan bu s rl rin oxunmasını t şviq etm yin d çoxə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə h miyy tli xidm t olduğu ortaya çıxır.ə ə ə ə Bu qiym tli s rl ri tanıtmağın yerin insanların zehinl rini bulandıran, fikriə ə ə ə ə ə qarışıqlıq meydana g tir n, şübh v t r ddüdl ri aparmaq v imanı qurtarmaqə ə ə ə ə ə ə ə üçün güclü v iti t siri olmadığı ümumi t crüb il sabit olan kitabları yaymaq isə ə ə ə ə ə m k v zaman itkisin s b b olar. İmanı qurtarmaq m qs dind n çox, yazıçınınə ə ə ə ə ə ə ə ə d bi gücünü vurğulamağa yön l n s rl rd bu t sirin ld edil bilm y c yiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə m lumdur. Bu mövzuda şübh si olanlar varsa, Harun Y hyanın s rl rinin t kə ə ə ə ə ə ə m qs dinin dinsizliyi yox etm k v Quran xlaqını yaymaq olduğunu, buə ə ə ə ə xidm td ki t sir, müv ff qiyy t v s mimiyy tin açıq ş kild göründüyünüə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə oxucuların ümumi q na tind n anlaya bil rl r.ə ə ə ə ə Bilm k lazımdır ki, dünyadakı zülm v qarışıqlıqların, müs lmanların ç kdiyiə ə ə ə ziyy tl rin t m l s b bi dinsizliyin fikri hakimiyy tidir. Bunlardan xilas olmağınə ə ə ə ə ə ə ə yolu is dinsizliyin fikirl m ğlub edilm si, iman h qiq tl rinin ortaya qoyulması və ə ə ə ə ə ə ə Quran xlaqının insanların qavrayıb yaşaya bil c kl ri ş kild izah edilm sidir.ə ə ə ə ə ə ə Dünyanın günd n-gün daha çox büründüyü zülm, f sad v qarışıqlıq mühitiə ə ə ə diqq t alındığında bu xidm tin mümkün q d r sür tli v t sirli ş kild edilm sininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə lazım olduğu aydındır. ks halda, çox gec ola bil r.Ə ə Bu h miyy tli xidm td önd rliyi üz rin götür n Harun Y hya külliyyatıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Allah`ın izni il 21-ci srd dünya insanlarını Quranda t svir edil n hüzur, sülh,ə ə ə ə ə düzgünlük, dal t, göz llik v xoşb xtliy daşımağa v sil olacaq.ə ə ə ə ə ə ə ə GİRİŞ İyirminci srin insanlıq tarixinin n qaranlıq, n t hlük li, n çox qan tökül n,ə ə ə ə ə ə ə insanların n çox qorxu v şidd t m ruz qaldığı srl rd n biri olduğunu h r k sə ə ə ə ə ə ə ə ə ə bilir v q bul edir. Hitler, Stalin, Pol Pot kimi diktatorların zalımlığını, milyonlarlaə ə insana qarşı soyqırım tör tdikl rini, Hitlerin öz mill tinin içind n bel "işə ə ə ə ə ə yaramayan" gördüyü insanları qaz otaqlarında öldürtdüyünü; İngilt r d nə ə ə Almaniyaya, ABŞ-dan İsveç q d r bir çox q rb ölk sind yüz minl rl insanınə ə ə ə ə ə ə ə yalnız x st , şik st v ya yaşlı olduğu üçün zorla axtalandığını v ya ölüm t rkə ə ə ə ə ə ə edildiyini; amansız r qab t s b bi il dünyanın h r yerind insanların zildiyini və ə ə ə ə ə ə ə ə istismar edildiyini; irqçiliyin b zi dövl tl rin ideologiyasına çevrildiyini v b ziə ə ə ə ə f rdl rin insan bel sayılmadığını; ş rq v q rbin, kommunist v kapitalistin, sağ və ə ə ə ə ə ə ə solun arasında qarşıdurmaların, isti v soyuq müharib l rin yaşandığını; bu s b bl ,ə ə ə ə ə ə eyni ölk mill tl rinin, h tta qardaşların bel bir-birl rin düşm n k sildiyini hamıə ə ə ə ə ə ə ə ə bilir.

6. Lakin çox vaxt f rq edilm y n sl nöqt 20-ci sri bel çaxnaşmalara, qarışıqlığa,ə ə ə ə ə ə ə müharib v qarşıdurmalara aparan, insanlar arasında kin v düşm nliy s b b olanə ə ə ə ə ə ə ideoloji sasdır. Bu ideoloji z minin sasları 19-cu srd ingilis iqtisadçı Tomasə ə ə ə ə Maltusla atılmışdır. Din xlaqından uzaq yaşayan b zi insanlar t r find n q bulə ə ə ə ə ə edil n bu yanlış fikri sas yen ingilis olan sosioloq Herbert Spenserl gücl ndirilmişə ə ə ə ə v üçüncü ingilis olan Çarlz Darvinin t kamül n z riyy si il yayılmışdır.ə ə ə ə ə ə Bu üç ad önd rliyini etdikl ri ideologiyanın g r yi olaraq din xlaqınınə ə ə ə ə xüsusiyy tl rind n olan h mr ylik, f dakarlıq, yoxsul v z ifl rin qorunması, bütünə ə ə ə ə ə ə ə ə insanların b rab r sayılması kimi m ziyy tl ri tamamil görm zlikd n g ldil r.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Bunun yerin h yatın mübariz yeri olduğu, z if v yoxsul olanların, özl rin görə ə ə ə ə ə ə ə "aşağı irqd n" olanların zilm sinin v h tta yox edilm sinin qanuni olduğu, varə ə ə ə ə ə gücü il mübariz n tic sind " n uyğun" olanların h yatda qalıb dig rl rinin yoxə ə ə ə ə ə ə ə ə olacağı v insanlığın bu yolla "ir lil y c yi" yalanını ortaya atdılar.ə ə ə ə ə Çarlz Darvin t kamül n z riyy si il t m li eqoizm olan bu f ls f ni t bi tə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə elml rin t tbiq etm y çalışdı. Allah`ın t bi td yaratdığı h mr ylik və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə köm kl şm nümun l rini görm zlikd n g lib sözd bütün canlıların amansız h yatə ə ə ə ə ə ə ə ə ə mübariz si apardıqlarını ön sürdü. H tta heç bir elmi d lil dayanmadan eyniə ə ə ə ə amansızlığın insan c miyy tl ri üçün d saslı olduğunu iddia etdi. Darvininə ə ə ə ə t kamül n z riyy si c miyy tl r t tbiq olunark n ortaya sosial darvinizm çıxdı.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə B zil ri h r n q d r sosial darvinizmin 19-cu srin ikinci yarısında meydanaə ə ə ə ə ə ə çıxıb 20-ci srin birinci yarısında t sirini itirmiş sosial n z riyy olduğunu ir li sürsə ə ə ə ə ə ə d , h qiq td bu n z riyy nin c miyy tl rin v f rdl rin m d niyy ti üz rind kiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə m nfi t siri daha çox qalmış v z r r vermişdir. H yatın sözd mübariz yeriə ə ə ə ə ə ə ə olduğu, insanın bu mübariz ni qazanmaq v ya heç olmasa bu v hşi mühitdə ə ə ə h yatda qalmaq üçün yaşamasının lazım olduğu sapqınlığı din xlaqına tamamilə ə ə zidd olan s hv bir dünyagörüşü olaraq yayıldı. İnsanlığa f lak t g tir n yeni h yatə ə ə ə ə ə formaları ortaya çıxardı. Bu yeni h yat formaları kommunizm v ya faşizm kimiə ə totalitar v qanlı ideologiyaların, sosial dal ti tanımayan v hşi kapitalizmin,ə ə ə ə irqçiliyin, etnik qarşıdurmaların, xlaqi degenerasiyanın v daha bir çox b lanınə ə ə qaynağı oldu. Sosial darvinizm mövcud pislikl r , amansız siyas t v t tbiql r bir anda sözdə ə ə ə ə ə ə ə elmi saslılıq qazandırdı. Heç bir elmi dayağı olmayan bu c r yanla yanaşıə ə ə amansızlıq, v hşilik v zülm din xlaqını yaşamayan bir çoxları t r find n adiə ə ə ə ə ə qarşılanmağa başlandı. İnsanlar v c miyy tl r arası laq l rd m rh m t, ş fq t,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə anlayış, f dakarlıq, köm kl şm v h mr ylik kimi din xlaqının g r yi olanə ə ə ə ə ə ə ə ə ə d y rl r q bul edilm di. Zülmü t tbiq ed nl r (özl rin gör ) zalımlıqlarının elmiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sası olduğunu iddia edir, etdikl ri v hşiliyin bu ş kild m qbul qarşılana bil c yiniə ə ə ə ə ə ə ə z nn edirdil r. lb tt , bu iddia v z nl ri böyük yalan v yanılmadan ibar t idi. Buə ə Ə ə ə ə ə ə ə ə kitabda xüsusil iki mövzunu araşdırıb açıqlayacağıq:ə Birinci, darvinizmin c miyy tl rin v f rdl rin h yatı üçün niy ciddi bir t hlükə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olduğunu anlamayan v ya anlamazlıqdan g l nl r bu n z riyy nin genişə ə ə ə ə ə ə ə miqyasda q bul görm sinin v xüsusil g nc n sill r bu n z riyy ninə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə öyr dilm sinin t hlük l rini göst r c yik.ə ə ə ə ə ə ə ə

7. İkinci, Darvinin v h r t kamülçünün sosial darvinistl rl eyni fikird olmadığınıə ə ə ə ə ə müdafi ed nl r cavab ver c k, h r t kamülçünün t kamül n z riyy sini q bulə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə etm kl , slind , sosial darvinizmi d q bul etdiyini açıqlayacağıq.ə ə ə ə ə ə Kitab boyu tez-tez haqqında danışacağımız bu h qiq ti yadda saxlamaq lazımdır:ə ə insanları bir növ heyvan kimi görm k yanlışlığına düş n t kamül n z riyy sininə ə ə ə ə ə ortaya qoyduğu h yat modeli m rh m tsizlik, sevgisizlik, eqoizm v m nf tə ə ə ə ə ə əə üz rin qurulmuşdur. Darvinizm insanların heyvanlar kimi yaşayacağı və ə ə davranacağı bir dünya qurmağa çalışır. Sosial darvinizmin t lim v t tbiql ri d buə ə ə ə ə h qiq ti göst rir. Sosial darvinizmin sapqın düşünc l rin gör , yaşlı v köm yə ə ə ə ə ə ə ə ə ə möhtacı olan bir insanı evind oturark n heç bir s b b olmadan evind n çıxarıb q tlə ə ə ə ə ə etm y aparmaq adi bir işdir. Şik st insanların toplama düş rg l rind bir yerə ə ə ə ə ə ə ə yığılıb ölüm t rk edilm l ri d normaldır. İnsanların k ll l ri ölçülm li v bunaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə gör t snif edilm lidirl r. Bu yanlış düşünc y gör , sözd aşağı sinifl rd olanlarə ə ə ə ə ə ə ə ə ə amansız ş kild zil r, istismar edil r v ortadan qaldırılar. İnsan v c miyy tl rinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ancaq bu v hşiliyi t tbiq etdikl ri t qdird ir lil y c yin inanan bu insanlara gör ,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə bu yolda edil n q tliamlar, soyqırımlar, zülml r, m rh m tsizlikl r bir növə ə ə ə ə ə ə müv ff qiyy t q bul edilir. Bu müv ff qiyy ti ld ed bilm y n insanlar,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə c miyy tl r, m d niyy t v mill tl r is yox olmalıdırlar.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Şübh siz, bu çox azğın v t hlük li bir düşünc quruluşudur. Bu t hlük ninə ə ə ə ə ə ə f rqind olmaq söz mövzusu n z riyy y v bu n z riyy y söyk n nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ideologiyalara qarşı lazımi fikri t dbirl rin alınması baxımından son d r cə ə ə ə ə h miyy tlidir. Unutmaq olmaz ki, darvinizm v darvinizmi sas alan bütünə ə ə ə ə c miyy t modell ri insanlığı böyük f lak tl r sürüy n modell rdir. Allah`ınə ə ə ə ə ə ə ə ə insanlara mr etdiyi v Quranda bildiril n xlaq is c miyy tl ri h miş rifaha,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə hüzur v sülh aparan bir xlaqdır.ə ə ə SOSİAL DARVİNİZM Güclünün haqlı sayılması, b rab rsizlik, irq v ya etnik saslı ayrı-seçkilik, zülm,ə ə ə ə haqsız r qab t v ç kişm , kasıbların zilm si, güclünün z if olanı istismar etm siə ə ə ə ə ə ə ə ə c miyy tl rin tarix boyu yaşadığı pislik v ç tinlikl rd ndir. Min ill rl vv l,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə m s l n, hz. Musanın dövründ yaşayan fironun r hb rliyind d bütün bunlarıə ə ə ə ə ə ə ə görm k mümkündür. Firon z nginliyi v güclü ordusu s b bi il daima özünü üstünə ə ə ə ə ə görmüşdür. Doğru söyl dikl ri açıq olan hz. Musa v hz. Harunu bütün gücü ilə ə ə ə yalanlamış, h tta onları öldürm k ist mişdir. Firon, bundan başqa, bölücü siyas tə ə ə ə aparıb xalqını sinifl r ayırmış, b zil rini aşağı sinif adlandırmış, İsrail oğullarınaə ə ə ə müxt lif işg nc l r etmiş, onların kişil rini öldürüb, qadınlarını sağ buraxmışdır.ə ə ə ə ə Bel c , İsrail oğullarının soyunun k silm sini h d fl mişdir. Allah Quranda Fironunə ə ə ə ə ə ə bu azğınlıqlarını bel bildirir:ə H qiq t n, firon yer üzünd baş qaldırıb onun halisini zümr l rə ə ə ə ə ə ə ə bölmüşdü. Onların arasında olan bir tayfanı gücsüz görüb onların oğlan uşaqlarını öldürür, qızlarını is sağ buraxırdı. O, h qiq t n, fitn -f sad tör d nl rd n idi!ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə (Q s s sur si, 4)ə ə ə

