1. Slimmernetwerk
Doetanks
Gereedschapskist
Su pp le me nt
M a st er
Cl a ss 3
Versie 1.3 ~ 24 juni 2012
Gedeelde instrumenten
Vernieuwing bij de overheid wordt niet alleen
beter, maar ook eenvoudiger, goedkoper en
efficiënter als mensen slim gebruik maken
van de juiste methoden en instrumenten.
Vanuit deze Doetank gereedschapskist maak
je kennis met een groeiend aantal gratis
beschikbare ‘tools’ die zich inmiddels bewezen
hebben in andere sectoren en netwerken.

2. Inhoudsopgave
Slimmernetwerk.nl Communicatie
Linkedin-groepen Communicatie
Google docs Communicatie
Blogs: Wordpress.com Communicatie
Online video: Vimeo Communicatie
LEGO Serious Play Visueel Denken
Vraagstuk verhelderen Visueel Denken
Actoren kaart Visueel Denken
Persona’s Visueel Denken
Journey Map Visueel Denken
Actoren bril Idee generatie
Rapid ideation Idee generatie
Action Priority Matrix Idee generatie
Video interview Onderzoek
Input / Output model Business Case
Propositie testen Business Case
Papieren prototype Prototyping
Rollenspel Prototyping
Interventie Prototyping
Desktop walkthrough Prototyping
Actieplanner Planning
Colophon:
Ontwerp: Jonas Piet & Slimmernetwerk (2012)
Deze set groeit constant; download de laatste
versie hier: www.slimmernetwerk.nl / doetanks

3. Business Case
Propositie testen
Testen van nieuwe service
proposities op de markt
Wat is het?
Het is goed mogelijk om al voor de eigenlijke
ontwikkeling van een Doetank-idee een beeld
te krijgen van de aantrekkelijkheid ervan
voor verschillende actoren. Neem een sprong
vooruit, doe alsof je idee er al is, en probeer het
maar eens aan de man te brengen. Dit levert in
een vroeg stadium feedback op die helpt om te
beslissen welke ideeën het meest kansrijk zijn.

4. Business Case
Propositie testen
Hoe werkt het?
Met een naam, slogan en flyer probeer je je
idee als een ‘echt product’ voor te stellen.
Welke ‘features’ staan op de verpakking,
en wat biedt het precies? Maak varianten
en probeer daarmee je doelgroep te
interesseren. Vanzelfsprekend heb je nog geen
‘echt product’ om te verkopen, wel kan je
mensen zich laten inschrijven om betrokken te
blijven, bijv. in een focusgroep. Kies manieren
om snel mensen te vinden die feedback
kunnen geven en gebruik je eigen netwerk.
Wat heb je eraan?
Het geeft een beter beeld van voordelen
gezien door de ogen van organisaties, cliënten
en andere actoren. Het is een ‘reality check’
van outputs van je Input / Output Model. Je
leert over de omvang van de vraag en wat de
‘haakjes’ zijn om mensen te interesseren.
Meer informatie
Leer en leen van bestaande advertenties en/
of vraag advies aan iemand die goed is in het
ontwerpen van communicatiemiddelen.

5. Prototyping
Papieren
prototype
Prototypen van communicatie
tussen client en hulpverlener
Wat is het?
Papieren prototypes zijn schetsen van de
interface van een ontwerp, zoals tekeningen
van een website. Door vroegtijdig een
voorstelling te maken van functionaliteit en
gebruik, zijn oplossingen te ontwikkelen die
beter aansluiten bij behoeften en ervaringen
van gebruikers. De techniek wordt veel
gebruikt voor websites en apps, maar ook
voor fysieke producten, formulieren, etc.

6. Prototyping
Papieren
prototype
Hoe werkt het?
Zodra de functie voor een ontwerp gekozen
is, kan je de interface schetsen. Het is
handig om deze prototypes op te bouwen uit
onderdelen die je afzonderlijk kunt aanpassen.
Zo kun je feedback krijgen van gebruikers
over de bruikbaarheid en wenselijkheid
van verschillende functies. Vaak ondergaat
zo’n prototype een aantal verbeteringscycli
(ontwerpen, maken, testen, reflecteren) om tot
een realistisch, uitvoerbaar concept te komen.
Wat heb je eraan?
Binnen Doetanks zorgen papieren prototypes
voor een gedeeld begrip over oplossingen.
Bij tests neigen deelnemers eerder tot
het geven van eerlijke feedback vanwege
de schetsmatige ‘look’. Zo identificeer je
problemen eerder en voorkom je hoge kosten
voor aanpassingen later.
Meer informatie
Een interview met een papieren prototype:
www.youtube.com/watch?v=9wQkLthhHKA
Andere toepassingsvoorbeelden zijn hier te
zien: www.servicedesigntools.org/tools/30

7. Prototyping
Rollenspel
Rollenspel met klant en medewerker
[www.vimeo.com/15969083]
Wat is het?
Met het rollenspel speel je ‘interacties’ tussen
mensen na om nieuwe omgangsvormen uit te
proberen. Denk aan een experimentele vorm
van vergaderen of een gesprek tussen oudere
en jongere werknemers. Dat kan binnen
je eigen team om een nieuwe scenario te
verkennen, maar ook daarbuiten om het met
andere betrokkenen te testen. Rollenspellen
worden ook gebruikt voor interventies.

