Shkenca mjekësore teknike-Infermieri e përgjithshme

2. Permbajtja:
 Permbajtja
 1. Aborti ……………………………………
1.1 Aborti spontan …………………………..
1.2 Aborti imminent………………………….
 1.3 Aborti incipient…………………………..
 1.4 Aborti inkomplet………………………….
 1.5 Aborti komplet……………………………
 1.6 Aborti febril ………………………………
 1.7 Aborti habitual……………………………
 1.8 Aborti septic……………………………….
 1.9 Aborti I deshtuar……………………………
 2.Gjakderdhjet ……………………………
 2.1 Ruptura e mitrës……………………………………
 2.2 Abrupcio placentae………………………………….
 2.3 Gravidanca molare………………………………….
 2.5 Placenta previa………………………………………
 2.6 Ndihma e parë tek gjakderdhjet gjatë shtatezënisë..

3. AbortiAborti
 AbortiAborti -paraqet ndërprerjen e shtatëzënisë deri në javën e 22-të të jetës-paraqet ndërprerjen e shtatëzënisë deri në javën e 22-të të jetës
intrauterine të frytit .intrauterine të frytit .
 Aborti mund të jetë :Aborti mund të jetë :
 •• spontan; dhespontan; dhe
 •• klinikklinik
 EtiologjiaEtiologjia :shkaqet që qojnë në abort janë të ndryshme : si ndryshime:shkaqet që qojnë në abort janë të ndryshme : si ndryshime
ne karyotipin ,infenksione të ndryshme ( treponema pallidumne karyotipin ,infenksione të ndryshme ( treponema pallidum
,chlamidya ,herpes simplex virus ),sëmundje të ndryshme si diabeti,chlamidya ,herpes simplex virus ),sëmundje të ndryshme si diabeti
,çrregullimet,çrregullimet kardiovaskularekardiovaskulare ,renale,defekte të uterusit ,çrregullime,renale,defekte të uterusit ,çrregullime
imunologjike ,traumat e ndryshme etj.imunologjike ,traumat e ndryshme etj.
 Simptomat:Simptomat: gjakderdhje e cila në mënyrë progressive rritet,dhembjegjakderdhje e cila në mënyrë progressive rritet,dhembje
abdominale,temperaturë,plogështi,vjellje,dhembje shpine ,etj.abdominale,temperaturë,plogështi,vjellje,dhembje shpine ,etj.

5. Aborti Spontan
 Aborti spontan është ndërprerje e shtatëzënisë prej ndikimeve që nuk mund të
vërehen aspak nga jashtë.Ky mund te paraqitet në qfarëdo kohe të barrës.

6. Shkaqet për abort spontan mund të jenë :
 -trasheguese ;ose
 -çrregullime të shkaktuara gjatë zhvillimit të spermatozoidëve ,ose të qelizës
vezë.
 Gjithashtu,përgatitja jo aq sa duhet mukozës së mitrës e cila kur bëhet ngulitja e
vezës së fekonduar qelizore nuk mund ti ofroj kushte të përshtatshme për
zhvillimin e ovulumit.Kështu që në shumicën e rasteve shtatëzëna aborton që në
ditët e para të zhvillimit të vet.Deri te dështimi mund të shpiejnë edhe anomalitë
e lindura ose tumorët në mitër.
 Njëri ndër shkaqet e rëndësishme të dështimeve spontane është edhe çrregullimi I
marrëdhënieve hormonale,në rradhë të parë mungesa e progresteronit dhë
gonadostimulinës së shtratit.

7. Dështimi spontan mund të paraqitet edhe te mitra jo mjaftë e zhvilluar e
ashtuquajtur mitra infantile.Përpos këtyre edhe sëmundjet infective në
shtatëzëni ,të shkaktuara prej bakterieve ose virusëve,shpeshherë
shkaktojnë në raste të lehta embriopatinë,ndërsa në raste të rënda edhe
vdekjen intrauterine të embrionit apo të frytit dhe nxjerrjen e tij në
ambientin e jashtëm.Gati gjithmonë pas dështimit spontan mbesin disa
pjesë të ovulumit ,të cilat shkaktojnë gjakderdhje atonike nga mitra dhe
krijojnë kushte të përshtatshme per infektim që përhapet në organet
gjenitale.Prandaj pas dështimit tek rastet e vogla duhet bërë revizionin
digjital të kavitetit të mitrës .Pas intervenimit ,me qëllim që të
zvogëlohet rreziku prej ndonjë infektimi eventual ,të sëmurën duhet
mbajtur në shtrat më së paku për 3 ditë ,duke I dhënë njëkohësisht
antibiotikë dhe duke vënë qese me akull në pjesën e poshtme të barkut.