8. Yaxud m n az qala aydın dey bilm y n bir zavallı kims d n daha yaxşıə ə ə ə ə ə deyil mmi?! (Zuxruf sur si, 52)ə ə Bel likl , öz qövmünü yelbeyin yerin qoydu, onlar da ona ita t etdil r.ə ə ə ə ə H qiq t n, onlar fasiq bir qövm idil r! (Zuxruf sur si, 54)ə ə ə ə ə Z if görün n o tayfanı yer üzünün daim xeyir-b r k t verdiyiniz ş rqə ə ə ə ə ə t r fl rin varis etdik... ( raf sur si, 137)ə ə ə ə Ə ə Yalnız güclünün haqlı sayıldığı, insanların sinifl r ayrıldığı, aşağı görül nl rinə ə ə ə zilib yox edildiyi, b zi insanların dig rl rin qarşı insanlıqdan k nar davranışlaraə ə ə ə ə ə yol verdiyi t k azğın c miyy t firon hakimiyy tind ki q dim Misir deyildi. Minə ə ə ə ə ə ill rl vv ld n günümüz q d r bel üsul v t tbiql rin bir çox nümun si var.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Lakin 19-cu srd bütün bu pislikl r daha f rqli bir ölçüy sahib oldu. 19-cu srə ə ə ə ə ə ə q d r zalımlıq, t cavüzkarlıq, amansızlıq olaraq s ciyy l ndiril n bu cür t tbiq və ə ə ə ə ə ə ə ə siyas tl rin bir anda sözd "t bi tin h qiq tl rin saslanan elmi t tbiql r" yalanıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə müdafi olunmağa başlandı. Yaxşı, b s bütün bu m rh m tsizlikl r bird n-birə ə ə ə ə ə ə ə ə sözd qanunilik qazandıran n idi?ə ə Çarlz Darvinin t kamül n z riyy si... Darvin 1859-cu ild n şr olunan “Növl rinə ə ə ə ə ə ə m nş yi” adlı kitabında ortaya atdığı t kamül n z riyy si il h yatın m nş yinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə dair b zi f rziyy l r ir li sürürdü. Bu f rziyy l ri son d r c aldadıcı birə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə dünyagörüşünün v h mçinin Allah`ın varlığını inkar ed n v t sadüfl ri "yaradıcı"ə ə ə ə ə ə sayan (Allah`ı t nzih edirik), insanı heyvan q bul ed n, h yatı mübariz v r qab tə ə ə ə ə ə ə ə yeri olaraq gör n azğın bir f ls f nin sözd elmi h qiq t kimi q bul edilm sinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s b b oldu.ə ə Darvin elmi sübutu olmayan, 19-cu srin köhn elm anlayışının bir n tic si olaraqə ə ə ə ortaya çıxan bu n z riyy ni t kbaşına inkişaf etdirm mişdi. Özünd n t xmin n 50 ilə ə ə ə ə ə ə ə vv l, 1798-ci ild Tomas Maltus “ hali qanununda t crüb ” adlı işind Darvininə ə ə Ə ə ə ə n z riyy sin sas t şkil ed n, h qiq tl laq si olmayan b zi fikirl r ortayaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə atmışdı. Maltus indiki dövrd elmi d y ri olmadığı isbat edil n işind halinin qidaə ə ə ə ə ə qaynaqlarından daha sür tli artdığını, buna gör , halinin idar edilm sinin lazımə ə ə ə ə olduğunu iddia edirdi. Müharib l rin, epidemik x st likl rin hali üz rind t biiə ə ə ə ə ə ə ə ə idar t min etdiyini v bu s b bd n faydalı olduğunu iddia ed n Maltus ilk d fə ə ə ə ə ə ə ə ə "h yatda qalma mübariz si"nd n danışan insan oldu. Maltusun insani d y rl rd nə ə ə ə ə ə ə uzaq bu tezisin gör , kasıblar qorunmayıb mümkün olduğu q d r pis ş rtl rdə ə ə ə ə ə ə yaşadılmalıdırlar ki, çoxalmalarının önü k silsin v yuxarı sinifl r kifay t q d rə ə ə ə ə ə ə qida qaynağı qalsın. ( traflı m lumat üçün baxın: "Maltusdan DarvinƏ ə ə m rh m tsizliyin tarixi" bölümü). Vicdan v ağıl sahibi h r insanın şidd tl qarşıə ə ə ə ə ə ə çıxacağı bu v hşiliyin q bul olunması, heç şübh siz, böyük zülmdür. Din xlaqınınə ə ə ə kasıblara, möhtaclara l tutmağı t l b etm sin baxmayaraq, Maltus v onu t qibçisiə ə ə ə ə ə ə Darvin bu m zlumların m rh m tsiz ş kild ölüm t rk edilm sini söyl yirdi.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltusun insanlıq xarici bu fikirl rini d rhal m nims yib inkişaf etdir nl rinə ə ə ə ə ə başında ingilis sosioloq v f ls f çi H.Spenser g lirdi. Darvinizmin t m l iddiasınıə ə ə ə ə ə ə yekunlaşdıran " n uyğun olan h yatda qalır" ifad si Spenser aid idi. "Uyğunə ə ə ə

9. olmayanlar"ın is l nm sinin, y ni ölm sinin lazım olduğunu iddia ed n Spenser:ə ə ə ə ə ə ə "İnsanlar g r yaşamaq üçün kifay t q d r tamamdırlarsa, yaşayırlar v yaşamalarıə ə ə ə ə ə da yaxşıdır. g r yaşamaq üçün kifay t q d r tamam deyill rs , ölürl r v n yaxşısıƏ ə ə ə ə ə ə ə ə ə ölm l ridir", -deyirdi.¹ Y ni Spenser gör , kasıb, x st , şik st, müv ff qiyy ti və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t hsili olmayan h r insan ölm li idi. Bütün bunlar Spenserin n q d r ürküdücü,ə ə ə ə ə ə zalım olduğunun, x st ruha v dünyagörüşün sahib olduğunun göst ricil ri idi.ə ə ə ə ə ə Ş fq t v qorunmağa ehtiyacı olan insanlara qarşı böyük m rh m tsizlik duyur, eyniə ə ə ə ə ə Maltus kimi onları ziyy t yolu il yox etm yin yollarını axtarırdı. Dövl tin kasıblarıə ə ə ə ə qoruyan qanunlar çıxarmasını da önl m y çalışan Spenser üçün amerikalı tarixçiə ə ə R.Hofstadter “Amerikan düşünc sind sosial darvinizm” adlı kitabında belə ə ə açıqlama vermişdir: Spenser yalnız yoxsullar üçün hazırlanan qanunlara deyil, eyni zamanda, dövl tinə d st kl diyi t hsil, sağlamlıq yoxlaması, saxlama ş rtl rinin t şkil edilm si v h ttaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə saxta h kiml r qarşı cahill r üçün dövl t qorumasının t min edilm si il laq darə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qanunlara da qarşı çıxırdı.² Maltus v Spenserin m rh m tsiz dünya görüşl rind n çox t sirl n n Darvin isə ə ə ə ə ə ə ə ə ə “Növl rin m nş yi” adlı kitabında növl rin t bii seleksiya il t kmill şdikl riə ə ə ə ə ə ə ə ə nağılını ortaya atdı. Darvin alim deyildi, biologiya il yalnız h v skar kimiə ə ə maraqlanmışdı. Bundan başqa, Darvinin dövründ ki mikroskoplar da son d r cə ə ə ə primitiv idi. O dövrd hüceyr h l yalnız bir l k bilinirdi, irsiyy t qanunları daə ə ə ə ə ə ə k şf edilm mişdi. Darvin elmi baxımdan son d r c qeyri-kafi olan bu ş rtl rdə ə ə ə ə ə ə ə m hdud bilgisi il inkişaf etdirdiyi n z riyy sind t bi tin h miş üstün v nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə uyğun olanları seçdiyini, dig rl rini is l diyini, canlılığın bu ş kild inkişafə ə ə ə ə ə ə etdiyini iddia etdi. Darvinin n vv ld n s hv bir t m l üz rin qurduğu elmd nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə k nar n z riyy sin gör , canlılıq t sadüfl rin s ri idi; bu ş kild , Darvin canlılığıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Allah`ın yaratdığı h qiq tini d r dd edirdi.ə ə ə ə (Allah`ı t nzih edirik). Darvin “Növl rinə ə m nş yi” kitabından sonra “İnsanın tör m si” adlı kitabında elm ziddə ə ə ə ə n z riyy sini insanlara da t tbiq etm y c hd etdi.ə ə ə ə ə ə ə Kitabında sözd geri qalmışə irql r olduğundan bu irql rin yaxın g l c kd l n c yind n v bu minvalla üstünə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olanların inkişaf edib ir lil y c yind n b hs edirdi. Darvinin bu kitabında v b ziə ə ə ə ə ə ə ə yazışmalarında t kamül n z riyy sini insanlara t tbiqi il sosial darvinizmə ə ə ə ə ə formalaşdı. Bundan sonrakını is qatı Darvin t r fdarları davam etdirdi. İngilt r d Spenserə ə ə ə ə ə v Darvinin mioğlusu F.Qalton, Amerikada U.Q.Sumner kimi b zi alim və ə ə ə kapitalistl r, Almaniyada is E.Hekkel kimi darvinistl r v ardından 20-ci srin qanlıə ə ə ə ə diktatoru A.Hitler kimi faşist irqçil r sosial darvinizmin amansız v m rh m tsizə ə ə ə ə qanunlarının önd g l n müdafi çi v t tbiqçil ri oldular.ə ə ə ə ə ə ə Sosial darvinizm qısa müdd td v hşi kapitalizm adı altında haqsız r qab ti nə ə ə ə ə ə amansız ş kli il t tbiq ed nl rin- irqçil rin, imperialistl rin, kasıbları v köm yə ə ə ə ə ə ə ə ə ə möhtacları qorumaq v zif sini yerin yetirm y n idar çil rin özl rini sözdə ə ə ə ə ə ə ə ə müdafi etm vasit si halına g ldi. Sosial darvinistl r z ifl rin, kasıbların, sözdə ə ə ə ə ə ə ə "aşağı" irqd n olanların zilm sini; şik stl rin sağlam insanların, kiçik mü ssis l rinə ə ə ə ə ə ə ə is böyük şirk tl rin qarşısında yox olmasını t bi tin bir qanunu v insanlığınə ə ə ə ə ə ir lil m sinin t k yolu kimi göst rm y çalışdılar. Vicdansızlıq kimi q bulə ə ə ə ə ə ə ə edilm sin baxmayaraq, insanlıq tarixi boyu davam ed n bu haqsızlıqları bir andaə ə ə

10. sözd elm adı altında qanuni göst rm k ist dil r. Sosial darvinizm amansızlığıə ə ə ə ə t bi tin qanunu v insanlığın sözd t kamülünün n h miyy tli yolu kimi izahə ə ə ə ə ə ə ə ə edirdi. Xüsusil amerikalı b zi kapitalistl r meydana g tirdikl ri şidd tli r qab tə ə ə ə ə ə ə ə mühitini sosial darvinist ifad l rl özl rin gör qanunil şdirdil r. Halbuki, bu,ə ə ə ə ə ə ə ə böyük yalandan başqa bir şey deyildi. Haqsız v m rh m tsiz r qab ti sözd elmiə ə ə ə ə ə ə dayağı varmış kimi göst rm y çalışanlar yalnız yalan danışırdılar. M s l n,ə ə ə ə ə ə Amerikanın n böyük s rmay sahibl rind n A.Karneci d bu yanılanlardan biri idiə ə ə ə ə ə v 1889-cu ild ki bir nitqind bel deyirdi:ə ə ə ə R qab t qanunu üçün c miyy tin öd diyi v z ucuz komfort v lüksl r üçünə ə ə ə ə ə ə ə ə öd diyi v z kimi böyükdür; ancaq bu qanunun üstünlükl ri v zind n dahaə ə ə ə ə ə ə çoxdur. Çünki bu qanun say sind maddi inkişaf mük mm ldir v bu, biz dahaə ə ə ə ə ə inkişaflı ş rtl r t min edir... Bu qanun insan üçün b z n ç tin olsa da, irq üçün nə ə ə ə ə ə ə yaxşısıdır. Çünki h r sah d n uyğun olanın h yatda qalmasına z man t verir.ə ə ə ə ə ə ə Buna gör , böyük b rab rsizlikl ri, iş imkanlarının, s naye v ticar tin bir neçə ə ə ə ə ə ə ə adamın lind toplanmasını v bunların arasında r qab t qanunu kimi ş rtl ri q bulə ə ə ə ə ə ə ə edir v xoş qarşılayırıq. Bunlar yalnız faydalı deyil, eyni zamanda, irqin inkişafı üçünə sasdır.³ə Göründüyü kimi, sosial darvinizm gör , t k h d f irqin fiziki, iqtisadi v siyasiə ə ə ə ə ə baxımdan inkişafıdır. F rdl rin xoşb xtliyi, rifahı, hüzuru v t hlük sizliyiə ə ə ə ə ə h miyy t k sb etmir. Acı ç k n, köm k üçün f ryad ed n, uşaqlarına, ail sin və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə yaşlı ata-anasına yem k, d rman, sığınacaq tapa bilm y n yazıq v gücsüz insanlaraə ə ə ə ə heç bir ş kild m rh m t duyulmur. M s l n, bu azğın düşünc y gör , kasıb, lakinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə göz l xlaqlı bir insan qiym tli deyil. Bu adamın ölm sinin c miyy t faydalıə ə ə ə ə ə ə olduğunu iddia etm k olar. Bununla bel , pis xlaqlı, amma z ngin bir insanə ə ə ə irql rinin inkişafı üçün son d r c h miyy tli görünür, ş rtl rd n asılı olmayaraq,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə o adama böyük d y r verilir.ə ə Sosial darvinizmin ortaya qoyduğu bu s hv m ntiq yığını bu düşünc ni müdafiə ə ə ə ed nl ri xlaqi v m n vi çöküntüy sürüyür. Bir başqa sosial darvinist U.Q.Sumnerə ə ə ə ə ə ə is 1879-cu ild bu azğın c r yanın yalanlarını bel ifad etmişdir:ə ə ə ə ə ə Bu alternativin xaricin çıxa bilm y c yimiz artıq aydın olsun: b rab rsizlik, nə ə ə ə ə ə ə uyğun olanın h yatda qalması; b rab rlik, uyğun olmayanın h yatda qalması. İlkə ə ə ə sayılan xüsusiyy tl r c miyy ti ir liy aparark n c miyy tin bütün n yaxşıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə üzvl rinin lehin dir; sonrakılar is c miyy ti geriy aparar v bütün n pis üzvl rinə ə ə ə ə ə ə ə ə lehin dir.ə 4 Sosial darvinizmin n v hşi t tbiqçil ri irqçil r idi. Darvinist irqçil r arasında nə ə ə ə ə ə ə t hlük lisi, lb tt , nasist ideoloqları v h r katın lideri A.Hitler idi. Nasistl rə ə ə ə ə ə ə ə ə Darvinin n z riyy sini özl rin sas götürüb h m yevgeni (Darvinin mioğlusuə ə ə ə ə ə ə ə F.Qaltonun pis genl rin ayırd edilm si il c miyy tin daha keyfiyy tli f rdl rd nə ə ə ə ə ə ə ə ə yaradıla bil c yin bağlı iddiası) qanunlarını t tbiq etdil r, h m d soyqırımə ə ə ə ə ə ə cinay tl rini reallaşdırdılar. Sosial darvinizmin n ağır n tic si nasizml oldu.ə ə ə ə ə ə Nasistl r darvinist ifad l ri sanki özl rin haqq qazandırırmış kimi p rd olaraqə ə ə ə ə ə ə istifad etdil r. Darvinist aliml rin m sl h ti il aşağı irq saydıqları y hudil ri,ə ə ə ə ə ə ə ə ə qaraçıları, ş rqi avropalıları soyqırıma uğratdılar; qli x st l ri, şik st v yaşlıları qazə ə ə ə ə ə ə

