1.
Biologia – nauka
• gr. bios- życie i logos- nauka
• zajmuje się badaniem życia i organizmów żywych
• nauka przyrodnicza o układach fizyko-chemicznych, do których
można zastosować określenie "żywy", o życiu, ich pochodzeniu,
rozwoju osobniczym, ewolucji, zależnościach między nimi, a
także o powiązaniach między nimi i środowiskiem
• przykłady:
o zoologia (zwierzęta)
o botanika (rośliny)
o mikrobiologia (mikroorganizmy)
o antropologia- naukę o człowieku i jego pochodzeniu
o anatomia (budowa organizmów)
o fizjologia- (funkcjonowanie organizmów)
o histologia- (budowa, rozwój i funkcje tkanek)
o cytologia- (budowa i funkcje komórek)

2.
Tort Oduma

3.
Proces badawczy

4.
Hierarchiczna budowa organizmu

5.
Atomy
Cząsteczki
Organella
Komórka
Tkanka
Narząd
Układ narządów
Organizm
Populacja
Biom
Ekosystem
Biocenoza

6.
Jądrowe (Eukariotyczne):
• posiada jądro komórkowe (z zawartą wewnątrz informacją
genetyczną), oddzielone od pozostałej części komórki podwójną
błoną komórkową
• wnętrze komórki podzielone jest za pomocą licznych struktur
błonowych na przedziały, w których zachodzą liczne procesy
biochemiczne, nawet przeciwstawne
Bezjądrowe ( prokariotyczne):
• nie posiada jądra komórkowego
• materiał genetyczny stanowi kolista cząsteczka DNA (genofor), nie
oddzielona od reszty komórki
• w komórce brak wydzielonych przestrzeni, występują tylko
nieliczne organelle komórkowe

7.
Systematyka
• dział biologii zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi klasyfikacji
organizmów, ich opisem oraz nazewnictwem
• korzysta ze zdobyczy taksonomii – nauki zajmującej się metodami
klasyfikacji

8.
Drzewo
rodowe życia

9.
Homeostaza
zdolność organizmu do zachowania stałego środowiska
wewnętrznego mimo zmian zachodzących na zewnątrz
Równowaga dynamiczna

10.
Regulacja homeostazy
ośrodki w mózgowiu i rdzeniu kręgowym za pomocą AUN

11.
Przykład

12.
Przykłady

13.
Rola układu ruchu w homeostazie

14.
• oddychanie: uwalnianie energii z pokarmu (rozkład w komórkach)
• odżywianie: dostarczanie organizmowi niezbędnych substancji
pokarmowych
• rozmnażanie: wydawanie na świat potomstwa
• wydalanie: usuwanie zbędnych produktów przemiany materii
• ruch: zmiana położenia organizmu lub jego organów
• wzrost: powiększanie rozmiarów organizmu
• rozwój: kolejne przemiany jakimi podlega organizm w ciągu życia
• pobudliwość: zdolność organizmu do reakcji na zmiany w
środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym

15.
średnia masa pierwiastków u osoby ważącej 50 kg wynosi:
• 32,5 kg tlenu
• 9,25 kg węgla
• 4,75 kg wodoru
• 1,6 kg azotu

16.
Składniki komórek

17.
Białka

18.
Aminokwasy

19.
Rzędowość białek

20.
podział ze względu na
skład chemiczny
Białka

21.
Przykładowe białka i ich funkcje

22.
Węglowodany

23.
proste złożone pochodne

24.
Przykładowe funkcje sacharydów

25.
Lipidy
2 kg tłuszczu vs mięśnia

26.
Podziały lipidów

27.
Funkcje
lipidów

28.
Woda

29.
Udział wagowy wody w zależności od wieku
Woda u zwierząt

30.
Woda w organach roślin

31.
Woda

32.
Funkcje wody w organizmie człowieka

33.
Elektrolity

34.
Kwasy nukleinowe

35.
DNA RNA
Nukleotydy

36.
Reguła komplementarności

37.
Rodzaje RNA

38.
Porównanie DNA i RNA

39.
Nić kodująca
i matrycowa

40.
Replikacja DNA

41.
Modele replikacji

42.
Biologia komórki
Arystoteles:
• filozof, twórca biologii
• przemyślenia nad budową żywej materii
Galen:
• lekarz, anatom
• rośliny i zwierzęta zbudowane z niewielkiej liczby typów
powtarzających się cząstek
Do XVII:
• postęp nauki związany głównie z
technologicznym (mikroskopia)

