Ho bieu chanh thay thong ngon

Wasserzeichen Text
Th y Thông Ngôn - H Bi u Chánh 1 www.hobieuchanh.com
Th y thông ngôn
Bi u Chánh
I. HAM TR NG B ÈN
Lúc m t tr i chen l n, t i nhà ga xe l a Tân-an thiên h lao nhao l nh ,
ng i i xe i M -tho thì s p so n hành lý l ng x ng, k ch c r c ng i Sài-
gòn v thì i t i i lui lóng nhóng.
ng h v a gõ sáu gi , thì nghe ti ng síp-lê1
vang rân. M y ng i t i tr ,
t t ch y vô nhà ga mua gi y ng s p nh té l n cù, m y tên ánh xe ón
c khách, giành nhau ng tr c, nên xô l n ch i nhau inh i.
Ông H ng s Tr n V n S c, T m vu, có m t a con trai tên là Tr n
n Phong, tu i v a m i hai m i mà ã thi d u íp-lom, nên tu n tr c ông
cho nó lên Sài-gòn mà thi vào ng ch Soái-ph Nam-Vi t. B a tr c nó ánh dây
thép2
cho ông hay r ng nó thi u s 2, và h n chi u b a nay nó v , nên h i
tr a ông d y gia-d ch a b t heo làm th t, a i m i h ng ch c bà con, r i
ông m n m t cái xe hai bánh, i v i Thôn tr ng Lê V n Nuôi lên Tân-an ón
c nó.
Ông th y xe l a qua c u thì trong lòng ông kh p kh i, ngoài m t th i t i
i, tay c p dây dù cán tre mà vì m ng mà run run làm cho cán dù lúc l c hoài;
ch n mang giày hàm ch mà vì i qua i l i h i chi u n gi nên b i cát óng
c thích3
.
Xe l a ng ng tr c nhà ga, hành khách chen l n k lên ng i xu ng coi r t
náo n c.
Tr n V n Phong mình m c m t b u h c tr ng, có th t cà ra hoách4
xanh, ch n mang giày da vàng, u i nón n xám, tay xách va ly nh , trên xe
c xu ng, m t ngó dáo dác, mà m t l i nghiêm ch nh, d ng nh mu n h i: “
Tôi thi u r i nên v ây, không ai th y hay sao?”.
Thiên h tuy ông, song ai m c lo ph n n y, nên không ai ngó th y, duy có
ông H ng s S c v i ông Thôn Nuôi dòm ki m phía tr c không có, ch ng day
i th y Tr n V n Phong thì n-b 5
i l i, tay ngo t mi ng kêu, ch ng y m i
có ít ng i hành khách dòm ngó.
Tr n V n Phong chào cha v i ông Thôn Nuôi r i h i r ng:
- Cha i v i ông Thôn hay còn ai n a?
ng s S c áp:
- Không, cha i v i ông Thôn mà thôi, i r c ông chi cho t n xe. Tuy
y mà cha có sai b y tr m i h ng ch c v i bà con t u nhà h t.
Hôm qua c dây thép, má m y m ng quýnh, nên má m y c cha
1
còi xe l a
2
ánh n tín
3
c tr ng
4
(cravate), cà v t
5
p rút

Wasserzeichen Text
làm heo mà t t n c ông bà. Có xe cha m n nên ch c s n mà r c
ây, v y thôi lên xe v ri t k o má m y v i h ng ch c nhà h trông.
Ba ng i d t nhau lên xe. Xe hai bánh mà ch c b n ng i ng i day
t phía tr c và hai ng i ng i day m t phía sau. Ông Thôn ng i sau mà c day
t ra phía tr c ngó Tr n V n Phong và nói r ng:
- Th y hai thi t là gi i! M i thi u b ng c p tài n ng ó r i thi th ký
i u luôn n a, thu nay trong làng ch a có ai gi i nh v y. Th y v
ó mà coi, t hôm qua n nay h n rùm, ai c ng hay th y thi u r i
t.
Ông H ng s c chí nên vu t râu và nói r ng:
- Nó u, mà u th nhì m i hay ch !
Tr n V n Phong châu mày tr n m t nói r ng:
- Giám kh o s p cho tôi ng th 2 ó c tôi l m; th ng u s 1 có gi i
n tôi âu, t i h v nó cho bon6
nhi u h n tôi ch l y l công bình thì
tôi ng s 1 m i áng. Hôm qua tôi mu n kêu nài ch .
Ông H ng s l c u áp r ng:
- Ôi thôi, s 1 hay s 2 c ng v y, m y gi i h c ng bi t, c n gì ph i kêu
nài.
Tr i t i l n l n. Ông Thôn c thôi thúc tên ánh xe gi c ng a ch y ri t v ;
còn ông H ng s c chúm chím c i, m t lát nghe ông nói: “Nhà mình c
nh v y m i có ph c” ch ch ng nghe câu nào khác.
Xe v a ng ng tr c c a, thì s p con nít trong xóm bu l i ng bao chung
quanh. Trong nhà èn t sáng loá, khách th y xe, k ng d y ng i i ra, ai
ng vui v .
Tr n V n Phong b c vô tr c, còn ông H ng s v i ông Thôn l c th c
theo sau. Bà con cùng h ng ch c xúm l i ng bao Tr n V n Phong, k h i
th m, ng i m ng r , m nh ai n y nói, không ai nghe ai h t.
Bà H ng s m c qu n lãnh m i, áo xuy n m i, ng nhà sau coi n u
ng, nghe xe v bà c ng l t t ch y m ng con. Ông H ng s h i k gia d ch
n cúng r i m i ãi h ng ch c bà con. Vài ông k lão v i m y ông h ng
ch c l n thì ng i bàn gi a, còn h ng ch c nh thì ng i dài hai b ván g 7
lót
hai bên.
Tr n V n Phong nói i m i v còn m t nên không ng i, nh ng vì ông ép
quá, c c ch ng ã ph i nh c gh chen ng i bàn gi a v i m y ông l n.
Trong lúc n u ng vui c i, ông h ng qu n nói r ng:
- Th y hai nay ã l p công danh c r i, v y chú H ng s c ng nên
coi trong làng mình, ông nào có con x ng ôi v a l a thì làm sui cho
i, ng th y hai có ôi b n v i ng i ta.
Ông H ng s chua k p tr l i, b ng âu bà H ng s ng ng i t i b
ván nh n tr u nghe nói nh v y vùng áp r ng:
- Th y H ng qu n lo chi vi c ó! Th ng nh tôi thi u thông ngôn ký
c r i, ch ng nó i làm vi c ây thi u gì Huy n, Ph h g con cho nó
mà lo.
Ông H ng qu n tay b ng ly r u mi ng nói r ng:
6
(point), m
7
lo i bàn gh làm v ng b ng ván g dày