11. otaqlarında q tl etdil r. Bütün bu cinay tl ri n amansız üsullarla reallaşdırdılar. 20-ə ə ə ə ə ci srd dünyanın gözü qarşısında sosial darvinizm adına milyonlarla cinay t işl ndi.ə ə ə ə Darvinin mioğlusu F.Qaltonun önd rliyi il başlayan yevgeni h r katı sosialə ə ə ə ə darvinizmin ayrı bir f lak t m hsulu olaraq ortaya çıxdı. T bii seleksiyanıə ə ə ə sür tl ndirm k üçün insan li il seçimin lazım olduğunu qarşıya qoyan v bel likl ,ə ə ə ə ə ə ə ə insan növünü daha sür tli inkişaf etdir c kl rini z nn ed n yevgeni t r fdarlarıə ə ə ə ə ə ə ə Amerikadan İsveç q d r bir çox ölk d özl rin gör lazımsız gördükl ri insanlarıə ə ə ə ə ə ə ə ə zorla axtaladılar. Ail l rinin x b ri v icaz si olmadan yüz minl rl insan öz razılığıə ə ə ə ə ə ə ə olmadan adam yerin qoyulmayıb m liyyat edildi. Yevgeninin n zalım t tbiql riə ə ə ə ə ə is nasist Almaniyasında reallaşdı. Nasistl r vv l c miyy td ki şik stliyi, qliə ə ə ə ə ə ə ə ə çatışmazlığı v ya irsi x st liyi olan insanları axtaladılar; sonra bununlaə ə ə kifay tl nm yib bu m zlum insanları toplu ş kild öldürm y başladılar. Yüzə ə ə ə ə ə ə ə minl rl günahsız insan yalnız li, barmağı, ayağı olmadığı v ya yaşlandığı üçünə ə ə ə öldürüldü. Heç şübh siz, bu, din xlaqında q tiyy n yeri olmayan böyük zülm və ə ə ə ə v hşilikdir. Allah insanlara ehtiyac içind olanları qorumağı mr etmişdir. Kasıblarınə ə ə ehtiyaclarını qarşılamaq; şik st insanlara qarşı ş fq tli v m rh m tli olmaq, onlarınə ə ə ə ə ə ə haqlarını qorumaq; c miyy t içind köm kl şm v h mr yliyi t min etm k dinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə xlaqının g r yi olan göz l xlaq xüsusiyy tl ridir. Allah`ın mr etdiyi xlaqıə ə ə ə ə ə ə ə ə görm zlikd n g l nl r is h m özl rini, h m d içind yaşadıqları c miyy tl riə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə böyük f lak tl r sürüyür. Sosial darvinizmin s b b olduğu b lalar bu h qiq tin nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t ccüblü nümun l rind ndir.əə ə ə ə Sosial darvinizmin sözd saslılıq qazandırdığı f lak tl rd n bir başqası daə ə ə ə ə ə müst ml k çilikdir. Müst ml k çi dövl tl rin o dövrkü b zi r hb rl riə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə müst ml k l r qarşı m rh m tsiz mövqeyini sosial darvinizmin elm, ağıl və ə ə ə ə ə ə ə ə m ntiq baxımından heç bir saslılığı olmayan tezisl ri il özl rin gör haqlıə ə ə ə ə ə ə göst rm y çalışdılar. "Aşağı irq"l rin "üstün irq" t r find n idar edilm sinin lazımə ə ə ə ə ə ə ə ə olduğunu, bunun t bi tin qanunu olduğunu iddia edib zülm saslanan imperialistə ə ə ə siyas tl rini sözd elmi t m l yerl şdirdil r.ə ə ə ə ə ə ə ə 20-ci srd meydana g l n iki böyük dünya müharib sind t r fl r sosialə ə ə ə ə ə ə ə ə darvinizmin s hv m ntiql rind n istifad edib müharib ni qaçılmaz hadis kimiə ə ə ə ə ə ə göst rm y çalışdılar. Günahsız v yazıq insanların q tl edilm sini; evl rinin,ə ə ə ə ə ə ə işl rinin, tarla v heyvanlarının yandırılmasını; milyonlarla insanın ev-eşiyind nə ə ə olmasını; körp v uşaqların h miyy t verilm d n öldürülm sini son d r cə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə m ntiqsiz sosial darvinist iddialarla insanlıq inkişafının yolu kimi tanıtmağaə çalışdılar. N tic d , sosial darvinizm 19-cu v 20-ci srd irqçiliyin, müst ml k çiliyin,ə ə ə ə ə ə ə ə ə haqsız v m rh m tsiz r qab tin, güclünün gücsüzü zm sinin v on milyonlarlaə ə ə ə ə ə ə ə ə insanın öldüyü müharib l rin arxa planındakı t hrikedici gücü oldu. Sosialə ə ə darvinizml birlikd srl rl davam ed n bir çox pislik sözd elm qılığına büründü.ə ə ə ə ə ə ə Nec ki, t kamülçü paleontoloq S.J.Qouldun “İnsanın s hv ölçüsü” adlı kitabındaə ə ə Darvinin “Növl rin m nş yi” kitabı üçün aşağıdakı ş rhi d bu h qiq ti yenə ə ə ə ə ə ə ə diqq t çatdırır:ə ə

12. 1859-cu ild “Növl rin m nş yi”nin n şr olunmasından sonra sar t,ə ə ə ə ə ə ə koloniyalaşma, irq f rqlilikl ri, sinfi strukturlar v cinsi rollar haqqındakıə ə ə müzakir l r elm bayrağı altında aparılmağa başlandı.ə ə 5 Darvin d sosial darvinist idiə H r n q d r dövrümüzd t kamülçül r Darvinin adını sosial darvinizmin 20-ciə ə ə ə ə ə ə srd s b b olduğu acı n tic l r qarışdırmamağa çalışsalar da, Darvin açıq ş kildə ə ə ə ə ə ə ə ə ə bir sosial darvinist olmuşdur. Xüsusil “İnsanın tör m si” adlı kitabında v xüsusiə ə ə ə yazışmalarında d qiq olaraq sosial darvinist ifad l rd n istifad edirdi. Darvin h lə ə ə ə ə ə ə 1869-cu ild yazıçı H.Til yazdığı bir m ktubda n z riyy sinin c miyy tl r t tbiqə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olunmasında qorxu görm diyini ifad etmişdi:ə ə Növl rin d yişm si il laq dar baxış yönüm b nz r b zi fikirl rin xlaqi və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sosial probleml r üz rind t tbiq olunduğunu görür m. Bu mövzu il çoxə ə ə ə ə ə maraqlandığıma inanmalısan.6 Fransiskan Universitetind elm v ilahiyyat mövzusunda d rsl r ver n, “ə ə ə ə ə xlaqiƏ darvinizm: nec h zçi olduq?ə ə ” adlı kitabın yazıçısı B.Viker özünün verdiyi bir reportajda Darvinin ilk sosial darvinist olduğunu ifad edir v bel deyir:ə ə ə B y nin, yaxud b y nm yin, Darvinin “İnsanın tör m si” adlı kitabıə ə ə ə ə ə ə oxunduğunda, slind , ilk sosial darvinistin v müasir yevgeni h r katının atasınınə ə ə ə ə özü olduğu açıq ş kild aydın olar. Sosial darvinizm v yevgeni birbaşa onun t biiə ə ə ə seleksiya prinsipini sas götürür.ə M n gör , insanların darvinizm v yevgeni kimi mövzular arasında laq l rə ə ə ə ə ə ə quran bir insana etiraz etm sinin gerç k s b bi n z riyy nin xlaqi maraqlarlaə ə ə ə ə ə ə ə l k l nm sini ist m m kl ridir. Ancaq bu maraqlar yalnız m tnin içind deyil,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə darvinizmin ortaya çıxmasından indiy d k keç n yüz lli illik dövrd buraxdığıə ə ə ə ə sosial v xlaqi t sirl rin içind sübut edilmiş v ziyy td dirl r.ə ə ə ə ə ə ə ə ə 7 Kitabın növb ti s hif l rind bildir c yimiz kimi, Darvinin bir çox ifad si və ə ə ə ə ə ə ə ə ş rhi onun sosial darvinist görüşl rin ilk qaynağı olduğunu açıq ş kild göst rir.ə ə ə ə ə İndiki dövrd t kamülçül r sosial darvinizmin 20-ci srd ki ürp rdici n tic l rinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə gör bu fikirl ri açıq q bul etm kd n ç kinirl r. Ancaq sosial darvinizmin sasə ə ə ə ə ə ə ə amill rind n olan r qab t, irqçilik, ayrı-seçkilik t kamül n z riyy sinin t m lində ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə d yer alır. T kamülçül r q bul etm s d , darvinizmin m nims nilm si il ortayaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə çıxan n tic l r bunlardır. İnsanları t sadüfl rin s ri olaraq gör n, onların bir azə ə ə ə ə ə ə ə daha inkişaf etmiş heyvan növü olduğunu z nn ed n, b zi irql rin dig rl rin görə ə ə ə ə ə ə ə az inkişaf etdikl rini, dolayısil , heyvanlara daha yaxın olduqlarını, t bi tinə ə ə ə mübariz , r qab t yeri olduğunu, güclül rin z ifl ri zm si il insanlığın inkişafə ə ə ə ə ə ə ə ə ed c yini iddia ed n bir n z riyy nin faci li n tic l r verm si qaçılmazdır.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə T kamülçül rin sosial darvinizmi r dd edirmiş kimi görünm si h ll deyil. H llə ə ə ə ə ə t kamül n z riyy sinin elmi olaraq sassız olduğunun q bul edilm sind dir.ə ə ə ə ə ə ə ə T mm nimiz bu n z riyy nin yanılmalarına aldananların da bu h qiq ti görm sidir.ə ə ə ə ə ə ə ə T bi t qanunlarının insanlaraə ə t tbiqi yanlışlığıə Darvin t kamül n z riyy sini ortaya atdığında elm dünyası bir çox yönd nə ə ə ə ə inkişaf etm mişdi. H l elektron mikroskop yox idi, dolayısil , orqanizml rinə ə ə ə ə