43.
Robert Hooke:
• fizyk
• korek zbudowany jest z przedziałów - komórek
• pojęcie cellulae (komórka)
Antoni van Leeuwenhoek
• Opisał pierwotniaki, bakterie, erytrocyty, plemniki, włókna
mięśni poprzecznie prążkowanych, jądra w erytrocytach łososia
XVIII i XIX w.

44.
Robert Brown:
• opisał jądra w komórkach
• ruch cytoplazmy
Albert Kolliker:
• opisał mitochondria w komórkach mięśni
Camillo Golgi:
• zobaczył Aparat Golgiego
Walther Flemming:
• opisał zachowanie chromosomów w czasie mitozy

45.
Ludwik Pasteur:
• ostatecznie obalił teorie samorództwa
Karol Darwin:
• teoria ewolucji
Camillo Golgi:
• zobaczył Aparat Golgiego
Walther Flemming:
• opisał zachowanie chromosomów w czasie mitozy
Thomas Morgan:
• ugruntował teorię dziedziczności

46.
Historia życia

47.
Współczesny mikroskop
optyczny
Powiększenie całkowite mikroskopu

48.
Budowa mikroskopu
świetlnego

49.
Ciemnego pola
Kontrastowo -
fazowy
Fluorescencyjny
Konfokalny
(laser)
Elektronowy
Skaningowy

50.
trawa
woda morska?
niesporczaki
konopie

51.
Komórka
najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów
żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych
procesów życiowych

52.
Porównanie komórek

53.
Komórka mięśnia sercowego

54.
Komórka jelitowa (enterocyt)

55.
ORGANELLA RODZAJ KOMÓRKI
ZWIERZĘCA ROŚLINNA GRZYBA BAKTERII
JĄDRO KOMÓRKOWE + + + -
ŚCIANA
KOMÓRKOWA
- + + +
BŁONA KOMÓRKOWA + + + +
CHLOROPLASTY - + - -
APARAT
GOLDIEGO
+ + + -
SIATECZKA
ŚRÓDPLAZMATYCZNA
+ + + -
MITOCHONDRIUM + + + -
RYBOSOMY + + + +
WODNICZKA + + + -
Porównanie budowy komórek

56.
Składniki komórek
Plazmatyczne składniki protoplastu Nieplazmatyczne składniki protoplastu
Cytoplazma Jądro
komórkowe
Ściana
komórkowa
Wakuole roślinne z
sokiem komórkowym
Cytoplazma
podstawowa
i system
błon
• Plazmalemma
• Endoplazmatyczne
reticulum
• Struktury Golgiego
Organelle
komórkowe
• Rybosomy
• Lizosomy
• Mitochondria
• Plastydy (rośliny)
• Centriole
(zwierzęta)

57.
• błona białkowo-lipidowa ograniczająca cytoplazmę
• oddziela środowisko zewnętrzne od wewnętrznego komórki
• półprzepuszczalna - selektywnie przepuszczalna (woda
przechodzi swobodnie)
• zaliczana jest do błon cytoplazmatycznych, których w komórce
występuje kilka rodzajów. Błony te zbudowane są według
jednego wzorca molekularnego
• pośredniczy w transporcie błonowym
• podstawowymi komponentami chemicznymi błon są białka i
lipidy (głównie fosfolipidy)
• zasadniczy element struktury błony stanowią białka (ok. 60%),
lipidy (ok. 40%); połączone są w taki sposób, że wspólnie tworzą
postać mozaiki
Błona komórkowa - Plazmalemma