8. Aborti klinik ndahet :
1.2 Aborti imminent [abortus imminens]
Dështimin e mundshëm e karakterizon vetëm gjakderdhja e
lehtë nga mitra .Qafa e mitrës është e mbyllur dhe
kontraksionet ende nuk janë paraqitura.Në qoftëse ovulumi
është gjallë ,që e tregojnë reaksionet biologjike të
shtatëzënisë dhe analiza citohormonale ,dështimi mund të
pengohet.
Të sëmurën duhet vënë në shtrat ,ti jepen sedativë dhe
spazmolitikë ,e pas konsultimit të gjendjes citohormonale
duhet aplikuar shërimin substicional me hormone zakonisht
duke dhënë depoprogresteron.

9. 1.3 Aborti incipient (abortus incipiens )
 Në fazën e mëtutjeshme të këtij
dështimi,e sëmuara ka gjakderdhje
të lehta ose të bollshme ,kohë pas
kohe I paraqiten kontraksionet e
mitrës ,ndërsa kanali cervical është I
hapur pjesërisht.Me këtë rast gjasat
për shpëtimin e barrës janë mjaft të
vogla,kjo aq më shumë kur në
shumicën e këtyre rasteve ovulumi
është I vdekur .Megjithatë
,nëqoftëse embrioni është ende
gjallë ,sikurse edhe tek dështimi
imminent mund të shpëtohet një
përqindje e konsiderueshme e
shtatëzënisë.Megjithatë,po të jenë
gjakderdhjet e shumta ,ose po të
përfitohet përshtypja se ovulumi
ështe I vdekur ,nuk duhet pritet që
femra të ketë gjakderdhje por duhet
qe me anë të kiretazhës të bëhet
mënjanimi I ovulumit dhe të
pjesëve të tij nga mitra.

10. 1.4 Aborti inkomplet (abortus incompletes)Ky është stadium në të cilin disa pjesë të ovulumit janë
nxjerrë nga mitra.Në ato raste,femra ndjen dhimbje në
regjionin e kryqeve dhe në
pjesën e poshtme të barkut,si dhe ka gjak-
derdhje të shumta nëpër kanalin cervical ,
I cili është I hapur plotësisht. Në qoftëse nuk I
ndihmohet,mund të ketë gjakderdhje të mëdha ,kur
spontanisht gjakderdhja fillon të zvogëlohet.Vdekjet e
shkaktuara prej gjakderdhjeve me rastin e dështimit janë
mjaft raste të radha ,e po për këtë shpeshherë haset anemia
në shkallë më të lartë.Në rastin e dështimit jo të plotë,është
e domosdoshmë që më parë të bëhet kiretazha,më anë të së
cilës do të mënjanohen pjesët e mbetuara të ovulumit dhe me
këtë të bëhet e mundshme retraksioni I mitres ,në ç’mënyrë
pengohet gjakderdhja e mëtejme.
Menjëherë pas kësaj ,duhet kompensuar gjakun e
humbur,përkatësisht lëngun me anë të transfuzionit të
gjakut ,ose duke I dhënë solucion fiziologjik dhe duke e
luftuar infektimin me anë të sulfanoamideve dhe antibiotikëve.
Të sëmurën duhet mbajtur në shtrat deri në përmirësimin e
plotë klinik.

11. 1.5 Aborti komplet (abortus completes)
Ky është dështim,me rastin e të cilit
mitra e ka hedhur ovulumin në tërësi.
Me rastin e këtij dështimi, ajo
retrahohet fort pasi që mitra është e
zbrazur ndërsa gjakderdhje nuk
ka.Por,pasi që asnjëherë nuk jemi të
sigurt se aborti është I plotë,e
konsiderojmë si shumë të arsyeshme
që edhe me këtë rast të bëjmë
kiretazhën me shumë kujdes,që për
qdo rast eventual të mos e rrezikojmë
jetën nga gjakderdhjet që mund të
shkaktohen nga moskujdesi I
kiretazhës së bërë,pra me kiretazhë të
lehtë e bëjmë mënjanimin e pjesëve që
eventualisht kanë mundur të ngelin
brenda,duke mos shkaktuar kështu
kurrfarë komplikimesh.