13. xüsusiyy tl ri bilinmirdi. Hüceyr sad bir l k olaraq bilinir, bir çox orqanoidd nə ə ə ə ə ə ə ibar t olan, n az bir ş h r q d r kompleks quruluşa sahib olduğu bilinmirdi.ə ə ə ə ə ə Genetika elmi h l yox idi, irsiyy t qanunları k şf edilm mişdi. Bir çox bioloq və ə ə ə ə ə alim (bunlara Darvin d daxildir) qazanılmış xüsusiyy tl rin sonrakı n slə ə ə ə ə köçürül c yini z nn ed c k q d r yanlış bilgil r sahib idi. (M s l n, nalb ndlikə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə etdiyin gör qol z l l ri gücl n n atanın güclü qol z l l rin sahib oğullarıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olacağı kimi cahil inanca sahib idil r.) Darvin n z riyy sini bel c elmi olaraqə ə ə ə ə ə primitiv mühitd inkişaf etdirdi. T kamül n z riyy sinin materialist v ateistə ə ə ə ə ə düşünc y z min yaratması bu n z riyy nin elmi c h td n z if olduğunaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə baxmayaraq, elm dünyasının bir hiss si t r find n d rhal m nims nm sin s b bə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə oldu. N Darvin, n d t r fdarı olan başqa t kamülçü t kamül n z riyy si üçünə ə ə ə ə ə ə ə ə ə paleontologiya, biologiya v ya anatomiya kimi elm sah l rinin heç birind n d lilə ə ə ə ə t qdim etm mişdi. Bundan başqa, növb ti ill rd v xüsusil 20-ci srin ikinciə ə ə ə ə ə ə ə yarısında aparılan müşahid v t crüb l r, ld edil n yeni tapıntılar buə ə ə ə ə ə ə ə n z riyy nin tamamil s hv olduğunu açıq ş kild ortaya qoydu.ə ə ə ə ə ə ə Ancaq t kamül n z riyy si elmi dayağı olmadığı halda, ehtiva etdiyi ideolojiə ə ə ə mesajlar s b bi il b zi çevr l r t r find n sosial sah y d t tbiq olundu.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Soyqırımlar, kütl vi qırğınlar, qardaşın qardaşı vurduğu v t ndaş müharib l ri,ə ə ə ə ə onlarla ölk ni dağıdan böyük dünya müharib l ri il keç n 20-ci srin simvolunaə ə ə ə ə ə çevril n f lak tl rin t m lind yer aldı. Din xlaqının insanlara qazandırdığıə ə ə ə ə ə ə ə m rh m t, ş fq t, köm kl şm , sevgi, f dakarlıq kimi d y rl r yerini yalnızə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə güclül rin qazandığı, z ifl rin zil r k ortadan qaldırıldığı meş qanunlarınaə ə ə ə ə ə ə buraxdı. Elmi baxımdan heç bir saslılığı olmayan bir n z riyy bütün sri t siriə ə ə ə ə ə altına aldı. Sosial darvinistl rin n böyük yanılmalarından biri elmi d lili olmayan birə ə ə n z riyy ni sosial sah y t tbiq etm y c hd etm l ri idi.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Sosial darvinistl rin başqa bir böyük yanılmaları is heyvanlar üçün saslı olanə ə ə qanunların insanlar üçün d saslı olduğunu z nn etm l ridir. İnsanlar heyvanlardanə ə ə ə ə f rqli olaraq şüur, ağıl, vicdan v mühakim qabiliyy tin sahibdirl r. Dolayısil ,ə ə ə ə ə ə ə sosial darvinistl rin iddia etdiyi kimi, meş qanunlarına heç bir ş kild tabeə ə ə ə deyildirl r. Allah insanı ağıl, şüur v mühakim qabiliyy ti il birlikd yaratmışdırə ə ə ə ə ə v h r insan h yatı boyu bu qabiliyy tl rind n n yaxşı ş kild istifad etm klə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə m suldur. Allah h r insanı mü yy n ömürl yaratmışdır. R bbimizin t qdir etdiyiə ə ə ə ə ə ə müdd t sona çatdığında h r insan ölür, sonra da dünyada etdiyi h r bir m lininə ə ə ə ə hesabını verm k üçün yenid n dirilir.ə ə T bi td b zi canlılar içind olduqları ş rtl r uyğunlaşmadıqda öl bil rl r və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ya n sill ri tük n bil r. M s l n, tünd r ngli dovşan qarla örtülmüş meş d asanə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə f rq edildiyind n qısa müdd td başqa heyvan t r find n ovlanıb öl r. Amma buə ə ə ə ə ə ə ə v ziyy t darvinistl rin iddia etdiyi kimi, yeni növün meydana g lm sini t minə ə ə ə ə ə etm z. Y ni öl n tünd r ngli dovşanların yerin başqa növ, m s l n, açıq r ngliə ə ə ə ə ə ə ə ə marallar meydana g lm z. Ayrıca, insanlar heyvanlardan çox f rqlidirl r. İnsanlarə ə ə ə yaşamaq üçün t bi t ş rtl rin uyğunlaşmaq m cburiyy tind deyildirl r. ksin ,ə ə ə ə ə ə ə ə ə Ə ə olduqları mühiti öz ist k v ehtiyaclarına gör d yişdirm k imkanı v qabiliyy tinə ə ə ə ə ə ə ə sahibdirl r. M s l n, soyuq iqlimd binalarını, istilik cihazlarını, paltarlarını iqlimə ə ə ə ə ə

14. uyğunlaşdıra bil rl r. İnsan c miyy tl rind t bii seleksiya olmaz, çünki insan ağılə ə ə ə ə ə ə v qabiliyy tl ri il bu cür seçimi önl yir.ə ə ə ə ə Bu böyük yanılmalar sosial darvinistl rin c miyy tl ri insanlıq xarici baxış yönüə ə ə ə il qiym tl ndirm l rin s b b olmuşdur. Z ifl rin, köm y ehtiyacı olanların,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə gücsüzl rin, şik stl rin t nha buraxılmaları il c miyy tl rin ir lil y c yiniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə düşünm l ri bu ağıl v vicdan xarici dünyagörüşünün h miyy tli nümun sidir.ə ə ə ə ə ə ə Halbuki, eqoizm, z if v möhtac insanlara köm k etm m k ir lil yiş deyil, gerilikə ə ə ə ə ə ə g tirir. Çünki sosial darvinizmin köm ksiz v möhtac v ziyy td buraxılmasınınə ə ə ə ə ə lazım olduğunu iddia etdiyi insanlar d rk ed n, düşün n şüur sahibi insanlardır. Buə ə ə insanlar haqsızlıqla, zülml qarşı-qarşıya g ldikl rind , ehtiyac içində ə ə ə ə buraxıldıqlarında ( g r din xlaqının insanlara qazandırdığı s bir, bağışlamaq,ə ə ə ə anlayış kimi d y rl r d sahib deyill rs ) özl rin bu h r k ti ed nl r qarşıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə böyük q z b v kin duyurlar. Q z bl rini bildirm k üçün is yaxın tarixd d birə ə ə ə ə ə ə ə ə ə çox nümun si göründüyü kimi, şidd t l atırlar. Bu da böyük qarşıdurmalar və ə ə ə ə müharib l r doğurur. Bunun n tic sind , bütün maddi v m n vi imkanlar belə ə ə ə ə ə ə ə ə qarşıdurmaları yatırmağa x rcl ndiyind n ir lil yiş deyil, ksin , s n td nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə texnologiyaya, iqtisadiyyatdan elm q d r h r sah d geril m yaşanır.ə ə ə ə ə ə ə ə Bundan başqa, yevgeni t r fdarlarının etdikl ri kimi, x st v ya lil insanlarınə ə ə ə ə ə ə öldürülm si h m v hşilikdir, h m d bu v hşiliyin c miyy tin ir lil m sin t kanə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə verm si heç bir ş kild mümkün deyil. Cinay tin bu q d r açıq ş kild işl nm sininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə v q bul edilm sinin c miyy td meydana g tirdiyi müsib tl r böyük itkil r g tirir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Dövrümüzd dünya halisinin t xmin n altı faizi lildir. Bu, böyük r q mdir və ə ə ə ə ə ə ə t xmin n yarım milyard insan dem kdir. Bel v ziyy td h r insan ail sind n v yaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə çevr sind n bir çoxunu itir r, yaxınlarından n az bir neç adamın öldürülm sinə ə ə ə ə ə ə razılıq vermiş olar. Bunun g tir c yi ağır m n vi yaralar insanların ruhi sağlamlığınıə ə ə ə ə v müvazin ti pozar, böyük xlaqi çöküntünü özü il g tir r. Ananın uşaqlarına,ə ə ə ə ə ə uşaqların ata-analarına, qardaşın qardaşa güv nm diyi, h r an birinin dig riə ə ə ə haqqında ölüm razılığı verdiyi c miyy td çox ciddi degenerasiya v böhranə ə ə ə yaşanacağı açıqdır. Ayrıca, insanların yalnız lil olduqları üçün öldürüldükl riə ə c miyy t onun, slind , qorxunc xlaqi çöküntü yaşadığını göst rir. Bel birə ə ə ə ə ə ə c miyy t bütün m n vi d y rl rd n m hrum olmalı, insanlığını tamamil itirmişə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olmalıdır. Cinay t yolu il insanlığı inkişaf etdirdiyini iddia etm k, heç şübh siz, çoxə ə ə ə ciddi zehni v ruhi probleml r yaşandığının h miyy tli göst ricisidir.ə ə ə ə ə ə Şübh siz, n böyük f lak tl rd n biri d seçim m ruz edil n insanların ç kdiyiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə böyük acılardır. Bu acılar dig r insanların da vicdanlarında böyük yaralar meydanaə g tir r.ə ə Növb ti s hif l rd açıqlayacağımız kimi, Ç.Darvinin olduqca geri elm anlayışıə ə ə ə ə il ortaya atdığı t kamül n z riyy sinin c miyy tl r t tbiq olunması il inkişafə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ed n sosial darvinizm tamamil insan t bi tin zidd olan, t tbiq olunduğundaə ə ə ə ə ə insanlığı geri salan, alçaldan, böhran v xaosa sürüy n, qarışıqlıq, kin v nifr tə ə ə ə g tir n, müharib l r , cinay tl r v qarşıdurmalara s b b olan birə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə dünyagörüşüdür. Sosial darvinizm 19-cu srin ikinci yarısında v 20-ci srd h qiqiə ə ə ə ə m nada hakim olsa da, dövrümüzd h l bir çox sah d m nfi t sirini göst rir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə T kamüli psixologiya, genetik determinizm kimi adlar altında c miyy tl r h l də ə ə ə ə ə ə darvinizmin yanılmalarına gör qiym tl ndirilir. 21-ci srin yeni f lak tl rd nə ə ə ə ə ə ə ə

15. qorunması üçün sosial darvinizmin t hlük l ri h r yönü il insanlığa göst rilm li və ə ə ə ə ə ə ə ayrıca, bu f ls f y sas t şkil ed n t kamül n z riyy sinin heç bir elmi d lilininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olmadığı dünyaya izah edilm lidir.ə Maltusdan Darvinə m rh m tsizliyin tarixiə ə ə vv l d ifad edildiyi kimi, “Növl rin m nş yi” adlı kitabı yazark n Darvinin,Ə ə ə ə ə ə ə ə fikirl rind n n çox t sirl ndiyi ş xsl rin başında ingilis iqtisadçı v demoqrafə ə ə ə ə ə ə ə Tomas Robert Maltus g lirdi.ə Maltus ilk n şri 1798-ci ild n şr olunan “C miyy tin g l c k inkişafına t sirl riə ə ə ə ə ə ə ə ə ə baxımından hali qanunu üz rin t crüb ” adlı kitabında insan halisinin h r 25 ildə ə ə ə ə ə ə ə h nd si silsil il (2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256...), yem k qaynaqlarının is eyni müdd tə ə ə ə ə ə ə içind d di silsil il (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9...) artdığını iddia etmişdi. Y ni Maltusaə ə ə ə ə ə gör , hali h r 25 ild ikiqat artark n yem k qaynaqları daha az artırdı. Maltus üçə ə ə ə ə ə srin içind halinin yem k qaynaqlarına nisb tinin 4096-ya 13 olacağını iddia etdi.ə ə ə ə ə Y ni Maltusun bu elmi olmayan iddiasına gör , qaynaqlar sür tl artan hali üçünə ə ə ə ə qeyri-kafi qalır v h yatda qalmaq üçün ciddi mübariz aparmaq sözd qaçılmazə ə ə ə hala g lirdi. Darvinin kitabının alt başlığında ifad edil n iddia da bu idi:ə ə ə Növl rinə m nş yi.... lverişli f rdl rin h yat mübariz sind qorunması...ə ə Ə ə ə ə ə ə Maltus t crüb sind halinin sür tli artımının qarşısının alınmasının lazımə ə ə ə ə olduğunu ifad edib özün gör b zi çıxış yolları qarşıya qoydu. Maltusa gör ,ə ə ə ə ə halinin artımına n zar t ed n iki t m l amil vardı: iztirablar v pis xlaq. Qıtlıq və ə ə ə ə ə ə ə ə epidemik x st lik kimi hadis l r haliy n zar t ed n iztirablar idi. Müharib , yeniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə doğulan uşaqların öldürülm si kimi hadis l r is haliy n zar t ed n dig r amill rə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə idi. Maltus müharib , qıtlıq, x st lik v uşaq cinay tl ri kimi hadis l rl halininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sür tli artımının idar edil c yini v bu say d halinin qida qaynaqları il balanslıə ə ə ə ə ə ə ə ə hala g l c yini yazmışdı. Ağıllı v vicdan sahibi h r insanın h mfikir olduğu kimiə ə ə ə ə ə bu, h m ağıl v m ntiq xarici, h m d son d r c v hşi iddiadır. C miyy tl rin rifahə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə v hüzuru düşünül r k g lir v dolanışıq qaynaqlarının doğru planlanması, lb tt ,ə ə ə ə ə ə ə ə c miyy tl rin g l c yi baxımından böyük h miyy t daşıyır. Ancaq bir c miyy tinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə g l c yini müharib , q tliam v cinay tl rl planlamağa c hd etm k, lb tt , q bulə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə edil n v ziyy t deyil. Bunun c miyy tl r acı v göz yaşı dolu f lak tl r g tir c yiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə açıqdır. Bununla bel , Maltusun başqa m ntiqd n k nar t klifl ri d var idi. M s l n, işçiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sinfind n v ya yoxsul dair d n evli cütl rin uşaq sahibi olmamağı üçün lazım olanə ə ə ə ə bütün t dbirl rin alınmasının g r kdiyini qarşıya qoymuşdu. Maltusun fikirl ri 1834-ə ə ə ə ə cü ild İngilt r d kasıblar üçün xüsusi iş evl ri qurulmasını t min ed n yeniə ə ə ə ə ə ə qanunla zirv y çatdı. Bu qanunla iş evl rind ki hali artımını azaltmaq üçün evliə ə ə ə ə cütl rin q ti qaydalarla ayrı qalmaları t min edilirdi.ə ə ə slind , bu t tbiql rin arxasındakı s b bl rd n biri keçmişd n indiy g l nƏ ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sözd aşağı sinifl rin davamlı artan halisinin daha m d ni insanları "tük d c yi"ə ə ə ə ə ə ə ə qorxusu idi. lb tt , bu qorxu son d r c yersizdir v böyük yanılmanınƏ ə ə ə ə ə ə m hsuludur. vv lc , bir insanın maddi v ziyy ti, c miyy td ki mövqeyi v ya dili,ə Ə ə ə ə ə ə ə ə ə irqi, cinsiyy ti s b bi il bir başqasına üstün olması söz mövzusu deyil. Allah bütünə ə ə ə