Wasserzeichen Text
- Th a thím, mình trong làng thì ki m ch trong làng làm sui cho d ,
khi m chi ch xa làm chi.
- Làng mình quê mùa, có con ai x ng áng âu mà th y H ng qu n
bi u tôi nói cho nó?
Ông H ng qu n ngó quanh qu t r i h i r ng:
- Th khi b y tr không có m i ông Ch hay sao, mà sao không th y ng
xu ng v y kìa?
Có tên phó thôn ang ng rót r u, nghe H ng qu n h i nh v y, li n
c l i th a r ng:
- Th a th y, tôi có lên m i ông Ch , mà vì ông Ch tr c ch n i không
c nên xin ki u.
Ông H ng qu n g c u r i ngó ông H ng s mà nói r ng:
- Th a ông H ng s , ông Ch Tân có a con gái tên là con hai Li n,
m nay nó ch ng m i sáu, m i b y tu i, coi ng quá. V tôi có bi t
con ó l m; nó nói tánh n t hi n l ng mà l i t ng m o p , may
vá khéo, bánh trái gi i. D i n y chú có m t mình th y hai, còn trên
kia ông Ch có m t mình con hai Li n, n u hai ông làm sui v i nhau
thì x ng l m. Trong làng mình ây ông Ch là giàu nh t, có ai b ng
âu.
Tr n v n Phong nghe nói t i con gái c a ông Ch Võ Thái H nh thì bi n
c, song s ng i ta th y mình s ng sùng, nên l t t g p th t ch m n c m m
mà n.
Ông H ng s b ng u ng c n ly r u r i c i mà nói r ng:
- Tôi có th y con gái ông Ch , con nh coi ng thi t. Mà nó ng thì ng
theo trong làng mình ây, ch bì v i ng i ta sau c. Th ng nh tôi
bây gi nó làm th y thông, th y ký, thì nó ph i có v cho x ng áng, ví
u c i con Huy n, Ph cho nó không c, thì ít n a c ng ph i ki m
con Cai, Phó T ng hay H i ng, ch l nào mà nói con ông Ch . Thi t
ông Ch ng giàu h n tôi, mà ng c ng giàu h n h ng ch c trong
làng mình h t th y. Tuy v y mà ng ng b có n m m u n v i m y
i cao th c , ch có bao nhiêu. N u mu n làm sui nhà giàu, thì i
th ng nh tôi nó i làm thông ngôn, r i ây nhà giàu l n trong L c t nh
giành nhau mà g con, ch ng y m c s c mà l a, c n gì ph i lo cho
t.
Ông H ng qu n áp r ng:
- Th a chú, chú nói tôi không dám cãi, ch thi t con gái ông Ch x ng
áng l m, Ông ch bà Ch là ng i hi n c, mà con hai Li n nó l i
c ch nho b n. Mình c i v cho con thì ki m ch ph i, ch tính l a
giàu sang làm chi.
Bà H ng s ng i x a thu c ngoài r ch, bà nghe nói nh v y, bèn xen vô
mà áp r ng:
- Th y H ng qu n nói v y sao ph i! Tôi có m t mình nó, nên tôi ph i
kén dâu ch ! Ch ph i nó d t nát nh con b hay sao, mà c i v x p
i trong làng mình c.
Ông H ng qu n c i r i u ng r u, không nói chuy n ó n a.

Wasserzeichen Text
Ti c mãn r i, khách t v h t, ch còn n m sáu ông h ng ch c r nhau
i ánh bài t s c cho n sáng r i m i xên8
mà v .
Cách n a tháng có trát Quan Ch t nh Tân-an òi Tr n V n Phong lên h u
quan Ch t nh cho hay r ng có gi y quan Nguyên soái c p b ng cho Tr n V n
Phong làm th ký h c t p và b i tùng s v i quan Ch t nh B c-liêu, t i qu n
Cà-mau. Ngài l i d y v s m s a hành lý r i tr lên l y gi y xe l a và gi y tàu
mà i B c-liêu l p t c.
Tr n V n Phong quày qu tr v cho cho cha m hay thì c nhà u m ng
. V ch ng H ng s S c àm lu n v i nhau, ông nói làm thông ngôn ký l c
mà b i c d i m y t nh m i khá, ch Sài-gòn lãnh l ng mà thôi, không
có huê l i nào khác thêm c c thân mà không ích gì. Nay quan b con ông i Cà-
mau y thi t là may, ng t vì nó m i ra kh i tr ng, ch a th o vi c i cho l m,
mà i xa quá nên ông có b ng lo.
Bà áp r ng i ng i ta sao thì mình c ng v y, d u t i âu, ban u l
sau quen, có h i chi mà lo. Hu ng chi ng i ta n Cà-mau, R ch giá là x giàu
có, y v y con mình xu ng ó có th ki m v x ng áng, ho c là làm giàu mau
c, ch s xa r i co u rút c trong x mình hoài thì làm giàu sao mà nên
danh.
Tr n V n Phong s p qu n áo gi y v vô r ng, tính tr a b a sao s lên
Tân-an lãnh gi y mà i. Ông H ng-s thì theo c n d n n x ng i ph i n
n th n, ch i b i thì l a ng i t t mà ch i, ng khi có vi c mình nh c y
ng i ta, còn làm vi c thì ng h n u x c x c v i làng v i dân, song ph i
nghiêm cho h s , ng h lo lót m i có ti n.
Bà H ng s thì l y m t ve d u b c-hà v i môt ve d u nh -ý mà b vô
ng, ng a khi i ng r i nh c u au b ng, có s n d u mà dùng . Bà l i
n d n r ng: ” i con ph i gi a gìn tánh n t cho ch c ch a, th y con gái nhà
nghèo d u nó có p m y i n a con ng thèm ngó làm chi. Xu ng Cà-mau con
làm quen ch i v i hàng Ph , Huy n ho c Cai Phó T ng; h con th y ông nào
có con gái thì con ph i ráng làm cho ng th ng ng ng g con cho. Con nay
c làm thông ngôn thì ã vinh vang cho cha m r i, mà n u con c i c con
Ph , Huy n, ho c Cai Phó T ng thì con nh , mà con l i làm cho cha m p mày
m t nhi u h n n a. Con ph i nh l i m d n ng có quên nghe con.”
Tr n V n Phong chúm chím c i và g c u mà áp r ng: ”Con không d i
âu, xin cha m ng có lo. H quan yêu, t nhiên con có quy n thì làng t ng
ph i s con, r i nhà giàu sang h em con gái h d ng thi u gì”.
Qua ngày sau, n c m tr a r i, Tr n V n Phong m n m t cái xe ch
ng lên Tân-an, tính lãnh gi y r i i xe l a chi u qua M -tho ng m t êm
ng sáng xu ng tàu i B c-liêu.
Bà H ng s giành a con lên Tân-an, tính a nó lên xe l a r i bà s tr
.
Xe ng a ch y ch ng c m t ngàn th c, b ng th y có m t cô thi u n
mình m c áo xuy n tím, qu n lãnh en, u i kh n l c so n tr ng, trên che dù
ng h ng, ch n không có i giày, mà m t mày sáng r , môi son má b u, t ng i
u u, ng xa i l i, ch ng th y xe, cô ng nép bên ng mà tránh song
8
ch m d t sòng bài