13. 1.6 Aborti Febril
 Dështimi febril ështe I përcjellur me temperaturë të lartë.Temperatura e lartë
dhe gjendja e çrregulluar e përgjithshme e të sëmurës më shumë është pasojë
e veprimit të toksinave se sa të vetë infektimit.Dëshmia më e mirë për këtë
është se pas zbrasjes së mitrës,ateherë temperatura në rastet më te shpeshta
zbret ne gjendje normale.Prej tij më I rrezikshmi është dështimi septic I
përcjellur me infenksion.

14. 1.7 Aborti Habitual
Abort habitual quajmë ndërprerjen e përsëritur spontane të
gravidancës njërën pas tjetrës,së paku tri barra të njëpasnjëshme tek e
njejta femër.Zakonisht secila ndërprerje e barrës që pason,ndodh gati
në të njejtën moshë të gravidancës.Në profilaksi dhe terapi kryesorja
është që të gjendet shkaku ose shkaqet e dështimit,gjë që nuk është
gjithnjë e lehtë dhe të bëhen perpjekje që ato të mënjanohen.Në këtë
drejtim duhet analizuar statusin e hormoneve në shtatëzëni
,marrëdhenieve anatome,në radhë te parë në mitër dhe të bëhet
hulumtimi I shkaqeve të tjera eventuale të jashtme,të cilat e
shkaktojnë ndërprerjen spontane të shtatëzënise.Hulumtimet e
realizuara me sukses të shkaqeve dhe aplikimi I terapisë në mënyrë të
rregullt,e bëjne të mundur që femra të mbajë barrën edhe pas
dështimeve habituale që ka pasur.
Viteve të fundit janë arritur rezultate të kënaqshme në trajtimin e
aborteve habituale ,për shkak të dobësisë së grykës së brendshme të
mitrës me ndihmë serklazhës,përkatësisht duke e operuar lidhjen e
cerviksit në nivel të grykës së brendshme.

15. 1.8 Aborti septik.
Si komplikim haset tek dështimet me forcë (me
dhunë),zakonisht tek tentimet e dështimeve kriminale
dhe kjo aq me shpesh kur ndërprerja e gravidancës bëhet
në kushte të vështira.Infektimi , I cili pason ,e që shumë
shpejtë lidhet me intervenimin e tentuar ose të kryer,e
shpie të sëmurën në një situatë të vështirë.Në rastet e
lehta gjendja e përgjithshme e të sëmurës fare pak
ndryshon,ndërsa në rastet e rënda dhe serioze pasqyra
klinike mund të jetë mjaftë dramatike.E sëmura ndjen
dhembje spontane në pjesën e poshtme të barkut,ka
temperaturë të lartë ,ka rrënqethje dhe
drithërima.Gjakderdhjet janë të bollshme.Gjendja e
përgjithshme është e vështirë,ka pamje të frikësuar,buzët
dhe gjuhët janë tharë,të bardhët e syve shpeshherë janë
subikterike ,pulsin e ka të shpejtuar dhe filiform.

16.  Gjatë ekzaminimit ,pjesa e poshtme e
barkut është mjaftë e
ndjeshme.Megjithatë,zakonisht arrihet që
të preket mitra e rritur me kanalin e hapur
cervical,prej të cilit derdhet gjaku.Nën
ekarter vërehën lëndimet ,të shkaktuara
prej intervenimit të tentuar të
mëparshëm.Në qoftë se dyshohet se
egziston perforacioni I mitrës,duhet të
bëhet shumë kujdes ekzaminimi I fundit I
mitrës dhe të bëhet intervenimi
operativ .Në të kundërtën,të sëmurën
duhet hospitalizuar,ti vendoset akull mbi
bark dhe në mënyrë parenterale të bëhet
kompenzimi I lëngjeve të humbura,e sipas
nevojës ti bëhet edhe transfuzioni I gjakut
dhe te aplikohet në mënyrë energjike
dhënia e terapisë parenterale me
antibiotikë.
 Për shkak të rrezikut nga zgjerimi I
mëtutjeshëm I infenksionit
septic,kiretazha nuk duhet të aplikohet
përveq kur kërcënohet rreziku nga
gjakderdhja e madhe,pas së cilës mund të
rrezikohet jeta e të sëmurës ,përndryshe
perdorimin e kiretazhës duhet shtyrë deri
në qetësimin e procesit inflamator.