58.
• Odbiera sygnały dzięki receptorom błonowym
• U zwierząt umożliwia łączenie sąsiadujących komórek
• Uczestniczy w przemieszczaniu potencjału czynnościowego
(impulsu nerwowego)
Regulatory przepływu przez błonę:
• białka enzymatyczne
• tunele/pory (fragmenty błony bez składnika lipidowego lub z
niewielką ilością) przez które odbywa się przepływ substancji
• glikoproteiny (w powierzchniowej części błon) rozpoznające
przenikające przez błonę substancje
Regulacja przepływu związków z jednej komórki do drugiej stanowi
jeden z czynników kontrolujących metabolizm

59.
Budowa błony komórkowej

60.
• dwie warstwy lipidów, w których zanurzone są białka globularne
(nadają błonie indywidualny charakter)
• ma strukturę półpłynną, asymetryczną
• pomiędzy fosfolipidami znajdują się cząsteczki steroli (cholesterolu
u zwierząt, fitosterolu u roślin), które wzmacniają strukturę błony i
zmniejszają jej płynność
• większa ilość białek błonowych wskazuje na zwiększoną aktywność
komórki (największa ilość białek błonowych znajduje się w błonach
przekształcających energię np. wewnętrznej błonie
mitochondrialnej, tylakoidach chloroplastów)

61.
Funkcje białek błonowych:
• antygenowe
• receptorowe (umożliwiają reagowanie na zmiany w otoczeniu)
• enzymatyczne
• transportujące (umożliwiają wnikanie do komórki substancji
odżywczych usuwanie zbędnych lub wyprodukowanych na eksport
substancji)

62.
Glikokaliks:
• Ogół cząstek glikolipidów i glikoproteidów, które wystają ponad
powierzchnię błony komórkowej w komórkach zwierzęcych
• Ułatwia przyleganie komórek i wpływa na ich zdolność poruszania
się
• Pełni funkcje ochronne, antygenów i receptorów pośredniczac w
odbieraniu informacji ze środowiska

63.
Rodzaje transportu błonowego

64.
TRANSPORT AKTYWNY (czynny)
• wbrew gradientowi stężeń
• wymaga dostarczenia energii z ATP (z hydrolizy ATP, katalizowanej
przez wyspecjalizowane białka nośnikowe - transportery błonowe),
niezbędne są też białkowe przenośniki
• w ten sposób transportowane są m.in. jony, np. poprzez pompę
sodowo-potasową
3 rodzaje transportu aktywnego:
• uniport – transport jednej cząsteczki
• symport – transport dwóch cząsteczek
w tym samym kierunku
• antyport – transport dwóch cząsteczek
w przeciwnych kierunkach

65.
Dyfuzja prosta (bierna, beznośnikowa):
• swobodny przepływ niewielkich, nienaładowanych cząsteczek (np.
tlenu, dwutlenku węgla, mocznika przez dwie warstwy lipidowe)
• zachodzi dzięki różnicy stężeń (gradientu) danej substancji po obu
stronach błony zgodnie z gradientem stężeń (przyroda dąży do
równowagi)
• bez nakładu energii i białkowych przenośników
• w ten sposób transportowane są np. O2, CO2, mocznik, woda
Dyfuzja wspomagana (ułatwiona):
• z wykorzystaniem kanałów lub przenośników błonowych
• zachodzi zgodnie z gradientem stężeń, ale wymaga obecności
kanałów transbłonowych (białek), które umożliwią przejście
cząsteczki przez błonę
• w ten sposób transportowana jest np. glukoza, ale także jony
TRANSPORT BIERNY

66.
W jakich komórkach w błonie komórkowej pojawi się cholesterol?
Wskaż element błony odgrywający istotną rolę w rozpoznawaniu
się komórek.
Wskaż element budowy błony komórkowej, który zmniejsza jej
przepuszczalność i stabilizuje strukturę.
Gdzie występuje najlepiej rozwinięty glikokaliks?