8. Prototyping
Rollenspel
Hoe werkt het?
Net als bij toneel is er de regisseur, die acteurs
instrueert en regelmatig het spel stil zet om te
reageren op de uitgespeelde situatie. Simpele
rekwisieten helpen om je in te leven (en zijn
abstract genoeg om niet af te leiden van het
rollenspel). Het is belangrijk om deelnemers
op hun gemak te stellen, bijvoorbeeld door
een ijsbreker oefening. Als een groep een
hoge drempel heeft om te acteren kunnen
poppetjes gebruikt worden (zoals Playmobil).
Wat heb je eraan?
Door naspelen en improvisatie ervaar
je direct hoe scenario’s kunnen worden
aangepast om gewenste reacties te
stimuleren. Hierbij kunnen ook mensen van
goed betrokken worden. Wanneer acteurs
andere betrokkenen spelen leren ze daarmee
een ander perspectief kennen.
Meer informatie
In deze video wordt een rollenspel gespeeld
met een boze klant en een baliemedewerker
www.vimeo.com/15969083 Meer voorbeelden:
www.servicedesigntools.org/tools/42

9. Prototyping
Interventie
Instructies voor het maken van ‘mos graffiti’
[www.destructables.org]
Wat is het?
Interventies zijn ingrepen om een (gedrags)
verandering te bewerkstelligen in een
bestaande situatie. Vaak om aan te tonen
dat problemen anders aangepakt kunnen
of moeten worden om opgelost te worden.
Interventies kunnen een besloten karakter
hebben (rollen omdraaien in een gesprek
tussen ambtenaar en burger) of juist de
publieke aandacht zoeken (visueel onderzoek
naar overlast door hondenpoep).

10. Prototyping
Interventie
Hoe werkt het?
Bedenk wat je wil veranderen of leren met
je interventie en leer je doelgroep kennen
voor zoveel mogelijk effect. Je ingreep moet
goed uitgewerkt en geloofwaardig zijn om
mensen te bereiken. Humor, controversie,
provocatie en verrassing zijn tactieken die
je kunt toepassen. Creatief activisme levert
inspirerende voorbeelden. Omdat interventies
vaak op het randje zitten van wat acceptabel
is, leer / verander je meer door vergiffenis te
vragen achteraf, dan door toestemming te
vragen vooraf.
Wat heb je eraan?
Een interventie kan helpen om een situatie
vlot te trekken, om te tonen dat het anders
kan, om betrokkenen tot andere inzichten te
brengen, om publieke aandacht te genereren
of om een thema te agenderen.
Meer informatie
Praktische instructies (zoals voor mos graffiti)
vind je op www.destructables.org en bekijk
ook eens de inspirerende Interviews en
onderzoeken op http://artisticactivism.org

11. Prototyping
Desktop
walkthrough
Een transportsysteem doorlopen
met een Desktop walkthrough
Wat is het?
Verken en test je Doetank oplossing in een
vroeg stadium door uit te spelen wat er
in de opeenvolgende stappen zou kunnen
gebeuren. Anders dan bij het rollenspel ligt
de nadruk bij een desktop walkthrough
op het hele proces en aansluitingen tussen
onderdelen, en minder op details van een
individuele situatie. Je acteert niet zelf, maar
maakt gebruik van poppetjes.

12. Prototyping
Desktop
walkthrough
Hoe werkt het?
Een typische walkthrough heeft een klant, een
medewerker en getekende interactiepunten
op een vel papier. Je loopt letterlijk met
poppetjes door opeenvolgende momenten,
waarbij je foto’s neemt en je voorstelt wat
de verschillende actoren doen, zeggen en
voelen. Het is nuttig om dit niet alleen te doen,
en om een walkthrough verschillende keren
te doorlopen met verschillende persona’s.
Hierna kan je een lijst van acties opstellen voor
de verdere ontwikkeling van je oplossing.
Wat heb je eraan?
Je krijgt een beter begrip van de ‘choreografie’
van elementen van je oplossing, en inzicht in
waar de vage punten en knelpunten zitten.
Deze techniek levert ook een reeks foto’s op
die je kan gebruiken voor een storyboard en
het brengt sfeer in een bespreking.
Meer informatie
De bovenstaande uitleg is deels gebaseerd op
een beschrijving van Engine Service Design
www.enginegroup.co.uk/service_design/methods/

13. Slimmernetwerk
Doetanks
Gereedschapskist
Hoe werkt deze kaartenset?
Kies met je Doetank de middelen die passen
bij de aanpak van je vraagstuk of werkwijze.
Deze gereedschapskist is daarbij een nuttige
ruggensteun en een bron van inspiratie.
Voor elk van de instrumenten geldt dat
ze andere mensen hielpen om sneller en
efficiënter te werk te gaan. Als Doetanker
kun je de hulp inroepen van de bijgenoemde
ervaringsdeskundige. Hij of zij kent de ‘ins en
outs’ van de toepassing ervan.
Meer gedeelde instrumenten...
Uiteindelijk moet de gereedschapskist verder
gevuld worden door het Slimmernetwerk
en Doetankers zelf. Maak jij binnen jouw
Doetank of elders gebruik van andere
instrumenten of heb je zelf een methode
ontwikkeld? Deel het met de rest van het
netwerk! Neem contact op met Thomas van
Andel: ta@kl.nl om jouw instrument toe te
voegen aan deze Doetank Gereedschapskist.
We wensen je veel succes!

14. Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons
Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 3.0 NL