1. Mediat e reja
Punoi: Junest Xhaferri Pranoi: Prof.Anila Sulaj
Tiranë, 2021

3. Të kuptojmë mediat e reja
• Pse “mediat e reja”? A ndryshon gjë nëse i quajmë media dixhitale apo
media online?
• Media dixhitale:Të gjitha informacionet dhe të dhënat që qarkullojnë në
këto media janë të koduara në numra (0 dhe1)
• Interpretimi i një kodi dixhital është i pavarur nga ajo që përfaqëson
• Ndërkohë sistemi i kodimit të informacionit në mediat analoge është e lidhur
me objekte fizike.
• Imazhi, zëri dhe teksti në median analoge lidhen me material si vinil, letra
apo filmi.

4. Rezultatet e dixhitalizimit
• Katër razultatet e dixhitalizimit sipas Martin Lister:
• 1-Tekstet mediatike janë të pavarura nga një lloj medium specifik.
• Ne mund të lexojmë libra, në kindle, në internet, të shikojmë televizor dhe filma në telefonat
tanë celularë apo të ngarkojmë fotografi në blog.
• Këto karakteristika çojnë në një proces mjaft të njohur si konvergjenca.
• 2-Informacioni mund të kompresohet dhe hapësira shumë të vogla dhe mund të aksesohet
në distancë
• USB, harddisqe të jashtme dhe paisje të tjera mobile, mund të mbajnë një sasitë shumë të
madhe informacioni
• Cloud ofron mundësi aksesi nga internet, kudo që ndodheni dhe mund të mbajë sasi të
pakufijshme të dhënash dhe infomacion.

5. Rezultatet e dixhitalizimit
• 3- Aksesi në të dhënat dhe informacioni është shumë i shpejt dhe jo
domosdoshmërisht linear
• Mendoni që ju keni futur një listë librash në usb, apo cloud (dropbox).
• Ju mund ta aksesoni informacionin e këtyre librave në një sekonde pa patur nevojë të
shfletoni me radhe fletët e librit.
• 4- Informacioni në hapësirën dixhitale mund të maniplulohet/ndryshohet shumë
më lehtë sesa në median analoge
• Retushimi i fotografisë dixhitale është shumë më i lehtë sesa një ndryshim në një
imazh të fiksuar në një film.
• Termi “dixhital” duket se fokusohet më shumë në aspektet teknologjike të medias.
• Megjithëse teknologjia është mjaft e rëndësishme për median, pyetja që shtohet
është nëse teknologjia është karakteristika përkufizuese e kësaj media.

6. Media online?
Termi “media online” nxjerr në plan të parë konektivitetin (lidhjen). Mënyra
sesi audienca lidhet me median, nëpërmjet kompjuterave, apo telefonave
celularë që kanë qasje në rrjet.
Konektiviteti është një nga atributet e rëndësishëm për mediat e reja
Lidhja e personave në distancë, ishte e mundur edhe para internetit
(telegrafi, telefoni)
Termi “media online” mbulon një dimension të ri të medias së re, por nuk
mund të jetë i vetmi që përkufizon mediat e reja.

7. Media Sociale
• Termi është disi ekskluziv dhe përjashton
forma të veçanta të medias siç është “mobile
media” apo lojrat online, të cilat e kanë
komponentin social.
• Termi “media sociale” përfaqëson zhvendosjen
drejt një marrëdhënie me bashkëpunuese me
median
• Termi media sociale, është sërish shumë i
limituar për të përfshirë të gjithë gamën e
mediave të reja

8. Mediat e reja?
• Termi mund të përfshijë të gjitha llojet e formateve të mediave për aq kohë sa
ata janë në zhvillim
• Termi "media e re" tregon një zhvendosje në logjikën e mediave
• Elementi i ri që tregon për një ndryshim domethënës dhe nxjerr në pah faktin
se mediat e reja janë rezultat i konvergjencës mes logjikës kompjuterike të
kompjuterëve dhe logjikës komunikuese të mediave.
• Qasja e Lev Manovich-it mbi konvergjencën mes logjikës kompjuterike dhe
asaj mediatike, përbën veçantinë e këtyre mediave
• Mediat e reja mbartin dhe logjikën e konektivitetit dhe socializimit
• Përdorimi i termit “ e re” i portretizon mediat e reja si dinamike, innovative dhe
sociale.