Wasserzeichen Text
không xây l ng gi u m t nh cô gái th ng, cô l i a cây dù lên cao, r i ng
ch ng m t mà ngó Tr n V n Phong trân trân.
Xe ch y ngang, Tr n V n Phong m t li c cô y mà mi ng chúm chím c i.
Bà H ng s nói r ng: “Con n y i âu xu ng t i d i n y kìa? Con ông
ch H nh ó a.
Tr n V n Phong l ng thinh không nói chi h t, mà xe ch y qua r i anh ta
ng không thèm ngó l i. Tên ánh xe c c c ngó ngoái l i sau, thì th y cô n
ng ngó sau xe, mà tay m t thì che dù, còn tay trái thì l y v t áo lau n c m t.
Lên t i Tân-an, Tr n V n Phong vào Toà b mà lãnh gi y r i i v i m ra
ch mua và ch i t i n m gi chi u m i ra nhà ga xe l a. Lúc ch xe, bà
ng s c theo xe c n d n con hoài, mà không nghe bà d n u chi trúng luân
lý o ngh a, ch có d n là dè d t mà c i cho c con nhà giàu sang mà thôi.
Tr n V n Phong qua M -tho khách s n ngh m t êm, r i sáng ngày m i
xu ng tàu Pélican mà i.
Tàu khi ch y ngoài sông l n, khi b ng trong kinh nh , c nh v t hai bên thay
i ngó không nhàm, Tr n V n Phong thu nay ch a du l ch mi n H u Giang,
nên th y c nh l , sông dài kinh ngay, ng r ng, thì trong lòng kh p kh i vui v
cô cùng. Anh ta ng i ng m c nh r i ng tình, m i nh chuy n quá vãng9
và tính
i chuy n t ng lai. Anh ngh th m trong trí r ng: “C ng nh h i nh mình rán
mà h c nên bây gi m i c sang tr ng nh v y; i tàu có nhà n c ch u ti n,
i h ng nhì n c m tây, mà l i c n m phòng kh e quá. Bây gi ai c ng kêu
mình b ng th y thông mà i ng thiên h không bi t mình nên h ch a kính
tr ng cho m y, ch ng mình t i Cà-mau, mình ng thông ngôn, làng t ng u
ph i b m d h t th y m i sang n a. B y quá! H i n m ngoái mình th y con gái
ông ch H nh ng , nên mình theo ch c gh o cô. Mình có h a v i cô h mình thi
u làm thông ngôn ký l c r i mình c i cô.
Bây gi mình coi l i thì cô quê mùa quá! Mình làm thông ngôn mà có v
nh v y coi sao c, t i trong làng mình h nghèo h t th y nên th y cha m cô
có ít m u t h kêu là nhà giàu, ch có giàu gì âu. Hôm qua cô i l th ngoài
ng nên g p mình ó kìa? Hay là cô th ng mình nên nghe nói có gi y b
mình i làm vi c, cô ra ó a mình, b i vì mình ch c gh o cô thì mình có nói
nhi u câu tình ngh a thi t, mà cô m c c nên ít nói l m, không th y cô t d u chi
yêu m n mình. ã v y mình có n m tay cô và hun cô vài cái mà thôi, ch không
có ân ái gì mà n n i cô mê. i! Mà chuy n c nh c l i làm chi! Bây gi mình
lo ph n s mình cho xong. Xu ng t i Cà-mau mình m n m t c n ph cho s ch
ng d n nhà . Ch ng yên n i r i mình s h i d coi có ông nào giàu sang,
mà có con gái, mình s t i lui ch i r i mình c y mai m i mà c i. Mình làm th y
thông h c n g con cho mình, lo gì không có v . Con gái ông ch H nh thì
cho H ng ch c trong làng c i, ch mình nh v y mà k t ôi v i nó thì h
danh giá c a mình còn gì.”
Tr n V n Phong ngh nh v y r i chúm chím c i, coi b t c, ch ng n
n chút nào.
9
quá vãng=qua i; vãng thì úng h n, Red.