16. insanları b rab r yaratmışdır. İnsanları d y rli ed n sahib olduqları müxt lif imkanə ə ə ə ə ə v ya fiziki xüsusiyy tl ri deyil, göst rdikl ri göz l xlaq xüsusiyy tl ridir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə Fransa inqilabının ardından vv lki etibar v gücünü lind tuta bilm y c yiə ə ə ə ə ə ə ə narahatlığını yaşayan ingilis burjuaziyası yoxsulların sayca artımını önl m k üçünə ə maltusçuluğa böyük d st k vermiş v bu istiqam td radikal t dbirl rinə ə ə ə ə ə ə alınmasından ç kinm mişdir. Bu v ziyy t din xlaqından uzaqlaşan insanlarınə ə ə ə ə qapıldığı yanılmaların n tic l rind n biridir. Dövrün önd g l nl ri c miyy tl rininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə g l c yinin varlı insanların sayca çox olmasında v yoxsul olanların is azalmasındaə ə ə ə ə olduğunu sanmışdılar. lb tt , bir c miyy td varlı insanların sayının artması, rifahƏ ə ə ə ə ə s viyy sinin yüks lm si ist nil n bir v ziyy tdir. Ancaq rifah s viyy siniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə yüks ltm k üçün t tbiq olunan üsulların n l r olduğu son d r c h miyy tlidir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Sosial darvinizmin qarşıya qoyduğu kimi kasıbları q tl edib v yoxsullara zülm edibə ə varlı insanların sayını artırmağa çalışmaq sla q bul edilm y n üsuldur. Ayrıca,ə ə ə ə c miyy tin inkişafı yalnız varlı insanların sayının artması il t min edilm z. Varlı,ə ə ə ə ə amma din xlaqının g r yi olan dürüstlük, f dakarlıq, t vazö, s mimiyy t, s bir,ə ə ə ə ə ə ə ə tolerantlıq, ağıl, çalışqanlıq kimi d y rl rd n m hrum olan insanların saycaə ə ə ə ə çoxalmalarının c miyy t fayda yerin z r r g tir c yi hamıya m lumdur. Bunaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə gör , c miyy tl ri ir li aparmaq üçün qurulan planların h d f çatması o c miyy tinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə maddi olaraq inkişaf ed rk n m n vi d y rl r olan bağlılığının da gücl ndirilm siə ə ə ə ə ə ə ə ə ə il mümkündür.ə Ancaq Maltusla eyni dövrd yaşayan bir çox insan bu açıq h qiq tin f rqinə ə ə ə ə varmamış v c miyy tl rini sonrakı ill rd böyük xlaqi çöküntüy sürüy n buə ə ə ə ə ə ə ə ə azğın fikirl r d st k vermişdir.ə ə ə ə Maltusun yoxsul halinin artmasını önl m k üçün qarşıya qoyduğu amansızə ə ə t klifl rd n b zil ri bunlar idi:ə ə ə ə ə Yoxsul t b q l r t mizliyi tövsiy etm yin v zin onları buna zidd olanə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə v rdişl r yönünd c sar tl ndirm liyik.ə ə ə ə ə ə ə Ş h rl rimizd ki yolları daha dar etm li,ə ə ə ə ə evl ri daha izdihamlı yerl r çevirm li v v banın yayılması üçün s yə ə ə ə ə ə ə göst rm liyik. Çöllükl rd k ndl rimizi durğun su k narlarında tikm li,ə ə ə ə ə ə ə ə m skunlaşmanın bataqlıq sah l rd v z r rli ş rtl rd d olsa, edilm siniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t şviq etm liyik.ə ə Ancaq h r şeyd n k nar, z r rli x st likl r üçün alınan xüsusiə ə ə ə ə ə ə ə t dbirl ri v b zi x st likl ri kökünd n yox etm k üçün layih l r t şkil edibə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə insanlığa xidm t etdikl rini düşün n xeyriyy çil ri (ki, bu insanlar s hv yolə ə ə ə ə ə ə vermişl r) qınamalıyıq.ə 8 Maltus uşaq cinay tl rini d t şviq edirdi:ə ə ə ə dal t v t qdir mövzuları il üsul n m şğul olmağımızın s b bi yoxsulunƏ ə ə ə ə ə ə ə ə d st k ist m k haqqını r dd etm k üçündür. Bu m qs dl , heç bir yeni doğulanə ə ə ə ə ə ə ə ə uşağın köm k t l b etm k haqqına sahib olmadığının lazım olduğunu açıqlayıbə ə ə ə g r kli t nziml m l rin edilm sini t klif etm liy m. Müqayis g r kdirs , (qeyri-ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qanuni) olaraq doğulan uşaq c miyy td çox az d y r malikdir, dig rl ri isə ə ə ə ə ə ə ə ə zamanla onun yerini alar. halini bu (arzu edil n) s viyy d tutmaq üçün lazımƏ ə ə ə ə olandan artıq doğulan bütün uşaqlar yetkinl rin ölüml ri il onlara yer açılmadığıə ə ə müdd tc ölm lidirl r.ə ə ə ə 9 Maltus c miyy tl rin g l c yi üçün yeni doğulan uşaqların q tl edilm siniə ə ə ə ə ə ə ə m qbul gör c k d r c d azğın m ntiq sahib idi. Bu s tirl ri oxuyan b zi insanlarə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə

17. Maltusun görüşl rinin keçmişd qaldığını v dövrümüzd artıq bel azğın fikirl rinə ə ə ə ə ə q bul edilm y c yini düşün bil rl r. Amma bu yanılmadır. Dövrümüzd Çində ə ə ə ə ə ə ə ə hali planlamasının yeni doğulan körp l rin öldürülm si yolu il aparıldığı gözə ə ə ə ə önün g tirildikd Maltusun v onun t qibçisi olan Darvinin azğın fikirl rininə ə ə ə ə ə c miyy tl rd ki qalıcı v korlayıcı t sirl ri daha yaxşı aydın olar. Kommunist Çində ə ə ə ə ə ə ə din xlaqının yaşanması dövl t t r find n ng ll nir, dövl t xalqı darvinistə ə ə ə ə ə ə ə ə dünyagörüşü il qiym tl ndirir. Buna gör d yaşanan böyük ictimai v xlaqiə ə ə ə ə ə ə çöküntü il yanaşı, Çind insanlar iş düş rg l rind bütün insani ş rtl rd nə ə ə ə ə ə ə ə ə m hrum olaraq zorla işl dilir; dövl tin icaz verdiyi saydan çox uşağa sahib olanə ə ə ə ail l rin uşaqları zorla toplanıb öldürülür; fikir cinay ti s b bi il insanlar edamə ə ə ə ə ə edilir v edam s hn l ri ictimai m rasim halına g tirilir. Çind yaşananlar darvinistə ə ə ə ə ə ə düşünc l rin t siri altında qalan c miyy tin için düş c yi v ziyy tin günümüzd nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə bir nümun sidir.ə Maltusun tezisl ri İngilt r d yoxsulların v ziyy tini daha da pisl şdir nə ə ə ə ə ə ə ə zülmedici qanunun hazırlanması il bitm di, ictimai probleml ri daha da kompleksə ə ə v ç tin duruma g tirdi. İndiki dövrd h l b zi çevr l rin müdafi etdiyiə ə ə ə ə ə ə ə ə ə darvinizm kimi 20-ci sr qarışıqlıq, müharib , irqçilik v dinsizlik v s. b lalarə ə ə ə ə ə g tir n n z riyy y liderlik ed n bu tezis heç bir elmi d lil saslanmır. H ttaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltus tezisini ortaya qoyark n keçi v itl r haqqında danışılan, n q d ri doğruə ə ə ə ə ə olduğu da bilinm y n bir hekay d n ilham almışdır.ə ə ə ə Keçil rin v itl rinə ə ə hekay sind n darvinizmə ə ə T crüb ni yazark n Maltusa sl ilham qaynağı olan hadis Sakit okeanındakı birə ə ə ə ə adaya ispan d nizçi J.Fernandez t r find n buraxıldığı deyil n keçil rl laq dar birə ə ə ə ə ə ə ə ə hekay dir. Hekay y gör , bu keçil r zamanla adada çoxalmış v adaya baş ç k nə ə ə ə ə ə ə ə d nizçil r üçün yem k qaynağına çevrilmişl r. Keçil r bir t r fd n sür tl çoxalıbə ə ə ə ə ə ə ə ə ə adadakı qida qaynaqlarını tük tm y başlamışlar. İspanlar is onlara hücum edibə ə ə ə ticar tl rin mane olan ingilis sg rl rinin bu adadakı keçil rd n faydalanmalarınaə ə ə ə ə ə ə ə ə ng l olmaq üçün adaya erk k v dişi itl r buraxmışlar. Bu d f itl r zamanlaə ə ə ə ə ə ə ə çoxalmış v keçil rin bir çoxunu öldürmüşl r. Fransız riyaziyyatçı v inqilabçıə ə ə ə C.Tounsend bu ş kild t bi tin tarazlığının qurulduğunu yazmış v bel demişdir:ə ə ə ə ə ə İki növün n z ifl ri t bi t borc öd y nl rin ilki oldular; n f al v güclüə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olanlar h yatlarını qorudular. İnsan növünün d sayını t şkil ed n yem kə ə ə ə ə miqdarıdır.10 Daha vv l d ifad etdiyimiz kimi, b zi t bii ş rtl r heyvanların sayının artmasıə ə ə ə ə ə ə ə v ya çoxalması, n slinin tük nm si v ya qorunması kimi mövzularda t sirli olaə ə ə ə ə ə bil r. Ancaq bunun insan c miyy tl ri üçün saslı olduğunu z nn etm k çox ciddiə ə ə ə ə ə ə yanılmadır. Bel yanılmanı t tbiq etm nin n q d r qorxunc n tic l r yol açacağıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə yaşanmış t crüb l rl sübut edilmişdir.ə ə ə ə Tounsend bu düşünc l rini qüvv d olan yoxsul qanununa t tbiq etm k ist di.ə ə ə ə ə ə ə İngilt r d ki yoxsul qanununa gör kasıblar ac qalmırlar, ancaq çox işl m yə ə ə ə ə ə ə m cbur edilirl r. Tounsend is kasıbları işl m y m cbur ed n bu qanunun daha çoxə ə ə ə ə ə ə ə ç tinliy v s s-küy s b b olduğunu qarşıya qoydu. Bunun yerin kasıbları aclıqlaə ə ə ə ə ə ə ə yola g tirm nin daha m qbul olacağını iddia etdi. Tounsend gör , aclıq n v hşiə ə ə ə ə ə ə

18. heyvanı bel ita tli edir, onlara m d niyy ti v idar altına girm yi öyr dir v onlarıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə iş t şviq edir.ə ə 11 lb tt , bu, çox amansız v vicdansız bir yanaşmadır. BuƏ ə ə ə m rh m tsizliyin t m lind insanları maddi imkanlarına v fiziki xüsusiyy tl rinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə gör t snif etm yanlışlığı yer tutur. Din xlaqına heç bir ş kild uyğun olmayan buə ə ə ə ə ə ayrı-seçkilik tarix boyu ictimai nizamı pozan, qarışıqlıq, anarxiya v qarşıdurmayaə s b b olan bir ünsür olmuşdur.ə ə Keçil rin v itl rin hekay si Tounsendin ardından Maltusun tezisl rinin də ə ə ə ə ə sasını meydana g tirdi. Maltusdan sonra H.Spenser t r find n ortaya atılan " nə ə ə ə ə ə uyğun olan h yatda qalır" cüml si il ifad edil n yalanın v ardından Darvininə ə ə ə ə ə qarşıya qoyduğu "t bii seleksiya il t kamül" yanılmasının ilham qaynağı da yen buə ə ə ə hekay dir.ə Halbuki, daha vv l d vurğuladığımız kimi, heyvanlar üçün saslı olan b ziə ə ə ə ə qanunları insanlara t tbiq etm k Tounsendl başlayan, Maltus, Spenser v Darvinlə ə ə ə ə davam ed nl rin n böyük s hvl rind n biri olmuşdur. Onlar insanları ancaq radikalə ə ə ə ə ə v şidd t dayanan t dbirl rl v aclıq, müharib v s fal t kimi amill rl idarə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə edil n v hşi varlıqlar kimi görmüşl r. Halbuki, insan ağıl, kamal, m ntiq sahibi olanə ə ə ə varlıqdır. Heyvanlar kimi instinktl ri il deyil, ağıl v vicdanı il h r k t edir.ə ə ə ə ə ə ə Maltusun iddiaları elmi m lumatlara saslanmırə ə Maltusun n z riyy si bütün yanlışlıqlarına baxmayaraq, dövrün ş rtl rind b ziə ə ə ə ə ə ə çevr l r t r find n q bul edilmişdir. V sonrakı sri t siri altına alan b zi azğınə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ideologiya v c r yanlara da sas t şkil etmişdir. Bununla yanaşı, heç bir elmi d lilə ə ə ə ə ə ə saslanmır v ziddiyy tl rl doludur. Bunlardan b zil ri bel dir:ə ə ə ə ə ə ə ə 1. Maltus kitabını yazdığı dövrl rd lind halinin artımı il laq dar istifadə ə ə ə ə ə ə ə ə ed c yi heç bir m lumat yox idi. Çünki İngilt r d ki ilk milli siyahıyaalma işi 1801-ciə ə ə ə ə ə ild , y ni Maltus t crüb sini yazdıqdan 3 il sonra aparılmışdı. Bundan başqa, Maltusə ə ə ə 1801-ci ild aparılan siyahıyaalmadan istifad ed bilm zdi, çünki halinin artımə ə ə ə ə nisb tini hesablamaq üçün vv lki ill r aid hali sayına da ehtiyac var idi.ə ə ə ə ə ə Dolayısil , halinin artım nisb tini t yin ed bil c yi etibarlı statistikaya sahibə ə ə ə ə ə ə deyildi. İddialarını tamamil f rziyy l r saslandırmışdı.ə ə ə ə ə ə 2. Maltus yem k qaynaqlarının artım sür tini hesablamaq üçün mü yy nə ə ə ə m lumatlara da sahib deyildi. N q d r razinin kildiyini, n q d rind n hansıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə miqdarda m hsul götürüldüyünü hesablayacağı üsul o dövrd yox idi. Bu mövzudaə ə yalnız t xminl r etmişdi.ə ə 3. Maltusun qarşıya qoyduğu qayda öz içind ziddiyy tli idi. Maltus halininə ə ə h nd si olaraq artdığını qarşıya qoymuşdu. O zaman heyvan v bitkil r d h nd siə ə ə ə ə ə ə olaraq artırdı ki, bilindiyi kimi, h r ikisi d insan h yatı üçün sas t şkil edirl r.ə ə ə ə ə ə Praktikada n insanlar, n heyvanlar, n d bitkil r h nd si ş kild çoxalmazlar.ə ə ə ə ə ə ə ə ə Artım nisb ti traf ş rtl r gör d yişir. İnsan daxil olmaqla, bütün ekoloji sistem sonə ə ə ə ə ə ə d r c balanslı uyğunlaşma içind dir. T bi td ki nizam Maltus v Darvinin iddiaə ə ə ə ə ə ə ə etdiyi kimi, "ye v ya yem ol" ş klind yekunlaşdırılan, sözd h yat mübariz siə ə ə ə ə ə iddiasından son d r c uzaqdır.ə ə ə