9. Tipologjitë e mediave të reja
 Njerëzimi përmes mediave, plotësisht të ndërlidhura, do të ndërtojë në
bashkëpunim dhe do të ndajë (share) botën globale. McLuhan
 Gjithçka që jemi përcaktohet nga media (Kittler)
Media luan një rol të rëndësishëm në historinë e transformimit njerëzor
 Të kuptosh median, do të thotë të kuptosh njerëzimin
Kuptimi i mediave të reja çon në kuptimin e ndryshimeve dhe
transformimeve në proceset shoqërore, normat, idetë dhe praktikat
 Dy lente teorike janë të nevojshme për kuptimin e kësaj marrëdhënieje.
• Njëra lente teorike ka lidhje me marrëdhënien mes teknologjisë dhe
shoqërisë
• Tjetra është e përqëndruar në funksionomin e medias së re si medium i
veçantë

10. Teknologjia dhe shoqëria
Ekzistojnë tre përgjigje të mundshme që përcaktojnë se çfarë është në të
vërtetë teknologjia:
Darin Barney, Klasifikimi i teorive: Intrumentalizmi, Substantivizmi dhe
konstruksioni social

12. Teknologjia dhe shoqëria
Intrumentalizmi
• Instrumentalizmi e sheh teknologjinë si neutrale, e cila evoluon nga
teknologjitë e mëparshme, në përgjigje të nevojave tona, për ta bërë jetën
tonë më të lehtë dhe më produktive.
• Sipas kësaj pikëpamje, teknologjia nuk ndikon në shoqëri, por
përkundrazi
përdoret për njerëzit për qëllime të mira ose të këqija që ata vendosin vetë.
• Pra për sa kohë teknologjia është e efficente, ajo është e “mirë”
Një qasje optimiste që e sheh zhvillimin teknologjik si progress
Rezultatet pozitive dhe negative, janë rrjedhojë e përdorimit të duhur ose
të gabuar të teknologjisë nga njerëzit.

13. Teknologjia dhe shoqëria
Substantivizmi
 Teknologjia udhëhiqet nga një llogjikë e caktuar dhe ndikon jo vetëm
shoqëritë tona por edhe objektivat dhe qënien tonë.
 Teknologjia lëviz në trajektoren e saj dhe njerëzit kanë pak influencë se si do
të ndikohen në këto sisteme politike, kulturore dhe strukturat shoqërore.
 Teknologjia është ajo që përcakton se si do të jetë shoqëria jonë.
 Teknologjia ka vlerat e veta të cilat mund të jenë të mira ose të këqija të
cilat njerëzit nuk mund t'i kontrollojnë.
 Teknologjia do të përcaktojë vetë se si do të përdoret nga njerëzit.
 Të përdorësh teknologjinë do të thotë të përdorësh njeriun.
 E thënë ndryshe duke përdorur teknologjinë ne prodhojmë një lloj të
caktuar njeriu ose shoqërie.

14. Teoritë e mediave te reja
 Teoria e medias: McLuhan
 Rëndësia e medias nuk qëndron në përmbajtjen e saj po në vetë formën e
medias
 Fjala dhe oratoria ishin mediat e para sipas McLuhan
 Njerëzit nuk janë koshientë për efektin e medias ashtu siç nuk janë peshqit për
ujin në të cilin jetojnë
 Kur një media e re bëhet e kudogjendur, ne humbim mundësinë për të kuptuar
efektin që ajo ka në jetën tonë
 Për McLuhan motorri i historisë njerëzove është evolucioni i medias dhe
teknologjisë
 Pyetja më e rëndësishme:A ndikohemi ne të gjithë njësoj nga efektet e medias?

15. Teoritë e rrjetit
Manuel Castells: Teknologjia nuk përcakton shoqërinë dhe as shoqëria nuk
përcakton rrjedhën e ndryshimeve teknologjike.
 Shumë faktorë ndërveprojnë dhe produkti final është rezultat i ndërveprimit
Teknologjitë e reja janë të lidhura me format e reja të shoqërisë.
 Forma e re e shoqërisë, shpjegohet me konceptin e shoqërisë së rrjetit
 Shoqëria e sotme mund të kuptohet si shoqëri e rrjetit e cila nuk bazohet
më te individi apo komuniteti tradicional
 Marrëdhëniet në shoqërinë e rrjetit nuk kushtëzohet nga koncepte
gjeografike të hapësirës dhe koncepti i kohës
 Jetojmë në një epokë të re të mundësuar nga teknologjia në të cilën
hapësira është hapësira e rrjedhës dhe koha ëshë pa kohë.

