GIZAKIAREN GARAPENAREN BILAKAERA �

1. GIZAKIAREN BILAKAERAREN
GARAPENA
1 MODULUA
UMETOKI BARNEKO ALDIA
( Haurdunalditik Jaiotzera)
Autores: Fernández del Valle, A. e Irazusta Adarraga, S. (2012).

2. Dokumentuaren jatorrizko
hizkuntzatik (gaztelera)
itzulia (euskaratua)
Kolaboratzailea:
Maitane Toledo Lardi (Itzulpenaren arduraduna)
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
2

3. Aurkibidea ……………………………………………2or.
Mugimenduen garapena............8or.
Mugimenduen garapena............8or.
Analisi Konparatiboa……………….9 or.
Analisi Konparatiboa……………….9 or.
Aldiak………………………………10-11 or.
Aldiak………………………………10-11 or.
Sarrera ………………….…………..…….3or. Garapen orokorra…………………12 or.
Sarrera ………………….…………..…….3or. Garapen orokorra…………………12 or.
Helburuak..………….……….………....4or. Erreflexioak …..…………………….13 or.
Helburuak..………….……….………....4or. Erreflexioak …..…………………….13 or.
Kontzeptu- terminoak….…………..5or. Ondorioak ……………………………..14 or.
Kontzeptu- terminoak….…………..5or. Ondorioak ……………………………..14 or.
Fase-Aldiak…………………………..…..6or.
Fase-Aldiak…………………………..…..6or.
Inguruneak ……………………………...7or.
Inguruneak ……………………………...7or.
BIBLIOGRAFIA………………………….. 15-16 or.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
3

4. Estutasunik gabeko inguru
batean garatzen da.
Erreflexu mugimenduen
nagusitzea ematen da zein,
egitura neurologiko eta
Sistema nerbiosoaren
heltzeari loturik daude.
Garapena bi zuzenbideetan
ematen da: zefalo-kaudala
eta hurbil-distala.
1. Umekia inguru horretan
2.
3.
mugitzen da.
Motrizitatearen
lehenengo barneratzeak
ematen dira.
Ez dago pentsamenduen
adierazpenik.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
4

5. Etorkizuneak aitak izango diren gazteei, haurdunaldiko lehen bi
hilabeteetan umean jasan ditzazkeen
malformazioei buruzko
arriskuaren
informazioa eskaini. Haurdunalditik kanpo eman
daitezkeen inguruetatik eman daitezen saihesteko.
Gazteei adin txikitan haurdun gelditzearen arriskuei berri eman
(heldutasun biologikorik ez izatea, arrisku emozionalak eta
psikologikoak).
Ohitura osasuntsuak izatea motibatu: Gehiegikeriak arriskutsuak izan
daitezke oraindik erabat eratuak ez dauden organoentzat.
Alkohola kontsumintzea saihestu.
Tabakoa
Drogak.
Botikak, X izpiak, gaixotasun birikoak, etab.
Zertan laguntzen digu?
Ekidin datiezken gatazka egoerak aurrekustea lagundu gaitzake.
Alkoholak embrioiean eragin dezake- Mikrozefalia, abstinentzia
sindromea, jaiotzeko pisu baxua, etab, bezalakoa egoerak
adibidez. Egileak
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
5

6. Intrauterino.Izend.Umetokikoa edo
hari dagokiona.
Haurdunaldi. iz. Emakumea haurdun
dagoen aldia, obuluaren
ernalketatik erditzera bitartekoa;
aldihorretan emakumea dagoen
egoera.
enbrioi edo umeki. iz. BIOL. Garapen
fase goiztiarrean dagoen
organismo gaztea, oro har, zigotoa
zatitzen hasten denetik aske
bizitzeko gai den artekoa
Germinal edo hozi. iz. Materia
bizidunezko hasikin-masa
desberdindu gabea, animalia edo
organo bilakatzeko gai dena.
Automatismo. iz. Automatikoki
gertatzen den prozesua,
fenomeno edo ekintza
Estereotipia. (De estereo- y el gr. -τυπία, de la misma raíz
1. f. “Nahi gabeko eta
ezorduko keinu, ekintza edo hitz
baten errepikapena, bereziki
dementziaren bat dutenengan
gertatzen da”
de τύπος, molde).
Kariotipo. iz. Genet. Izaki mota
jakin baten kromosomen
multzoa, pare homologoetan
antolatua. Kariotipoa
finkatzerakoan kromosomen
luzera, zentromeroaren
kokagunea eta abar hartzen dira
kontuan.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
6