67.
W jakich komórkach w błonie komórkowej pojawi się cholesterol?
Komórki zwierzęce
Wskaż element błony odgrywający istotną rolę w rozpoznawaniu
się komórek.
Glikokaliks
Wskaż element budowy błony komórkowej, który zmniejsza jej
przepuszczalność i stabilizuje strukturę.
Cholesterol
Gdzie występuje najlepiej rozwinięty
glikokaliks?
Komórki jelita (uodpornienie na enzymy
trawienne)

68.
Wykaż obecność błon przepuszczalnych w komórce?
Plazmoliza
• umieszczenie komórki w roztworze hipertonicznym (którego
stężenie jest wyższe niż stężenie związków rozpuszczonych w
wakuoli)
• zastosowany roztwór hipertoniczny musi być nietoksyczny dla
komórki oraz nie może należeć do roztworów
„uprzywilejowanych", mogących swobodnie przenikać przez błony
półprzepuszczalne
• w efekcie różnica stężeń między środowiskiem a wnętrzem
komórki zostaje wyrównana wskutek wypływu wody z wakuoli,
która w tych warunkach kurczy się pociągając za sobą cytoplazmę
• odstawanie cytoplazmy od ściany komórkowej nosi nazwę
plazmolizy, która w zależności od stopnia utraty wody przez
wakuolę, przybiera różne formy morfologiczne (plazmoliza kątowa,
wklęsła, wypukła

69.
Deplazmoliza
• gdy komórkę splazmolizowaną przeniesiemy do wody, wówczas
następuje proces odwrotny do plazmolizy - uwodnienie wakuoli i
powrót cytoplazmy do normalnego położenia

70.
Cytoplazma
• główna część protoplastu, w której zawieszone są organelle
• Tworzy środowisko wewnętrzne komórki (cytozol)
• półpłynna, galaretowata masa o niejednolitej strukturze
• koloid: fazę rozpraszającą stanowi woda (60 - 90%), zawieszona w
niej faza rozproszona to białko (ok. 50% suchej masy), tłuszcze (12
- 25%), węglowodany (15 - 20%) oraz niewielkie ilości związków
nieorganicznych (wapń, magnez, potas, fosfor, a w ilościach
śladowych także bor, mangan, miedź i cynk
• część cytoplazmy tworząca system koloidalny = cytoplazma
podstawowa
• zawiera mikrofilamenty (mają zdolność kurczenia się stąd ich rola
w ruchach cytoplazmy) oraz mikrofilamenty (rurki pełniące funkcje
szkieletowe oraz wchodzące w skład aparatu mitotycznego,
regulującego ruchy chromosomów w czasie podziału komórki

71.
• jest substancją ciągliwą, lepką i elastyczną, ulegającą mniejszym lub
większym przemieszczeniom wewnątrz komórki, przy czym o
zmianie jej stanu fizycznego decydują procesy jej uwodnienia lub
odwodnienia zachodzące pod wpływem temperatury, zmian
odczynu środowiska i ciśnienia
rotacyjny:
• wokół jednej, dużej i centralnej wodniczki
cyrkulacyjny:
• wokół kilku mniejszych wodniczek
pulsacyjny:
• wokół kilku drobnych wodniczek w zmiennych kierunkach
(wrażenie pulsacji)
ruchy cytoplazmy

72.
Efekt Tyndalla

73.
Jądro komórkowe
• różny kształt (kulisty, soczewkowaty, wrzecionowaty itp.)
• wielkość zależna jest od typu komórki (0,5 - 600 µm)
• występowanie (komórki eukariotyczne, komórki wielojądrowe -
komórczaki), brak (bakterie i sinice)
• składniki:
 DNA połączone z białkami
 RNA (syntetyzuje się w jądrze)
• DNA, połączone z białkami zasadowymi, tworzy na terenie jądra
rodzaj siateczki o mniej lub bardziej zbitej strukturze (chromatyna),
którą zanurzona jest w tzw. soku jądrowym (kariolimfie)
• chromatyna, tworząca zrąb jądrowy, występuje w dwóch
postaciach:
 zwarta (spiralizowana) – heterochromatyna
 luźna strukturą – euchromatyna (bardziej aktywna w procesach
dziedziczenia)

74.
• w jądrze występuje nieobłonione jąderko (od jednego do kilku)
• skład jąderka (RNA, białko oraz DNA)
• rola w procesie biosyntezy RNA wchodzącego w skład rybosomów
(RNA rybosomalne)
• jądro komórkowe otoczone jest
podwójną błoną białkowo-lipidową
(błona jądrowa), w której zajdują się
liczne otwory (pory) umożliwiające
kontaktowanie się wnętrza z
cytoplazmą. Zewnętrzna błona
jądrowa tworzy ponadto wypustki
łączące jądro z siateczką
wewnątrzplazmatyczną.