19. Qısası, Maltusun ortaya atdığı iddialar heç bir elmi d lil saslanmır, tam ksin ,ə ə ə ə ə s hvl ri v m ntiqsizlikl ri isbat edilmişdir. Darvin is t kamül n z riyy siniə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltusun yalnız b zi f rziyy l r saslanan, x yali iddiaları üz rin qurmuşdur.ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltusçu Darvin Darvin Maltusun t crüb sini 1838-ci ild oxudu v qeyd d ft rin bel yazdı:ə ə ə ə ə ə ə ə Oktyabr, 1838-ci ild , y ni sistematik ş kild araşdırmalarıma başladıqdan 15 ayə ə ə ə sonra yalnız marağım olduğu üçün Maltusun hali il laq dar işini oxumağaə ə ə ə başladım. V heyvanlarla bitkil rd davamlı müşahid etdiyim h yatda qalmaə ə ə ə ə mübariz sini düşündüyümd bir an f rqin vardım ki, bu ş rtl r altında uyğunə ə ə ə ə ə variasiyalar qorunur v uyğun olmayanlar yox edilir. Bunun n tic sind , yeni növl rə ə ə ə ə ortaya çıxır. Burada sonradan üz rind çalışacağım n z riyy ni sonda ldə ə ə ə ə ə ə etmişdim.12 Darvinin qeydl rind n d aydın olduğu kimi, t bii seleksiya il t kamül v h yatə ə ə ə ə ə ə ə mübariz si anlayışları Darvinin zehnind Maltusu oxuduqdan sonra ş kill nmişdir.ə ə ə ə Darvin "Növl rin m nş yi" kitabında Maltusun iddialarını tamamil m nims diyiniə ə ə ə ə ə bu sözl ri il q bul edirdi:ə ə ə T bii olaraq yüks k sür tl çoxalan h r orqanik varlıq g r yox edilm zs , dünyaə ə ə ə ə ə ə ə ə qısa müdd t içind t k bir cütün soyu il örtül rdi. Bu, istisnasız bir qaydadır. Yavaşə ə ə ə ə çoxalan insan halisi d son iyirmi beş ild ikiqat artmışdır v bu nisb t göz önünə ə ə ə ə ə g tirildiyind önümüzd ki bir neç min ild insan soyu üçün, h qiq t n d , ayaqə ə ə ə ə ə ə ə ə üst duracaq yer qalmaz...ə 13 Darvin Maltusun n z riyy si v t bii seleksiya tezisi arasındakı laq ni belə ə ə ə ə ə ə ə açıqlayırdı: H yatda qalan f rd sayından daha çoxu dünyaya g ldikc t k bir f rdin eyniə ə ə ə ə ə növün dig r f rdl rin qarşı, yaxud f rqli növl rin f rdl ri arasında, yaxud da fizikiə ə ə ə ə ə ə ə ş rtl r qarşı h r halda bir h yat mübariz si olmalıdır. Bu, Maltusun t limininə ə ə ə ə ə ə müxt lif d r c l rd bütün heyvan v bitki al min t tbiq olunmasıdır...ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə 14 Darvinin Maltusun azğın fikirl rind n d st k aldığı bu düşünc l ri ciddiə ə ə ə ə ə yanılmadır v elmi heç bir d y r sahib deyil. Bundan başqa, hali planlamasını z ifə ə ə ə ə ə v kasıbları ortadan qaldırmaqla t min etm yi qarşıya qoyan v kifay t q d r güclüə ə ə ə ə ə ə olmayanların yox olmalarının lazım olduğunu ifad ed n bu dünyagörüşü böyükə ə zalımlıqdır. Nec ki, h yatı hüzuru, t hlük sizliyi v anlayışı t m l alan bir sahə ə ə ə ə ə ə ə olaraq deyil, yalnız h yatda qalmağı, buna gör d amansız mübariz aparmağı t l bə ə ə ə ə ə ed n sah olaraq gör n bu dünyagörüşü c miyy tl r böyük f lak tl r g tirmişdir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltusdan amansız dünyagörüşünə Maltus v Darvinin fikirl ri elmi d lill r saslanmadığına baxmayaraq, böyükə ə ə ə ə ə d st k tapdı. Bunun s b bini h r ikisinin d yaşadıqları dövrd axtarmaq lazımdır.ə ə ə ə ə ə ə Maltus v Darvin s naye inqilabından sonrakı dövrd İngilt r d yaşayırdılar.ə ə ə ə ə ə İngilt r aristokratiyası s naye inqilabı il yanaşı, mövqeyini v gücünü işçi sinfinə ə ə ə ə ə qarşı itirm kd n qorxurdu. Bir t r fd n d ucuz işçi qüvv sin çox ehtiyacları varə ə ə ə ə ə ə ə idi. Bu dilemma n tic sind idar çi sinfin öz s hv anlayışı il g ldiyi n tic bu oldu:ə ə ə ə ə ə ə ə ə İngilt r d "aşağı sinif" idar altına alınmalı, zilm li, gücl ndirilm m li və ə ə ə ə ə ə ə ə ə

20. işl dilm li idi. Maltus is sür tl artan haliy qarşı qeyri-kafi qalan qida qaynaqlarıə ə ə ə ə ə ə tezisini qarşıya qoyark n h lli "aşağı sinf"in çoxalmasını dayandırmaqda göst ribə ə ə h m yoxsulları t hdid edirdi, h m d onlara qarşı s rt t dbirl rin alınmasına s b bə ə ə ə ə ə ə ə ə olurdu. Darvin Maltusun tezisini t bi t elmin v biologiyaya t tbiq edib bu iddiayaə ə ə ə ə sözd elmi görünüş qazandırmışdı.ə R.Hofstadter "Amerikan düşünc sind sosial darvinizm” adlı kitabında Darvininə ə Maltusun tezisin verdiyi d st k üçün bel demişdir:ə ə ə ə Maltusçuluq İngilt r d çox m şhurlaşdı... Bu c r yan, eyni zamanda, z nginl riə ə ə ə ə ə ə ə kasıbların ç kdiyi acılara istiqam tli olaraq yerin yetirm l ri lazım olanə ə ə ə ə v zif l rind n qurtarmışdır. Hadis l rin axışında Maltusun s hvi sübut edildi və ə ə ə ə ə ə ə n z riyy tam siyasi iqtisadiyyatda yavaş-yavaş ortadan qalxmağa başlamışdı ki, onaə ə ə Darvinin bioloji yanaşmasından yeni d st k g ldi.ə ə ə 15 T dqiqatçı v yazıçı İ.Taylor is Maltusla laq dar bir m qal sind Maltusunə ə ə ə ə ə ə ə tezisinin ehtiva etdiyi degenerativ fikirl r üçün bel deyir:ə ə Bütün bunlardan alınası d rs Allah`ı, Onun t qdirini v müdaxil sini r dd ed nə ə ə ə ə ə Darvin v dig rl rinin Maltusun prinsipind ağıza alınmayacaq v axmaq elmiə ə ə ə ə t klifl r yön ld n, d hş t verici bir f lak t v çar sizlik tapmalarıdır. Maltusunə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə arqumentind ki son d r c diqq ti c lb ed n z iflik v çatışmazlıqlara baxmayaraq,ə ə ə ə ə ə ə ə ə bu, bel dir.ə 16 Maltusun "amansız, ümidsizlik ver n, axmaq" iddiası elm t r find n yalanlansaə ə ə ə da, günümüz q d r t sirini davam etdirmişdir. İ.Taylor "İnsanların zehnind " adlıə ə ə ə ə kitabında Maltusla başlayan v Hitlerl sona çatan bu m rh m tsizlik z ncirini belə ə ə ə ə ə ə yekunlaşdırır: Maltus düşünc sini daha sonradan " n uyğun olan h yatda qalır" t ması halınıə ə ə ə alan qaydaya söyk di. Bu anlayış Kondorketd n Maltusa, Spenser , Uallasey və ə ə ə Darvin q d r uzanır. n sonda A.Hitler kimil rin t sir etm k m qs di il sür tlə ə ə Ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə inkişaf etdi. Ancaq unutmamalıyıq ki, h r şeyin başında keçil rin v itl rin hekay siə ə ə ə ə var idi.17 Göründüyü kimi, Maltusun zalım görüşl rinin d st k görm sinin t m lində ə ə ə ə ə ə bunları öz m rh m tsizlikl rin , m nf tl rin , azğınlıqlarına bir növ örtük kimiə ə ə ə ə ə əə ə ə istifad etm yi ist y n b zi idar çi v liderl rin, ideoloji qayğılar daşıyan b ziə ə ə ə ə ə ə ə ə q na t önd rl rinin h miyy tli payı olmuşdur. Söz mövzusu çevr l rin özə ə ə ə ə ə ə ə ə m nf tl ri uğruna d st k verdikl ri bu amansız dünyagörüşünün s b b olduğuə əə ə ə ə ə ə ə f lak tl r is tarixd misli görülm miş böyüklükd olmuşdur. Növb ti s hif l rdə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Maltusla başlayan bu amansız v m rh m tsiz dünyagörüşünün sosial darvinizm adıə ə ə ə altında nec gücl ndirildiyini v insanlığa n y başa g ldiyind n b hs ed c yik.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Darvinin t qibçisi "oğru baronlar"ə 19-cu srin sonlarında başlayan v günümüz q d r davam ed n bir çoxə ə ə ə ə ə t hlük li fikir c r yanının, ideologiya v t tbiqin arxasında darvinizmin olması sonə ə ə ə ə ə d r c maraqlıdır. Darvinizm bir-birin zidd qütbl rd ki ideologiyaların da sasə ə ə ə ə ə ə dayaq nöqt sini meydana g tirir. Nasizm, faşizm v kommunizmin ortaya çıxıbə ə ə yayılmasında, irqçi v kommunist q tliamların sözd qanunil şdirilm sində ə ə ə ə ə h miyy tli rol oynayan darvinizm v hşi kapitalizmin d sözd elmi sasınıə ə ə ə ə ə ə

21. meydana g tirmişdir. Xüsusil Viktoriya dövrünün İngilt r sind v "oğru baronlar"ə ə ə ə ə ə olaraq adlandırılan b zi m rh m tsiz kapitalistl rin Amerikasında darvinizmə ə ə ə ə kapitalizmin amansız yönün verdiyi d st k s b bi il böyük r ğb t görmüş və ə ə ə ə ə ə ə ə gücl ndirilmişdir.ə V hşi kapitalizmin n h miyy tli xüsusiyy ti daha z if mü ssis l rin v z ifə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə insanların heç bir m hdudlaşdırma olmadan zilm si, istismar edilm si v yoxə ə ə ə ə edilm si yanılmasıdır. Heç şübh siz, bu, böyük zalımlıq v m rh m tsizlikdir v heçə ə ə ə ə ə ə bir ş kild q bul edil bilm z. Dövrümüzd bu yanılma "böyük balıq kiçik balığıə ə ə ə ə ə udur" m s li il ifad edilir. Y ni kiçik mü ssis l r daim böyük mü ssis l rə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə t r find n ortadan qaldırılır. Bu, darvinizmin iş dünyasına uyğunlaşdırılmasıdır.ə ə ə Bunu t hlil ed rk n b zi m lumatları d qiql şdirm k yerin düş r. 20-ci srdə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə dünyada xüsusil iki f rqli iqtisadi model t crüb edilmişdir: 1. Xüsusi mülkiyy t və ə ə ə ə ə s rb st sahibkarlığa saslanan liberal iqtisadiyyat. 2. Dövl t mülkiyy tin v planlıə ə ə ə ə ə ə iqtisadiyyata saslanan sosial iqtisadiyyat. Dünyanın h r yerind sosialə ə ə iqtisadiyyatlar müv ff qiyy tsizliy uğramış, c miyy tl r kasıblıq v s fal tə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə g tirmişdir. Liberal iqtisadiyyat is mübahis siz ş kild müv ff qiyy t göst rmiş,ə ə ə ə ə ə ə ə ə c miyy tl r v f rdl r daha çox rifah g tirmişdir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə Ancaq liberal iqtisadiyyat c miyy tin ümumisin rifah g tirm k üçün t kbaşınaə ə ə ə ə ə kafi deyil. Liberal iqtisadiyyat say sind çox vaxt c miyy td ki ümumi iqtisadiə ə ə ə ə s viyy yüks l r, amma c miyy tin hamısı bu yüks lişd n payını almaz.ə ə ə ə ə ə ə ə C miyy tin bir qismi kasıb olaraq qalar v sosial dal tsizlik t hlük si baş ver r.ə ə ə ə ə ə ə ə Odur ki, bu t hlük nin önl nm si v sosial dal tsizliyin ortadan qaldırılması üçünə ə ə ə ə ə ə iki şey mühümdür: 1) Dövl tin "sosial dövl t" anlayışının g r yi kimi kasıblara, düşkün v işsizl rə ə ə ə ə ə ə sahib çıxması. Onların faydası üçün t nziml m l r etm si.ə ə ə ə ə 2) C miyy tin daxilind , din xlaqının g r yi olan "köm kl şm v h mr ylik"ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə duyğularının hakim olması. Bu iki madd d n xüsusil ikincisi h yatidir, çünki birinci madd ni (y niə ə ə ə ə ə dövl tl rin anlayışını) t yin ed n n tic d c miyy tl rin t mayüll ridir. g r birə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Ə ə c miyy t güclü dini v xlaqi d y rl r s b bi il sosial dal t h miyy t ver rs , oə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə c miyy td t tbiq olunan liberal iqtisadiyyat h m iqtisadi inkişaf, h m d sosialə ə ə ə ə ə ə dal t g tir r. Z nginl r ld etdikl ri s rv tin bir qismini kasıblara köm k etm k,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə z ifl r d st k verm y yön l n sosial proqramlar t şkil etm k üçün istifadə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ed rl r. (Nec ki, Allah`ın Quranda bildirdiyi iqtisadiyyat modeli d bu ş kild dir.ə ə ə ə ə ə İslamiyy td xüsusi mülkiyy t vardır, amma mülk sahibl ri kasıblara köm kə ə ə ə ə etm kl , mallarının bir qismini z kat v s d q ş klind , ehtiyac sahibl rin köm kə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə üçün istifad etm kl öhd lik daşıyırlar.)ə ə ə ə g r bir c miyy tin xlaqi d y rl ri degenerasiya olmuşsa, onda liberalƏ ə ə ə ə ə ə ə iqtisadiyyat kasıb v düşkünl rin heç bir köm k görm diyi, ksin , zildiyi, h rə ə ə ə ə ə ə ə hansı bir sosial köm k proqramının olmadığı, sosial dal tsizliyin bir problem deyil,ə ə ə t bii bir v ziyy t olaraq görüldüyü v hşi kapitalizm çevril r.ə ə ə ə ə ə Burada t hlil ed c yimiz iqtisadiyyat modeli d liberal iqtisadiyyat, y ni xüsusiə ə ə ə ə mülkiyy t v r qab t saslanan s rb st iqtisadi model deyil, v hşi kapitalizmdir.ə ə ə ə ə ə ə ə ə V hşi kapitalizmin ilham qaynağı növb ti s hif l rd yazdığımız kimi, sosialə ə ə ə ə ə darvinizmdir.