7. NOLA EBOLUZIONATZEN DU?
ETAPAK
GERMINALA1
EMBRIONARIOA2
Fetal3
1. Eta 2.
ASTERA
1. etik 8.
ASTERA
9. etik 40.
ASTERA
Ernalketa
eta banatze
prozesua
Lehenengo
taupadak eta
gorputz adarren
mugimenduak
Lehenengo
errelexuen
etapa eta gihar
tonua
1 _Segmentazioa .; Egituren eratzea.; 2_Egituren hobetzea.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
7

8. umekia/enbrioia/fetoa?
Ze ingurunetan garatzen da
Bere garapen ebolutibo egokia faktore hauen menpe dago:
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
8

9. Zigotoaren kopulazio egoeraren ondoren eta bere ernalketaren
ondoren, oinarrizko sistemen garapena hasten da, NS, hezurdura,
zentzumen etab.
Aldiaren hasiera
MUGIMENDUEN
EBOLUZIOA (Mug.)
Mugimendu “vermicular” delakoa.
Zizareen mugimenduaren antzera.
3. hilabete aldera sortzen dira
lehenengo erreflexuak: ahokoa,
etab.
Lokomozioko mugimendu
antzerakoak.
Gihar
uzkurdura
lasaiak
1_ mug. Isolatuak
6. hilabete
inguruan, amak
nabaritzen
dituen lehenego
mugimenduak
ematen dira,
arnas, atzamar
edota begien
mugimenduak.
Aldiaren amaiera
Azken hiru hilabete aldera,
erreflexu guztien garapena
aktibatzen hasten da.
Órganos sensoriales
Mugimendu
orokorrak
2_ mug. Batera
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
Mugimendu
lokalizatuak
3_ mug.
Espezifikoak
9

10. Nola hasten eta amaitzen da
garapena?
Aldiaren hasiera
Hazkunde eta egituratze mantsoa
Mugimendu bermikularrak
(zizareen antzerakoak),
arritmikoak, asimetrikoak eta
aneuralak. Hau da, NSren esku
hartze-gabekoak.
Mugimendu isolatuak,
orokortuak.
Gorputzeko ezaugarri orokorrak
sortzen dira: ehunak, organoak.
Orri ektomorfiko, mesomorfiko
eta endomorfikoak…
Honen
Aldiaren amaiera
Hazkunde eta egituratze
azkarra
Konexio neuromuskularrak.
Bigarren eta hirugarren
hilabete aldera nerbio
konexioak.
Zazpigarren hilabete aldera
mielinizazio PROZESUAREN
HASIERA.
Mugimendu espezifikoak.
Fetua edo umekia zazpigarren
haurdunaldiko hilabetera
aurreratuko balitz, arriskutsua
inguruan iker
izango litzateke, NS eta arnas
sistema oraindik egituratu
ezazu!
gabe egongo liratekelako
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
Erreflexu lokalizatuak.
10

11. Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
11

12. Faseen izenei arreta berezia eskaini beharra diegu:
Lehen fasea
Aurre-enbrionarioa.
Germinal.
Izenean bat-egiten dute
Joel Defontaine
Vitor Da fonseca
Oña Sicilia (en Tomkiewicz)
Bigarren Fasea
Enbrionarioa.
Kimu neonatala.
Izenean bat-egiten dute
Joel Defontaine
Vitor Da Fonseca
Hellbrugge et al.
Oña Sicilia (en Tomkiewicz)
Ruiz Pérez.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
Hirugarren Fasea
Fetala.
Izenean bat-egiten dute
Autore guztiek bat –egiten dute .
12

13. EZAUGARRIAK
Ernatze Orrien eraketa
Ektodermikoa (NS Periferikoa, azala, hipofisia (…).;
Mesodermikoa (Sistema Baskularra, urogenitala, ehunak- somitask (…).;
Endodermikoa (Arnas aparatua, maskuria, tiroidesa(…).
Hazkunde motela haurdunaldiko lehen hilabetetan.
Kartilagoetatik hezur zeluletara pasa.
Fase fetaletik aurrera, hazkuntzaren gorakada luzera eta
pisuari dagokionean.
Fetoa hile kapa batez inguraturik dago.
Mugimendu Orokor Lokalizatuak.
Arnold Gesell –ek kritika ugari jaso ditu, baina errealitatean bera izan enbrioiaren patroi
konduktualak , fetoa eta haurtzaroa aztertu zituena zehaztasun ezin hobearekin.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
13