75.
gładka siateczka śródplazmatyczna
jądro
błona jądrowa
rybosomy

76.
• struktura o charakterze błoniastym
• zespół kanalików, banieczek lub pęcherzyków, często łączących się z
sobą, ograniczonych błoną białkowo-lipidową
• tworzy kompartmenty – przestrzenie dzielące komórkę, w których
mogą zachodzić różne (często przeciwstawne) procesy
• wyróżniamy:
- siateczkę szorstką RER z rybosomami, która odgrywa istotną
rolę przy syntezie białek
- siateczkę gładką SER, biorącą udział w syntezie kwasów
tłuszczowych
• siateczki pozostają ze sobą w ścisłym połączeniu tworząc błoniastą
fazę ciągłą
• przeprowadzają unieczynnienie toksyn i leków
• w mięśniach uczestniczy w przekazywaniu bodźców do wnętrza
komórki
Siateczka śródplazmatyczna / retikulum endoplazmatyczne

77.
RER - dobrze rozwinięta:
• komórki sekrecyjne pęcherzykowe trzustki (enzymy trawienne)
• plazmocyty (γ-globuliny)
• fibroblasty (kolagen)
RER - brak:
• erytrocyty ssaków
• plemniki
SER - dobrze rozwinięta:
• komórki gruczołów dokrewnych kory nadnerczy (hormony
sterydowe)
• hepatocyty (przerost SER po lekach)
• mięśnie (magazynowanie Ca2+)
SER - brak:
• erytrocyty
Występowanie

78.
synteza i fałdowanie białek
degradacja białek
synteza steroidów
metabolizm trucizn
metabolizm hemu
magazyn Ca2+
tworzenie osłonki jądrowej
segregacja białek i eksport
Funkcje
kontrola jakości białek

79.
ER potranslacyjne modyfikacje białek

80.
Mukowiscydoza
Kontrola jakości

81.
Transport białek i błon
Biosynteza lipidów

82.
Aparat Golgiego

83.
Transport błonowy

84.
Funkcje
• modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów
• formowanie pęcherzyków sekrecyjnych
• sortowanie i dojrzewanie prekursorowych form białek
• synteza polisacharydów (komórki roślin), glikozoaminoglikany,
hemiceluluza, pektyny
• synteza sfingomieliny i glikosfingolipidów
• przemieszczanie i sortowanie lipidów
• wydzielanie zagęszczonych cząsteczek poza komórkę (egzocytoza)
• napełnianie lizosomów

85.
Lizosomy
• miejsce trawienia wewnątrzkomórkowego
• wypełnione enzymami hydrolitycznymi
drogi degradacji w lizosomach

86.
• występują u wszystkich Eukariota
• zespoły drobnych tworów wielkości od 0,2 do kilku mikrometrów
• dostarczają komórce energii (ATP)
• posiadają zdolność do samopowielania
• dostarczają energię do miejsca zapotrzebowania (są w ciągłym
ruchu)
• liczba i morfologia mitochondriów zmienia się zależnie od stanu
metabolicznego komórki
• zawierają koliste cząsteczki DNA i własne rybosomy
• każde zawiera białka (ok. 60%), lipidy (ok. 34%), RNA i niewielkie
ilości DNA
• białka mitochondrialne należą zarówno do rozpuszczalnych, jak i
nierozpuszczalnych w wodzie. Pierwsze z nich (ok. 40%) to enzymy
biorące udział w procesach oddychania komórkowego, pozostałe
(ok. 60%) to białka strukturalne
Mitochondria