17. Është e nevojshme të theksohet se në rastet
më të rënda të dështimit septic dominon
pasqyra e shokut endotoksik.E sëmura
qëndron e shtrirë në mënyrë passive në
shtrat,është e pafuqishme ,me një puls
shumë të shpejtë dhe mezi preket ,lekurën e
ka të ftohtë dhe të djersitur,nuk ka
temperaturë,është e zbehtë,të bardhët e syve
e ka subikterik,me tension të ulët
arterial,dhe me oligori e cila mund të arrij
deri në anuri.
Prognoza tek këto të sëmura është me të
vërtetë e rëndë.Në qoftëse nuk vdes prej
shokut ose prej infektimit ,të sëmurës I
kërcënohet rrezik I madh prej anurisë
,përkatësisht prej azotemisë .

18. 1.9Missed abortion(aborti I deshtuar
Gjendja kur embrioni është I vdekur por nuk
nxirret nga mitra quhet dështim I përmbajtur ose
missed abortion. Në fillim femra I ka të gjitha
shenjat të cilat e përcjellin gravidancën e
hershme :
• mungesa e menstruacioneve;
•vjelljet e mëngjesit ;
•ndjenja e tensionit në gjinjë dhe eventualisht
paraqitja e kollostromit.
Në qoftë se ekzaminimin e bën mjeku atëherë ky
e vëren lividitetin e grykës dhe të mukozës së
vaginës ,rritjen dhe zbutjen e mitrës. Gjatë kësaj
kohe edhe reaksionet biologjike janë positive. Me
vonë kur embrioni ka vdekur ,shenjat subjective të
gravidancës zhduken ndërsa reaksionet biologjike janë
negative.Në qoftë se gravidanca ka qenë më e vjetër se
4 muaj e gjysmë ,lëvizjet e frytit nuk paraqiten atëherë kur
shtatëzëna I pret ato, ose pushojnë së vepruari në
qoftëse I ka ndier më parë .

19.  Tek gravidanca më e vjetër se 5 muaj lunarë ,vdekjen e frytit në mitër mund të
vërtetojmë edhe me anë të ekzaminimit rentgenologjik.Në gravidancën e hershme
missed abortion nuk paraqet ndonjë rrezik për shtatëzënën ,ovulumi I vdekur
mund të mbetet gjatë në mitër pa kurrfarë pasojash për të sëmurën. Megjithatë ,
po të jetë gravidanca më e vjetër se 5 muaj qëndrimi për një kohë më të gjatë I
frytit në mitër mund ta shkaktoj paraqitjen e hipofibrinogenemisë dhe të
paraqitjes së rrezikut për gjakderdhje të mëdha.Prandaj duhet që mitrën ta
çlirojmë prej frytit të vdekur.Kur konstatohet në missed abortion në trimestrin e
parë ,duhet të tonizohet muskuli I mitrës për disa ditë me stilbestrol dhe në spital
duke siguruar sasinë e gjakut për transfuzionin eventual me anë të kiretazhës
bëhet mënjanimi I ovulumit.Në qoftëse barra është e shtyrë ,nuk duhet shpejtuar
me intervenimin ,I cili në këtë rast mund të jetë shumë I rrezikshëm ,por duhet
tentuar me provokimin e abortimit ,të cilin tani e kompletojmë. Provokimi bëhet
në spital ,me anë të hormoneve ovariale,si dhe me doza te vogla të Kininit,të cilat
duhet dhënë më shpesh ,përkatësisht me dhënien e solucionit të zbutur të
oksitocines në menyrë intravenoze.Për të njejtin qëllim mund të përdoret ,si
shumë I suksesshem preparati I prostaglandinit.Po qe se këto metoda nuk
tregohen efikase e kjo ndodh rrallë herë tek gravidanca e shtyrë ,atëherë mitra
duhet patjetër të çlirohet prej frytit,dhe prej pjesëve të tjera të ovulumit me
intervenimin Cesaresk (secsio cesarea).