14. Nabari dut zure estresak, antsietateak, larritasunak, depresioak, ni garapen
osasuntsuaren bilakaera aztora dezaketeela.
Jaiotzaren unerako prestatuz eta ariketa eginez gero, nabaritzen dut. Erditzeko
garaian lagundu diezadake.
“Helduaren jokabideak ezin bestean
etorkizuneko haurraren motrizitatean
eragingo du”
Fonseca, V. Da (1982, p.10).
Ernalketaren momentua hasten da
Fetoaren jaiotzerarekin amaitzen da hamar ilargi-hiletara eta bederatzi
eguzki-hiletara
Mielinizazio prozesua ez da jaiotzean amaitzen.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
14

15. Kurtso honetan, arestian azaldutako gizakion bizitzako aldi bat
aukeratu behar bagenu, umetoki barnekoa hautatuko
genuke, honako fase hau izanik:
JFK Zientzietako autore gutxi batzuk jaiotzetik, hasieratik,
beraien garapenaren bilakaeraz arduratzen direnak.
Gorputzeko organu guztiak eratzen direnak (bizitzako lehen
hiru hilabetetan). Bizitzako aldi sentikor gisa izenda
genezake.
Etorkizuneko amak arreta berezia eskaini beharko diona
elikaduraren, osasunaren eta bizi ohituren zaintzari, bereziki
fase enbrionario guztian zehar.
Mugimenduaren faktore edo testuinguruak isolatzea
ezinezkoa delarik.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
15

16. Drae (Consulta Octubre, 2012). http://www.rae.es/rae.html
Fernández del Valle, A. (2009-2011). “Apuntes inéditos de la asignatura biopatología de las deficiencias.
Facultad de Filosofía y Letras de la Universidad Complutense de Madrid.
Fonseca, V. da. (1988). Ontogénesis de la motricidad. Madrid: Nuñez Editor.
García Nuñez, J. A y Martínez López, P. (1984). Edad preescolar (2-6 años).
Gessell, A., y Ames, L.B. (1981). El niño de 1 a 5 años. Buenos Aires: Paidós.
Guilmain, E. y G. (1981). Evolución psicomotriz desde el nacimiento hasta los 12 años. Barcelona: Editorial
Médica y Técnica.
Illingworth Ronald S. (1983).El desarrollo infantil en sus primeras etapas normal y patológico. Barcelona,
España: Médica y técnica.
Le Boulch, J. (1983). El desarrollo psicomotor desde el nacimiento hasta los 6 años. Madrid: Doñate.
Le Boulch, J. (1997). La Educación Psicomotriz en la Escuela Primaria. Barcelona: Ed. Paidós.
Mitchell, R.G. (1975). Crecimiento y desarrollo del niño. Barcelona: Editorial Pediátrica
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
16

17. Oña Sicilia, A. (1987). Desarrollo y motricidad: fundamentos evolutivos de la educación física. Granada,
INEF de Granada.
Palacios, J., Marcheri, A., Caretero., M. (1985) Psicología evolutiva. 2. Desarrollo cognitivo y social del
niño. Madrid, España: Alianza psicología.
Piaget, J. (1969). Período pre-operacional de los dos a los siete años (2-7 años).
Ruiz Pérez, L.M. (1987). Desarrollo motor y actividades físicas. Madrid: Gymnos. Editorial.
Sáez, G. (2010). Factores que influyen en el crecimiento en la etapa prenatal: Consecuencias posteriores
en la vida de un deportista. EFDeportes.com 150 (Consultado el 30 de octubre de 2012).
http://www.efdeportes.com/ efd150/ crecimiento-en-la-etapa-prenatal.htm.
Velasco Herrero, M., y Burgos Velasco, R. (1982). Maduración afectiva, motórica e intelectual a través del
movimiento. Método global. Zaragoza. Instituto de Ciencias de la Educación. Universidad de Zaragoza.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
17

18. Eskerrak eman
Sergio Solares Fernández-i, lan honen
maketazioan eskainitako ezin estimuzko
laguntzagatik.
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
18

19. ESKERRIK ASKO
ZUEN ARRETAGATIK
Autores: Irazusta Adarraga, S., y Fernández del Valle, A. (2013).
19