More Related Content
Similar to ความรู้ทั่วไปเรื่องยา (ภญโมเรศ) (20)
ความรู้ทั่วไปเรื่องยา (ภญโมเรศ)
- 3. 2) ยาแผนโบราณ หมายถึง ยาที่ใช้
รักษาโรคแผนโบราณทั้งในคนและสัตว์
ยาชนิดนี้จะต้องขึ้นทะเบียนเป็นตำารับยา
แผนโบราณอย่างถูกต้อง เช่น
ยาธาตุบรรจบ ยาเทพมงคล ยาเขียวหอม
เป็นต้น
- 4. ประเภทของยา
3) ยาอันตราย หมายถึง ยาที่ต้อง
จำาหน่ายเฉพาะในร้านขายยาแผนปัจจุบัน
ภายใต้การควบคุมของเภสัชกร เพราะ
หากใช้ยาประเภทนี้ไม่ถูกต้อง อาจมี
อันตรายถึงแก่ชีวิตได้ เช่น ยาปฏิชีวนะ
ชนิดต่างๆ ยาลดความดันเลือด เป็นต้น
ยาควบคุมพิเศษ เป็นยาที่เภสัชกรจ่ายได้
เฉพาะเมื่อมีการนำาใบสั่งยาจากแพทย์มา
ซื้อ ยากลุ่มนี้เป็นยาที่มีความเป็นพิษภัยสูง
- 6. วัตถุออกฤทธิ์ (Psychotropic
substances) หมายถึง วัตถุที่ออกฤทธิ์ต่อ
จิตประสาท อาจเป็นสิ่ง/สารจากธรรมชาติ
หรือที่เป็นวัตถุสังเคราะห์ หรืออีกนัยหนึ่ง
หมายถึง สารเคมีหรือวัตถุใดๆซึ่งมีผลต่อ
ระบบประสาทส่วนกลางที่ทำาให้เกิดการ
เปลี่ยนแปลงสภาพจิตใจของผู้ได้รับสาร
เหล่านี้
วัตถุออกฤทธิ์แบ่งเป็น 2 ชนิด คือ
- 8. วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตและประสาท แบ่งออก
ได้เป็น 4 ประเภท ดังนี้
ประเภทที่ 1 มีอันตรายร้ายแรง มี
ประโยชน์ด้านการแพทย์น้อยหรือไม่มี
เลย ซึ่งห้ามมิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า
หรือส่งออก การนำาผ่านต้องมีใบอนุญาต
เช่น เตตราไฮโดรแคนนาบินอล
(Tetrahydrocannabinol: มีอยู่ในพืช
พวกกัญชา)
- 9. ประเภทที่ 2 มีอันตรายมาก มีประโยชน์
น้อยในด้านการแพทย์ ห้ามมิให้ผู้ใดผลิต
ขาย นำาเข้า หรือส่งออก เว้นแต่การผลิต
เพื่อส่งออกบางชนิดที่รัฐมนตรีประกาศ
ระบุชื่ออนุญาต การนำาผ่านต้องมีใบ
อนุญาต เช่น
กลุ่มยาลดความอ้วน เช่น เฟนเตอร์มีน
(Phentermine)
กลุ่มยานอนหลับ เช่น มิดาโซแลม
(Midazolam) โซปิเดม (Zopidem)
กลุ่มวัตถุดิบ เช่น ซูโดอิฟิดี
- 10. ประเภทที่ 3 มีอันตรายมาก แต่ก็มี
ประโยชน์ด้านการแพทย์มากเช่นกัน ห้าม
มิให้ผู้ใดผลิต ขาย นำาเข้า ส่งออก หรือนำา
ผ่าน เว้นแต่ได้รับใบอนุญาต การนำาเข้า-
ส่งออก ต้องมีใบแจ้ง ยาประเภทที่ 3 นี้มี
โอกาสเสพติดน้อยกว่าประเภท 2 สามารถ
ขายตามร้านขายยาได้ แต่ต้องขายตาม
ใบสั่งแพทย์
เช่น บูพรีนอร์ฟีน (Buprenorphine)
- 11. ประเภทที่ 4 มีอันตรายน้อย มีประโยชน์
มากด้านการแพทย์ ห้ามมิให้ผู้ใดผลิต
ขาย นำาเข้า ส่งออก หรือนำาผ่าน เว้นแต่ได้
รับใบอนุญาต การนำาเข้า ส่งออก ต้องมีใบ
แจ้ง ยาประเภทที่ 4 นี้มีโอกาสเสพติดน้อย
กว่าประเภท 3
ได้แก่ กลุ่มใช้ทำายาสงบประสาท เช่น ได
อะซีแพม (Diazepam), คลอร์ไดอาซีพอก
ไซด์ (Chlordiazepoxide)
- 12. ยาเสพติดให้โทษ (Narcotic
drug)
ยาเสพติดให้โทษ (Narcotic drug) ออกฤทธิ์