20. Secsio
cesarea

21. 2. Gjakderdhjet gjatë gravidancës
 Kur bëhet fekondimi dhe veza e fekonduar implantohet në decidua,ndërpritet
procesi I zakonshëm I këmbimit të veprimit të hormoneve mbi mukozën e
mitrës dhe me këtë ndërpritet gjakderdhja menstruale dhe çdo lloj
gjakderdhje tjetër nga mitra.
 Gjatë gravidancës së hershme shkaku më I shpeshtë I gjakderdhjeve është
aborti spontan.Në qoftë se gruaja është gravide dhe në këtë kohë paraqitet
gjakderdhja dhe dhimbja në abdomen duhet të mendojmë për shtatëzëni
ektopike.Gjakderdhjet gjatë gravidancës së hershme mund të paraqiten për
shkak të :
 ⊛polipeve cervikale;
 ⊛erozioneve të qafës së mitrës ;
 ⊛neoplazmave malinje;
 ⊛ kancereve etj.

22. Për të përcaktuar shkakun e gjakderdhjeve dhe për të ndërrmarrë me kohë masat terapeutike është
e nevojshme që te çdo grua shtatezënë të bëhet ekzaminimi me pasqyrë vaginale ose me speculum. Gjakderdhjet në gjysmën e dytë të gravidancës mund të jenë dramatike ,aq shumë sa që
ta rrezikojnë jetën e gruas. Si shkaktarë mund të jenë :
 ⊛aborti imminent;
 ⊛aborti incipient;
 ⊛polipi cervical;
 ⊛erozionet e ndryshme;
 ⊛lezionet malinje;dhe
 ⊛kanceri I qafës së mitrës.
 Ekzaminimi bëhet me speculum ose me pasqyrë vaginale.
 Në gravidancën e vonë përpos këtyre shenjave ekzistojnë edhe dy shkaktarë tjerë që
mund të shkaktojnë hemoragji dhe të rrezikojnë jetën e gruas siç janë:
 ⊛placenta previa;
 ⊛shkolitja e hershme e placentës së implantuar normalisht.
 Ndër shkaktarët kryesor të gjakderdhjeve gjatë shtatëzanisë numërojmë :
 ⊛ ruptura e mitrës;
 ⊛ abprucio placentae;
 ⊛ gravidanca molare ;
 ⊛ gravidanca ektopike ;
 ⊛ placenta previa.

23. 2.1 Rutura e mitres
 Ky është komplikimi që në rastet më të shpeshta e përcjell ndërprerjen e barrës me dhunë.Ky
komplikim mund të shfaqet edhe tek manipulimet e tjera intrauterine:
 ⊛ sondimi I mitres;
 ⊛ kiretazha eksplorative;
 ⊛ histerografia.

24. Perforacioni I mitrës shkaktohet lehtë nëse muri I saj është I ndryshuar në mënyrë patologjike.
(Mola kalaveshore ,plagët të cilat kanë ngelur në rastin e
intervenimit cesaresk ose te miomektomisë ,dështimet e
shpeshta të mëparshme apo kur kiretazha bëhet në
puerperiumin e hershëm.Me këtë rast e sëmura për arsye
të çarjes së perineumit ,ka dhimbje të fortë dhe mund të
kolabojë .Në raste të këtilla ,jeta e femrës është e
rrezikuar prej shokut traumatic ,të shkaktuar prej
dhembjes,prej gjakderdhjeve ose prej infektimit ,I cili
zhvillohet në masë të plotë vetëm disa ditë pas
intervenimit. Këtu na shfaqet mundësia e peritonisit difuz
dhe sepsës së gjeneralizuar .