Wasserzeichen Text
II. CH A GÌ Ã TH T V NG
Lúc th y Phong c c p b ng làm th ký thì x Cà-mau n a còn
hoang nh n, nh n dân th a th t. T i ch thì cu c buôn bán tuy th nh v ng,
nh ng ph xá x ch-x c, ph lá còn xen l n v i ph ngói, mà d u ngói v i lá c n
nào c ng c , dãy nào c ng th p, nên coi không có v sung túc nh cái ch t nh
thành.
Th y thông Tr n V n Phong xu ng t i B c-liêu vào trình di n v i Quan
ch T nh r i ng i ghe mà i Cà-mau. Quan phó tham bi n, ng i ch qu n Cà-
mau ã có c dây thép cho hay tr c r ng s có th y thông Phong xu ng giúp
vi c, ch ng th y vào dinh thì ngài h i th m s sài ít câu r i cho phép th y ngh
hai ngày ng ki m ch yên r i s i làm vi c.
Th y thông Phong t i x l , không quen bi t ai h t, nên l y làm b i r i
không bi t ch nào mà n ng ng . Th y mu n d n m t c n ph mà , song th y
ngh t bàn gh không có, n u m n ph l y chi mà d n. Ðã bi t mua ít v t
n dùng r i d n nhà s sài c ng c, mà có nhà r i ai i ch n u c m cho mà
n.
Th y tính t i ngh lui r i m i quy t ki m nhà m t ít tháng r i s hay.
Th y t ý y v i th y ký C a là ng i ch n ch t ôn hòa, th y th y th y thông
Phong b i r i th y c ng mu n r c v nhà th y, ng t vì th y m t c n ph ch t
p mà t i b y tám a con, l i v th y m i sanh còn non ngày, s b t ti n
cho b n, nên th y ch nhà bà Phó M và khuyên th y Phong l i ó h i mà u,
nói r ng nhà bà r ng rãi s ch s , l i có hai m con không có con nít r n ràng.
Th y thông Phong nghe nói trong b ng m ng th m, t ng bà Phó M n y
là v Phó T ng, ch ng ch t. Th y h i th m l n l n i n nhà bà, b c vô thì
th y nhà lá ba c n r ng rãi s ch s , day c a ra mé sông, còn phía sau thì có m t
cái v n tuy c m c r m r p, song có tr ng n m ba cây i, vài ch c cây cau, v i
ít b i chu i. Th y th y nhà không giàu, ch ng có m t v t chi quí, thì trong b ng
không c vui, song th y không bi t ch nào khác, nên b t c d ph i h i mà
.
Bà Phó M n y khi ch ng còn sanh ti n thì làm ch c Phó xã, ch không
ph i phó T ng. Ch ng m t ã g n m i n m r i, l i cho bà hai a con: a
n là con trai, tên Hai Thu, ã có v nên v theo quê v trong Cái-ngang, còn
a nh là con gái, tên Ba p, khi y ã c 17 tu i, ch a có ch ng, nên h
v i bà.
Bà tánh tình bãi buôi10
, tuy ã 55 tu i r i mà n nói nh m l , b i v y nghe
th y thông Phong h i u thì bà vui lòng cho li n, và xin th y cho bà 8 ng
c c m mà thôi.
Bà h i con gái bà quét d n cái bu ng u trên cho th y , và khuyên th y i
y r ng em l i ng s p ra mà thay i áo qu n.
Th y thông Phong th y bà ni m n , bãi buôi nh v y, thì th y h t b ng ,
mà c ng b t bu n vì s nhà bà nghèo và bà là v Phó xã ch không ph i phó
ng.
10
ng t d u, mau m n vui v

Wasserzeichen Text
Th y yên n i r i, chi u b a sau th y m i h i th m nhà m y th y làm vi c
nhà n c t i Cà-mau ng vi ng th m ng i ta mà làm quen. Th y n nhà th y
thông dây thép, nhà hai th y giáo và nhà th y ký làm m t ch v i th y, thì th y
nhà nào c ng ch t h p, c s sài, gh bàn l m x m, b i v y th y có ý chê
th m. Ch ng n nhà th y ký Tr ng làm s Th ng chánh thì th y ký không
có nhà, mà cô ký ra ti p r c r t vui v , nên th y ng i nói chuy n ch i m t h i
i m i i.
Th y th y tr i chi u mát m , nên th a d p i d c theo ng mé sông mà
xem châu thành. Nh n c l n y mà, nên d i sông ghe xu ng qua l i d p dìu,
i c ng nh tr i mát nên trên b ng i i ông o. Nh ng mà th y dòm coi ph
xá leo heo, nhà c t th p th i, ch ng gi ng nh c nh th y t ng t ng lúc nhà
i ra i, nên trong lòng th y không vui; mà nh t là th y th y thiên h g p th y
không ai chào, không ai xá, th y làm ch c thông ngôn mà i ch i h không kiêng
; không tr ng gì h n m t ng i khách Tri u-châu kia thì th y l i càng bu n
n.
Th y ngh úng 2 ngày r i m i i làm vi c, ngh th m r ng h không xá
mình y là mình m i n h ch a bi t, mình làm vi c ít b a r i, n u h còn
khinh th n a thì h s coi mình.
T khi nhà ra i, th y c t ng làm thông ngôn là sang tr ng, h m
mi ng ra thì trên quan nghe d i làng s , nào dè th y m i i làm ngày th nh t
thì ã b quan phó r y hai l n, s m mai thì nói th y vi t sai, bu i chi u r y th y
vi t ch m, mà l n nào r y c ng r y tr c m t làng t ng và lính h u, b i d u h
không hi u th y b quan r y v l i chi, mà th y c ng l y làm th n thùa l m.
Quan phó Cà-mau tánh n t nóng n y, l i nói c c c n, còn th y thông Phong
i i làm vi c ch a th o ngh , nên ng thông ngôn còn b -ng , và c m n
c ch a l làng, b i v y th y b r y h ng ngày, có khi quan m ng là “ ngu”
i i th y tránh ch cho th y ký C a thông ngôn th .
Nhi u b a th y ng i vi t mà a n c m t, t ng làm thông ngôn ký l c
sang tr ng h n ng i, nào dè b m ng nhi c t i ngày mà c ng không th y làng
ng kính tr ng chi h t. Ngày tr c th y ao c ham làm thông ngôn bao nhiêu,
bây gi chán ngán mu n b mà v b y nhiêu.
Mãn gi h u r i, v ch th y u, th y l i càng bu n nhi u h n n a; tuy
bà Phó M vui-v , còn cô Ba p s n sóc mi ng n ch ng , gi t giùm kh n v
cho th y, m con lo l ng ch ng dám cho th y có ch phi n c, nh ng mà
th y ngh t i s u nhà tên Phó xã, ngh không có nhà nào sang tr ng n làm
quen, ngh không có ai x ng áng ng nói mà c i và nh t là ngh làm vi c thì
lãnh l ng, ch t ng làng không ai cho ti n b c mà c ng không ai cho l v t chi
t, b i v y th y th i chí nên dàu dàu không mu n i ch i.
Cô Ba p tuy con nhà nghèo mà n c da tr ng, gò má ng h ng, h mu n
nói thì mi ng chúm-chím c i, tuy cô m c qu n áo v i bô song cô th ng gi t
ch-s . L i nói c a cô thì quê mùa mà gi ng nói nghe d u ng t. Có m t u làm
cho cô không ra ng i thanh nhã, là cô nh tu i mà m p quá, nên tay chân k ch
m mình m y ô-d 11
, b a nào cô vén qu n mà i sau v n, thì th y b p c ng
a cô tuy tr ng song l n g n b ng b p chu i h t.
11
to l n, thô t c