87.
• są centrami energetycznymi (energia uzyskiwana jest w oddychaniu
komórkowym, w czasie którego złożone związki organiczne, takie
jak węglowodany, białka i tłuszcze, przy udziale tlenu utleniane są
do CO2. Powstała energia zostaje zmagazynowana np. w ATP
• otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową)
• wpuklenia błony wewnętrznej tworzą tzw. grzebień
mitochondrialny pogrążony w białkowej matrix
• grzebienie mitochondrialne mogą tworzyć morfologiczne formy - od
długich i wąskich lamelli (blaszek) do krótkich i grubych
pęcherzyków
• liczba fałdów grzebieni mitochondrialnych może być zmienna i
zależna od metabolizmu komórki (znaczna liczba pofałdowań
zwiększa powierzchnię utleniania związków organicznych)
• matrix zbudowana jest z gęsto upakowanych ziarenek białkowych

88.
• duża autonomia
• efekt matczyny
• związane są z teorią endosymbiotów

89.
• otoczone podwójną błoną białkowo-lipidową
• charakterystyczne wyłącznie dla komórek roślinnych
• większość zawiera rozpuszczalne w tłuszczach barwniki - chlorofil
oraz karotenoidy: karoten i ksantofil, które nadają im określoną
barwę (barwne plastydy = chromatofory)
• Funkcje (w zależności od barwnika):
 aktywne w fotosyntezie (np. chlorofil, karotenoidy)
 nieaktywne w fotosyntezie – chromoplasty (np. karoten i żółty
ksantofil), nadają one np. barwę kwiatom, owocom, znajdują
się również w korzeniu marchwi
 Leukoplasty (bezbarwne), uczestniczące w produkcji
materiałów zapasowych (węglowodanów - np. ziaren skrobi;
białek - np. ziaren aleuronowych; tłuszczów), które mogą być
magazynowane w roślinie przez długi czas.
Plastydy

90.
Chloroplasty
• podwójna błona białkowo-lipidowa
• wewnętrzna część wpukla się do wnętrza (lamelle) wypełnionego
białkową substancją (stroma). Zagłębione w stromie zagęszczone
lamelle tworzą regularną strukturę (grana), w której znajduje się
chlorofil
• występują (znacznie większe) lamelle
stromy pozbawione chlorofilu (tzw.
lamelle międzygranowe), w stromie
występują też rybosomy, niewielkie
ilości DNA oraz enzymy procesu
fotosyntezy

91.
Podział
plastydów

92.
• stały składnik komórki, zbudowany z białek i kwasu RNA
• dwie podjednostki, których cykliczny rozpad następuje w związku z
syntezą białek
• biosynteza białek
• w postaci związanej z błonami siateczki wewnątrzplazmatycznej,
lub rybosomy wolne lub polirybosomy (połączenia pojedynczych
rybosomów tworzące informacyjny mRNA)
Rybosomy

93.
• w komórkach zwierzęcych, w pobliżu jądra
• cylindryczne twory zbudowane z 9 mikrotubul
• odgrywają istotną rolę w czasie tworzenia wrzeciona
kariokinetycznego
• wchodzą w skład rzęsek i wici
Centriole

94.
• składnik komórek roślinnych
• nadaje kształt
• zbudowana z pektyny i celulozy
• celuloza tworzy charakterystyczne łańcuchy ułożone są regularnie,
co nadaje ścianie komórkowej ściśle określoną, uporządkowaną
strukturę. Między łańcuchami występują wolne przestrzenie
wypełnione wodą i pektynami. Zespoły łańcuchów = mikrofibrylle)
Ściana komórkowa

95.
Inkrustacja (lignifikacja):
• w młodych komórkach występują przeważnie cienkie ściany,
zwane pierwotnymi, zawierające w swym składzie wyłącznie
pektyny i celulozę. W trakcie wzrostu grubieją w wyniku
odkładania się nowych łańcuchów celulozowych.
• drewnienie i usztywnienie ścian
Adkrustacja:
• odkładanie się substancji tłuszczowych (nie wnikają między
mikrofibrylle celulozowe, nakładają się na ich powierzchni)
• np. w korku, którego ściany stanowią doskonałą warstwę
izolacyjną.
• mogą także odkładać się jako warstwa pokrywająca powierzchnię
roślin (kutykula)