25. Rutura e mitres

26. 2.2 Abrucio placentae-
 Paraqitet nje gjendje kur placenta normale ndahet prej murit të uterusit parakohe me ç’ rast aty
krijohet një hematomë.Shkaku është I panjohur.
 Faktorë të rrezikut që ndikojnë në shfaqjen e abrucio placentae janë:
 ⊛ tensioni I lartë arterial;
 ⊛traumat ;
 ⊛përdorimi I kokainës;
 ⊛përdorimi I duhanit ,etj.
 Pasqyra klinike: gruaja ka dhimbje në abdomen,mitra është më shumë e zmadhuar ,ka
konsiztencë të fortë,nga orificiumi I saj I jashtëm rrjedh pak gjak me ngjyrë të errët.
 Forma më e rëndë e shkolitjes së placentës është apopleksia uteroplacentare e cila paraqitet
më shumë te shtatëzënat me Preeklampsi dhe Eklampsi.Gjendja e placentës është e
vështirë,pulsi I saj është I dobësuar por I shpejtë,tonet e zemrës së fetusit nuk dëgjohen dhe
ai tashmë është I vdekur.

27. 2.3 Gravidanca molare
 Mola hydatitoza -ose shtatëzënia molare vjen si rezultat I rritjes së tepruar të indeve te
cilat supozohet se zhvillohen brenda placentës.Normalisht placenta e ushqen fetusin
gjatë shtatëzanisë dhe në këtë gjendje indet rriten në mënyrë abnormale duke formuar një
masë të madhe në formë të kalaveshit të rrushit.

28. Ekzistojne dy tipe të shtatëzënisë molare:
shtatëzënia molare e pjesërishme;dhe⊛
shtatëzënia molare complete .⊛
Simptomat:
⊛nauze;
⊛vjellje;
⊛simptoma të hipertireodizmit;
⊛gjakderdhje vaginale dhe tension të lartë
arterial.
Mjekimi: mënjanohet përmbajtja e mitrës me
kiretazhë ose bëhet histeroktomia,dhe 2 vjet
radhazi I bëhen ekzaminime të sëmurës ,në
rast të komplikimit merret materiali per
ekzaminim histologjik.

29. 2.5 Placenta previa
Placenta më së shpeshti implantohet në
pjesën korporale të mitrës,në murin e saj të
përparëm ose të pasëm dhe rrallë mbulon
njërin nga këndet e mitrës .
Në qoftë se placenta me implantim të ulët e
mbyll plotësisht ose pjesërisht mbulon
orificiumin e brendshem të mitrës atëherë
kemi të bëjmë me placenta previa.

30. Placenta e implantuar
në këtë mënyrë e bën
të pamundur kalimin e
fetusit nëpër kanalin e
lindjes.
Ekzistojnë 3 forma të
placenta previa:
• marginale –placenta
është e implantuar
afër cerviksit por nuk e
mbulon atë;
•parciale – placenta e
mbulon një pjesë të
cerviksit;
•totale –placenta e
mbulon tërë cerviksin.

31. Faktorët që ndikojnë në
shfaqejen e placenta
previa janë:
•zhvillimi abnormal I
mitrës;
•placenta e madhe ose
abnormale;
•shtatëzënitë e mëdha;
•shtatëzënitë multiple;
•ndërhyrjet kirurgjike (c-
seciton)
•abori I menjëhershëm ;
•konsumimi I duhanit.

32. Simptomat:dhimbje barku,gjakderdhje nga vagina ,gjaku
është I freskët në krahasim me abrucio placentae ku gjaku ka
ngjyrë të errët.
Mjekimi: për shkak të rrezikut të jetës së nënës dhe të fëmijes,
lindja normale nuk preferohet për shkak të mundësisë të
shfaqjes së gjakderdhjeve të mëdha dhe komplikimeve të
tjera,zakonisht bëhet secsio cesarean.

33. 2.6 Ndihma e parë tek gjakderdhjet gjatë shtatëzënisë
Vendoset shtatëzëna në pozitë të shtrirë,përderisa
thirret gjinekologu,asaj I vendoset vija intravenoze
dhe lëshohet infuzioni me tretje fiziologjike
,vendoset gazë sterile në vaginë,kontrollohen shenjat
vitale dhe konstatohet prezenca ose mungesa e
hipovolemisë,merren mostrat e gjakut për analiza
,përcillen rrahjet e zemrës së fetusit ,bëhet
kateterizimi I fshikzës urinare ,merret urina për
analiza dhe regjistrohet diureza ,në këtë mënyrë
trajtohen gjakderdhjet gjatë shtatëzënisë,e për
ecurinë e mëtejshme e vendos gjinekologu.