Wasserzeichen Text
T ngày th y thông Phong n u nhà cô, thì cô vui-v l m, t i ngày u
12
láng nhu t hoài, mà h chúa nh t có th y nhà thì cô l i b n qu n lãnh l ng
màu lòm, ch không ch u b n qu n v i, ch ng nh ng là cô s n sóc mi ng n,
mi ng u ng cho th y mà thôi, mà h th y i làm thì cô vô bu ng quét d n s ch
, th y áo qu n thay còn v t ó thì cô x p l i cho t t , th y ôi giày gi a
ng thì cô s p l i cho ngay, th y có cái kh n ôi v nào d , thì cô l y gi t li n,
ch ng c n i th y c y m n.
B i trong nhà không có m y ng i nên bà Phó M xin phép cho m con n
chung v i th y. M i b a n, h có món nào ngon thì cô Ba p th ng bên
phía th y ng i, mà cô l i coi ch ng h th y n v a h t chén c m thì cô h m s n
ng l y chén mà xúc n a.
M t ng i trai nào khác, n u th y c ch c a Ba p nh v y, thì ch c bi t
cô có tình riêng v i mình. Th y thông Phong ch ng hi u là t i m c c i con
Ph , Huy n, Cai, Phó T ng ho c H i ng hoài, nên không ghé m t ngó con gái
nhà nào khác, hay là t i th y bu n v s quan không tr ng d ng, làng t ng không
kính nh ng, mà cô Ba p s t s ng d ng y th y coi c ng nh không, ch ng
ý vào chút nào h t.
M t b a chúa nh t, bà Phó M b i xu ng i vô Cái-ngang mà th m con trai
bà. Ba p nhà coi n u c m d n cho th y n. Cô m c áo v i en m i, qu n
lãnh l ng , c i ra i vô ki m chuy n nói v i th y thông hoài.
Th y n m trên võng mà coi sách, h cô nói thì tr l i, mà h tr l i thì ngó
cô, ngó n m b y l n r i ng tình, nên x p sách trên ng c không c n a.
Lúc d n c m r i hai ng i ng i n, th y li c ngó tay cô, tuy bàn tay k ch
m, tuy ngón tù vù, nh ng mà n c da tr ng nõn. Th y ngó m t ngó c , ngó
mình cô m t h i r i trong trí th y không chê cô m p mà c ng không chê cô hèn
quê mùa n a, th m ngh r ng n u mình mu n tình t v i cô n y thì b a nay cô
nhà m t mình, mình ch c d nh ch i.
Th y ngh nh v y, mà ch ng n c m r i th y l i th m trách lòng th y
không minh chánh; mình u nhà ng i ta, mình làm vi c qu y không nên. ã
bi t nh mình có ve cô là ch i qua bu i mà thôi, ch không ph i v ch ng gì,
song làm b y r i ro cô có nghén r i làm sao, mà d u cô không có nghén i n a,
i thiên h hay, mình mang x u, r i làm sao mà c i con nhà sang tr ng cho
c.
Th y n m nh m m t làm b ng , không thèm ngó cô, mà c ng không tính
n vi c qu y n a. Cô Ba p t ng th y ng thi t nên d n d p d i b p r i
ng thúng may ra tr c c a ng i mà vá áo.
Th y n m m t h i, gió ph t mát m th y ng quên. n x th y th c d y
a m t r i i ra sau v n, tính ki m i hái n ch i. Th y ng ng vác m t
ngó trên cây i, b ng âu cô Ba p ch y ra h i r ng:
Th y thông mu n n i hay sao? tôi leo tôi ki m i chua tôi hái cho.
Cô v a nói v a tu t lên cây i. Cô hái c m t trái i chín r i kêu th y bi u a
tay ng cô li ng xu ng cho th y b t. Th y b t h t, cô trên c i ng t mà nói
ng:
12
ch y

Wasserzeichen Text
- Th y d quá, ã t i tay r i mà còn cho r t! Th y l m trái i c n n
mà còn ngó nhánh i ng ki m n a.
Cô hái c m t trái khác, r i b vào túi mà leo xu ng. Lúc xu ng g n t i
t, hai ch n thì eo g c i, hai tay thì níu nhánh, cái mình cô gie13
ngang, v t áo
sau bùng ra lòng thòng bày l ng qu n lòm, l i bày luôn m t khúc da tr ng
nõn, làm cho th y ng d i ngó ng tình d n không ng, nên a tay ôm
ngang b ng cô. Th y v a ôm cô, thì cô buông h t tay ch n, nên té ng a trong
mình th y, may th y ôm ch t và ng v ng ch không thì cái vóc l n c a cô t
ph i è th y té ng a.
Cô v a ng xu ng t thì th y buông cô ra. Cô day l i ngó th y mi ng
i chúm chím. Th y m c c mà l i n n n, nên day m t ch khác mà nói r ng:
- Tôi th y cô níu nhánh i qu n quá, tôi s nhánh gãy cô té, nên tôi
cô. ng leo nh v y n a, r i té ch t ch ph i ch i sao.
Th y nói d t l i r i xây l ng b i vô nhà. Cô Ba p nghe m y ti ng vô
tình vô v y thì cô không vui. Cô ng d i g c i mà suy ngh m t h i r i
th ng th ng i vòng ng sau mà theo vô. Ch ng cô b c vô c a sau, thì th y ã
i nón b c ra c a tr c mà i ch i.
n chi u bà Phó M v , còn th y thông i ch i n t i mò th y m i v n
m. T y v sau th y ch ng h ngó cô Ba p n a, mà d u cô ki m chuy n
i, thì th y c ng không mu n tr l i. Th y th t chí nên ph n th y không vui ã
ành r i, mà th y l i làm cho cô th t v ng nên cô bu n luôn theo n a.
13
nghiêng