16. Media e re dhe media e “vjetër
 Përkufizimi "media e re” u përdor për të përshkruar teknologjitë e
informacionit dhe komunikimit bazuar në kodin dixhital.
“Media e re” nënkupton grupin e teknologjive të mediave që u shfaqën në
dekadat e fundit të shekullit XX
 Mediat e reja, nuk i zëvendësojnë mediat e vjetra, por i integrojnë ose i
ndryshojnë ato.
Futja e televizionit nuk shkaktoi zhdukjen e gazetës.
Prezantimi e tabletës nuk çoi në zhdukjen e librit
Të gjitha mediat janë "të reja” për kohën kur ato janë shfaqur për herë të
parë
Në përgjithësi, media e re nuk shfaqet nga askund, përkundrazi ajo evoluon
nga praktikat ekzistuese dhe teknologjitë e mediave tradicionale

17. Mediat e reja janë dixhitale, interaktive,
hipertekstuale, të rrjetëzuara globalisht, dhe virtuale

18. Karakteristikat e medias dixhitale
Mediat dixhitale janë konvergjente, hipertekstuale, të decentralizuara, të
kudondodhura, algoritmike, dhe asimetrike.
 Konvergjente: Në median dixhitale, lloje të ndryshme të përmbajtjes (të
shkruara, audio, vizuale, etj.) konvergojnë në një platformë të vetme
teknike
Ky proces nënkupton një konvergjencë kulturore midis prodhuesve dhe
konsumatorëve të përmbajtjes mediatike.
 Hipertekstuale: Një hipertekst është një tekst që mbart referenca (linqe) për
tekste të tjera ose forma të tjera të përmbajtjes.
Në internet, hipertekstet janë një tipar themelor që lidh faqet e internetit
me njëra -tjetrën
 Të decentralizuara: Masmedia tradicionale është e centralizuar dhe
njëdrejtimshe.
Informacioni transmetohet nga një strukturë qendrore, siç është redaksia e
lajmeve, tek një audiencë e masive
Mediat dixhitale karakterizohen nga një model i shpërndarë.
Burimet për prodhimin dhe shpërndarjen e informacionit janë pjesërisht në
duart e individëve që komunikojnë horizontalisht përmes platformave të
mediave.

19. Karakteristikat e medias dixhitale
 Të kudondodhura:Teknologjitë
celulare, smartphonat dhe
tabletat, i japin
një shtrirje gjithëpërfshirëse edhe
të kudondodhur medias dixhitale
Këto paisje dhe teknologji lejojnë
njerëzit të hyjnë dhe të postojnë
informacione në çdo kohë dhe nga
çdo vend
Gjithashtu lejojnë kompanitë të
ndjekin dhe mbikëqyrin sjelljen e
përdoruesit në një shkallë të
paimagjinueshme më parë
 Asimetrike: Media dixhitale është shumë e
komodifikuar (komercializuar),
pasi shërbimet më të mëdha zotërohen nga një
pjesë e vogël e
korporatave gjigande.
Fuqia shpërndahet në mënyrë të pabarabartë,
pasi përdoruesit individualë
nuk kanë qasje në informacionin që këto
korporata mbledhin nga
ndërveprimet dhe sjelljet e tyre.
Përdoruesit nuk i njohin algoritmet që
mbështesin funksionimin e mediave
sociale si Instagram,Twitter, Facebook, etj.
Përdoruesit nuk marrin ndonjë përfitim
ekonomik nga pjesëmarrja e tyre në
shërbime të tilla
 Algoritmike: Shumica e
përmbajtjes së mediave
dixhitale janë mbështetur
në algoritmat kompjuterike
Këto janë programe që
ndjekin logjikën procedurale
për të gjeneruar
rezultate specifike
Studimi i logjikës dhe
efekteve të algoritmave ka
zbuluar që, si çdo
teknologji njerëzore, ato nuk
janë neutrale