ต่อจิตและประสาทส่วนกลาง เช่นกัน แต่
ออกฤทธิ์เฉพาะแห่ง เช่น เฉพาะส่วนที่
ทำาให้เกิดอาการปวด จึงใช้แก้ปวดที่
รุนแรงได้ผลดี แต่เสพติดได้ง่าย ทำาให้เกิด
อาการประสาทหลอน เมื่อหยุดใช้ยาจะ
เกิดอาการถอนยา
ยาเสพติดให้โทษ ตามพระราชบัญญัติยา
เสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522 แบ่งเป็น 5
- 15. กลุ่มยาที่ใช้ในการแก้ปวด เช่น เฟนตา
นิล(Fentanyl), โคเคน (Cocaine)
กลุ่มยาที่ใช้ในการรักษาผู้ที่ติดยาเสพ
ติด เช่น โอเปี่ยมทิงเจอร์ (Opium
tincture), เมทาโดน (Methadone)
กลุ่มยาที่ใช้ในการผ่าตัด เช่น มอร์ฟิน
(Morphine), เฟนตานิล (Fentanyl)
กลุ่มยาที่ใช้เป็นวัตถุดิบ (สำาหรับใช้ในการ
ผลิตวัตถุเสพติดในประเภท3) เช่น โคเด
อีน (Codeine), ฝิ่น
- 27. 4. ยาดมหรือยาทาแก้วิงเวียน หน้ามืด คัด
จมูก
ได้แก่ ยาดมแก้วิงเวียน เหล้าแอมโมเนีย
หอม
5. ยาแก้เมารถ เมาเรือ
ได้แก่ ยาแก้เมารถ เมาเรือ
6. ยาสำาหรับโรคปาก และลำาคอ
ได้แก่ ยากวาดคอ
7. ยาแก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องขึ้น ท้อง
เฟ้อ
- 28. 8. ยาแก้ท้องเสีย
ได้แก่ ยาแก้ท้องเสีย ผงนำ้าตาลเกลือแร่
9. ยาระบาย
ได้แก่ ยาระบายกลีเซอรีน ชนิดเหน็บทวาร
หนักสำาหรับเด็ก และผู้ใหญ่
10. ยาถ่ายพยาธิลำาไส้
ได้แก่ ยาถ่ายพยาธิตัวกลม มีเบนดาโซล
11. ยาบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ
แมลงกัดต่อย
ได้แก่ ยาหม่องชนิดขี้ผึ้ง
- 29. 12 ยาสำาหรับโรคตา
ได้แก่ ยาล้างตา
13. ยาสำาหรับโรคผิวหนัง
ได้แก่ ยารักษาหิดเหา เบนซิลเบนโซเอต
ยารักษาหิด ขึ้ผึ้งกำามะถัน
14.ยารักษาแผลติดเชื้อไฟไหม้ นำ้าร้อน
ลวก
ได้แก่ ยารักษาแผลนำ้าร้อนลวกฟีนอล
- 50. วันหมดอายุ
ยาทั่วไปไม่ควรเก็บไว้ใช้เกิน 3-5 ปี ขึ้น
กับวันหมดอายุที่ระบุไว้
ตัวย่อคือ อีเอกพี (Exp, Expiration date)
มักระบุเป็นปี ค.ศ. สามารถแปลงเป็น พ.ศ.
โดย
ปี พ.ศ. = ปี ค.ศ. + 543
ไม่ควรใช้ยาหลังวันหมดอายุ ต้องทิ้งไป
ไม่นำามาใช้อีก เพราะนอกจากรักษาโรค
ไม่หายแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดพิษภัยแก่
- 52. วิธีสังเกตุยาหมดอายุ
1. ยาเม็ด ลักษณะแตกกร่อน กะเทาะ เปลี่ยน
สีหรือสีซีด
2. ยาเม็ดเคลือบ ลักษณะเยิ้มเหนียว
3. ยาแคปซูล ลักษณะบวมโป่งพองหรือผงยา
ภายในจับกันเป็นก้อนเปลี่ยนสี
4. ยานำ้าเชื่อม ลักษณะขุ่น มีตะกอน เปลี่ยนสี
มีกลิ่นบูดหรือเหม็นเปรี้ยว
- 53. 5. ยานำ้าแขวนตะกอน ลักษณะตะกอนจับ
ตัวเป็นก้อนแข็ง เขย่าแรงๆก็ไม่
กระจาย
6. ยานำ้าอีมัลชั่น ลักษณะเขย่าแล้วไม่รวม
ตัวเป็นเนื้อเดียวกัน
7. ยาครีม-ยาขี้ผึ้ง มีการแยกตัวแบ่งชั้น
เยิ้มเหลวผิดปกติ
8. ยาหยอดตา จะมีลักษณะขุ่น หรือตก
ตะกอนของตัวยา เปลี่ยนสี
วิธีสังเกตุยาหมดอายุ