Wasserzeichen Text
III. NHEN NHÚM L A TÌNH
Th y thông bu n quá, mà x Cà-mau quê mùa nên th y không bi t ch nào
mà i ch i cho gi i khuây. M t b a chúa nh t, nh m r m tháng m i, th y nghe
nói t i chùa Ph t, trên vàm kinh có làm chay, nên n c m s m r i, th y m n
t chi c xu ng b i lên ó mà coi ch i.
Th y v a b c ch n lên t i c a chùa thì th y g p v th y ký Tr ng, làm
Th ng chánh, i v i m t cô tr c ch ng 18, 19 tu i, c eo dây chuy n vàng
tây, tay m t eo m t chi c ng, tay trái eo m t chi c vàng, mình m c qu n
hàng tr ng xuy n nu, ch n i giày nhung thêu c m, u choàng h u kh n
màu tr ng gà, b n biên14
u k t i15
.
Cô ký Tr ng ngó th y th y thì h n h nói r ng:
- a th y thông, th y c ng i coi làm chay n a sao? Ri t vô ây mà coi.
ng s a so n cúng ng , m t lát n a l i có ông Y t ma gi ng kinh
a. Th y vô c t ngh a giùm m y câu Th p n cho hai ch em tôi
nghe m t chút. Th y bi t hôn?
Cô nói nói c i c i và ngo t th y vô chùa. Hai cô i tr c, th y n i gót
theo sau mà li c ngó cô i kh n tua ó hoài. Cô ký Tr ng ngó ngoái l i nói
ng: ”X n y quê mùa bu n quá th y há? Con em tôi trên Sa- éc xu ng th m
tôi, may g p d p n y cho nó coi, ch không thì có ch nào vui cho nó ch i âu “.
Th y thông li n h i r ng:
- Té ra cô ây là em c a cô sao?
- Th a ph i, nó là em ru t tôi. Tôi th ba còn nó th sáu.
Th y li c m t ngó cô n th y cô da tr ng mà còn d i ph n nên hai má ng
ng, hàm r ng khít r t mà l i tr ng trong, hai bàn tay ngón nh mà dài, ánh òn
xa16
còn d u nh u, g ng m t sáng r , c p m t h u tình, ch n mày cong vòng,
ng i y u u. Th y ngó cô, cô c ng ngó th y, hai ng i nhìn nhau, r i b
ng h t c hai.
i t i ch treo m y b c Th p n, cô ký Tr ng ch t t m hình mà bi u
th y thông Phong c t ngh a cho cô nghe. Th y làm th y thông mà không thông
cho l m, song không mu n cô Sáu chê mình d , nên ngó hình nh d o mà c t
ngh a b ng, mà ng c t ngh a c li c ngó cô hoài. Cô Sáu c ng ch m ch l ng
nghe, th y nói và c i, cô c ng c i v i th y, m t lát r i h t b ng , khi thì ng
m t bên th y khi thì xen nói chuy n v i th y.
Th y thông Phong vui v vô cùng, nên hai cô i âu th y c ng i ó; coi
cúng ng r i nghe thuy t kinh, ch i cho n n a chi u, hai cô xu ng ghe mà v ,
th y c ng xu ng xu ng b i theo.
d c ng cô ký Tr ng m i th y thông có r nh xu ng nhà ch i. Th y
ã tính th m r i, mà có ti ng m i n a thì càng ti n cho th y, b i v y n c m
chi u r i th y ch i u r a m t, thay qu n lãnh áo l c so n m i, r i i nón i
xu ng nhà th y ký Tr ng.
14
nh
15
lo i vi n có nh ng l n ch lòng thòng
16
ng tay gi th ng b ng lúc i

Wasserzeichen Text
Th y v a b c vô c a thì th y ký Tr ng trong b c ra. Hai th y chào
nhau r i th y ký Tr ng m i th y thông Phong vô nhà. Cô ký v i cô Sáu ra chào
i ni m n l m.
Th y thông Phong th y ch nhà bù-xa bù-xích mu n i, nên ng d y nói
ng:
- Th y s a so n i âu ó, thôi tôi v cho th y i ch .
- Xin l i v i th y, tôi có chuy n ph i i g p m t chút, vì tôi h n l v i
anh em không l cho h ch .
- y thôi tôi v cho th y i.
- Th y ghé ch i có vi c gì?
- ng th y r nh nên xu ng nói chuy n ch i v y ch có vi c gì âu.
- y quá, tôi m c chuy n m t chút. N y, mà thôi th y l i nói chuy n
ch i v i nhà tôi, không h i gì âu, anh em mình ch ph i xa l gì ó
hay sao mà ng i.
Cô ký ti p mà c m th y, còn cô Sáu thì rót m t tách n c trà b ng l i m i
th y u ng. Th y thông Phong thi t ý không mu n v , song th y ch nhà mu n i
nên c c ch ng ã ph i t ch i. Ch ng nghe cô ký c m l i, mà nh t là th y cô Sáu
ng n c m i u ng thì th y nh t nh không v , nên thò tay b ng tách n c và
nói v i th y ký Tr ng r ng:
- Thôi, th y có vi c g p thì i i, k o ng i ta ch . tôi u ng n c r i
tôi xu ng nhà dây thép17
ch i.
Th y ký Tr ng ra i, thì th y thông Phong kéo gh ng i li n. Cô ký nh c
gh ng i ngang ó mà nói chuy n, còn cô Sáu m c qu n l a tr ng, áo bà ba c ng
ng l a tr ng, tay eo m t chi c ng bát giác, c eo m t s i dây chuy n vàng
tây, b ng r may ra ng i bên ván mà may áo túi.
Th y thông v i cô ký h i th m nhau vi c cha m , vi c làm n, nói h t
chuy n n y sang chuy n n , nói hoài không d t. Cô Sáu ng i may không nói chi
t m t lát cô li c ngó th y thông m t cái, mà r i thay l n nào cô ngó th y thì
ng g p th y ngó cô. Th y th y cô trong nhà, m c mát, u tr n, b i tóc
th di u, bàn ch n tr ng nõn, càng ngó càng mê m n tâm th n, nên ng i hoài n
11 gi th y m i ch u t mà v .
M i nói chuy n m t l n mà th y ã bi t cô Sáu tên là Sáu Lý, cha m khu t
m, còn có hai ch em ó mà thôi. Lúc cô Sáu Lý còn nh thì v i cô ký
Tr ng, ch ng c 16 tu i, ng i c u Sa- éc giàu l n mà không con, nên b t
làm con nuôi. M i ây c u tính g cô Lý cho con nhà giàu, thì cô chê th ng ó
t nát quê mùa, nên m i b xu ng Cà-mau mà v i ng i ch .
êm ó th y không ng c, c m màng t t ng cô Sáu Lý hoài. Th y
so sánh cô v i cô Hai Li n là con gái c a H ng ch Võ Thái Hanh, thì cô Lý
nhan s c p m i ph n cô Li n không c ba ph n, còn cô Ba p thì còn
thua nhi u n a nên không sánh c.
T y v sau, êm nào th y c ng xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i. Th y
xu ng th m b y l n m i g p th y ký tr ng nhà m t l n còn cô ký thì có nhà
luôn luôn. Mà xu ng là xu ng ng nói chuy n ch i mà thôi ch th y ch ng h
môt l i nào ch c gh o cô Lý.
17
u n