22. Darvinist t tbiqi iş dünyasına ilk g tir nl r Amerikada "oğru baronlar" olaraqə ə ə ə adlanan bir çevr idi. Oğru baronlar darvinizm inanırdılar v darvinizmin " nə ə ə ə uyğun olanlar h yatda qalır" iddiasının öz m rh m tsiz t tbiql rini sözdə ə ə ə ə ə ə qanunil şdirdiyini z nn edirdil r.ə ə ə 18 N tic is iş dünyasında cinay tl r q d rə ə ə ə ə ə ə ə ged n amansız r qab tin başlaması oldu. Oğru baronların t k h d fi daha çox pul və ə ə ə ə ə ə güc qazanmaq idi. C miyy tin rifahı il heç maraqlanmır, h tta öz işçil rin belə ə ə ə ə ə ə d y r vermirdil r. Darvinizmin iqtisadiyyata girm si il milyonlarla insanın h yatıə ə ə ə ə ə m hv oldu. Son d r c aşağı m k haqları, çox ağır iş ş rtl ri, uzun iş saatları v heçə ə ə ə ə ə ə ə ə bir t hlük sizlik t dbirinin olmamağı işçil rin x st l nm sin , z d l nm sin və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə h tta ölm sin s b b olurdu.ə ə ə ə ə Darvinist sahibkarların zülmü 19-cu srd İngilt r d başlayaraq bütün dünyaya yayılan s naye inqilabı ilə ə ə ə ə ə ə yanaşı, yeni fabrikl r qurulmuş v bu fabrikl rd maşınlardan istifad edilm yə ə ə ə ə ə ə başlanmışdı. Ancaq insan h yatına, xüsusil d işçil rin h yatına heç bir d y rə ə ə ə ə ə ə verm y n b zi mü ssis sahibl ri lazımi t hlük sizlik t dbirl ri almadıqlarındanə ə ə ə ə ə ə ə ə ə tez-tez z d l nm l r olurdu. Bu z d l nm l rin çoxu ölüml v ya ll rin,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə barmaqların, yaxud qolların qopması kimi ciddi lillikl rl n tic l nirdi. 1900-cuə ə ə ə ə ə ill rd ild bir milyon işçinin öldüyü, yaralandığı v ya x st l ndiyi mü yy nə ə ə ə ə ə ə ə ə edilmişdi.19 H yatı boyu fabrikd çalışan bir işçi üçün orqanını itirm k dem k olar ki,ə ə ə ə qaçılmaz bir son idi. İşçil r arasında aparılan araşdırmalar yarısından çoxunun işə h yatı boyunca qol v ayaq itkisind n görm v ya eşitm itkisin q d r çox ciddiə ə ə ə ə ə ə ə ə z d l ndikl rini v ya x st l ndikl rini ortaya çıxarmışdı. M s l n, s rt çıxıntılıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə papaq emal ed n işçil r civ d n z h rl nirdil r. Radiumlu boyadan istifad ed nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə işçil rin dem k olar ki, hamısı sonradan x rç ng olurdular.ə ə ə ə 20 B zi sahibkarlar iş ş rtl rinin v yaşanan q zaların tamamil f rqind olmalarınaə ə ə ə ə ə ə ə baxmayaraq ş rtl ri yaxşılaşdırmaq üçün heç bir t dbir görmürdül r. Polad emalə ə ə ə ed n metaltökm zavodlarında çalışan bir çox işçi 12 saatlıq növb l rd , 40-50 d r cə ə ə ə ə ə ə ə istilikd v çox aşağı öd nişl rl çalışırdı.ə ə ə ə ə 21 1892-ci ild ABŞ prezidenti B.Harrisonə orta hesabla bir amerikan işçinin h r gün müharib d ki sg r q d r t hlük ilə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qarşı-qarşıya olduğunu söyl yib işçil rin m ruz qaldığı insanlıq xarici müamil d nə ə ə ə ə söz etmişdi.22 B zi kapitalist iş adamları insan h yatını asan x rcl n n kimi görürdül r. T kcə ə ə ə ə ə ə ə d miryolu inşaatları snasında pis ş rtl r s b bi il yüzl rl insan h yatınıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə itirmişdi.23 İnsan h yatına heç d y r verilm diyini göst r n n t ccüblüə ə ə ə ə ə ə əə nümun l rd n biri d amerikalı iş adamı J.P.Morqanın m rh m tsizliyidir.ə ə ə ə ə ə ə J.P.Morqan bir d di 3.5 dollardan 5000 d d xarab tüf ng alıb biri 22 dollar olmaqla,ə ə ə ə ə ABŞ ordusuna satmışdı. Y ni öz dövl tinin ordusunu aldadıb öz sg rl rininə ə ə ə ə h yatını t hlük y atacaq q d r xlaqi d y rl rini itirmişdi. Tüf ngl rd ki pozuntuə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s b bi il onlardan istifad ed n sg rl rin baş barmağı qopurdu.ə ə ə ə ə ə ə ə 24 Bu tüf ngl rə ə üzünd n yaralanan sg rl r J.P.Morqanı m hk m y verdil r, lakin uduzdular.ə ə ə ə ə ə ə ə ə Çünki o dövrd m hk m l r, ümumiyy tl , oğru baronların lehin q rar verirdil r.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə 25

23. Dövrün kapitalist sahibkarlarından birisinin özün işçil ri üçün qoruyucu damə ə tikm sini söyl y nl r işçil rin kir mitl rd n daha ucuz olduğu cavabını verm siə ə ə ə ə ə ə ə ə ə dövrün m rh m tsizliyinin bir başqa nümun sidir.ə ə ə ə 26 Bütün bu zalımlığın t m li araşdırıldığında darvinizmin t siri açıq ş kildə ə ə ə ə görünür. İnsanı özl rin gör bir heyvan növü kimi q bul ed n, b zi insanların dahaə ə ə ə ə ə az inkişaf etdiyini, h yatın mübariz yeri olduğunu v yalnız gücün qazandığıə ə ə yalanını q bul ed n bir dünyagörüşünün n tic l ri, lb tt ki, m rh m tsizlik,ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə amansızlıq v ziyy tdir.ə ə ə Darvinizmin iş dünyasındakı t xribatıə V hşi kapitalizmin müdafi çil ri olan iş adamlarının bir çoxu, slind , Allah`aə ə ə ə ə inanan k sl r kimi yetişdirilmişdil r. Ancaq sonradan darvinizmin saxta t lqinl rininə ə ə ə ə t siri altında qalıb inanclarını t rk etm k yanlışlığına düşdül r. M s l n, 19-cu srdə ə ə ə ə ə ə ə ə polad s nayesinin önd g l n adlarından m şhur amerikalı iş adamı A.Karneciə ə ə ə ə vv ll r xristianlığa bağlı idi, ancaq sonradan darvinizmin hiyl sin aldanmışdı.ə ə ə ə ə Karneci avtobioqrafiyasında özünün v bir çox yoldaşının darvinizmin t sirin necə ə ə ə düşdüyünü açıq ş kild ifad edirdi.ə ə ə Halbuki, Karnecinin h qiq t kimi gördüyü t kamül n z riyy si başdan sonaə ə ə ə ə ə böyük hiyl v saxtakarlıqdan ibar t idi. Növb ti ill rd elm dünyasında yaşananə ə ə ə ə ə inkişaflar bu hiyl nin h qiqi üzünü gözl r önün g tirdi. Nec ki, o dövrd bir çoxə ə ə ə ə ə ə insan kimi b zi iş adamları da h l bu h qiq ti anlaya bilm mişdil r. Karneci il eyniə ə ə ə ə ə ə ə s hv yol ver n başqa iş adamları da darvinist t lqinl r n tic sind v hşi kapitalizmiə ə ə ə ə ə ə ə ə q bul etmişdil r. Bu v ziyy t daha çox pul qazanmaq üçün amansız r qab tə ə ə ə ə ə aparmağı, insanların h yatına d y r verm m yi, f dakarlıqdan qaçmağı m qbulə ə ə ə ə ə ə görm y s b b oldu.ə ə ə ə Darvinizm yanılmasına düş n Karneci r qab ti h yatın vazkeçilm z qanunuə ə ə ə ə sanmış v bütün h yat f ls f sini bu yanılmanın üz rin qurmuşdu. R qab tə ə ə ə ə ə ə ə ə qanununun b zi insanlar üçün ç tin olsa da, irq üçün n yaxşısı olduğunu v buə ə ə ə say d yalnız uyğun olanların h yatda qaldığını iddia edirdi.ə ə ə 27 Karnecini ilk olaraq darvinizml tanış ed nl r Nyu York Universitetind n birə ə ə ə professorun evind qarşılaşdığı yeni insanlıq dini axtarışında olan sözd azad və ə ə aydınlanmış müt f kkirl r idi.ə ə ə 28 Karnecinin yaxın çevr sind kil rd n biri də ə ə ə ə Darvinin t qibçil rind n v sosial darvinizmin n h miyy tli adlarından H.Spenserə ə ə ə ə ə ə ə idi. Spenser bir çox önd g l n amerikalı iş adamını t siri altına almışdı. Sözə ə ə ə mövzusu iş adamları içind olduqları ş rtl rin t siri il Spenser v Darvinin azğınə ə ə ə ə ə düşünc l rini m nims yir, bunun özl rini v yaşadıqları c miyy ti nec birə ə ə ə ə ə ə ə ə ç tinliy sürüy c yini düşün bilmirdil r.ə ə ə ə ə ə Amerika t bi t tarixi muzeyinin antropoloqu v "T kamül ensiklopediyası"nınə ə ə ə yazıçısı R.Milner dövrün iş adamlarının darvinizmin t sirin düşm l rind n b hsə ə ə ə ə ə ed rk n Karnecinin darvinizml olan laq sini bel bildirir:ə ə ə ə ə ə ...Karneci ticar t h yatında insanı v dünyanı istismar ed n, r qab td zibə ə ə ə ə ə ə ə keç n v etdikl rini sosial darvinizm f ls f si il qanunil şdir n, güclü və ə ə ə ə ə ə ə ə ə m rh m tsiz iş adamı olmaq yolunda yüks ldi. T ş bbüskar r qab tin z ifl riə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ortadan qaldırıb c miyy t xidm t göst rdiyin inanırdı. İş h yatında h yatdaə ə ə ə ə ə ə ə