96.
• żywe protoplasty sąsiadujących komórek kontaktują się przez pory
w ścianie przez które przenikają pasma cytoplazmy (plazmodesmy)
• otwory mogą znajdować się w zagłębieniach ściany (jamki)
• jamki, ze względu na budowę, dzielimy na:
- proste: przerwy w zgrubieniach ścian wtórnych w postaci
kanalika o ścianach równoległych
- lejkowate: występują głównie w ścianach zlignifikowanych,
przy czym zgrubienie wtórne ściany ma charakterystyczną
postać lejka
Kontakt protoplastów

97.
• składnik nieplazmatyczny
• gromadzą wszelkie wydaliny lub wydzieliny komórki powstające w
procesie przemiany materii
• pęcherzyki różnych rozmiarów, otoczone pojedynczą
półprzepuszczalną błoną białkowo-lipidową, zwaną tonoplastem
Wakuola

98.
U roślin:
• zbiornik, w którym gromadzą się zbędne produkty przemiany
materii lub produkty, które mogą być tam przechowywane przez
jakiś czas, a później wykorzystywane przez komórkę (wydzieliny
• Zwykle jedna, duża
• sok komórkowy, w którego skład wchodzi woda i różne
rozpuszczone w niej substancje (metabolity, alkaloidy np.
nikotyna, chinina, kofeina i glikozydy np. digitalina, strofantyna).
U zwierząt:
• mogą odgrywać aktywną rolę w procesach odżywczych i
wydalniczych
• system drobnych wakuol mających niewielkie rozmiary.
• Typowym przykładem barwników występujących w wakuoli są
antocyjany o barwie od czerwonej do niebieskiej oraz żółte
flawony.

99.
Komórki prokariotyczne
• jednokomórkowe
• stanowią 80/90% biomasy ziemi
• szybko się dzielą, co około 20 minut
• niektóre mają zdolność fotosyntezy
• pokarm: materiał organiczny (od drewna do ropy naftowej)
lub materiał nieorganiczny (uniezależnienie od substancji
organicznych - węgiel z dwutlenku węgla, tlen i azot z
powietrza)
• rozmnażanie: bezpłciowe poprzez podział komórki (amitoza)
• czasem obserwuje się wymianę DNA w procesie koniugacji,
transdukcji lub transformacji

100.
Wymiana DNA komórek prokariotycznych
Koniugacja:
• ma na celu zwiększenie zróżnicowania
genetycznego przez przekazanie
plazmidów
• zachodzi przez wcześniejsze połączenie
się bakterii pilami płciowymi
• Wpływa na odporność danej bakterii na
antybiotyk

101.
Transdukcja:
• wprowadzenie nowego genu do komórki przez wirusa
• Dochodzi do zmian właściwości bakterii (czasem ze szkodą dla
organizmu np. E. Coli w szczep powodujący krwawe biegunki)
Przebieg:
- fag zakaża komórkę
- kwasy nukleinowe, zarówno bakteryjne, jak i bakteriofagowe
zostają pocięte (enzymy) na mniejsze części
- kompletne wiriony opuszczają komórkę bakteryjną
- bakteriofag niosący bakteryjny DNA zakaża kolejną bakterię
- DNA z komórki bakterii-dawcy zostało wstrzyknięte do
komórki bakterii-biorcy
- DNA z komórki donora zastąpiło fragment DNA akceptora

102.
Transformacja:
• zjawisko aktywnego pobierania DNA przez komórki bakteryjne
• często konieczny jest szok cieplny (w wyniku zmiany temperatury
błona komórkowa bakterii rozluźni się i wpuści plazmid)