Wasserzeichen Text
Cô Ba p th ng ý b o th y, tuy th y không thu n tình, song cô ch ng
em d phi n trách. Nay cô th y th y chà l t n nhà cô Sáu Lý hoài, ch ng
nh ng là cô bu n mà thôi, mà cô l i gi n n a. Ch ng hi u nhà cô nói ra nói vô
i m th nào, mà m t b a n ng ng i n c m, bà Phó M nói v i th y
thông r ng:
- m nay tôi th y th y xu ng nhà th y ký Tr ng th y ch i hoài tôi
nghi quá. Th y m i l i ây th y không rõ, ch con m ký Tr ng nó
qu quy t l m, còn con em nó ó c ng không v a gì âu.
Bà v a nói m y l i thì th y thông Phong n i gi n châu mày tr n m t mà nói
ng:
- Tôi c m không cho bà nói n vi c riêng c a tôi. Tôi mu n ch i nhà
nào t ý tôi, bà không phép c n.
Bà Phó M c i mà áp r ng:
- Th a th y, tôi âu dám c n th y. Xin th y ng phi n, tôi s th y m i
i ây th y không rõ ai t t ai x u, nên tôi m i nói nh v y ch .
Th y thông áp r ng:
- Tôi không d i kh gì âu, bà ng lo.
Bà Phó M c i và nói dã-lã cho th y h t gi n còn cô Ba p thì m t bu n
so mà a n c m t.
M t êm n m i t i mà m t tr ng ã m c lên t i ng n d a bên mé sông.
Th y thông Phong ra ng tr c nhà h ng mát m t h i, r i xúc c nh ng tình
nên men men18
l n i xu ng nhà th y ký Tr ng. i g n t i thì th y th y trong
nhà èn t lu lu, cô Sáu Lý ng i t i cái gh ngoài c a, u b tóc xoã, gió
th i ph t ph .
Th y thông th y c nh nh v y thì d d , d ng ch n ng tr c c a, không
dám ghé vô nhà. Cô Sáu Lý ng d y b i u và nói r ng:
- i th y thông vô nhà ch i. Anh Ba v i ch Ba tôi i vô r ch R p,
không có nhà.
Th y thông n a m ng n a s , nên thùng th ng vô nhà.
Cô Sáu Lý b c vô tr c, v n èn lên cho t , r i nh c gh m i th y ng i.
Cô i l i kéo h c t ki m thu c; th y ngó theo, th y cô u không ch i g tóc b i
xà sau ót, coi càng p h n n a, thì th y kho n khoái trong lòng, nên ng i b
ng , mu n nói chuy n mà không bi t làm sao kh i u cho c.
Cô em gói thu c ra m i th y hút r i i l i cái gh d a vách ng têm tr u
mà n. Th y chúm chím c i m t h i lâu r i h i r ng:
- Th y ký và cô ký i vô r ch R p chi v y?
- Th a, không bi t tôi không có h i.
- u v y thì êm nay b cô nhà m t mình...cô không s ma hay sao?
- gi a ch ma qu âu mà s .
- Thi u gì.
Cô Sáu Lý li c th y mà c i, r i áp r ng:
- Anh Ba v i ch Ba tôi i m t lát, ch ng chín, m i gi thì v .
Th y nghe m y l i ng i lo ra, nên không nói chi h t. Cô bèn kéo m t cái
gh d a vách mà ng i, nh có cánh c a m che cô, nên ng i i ngoài ng
18
t i