24. qalmağı bacaranlar "uyğun idi" v buna gör , status v mükafatlarına layiq idil r.ə ə ə ə Karneci kapitalist xlaqını t bi t qanunu halına g tirdi.ə ə ə ə 29 Karneci v onun kimi düşün n iş adamlarının güclü v m rh m tsiz olmağıə ə ə ə ə ə ticar tin bir parçası kimi görm l ri böyük bir s hvdir. İnsanların dolanışıqlarınıə ə ə ə t min etm l ri, rahat v komfortlu h yat yaşamaları üçün ticari f aliyy tə ə ə ə ə ə ə göst rm l ri son d r c t biidir. Ancaq bu snada dig r insanların z r r görm sinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə s b b olmaq, öz m nf tl ri uğruna dig r insanların ç tin v ziyy td qalmasına gözə ə ə əə ə ə ə ə ə ə yummaq, öz gücünü artırmaq üçün daha z if olanları zm y c hd etm k heç birə ə ə ə ə ə ş kild q bul edil bilm z. Allah insanlara h r mövzuda olduğu kimi, ticar td də ə ə ə ə ə ə ə ə dürüst v doğru davranmalarını, ehtiyac içind olanların haqlarını qorumalarını mrə ə ə etmişdir. Gücsüz olanları zib, h tta onları tamamil ortadan qaldırmağı h d fl yibə ə ə ə ə ə c miyy tin faydası m qs dini qarşıya qoymaq is böyük yalandan başqa bir şeyə ə ə ə ə deyil. Karneci növb ti ill rd d söhb t v çıxışlarında, h mçinin kitab, m qal və ə ə ə ə ə ə ə ə ə f rdi yazışmalarında h miş darvinist ifad l r yer vermişdir. Tarixçi F.Cozefə ə ə ə ə ə “Andre Karneci” adlı kitabında bu mövzuda bel deyir:ə Karneci yalnız n şr olunan m qal v kitablarında deyil, eyni zamanda, dövrününə ə ə ə iş adamlarına yazdığı xüsusi m ktublarında da sosial darvinist inanc sistemin tez-tezə ə isnad edirdi. " n uyğun olanın h yatda qalması", "f rdin inkişafı" v "h yatƏ ə ə ə ə mübariz si" kimi cüml l r q l mind n asanlıqla çıxırdı. Ticar ti böyük r qab tçiə ə ə ə ə ə ə ə ə mübariz kimi qiym tl ndirirdi.ə ə ə 30 Sosial darvinizmin t lqinl ri altında qalanlardan biri d m şhur amerikalı s nayeə ə ə ə ə sahibi J.D.Rokfeller idi. Rokfellerin "Ticar tin böyüm si yalnız uyğun olanın h yatdaə ə ə qalması... bir t bi t qanununun h yata keçm sidir..."ə ə ə ə 31 sözl ri d bu durumunə ə göst ricil rind n biridir.ə ə ə Darvinizmin iş dünyasına t sirinin n n z r çarpan nümun l rind n biriniə ə ə ə ə ə ə ə Spenserin Amerika s yah tind görm k mümkündür. R.Hofstadter “Amerikanə ə ə ə düşünc sind sosial darvinizm” adlı kitabında bu hadis ni bel açıqlayır:ə ə ə ə H r n q d r qonaqları Spenserin düşünc sind ki inc likl ri tam olaraq anlayaə ə ə ə ə ə ə ə bilm s l r d , r smi ziyaf tl r onun Birl şmiş Ştatlarda n q d r m şhur olduğunuə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə göst rirdi. Spenser İngilt r y dönm k üçün g mi göy rt sind ik n Karneci və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Youmansın ll rini tutaraq jurnalistl r bel s sl ndi: "Budur, amerikalı n yaxşı ikiə ə ə ə ə ə ə ə yoldaşım". Spenser gör , bu h r k t hiss etdiyi xüsusi istiliyin nadir t krarlananə ə ə ə ə ə göst ricisi idi. Ancaq, bundan başqa, ticari m d niyy tin düşünc si il yeni elminə ə ə ə ə ə (sosial darvinizmin) uyğunlaşmasını işar edirdi.ə 32 B zi kapitalistl rin sosial darvinizmi m nims m l rinin s b bl rind n biri d buə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə c r yanın yanlış t lqinl rinin kasıbların m suliyy tini varlı insanların üz ril rind nə ə ə ə ə ə ə ə ə götürm si idi. xlaqi d y rl rin qorunduğu c miyy tl rd z ngin olanların kasıb və Ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qorunmağa möhtaclara maraq göst rm si, onlara köm k etm si gözl nil rk n, sosialə ə ə ə ə ə ə darvinizmin m rh m tsiz t tbiql ri il bu d y r ortadan götürülm y çalışılırdı.ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Elmi yazıçı İ.Asimov "Qızıl qapı: 1876-cı ild n 1918-ci il Birl şmiş Ştatlar" adlıə ə ə kitabında sosial darvinizmin bu m rh m tsiz yönü üçün bel açıqlama vermişdir:ə ə ə ə Spenser " n uyğun olan h yatda qalır" ifad sini ortaya atdı v m s l n, 1884-cüə ə ə ə ə ə ə ild işl y bilm y c k xüsusiyy t malik olan v ya c miyy t yük olan insanlaraə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə köm k v xeyriyy çilik etm kd ns , öldürülm l rin icaz verilm sinin lazımə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə

25. olduğunu müdafi etdi. Bunu etm k üçün uyğun olmayan f rdl ri ayırd etm k və ə ə ə ə ə irqi gücl ndirm k lazım idi. Bu, insanın n pis h d fini qanunil şdirm k üçünə ə ə ə ə ə ə istifad edil n qorxunc bir f ls f idi.ə ə ə ə ə 33 V hşi kapitalizmi t tbiq ed n adlar darvinizmi d st kl y rk n darvinistl r də ə ə ə ə ə ə ə ə ə söz mövzusu insanları d st kl mişl r. M s l n, sosial darvinizmin önd g l nə ə ə ə ə ə ə ə ə ə nümay nd l rind n U.Q.Sumner milyonerl rin c miyy td ki " n uyğun k sl r"ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə olduqları iddiasını ortaya atmışdır. V bu s b bl xüsusi imtiyazlara haqlarınınə ə ə ə olduğu, onların r qab t putasında t bii olaraq seçildikl ri kimi m ntiqd n k narə ə ə ə ə ə ə fikirl r ir li sürmüşdür.ə ə 34 F ls f professoru S.Asma sosial darvinizml laq darə ə ə ə ə ə "The Humanist" jurnalındakı bir yazısında Spenserin kapitalistl r verdiyi d st yiə ə ə ə bel açıqlayır:ə Spenser " n uyğun olan h yatda qalır" ifad sini ortaya atdı, Darvin d bu ifad niə ə ə ə ə m nims yib "Növl rin m nş yi" kitabının sonrakı n şrl rind istifad etdi...ə ə ə ə ə ə ə ə ə Spenserin amerikalı t r fdarları olan t ş bbüskarlar J.D.Rokfeller v A.Karneciyə ə ə ə ə ə gör , sosial iyerarxiya t bi tin sarsılmaz v ümumdünya qanunlarını ks etdirirdi.ə ə ə ə ə T bi t güclünün h yatda qaldığı, z ifin is yox olduğu ş kild inkişaf edirdi. Bunaə ə ə ə ə ə ə gör , h yatda qalan iqtisadi v sosial strukturlar dig rl rin nisb t n daha güclü və ə ə ə ə ə ə ə ə daha yaxşı idil r. Bu strukturların kifay t q d r güclü olmayanları is açıq ş kildə ə ə ə ə ə ə yox olub getdil r.ə 35 Halbuki, daha vv l d vurğuladığımız kimi, c miyy tl rin inkişafını t min ed nə ə ə ə ə ə ə ə ana ünsür m n vi d y rl r v bu d y rl rin qorunmasıdır. Köm kl şm və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə h mr ylik ruhunun güclü olduğu, insanların bir-birin sevgi, m rh m t v hörm tlə ə ə ə ə ə ə ə ə yanaşdığı c miyy tl rd iqtisadi ş rtl rd ki ç tinlikl r birlik ruhu içind asanlıqlaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə h ll edil bil r. Amma insani laq l rin ortadan qalxdığı, h r k sin başqasını yalnızə ə ə ə ə ə ə ə r qib olaraq gördüyü, m rh m tin v anlayışın olmadığı bir c miyy td iqtisadiə ə ə ə ə ə ə ə yönd n inkişaf olsa da, daha böyük z ifl dici v dağıdıcı probleml r başlayar. Bunaə ə ə ə ə gör d c miyy td ki bütün f rdl rin rifah s viyy sini v h yat keyfiyy tini artıranə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə işl r görüb insanların yalnız iqtisadi olaraq deyil, m n vi yönd n d güv nlikdə ə ə ə ə ə ə olacağı mühit meydana g tirm k lazımdır. Bunun is ancaq h qiqi din xlaqınınə ə ə ə ə yaşanması il mümkün olacağı mü yy ndir. Din xlaqına uyğun olmayan heç birə ə ə ə c r yan v ideologiya keçmişd v dövrümüzd bir çox nümun si il isbat edildiyiə ə ə ə ə ə ə ə kimi, insanlara h sr tind olduqları rifah, hüzur v etibarı sla ver bilm zl r.ə ə ə ə ə ə ə ə Sosial darvinizmin v dinsizliyin ortaq m hsulu:ə ə v hşi kapitalist quruluşə Bura q d r bildiril nl rd n aydın olduğu kimi, 19-cu srd ortaya çıxanə ə ə ə ə ə ə m rh m tsiz kapitalistl r t tbiql rini darvinizm saslandırmışlar. Yalnız güclü və ə ə ə ə ə ə ə ə z ngin olanların yaşamaq haqqı olduğunu müdafi ed n v kasıb, z if, şik st və ə ə ə ə ə ə x st l rin "iş yaramaz yük" olduqlarını v dolayısil , mümkün olduğu q d rə ə ə ə ə ə ə ə istismar edilm l rinin lazım olduğunu iddia ed n darvinist kapitalistl r 19-cu srd nə ə ə ə ə ə etibar n bir çox ölk d zülm sistemi qurmuşlar. Bu m rh m tsiz r qab t mühitində ə ə ə ə ə ə ə ə insanları zm k, qorxutmaq, yaralamaq, h tta öldürm k bel qanuni sayılmış, h rə ə ə ə ə ə cür xlaq v qanun xarici h r k t "t bi tin qanunlarına uyğun" sayıldığı üçün qarşısıə ə ə ə ə ə ə alınmamış v ya qınanmamışdır.ə

26. Bu sistem dövrümüzd d din xlaqının yaşanmadığı bir çox ölk d davam edir.ə ə ə ə ə Z nginl kasıbın arasındakı f rqin ged r k artan bir sür tl çoxaldığı bu ölk l rdə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ehtiyac içind olan insanların yaşadığı ş rtl r görm m zlikd n g linir. Sosialə ə ə ə ə ə ə darvinizmin batil t lqinl rin gör , kasıbların qorunması v onlara baxılması t bi tə ə ə ə ə ə ə qanunlarına zidd q bul edildiyi v bu insanlar c miyy t yük olaraq görüldükl riə ə ə ə ə ə üçün, düşkünl r v kasıblara köm k li uzadılmır.ə ə ə ə ə Yalnız bir ölk d ki insanların rifah s viyy si deyil, ölk l r arası rifah s viyy siə ə ə ə ə ə ə ə d böyük f rqlilikl r göst rir. Xüsusil q rb ölk l rind rifah s viyy si ged r kə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə artark n, bir çox üçüncü dünya ölk sind aclıq, x st lik, s fal t v yoxsulluq hökmə ə ə ə ə ə ə ə sürür, insanlar baxımsızlıqdan v aclıqdan ölürl r. Halbuki, ağıllı v vicdanlı ş kildə ə ə ə ə istifad edildiyi t qdird dünyanın qaynaqları bütün insanlara rifah t min etm yə ə ə ə ə ə çatacaq q d r boldur.ə ə Dünya qaynaqlarından dal tli ş kild istifad edilm si, kasıb v baxımaə ə ə ə ə ə ə möhtacların, aclığa v yoxsulluğa t rk edil nl rin insani ş rtl rd yaşamalarınınə ə ə ə ə ə ə t min edilm si üçün darvinizmin bütün dünyadakı fikri t sirinin yox edilm siə ə ə ə ş rtdir. Darvinist görüş v anlayışın yerini Quran xlaqını m nims y n bir anlayışə ə ə ə ə ə aldığında bu cür probleml r t bii olaraq h ll edil r. Çünki sosial darvinizm z ifl rinə ə ə ə ə ə zilm sini, "böyükl rin kiçikl ri udmasını", m rh m tsiz r qab ti insanlara t lqinə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ed rk n din xlaqında m rh m t, qoruma, köm kl şm , h mr ylik, paylaşmaə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə vardır. M s l n, Peyğ mb r f ndimiz (s. .v) bir h disi-ş rifind : "Yanındakıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə qonşusu ac ik n tox yatan adam (yetkin) mömin deyil", -buyurur.ə 36 Peyğ mb rə ə f ndimizin (s. .v) bu hikm tli sözl ri müs lmanların ş fq t v m rh m tl rininə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə göst ricil rind n biridir.ə ə ə Allah bir çox ay sind insanlara sevgi, m rh m t, ş fq t v f dakarlığı mrə ə ə ə ə ə ə ə ə ə etmiş, müs lmanların göz l xlaqlarından nümun l r vermişdir. Sosial darvinizmdə ə ə ə ə ə varlı olanların yoxsulları v möhtacları zm si, onların üz rin basaraq yüks lm siə ə ə ə ə ə ə kimi bir zülm olduğu halda, İslam xlaqında varlı olanların möhtac olanlarıə qorumaları mr edilir. R bbimizin bu mövzuda bildirdiyi ay l rd n b zil ri bel dir:ə ə ə ə ə ə ə ə Aranızda olan f zil t v s rv t sahibl ri qohum- qr baya, miskinl r və ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Allah yolunda hicr t ed nl r verm y c kl rin and içm sinl r. fv edib, vazə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Ə keçsinl r... (Nur sur si, 22)ə ə S nd n n ver c kl ri haqqında soruşanlara söyl : “Ver c yiniz şey ata-ə ə ə ə ə ə ə ə ə anaya, qohumlara, yetiml r , miskinl r v müsafir m xsusdur”... (B q rə ə ə ə ə ə ə ə ə ə sur si, 215)ə ... Onlardan özünüz d yeyin, biçar yoxsullara da yedirdin! (H cc sur si, 28)ə ə ə ə O k sl r ki, daim namaz qılarlar; O k sl r ki, onların mallarında mü yy n birə ə ə ə ə ə haqq vardır -dil n n v m hrum olan kims üçün; (M aric sur si, 23-25)ə ə ə ə ə ə ə Onlar öz iştahaları ç kdiyi halda yem yi yoxsula, yetim v sir yedir rl r.ə ə ə ə ə ə ə ə (Dey rl r:) “Biz sizi ancaq Allah rizasından ötrü yedirdirik. Biz sizd n n birə ə ə ə

Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)

Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)

Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances(20)

En vedette

En vedette(11)

Similaire à Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)

Similaire à Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)(7)

Plus de HarunyahyaAzerbaijan

Plus de HarunyahyaAzerbaijan(13)

Sosial silah darvinizm. azərbaycan (version 1)