103.
Antybiotykooporność

104.
ORGANELLA RODZAJ KOMÓRKI
ZWIERZĘCA ROŚLINNA GRZYBA BAKTERII
JĄDRO KOMÓRKOWE + + + -
ŚCIANA
KOMÓRKOWA
- + + +
BŁONA KOMÓRKOWA + + + +
CHLOROPLASTY - + - -
APARAT
GOLDIEGO
+ + + -
SIATECZKA
ŚRÓDPLAZMATYCZNA
+ + + -
MITOCHONDRIUM + + + -
RYBOSOMY + + + +
WODNICZKA + + + -
Porównanie budowy komórek

105.
Komórki
macierzyste

106.
ORGANELLUM
JĄDRO KOMÓRKOWE
FUNKCJA BUDOWA WYSTĘPOWANIE
Zawiera i chroni materiał
genetyczny, kieruje
wszystkimi procesami
komórkowymi.
Otoczone podwójną błoną,
wnętrze wypełnione
kariolimfą, materiał
genetyczny to DNA, jego
cząsteczki zorganizowane w
chromosomach.
Występuje w
komórkach
eukariotycznych-
zazwyczaj jedno, w
brak u prokariotów
RYBOSOMY Powstają w nich białka. Zbudowane z dwóch
podjednostek- mniejszej i
większej.
W komórkach
eukariotów
i prokariotów
CHLOROPLASTY Zachodzi w nich proces
fotosyntezy.
Otoczone podwójną błoną,
kształt kulisty,
soczewkowaty, wewnątrz
znajduje się chlorofil.
Komórki roślinne
MITOCHONDRIA Odpowiadają za
przetwarzanie energii.
Zachodzą etapy oddychania
tlenowego
Otoczone podwójną błoną,
wew. Błona pofałdowana
tworzy grzebienie i jest
mniej przepuszczalna dla
substancji chemicznych.
Komórki
eukariotyczne
Podsumowanie informacji o składnikach komórek

107.
SIATECZKA
ŚRÓDPLAZMATYCZNA
Wydziela w komórce
przestrzenie do
zachodzenia różnych
procesów. Odpowiada za
transport substancji i ich
modyfikowanie.
Zespół połączonych
kanalików, pęcherzyków i
przestrzeni, których układ
może się zmieniać;
zbudowana z białek i
tłuszczów.
Komórki
eukariotyczne
ŚCIANA KOMÓRKOWA Ochrania wnętrze komórki
przed uszkodzeniami,
wnikaniem wirusów,
bakterii, nadaje jej kształt
Martwa, sztywna struktura
zbudowana z celulozy u
roślin, chityny u grzybów,
mureiny u bakterii.
Komórki roślin,
grzybów, bakterii i
protistów
BŁONA KOMÓRKOWA Otacza cytoplazmę, nadaje
kształt, selektywnie
przepuszcza substancje,
pozwala na kontakt komórki
z otoczeniem.
Zbudowana z białek i
tłuszczów.
Wszystkie komórki.
CYTOPLAZMA Zachodzą w niej ważne dla
komórki procesy życiowe.
Półpłynna substancja
zawierająca liczne związki
chemiczne
Wszystkie komórki.
APARAT GOLDIEGO Synteza cukrów. Błoniaste struktury, od
których oddzielają się
pęcherzyki wypełnione
produktami komórki.
Komórki
eukariotyczne
WODNICZKA (WAKUOLA) Wypełniona głównie wodą,
gromadzi sub.
Niepotrzebne, w komórkach
zwierzęcych pozwala na
usuwanie nadmiernej ilości
wody lub uczestniczy w
pobieraniu pokarmu.
Otoczona pojedynczą
błoną- tonoplastem,
wypełniona wodnym
roztworem soli i innych
substancji
Komórki
eukariotyczne

108.
Jedność wszystkich organizmów
• budowa komórkowa
• funkcje życiowe (wzrost, podział, reakcja na bodźce)
• funkcje życiowe oparte na podobnych podstawowych procesach
chemicznych
• instrukcje genetyczne (geny) zapisane są tym samym kodem
• DNA kieruje syntezą białek, które zbudowane są z tych samych
aminokwasów