Wasserzeichen Text
không th y cô c. Cô ng i mi ng nhai tr u m t ngó s ng d i t, m t l s c
bu n. Th y th y nh v y bèn h i r ng:
- a nay cô có vi c chi phi n tôi hay sao mà coi b không c vui?
Cô t ng h ng nho nh và c ng làm m t bu n mà áp r ng:
- Th y có vi c chi âu mà tôi dám phi n th y.
- y ch t i sao cô bu n?
- Tôi bu n là vì mi ng thiên h trong x n y h x u quá; tôi trong s ch
ch không nh b n chi h t, mà h n b y n b th u tai anh Ba ch
Ba tôi, nên nh ch r y tôi, thi t tôi t c h t s c.
- Cô có chuy n chi mà h n? H n sao ó?
- th y th y hay xu ng d i n y ch i, r i h n tôi trai gái v i th y,
i v y anh Ba tôi nh r y tôi quá.
Th y thông nghe nói bi n s c, tay c m gói thu c l n qua l n l i, không bi t
dùng ti ng chi mà tr l i. Cô li c ngó th y r i ti p nói r ng:
- Thi t h n m t tháng nay êm nào th y c ng xu ng ây ch i. Mà th y
xu ng l n nào c ng có anh Ba ch Ba tôi nhà còn nói chuy n thì nói
chuy n th ng ch th y có t ý ve vãn hay là có t l i ch c gh o tôi
bao gi âu mà h nói b y nh v y. Làm thân con gái khó quá! H
không th ng h thêu d t ít ti ng thì cho mình nh nhu c c i.
hôm qua n nay tôi bu n l m. Tôi th th t h t l i, mà coi b anh
Ba tôi nh không tin, c nói: Có âu chó s a l không. T c quá, mà
bi t làm sao cho nh h t nghi bây gi . V y tôi xin th y m t u là
th y mu n cho tôi yên n i thì ng có xu ng d i n y ch i n a, ch
th y xu ng ch i hoài, không bi t ch ng mai m t h n tôi có ch a
càng h danh giá tôi n a, mà d u h không n thì anh Ba ch Ba tôi
nghi, ch c c ng a tôi v Sa- éc, càng kh tôi nhi u.
Th y thông b i r i nên ng i l ng thinh hoài. Cô có ý trông th y tr l i mà
trông không c, nên cô ng d y b c ra c a x tóc r i xè hai bàn tay mà g
u và nói r ng:
- u g i h i chi u n bây gi mà ch a ch u khô.
Cô ng ngay c a, nên gió ph t mùi d u th m bay vô nhà ngào ng t. Th y
i mùi d u y tâm th n r i lo n nh say nh mê. Th y ng i châm b m ngó cô
th y cô xoã tóc, ng n tóc xu ng t i nh ng, gió th i ph t ph , còn mái tóc thì
p x i d a hai bên gò má, coi thi t là xinh p. Th y ng tình không th d n
c, nên kêu nói nho nh r ng:
- Cô Sáu, cô Sáu, cô vô ng i trong n y ng tôi nói chuy n riêng m t
chút.
Cô day l i ngó th y và c i và nói chúng ch ng r ng:
- Còn nói chuy n gì n a ó? Anh Ba ch Ba tôi v g p ch t tôi a.
Th y áp r ng:
- Không h i gì âu. Cô nói chín, m i gi m i v , bây gi ch a y tám
gi mà v gi ng gì. Cô vô ây nói chuy n m t chút mà.
Cô Sáu Lý tóc dã d i mà b c vô, r i l n l i ch c cô ng i b i u.
Th y c m gói thu c tr n tr mà nói r ng:
- Ch ng còn gi u cô làm chi n a, h n m t tháng nay êm nào tôi c ng
xu ng ây mà ch i, y là vì có cô tôi m i xu ng. Tôi ch ng hi u t i

Wasserzeichen Text
sao ai xuôi khi n mà t ngày tôi g p cô trên chùa thì trong lòng tôi
kho n khoái hoài v ng cô hoài, h ngày nào tôi không th y m t cô thì
n xang b t r t ch u không c. H i nãy cô xin tôi ng t i nhà cô
ch i n a; cha ch , n u tôi không th y m t cô tôi ch t, ch s ng sao
c.
Cô nói r t bu n th m r ng:
- Th y th ng tôi mà th y s ch t, nên th y tính mi n là th y kh i bu n
thì thôi, còn tôi mang ti ng m c k tôi, th y th ng nh v y thì t i
nghi p cho thân tôi.
Th y suy ngh m t h i r i nói r ng:
- Cô nói nh v y té ra tôi h i cô, ch có ph i th ng cô âu!
- Ph i, th y th ng nh v y là h i, ch không ph i th ng.
- Xin cô cho tôi nói c n l i. Ph n tôi ng làm trai, n h c gi i, làm
i thông ngôn ký l c, l nào tôi không bi t ch trong c hay sao mà
em lòng h i cô. Tôi th ng cô thì t nhiên ph i tính cu c tr m
m; tôi th ng cô là th ng cách quân t , th ng cách tr ng phu,
ch tôi nh v y mà làm cho cô mang ti ng x u r i b cô cho ành hay
sao? Tôi xin h i cô m t l i n y: n u tôi c y mai nói cô mà c i, không
bi t cô có ng tôi hay không?
Cô Sáu Lý th dài mà áp r ng:
- Th a th y, ph n tôi là con m côi, nh ng mà t nh chí l n tôi không
thèm ham giàu sang, tôi th m c có ch ng h c hành gi i, bi t n bi t
nói v i ng i ta, thì thôi. C u tôi trên Sa- éc giàu l n mà không có
con, nên nuôi tôi làm con nuôi, ng sau gia tài l i cho tôi n. Tôi
th ng c u m tôi l m ng t ép tôi g cho ch giàu sang mà ngu quá,
tôi phi n mu n nên tr n xu ng ây. Nói bao nhiêu ó th y c ng
bi t, tôi ham giàu hay ham ng i ph i. Th y h c hành gi i, l i có ch c
ph n n a, n u th y không chê tôi côi cút quê mùa nên nói mà c i tôi,
thì tôi ph i l y mà ng th y ch còn i ch nào n a. Ng t vì th y
th ng tôi th y nói b c nh v y, mà bác nhà bi t có lòng th ng tôi
nh th y v y hay không?
Th y tr n m t a tay mà nói r ng:
- ! Vi c v ch ng là vi c tr m n m c a tôi, tôi ành ch nào t ý tôi,
cha m ép tôi sao c.
Cô suy ngh m t h i r i áp r ng:
- Th a th y, th y nói nh v y sao ph i. Áo m c sao qua kh i u, làm
con ph i do cha m , ch th y nói ngang quá sao c.
- Ph i, làm con không nên th t kính v i cha m , nh ng mà tôi bi t ý cha
tôi, h tôi mu n sao, thì c v y, xin cô ng lo.
- u v y thì th y vi t th l a l i khéo léo mà phân tr n cho bác hay, r i
i bác xu ng ch i ng i nói luôn th .
- Tôi tính vi c cho th y, còn tôi quên vi c c a tôi. Tôi bi t anh Ba ch Ba
tôi th ng th y, n u th y i nói ch c nh ch ch u g . Ng t còn ông c u
tôi ây, không bi t tính làm sao cho êm; ng ép g tôi l y ch ng tôi
không ch u, nay tôi xu ng ây tôi ng th y ch c ng gi n ng không
gia tài cho tôi n.

Wasserzeichen Text
- i! Có sao mà cô s ? N u cô chê ch trên Sa- éc, mà cô ng ch nào
hèn thì ông c u gi n, ch cô ng tôi thì có l nào ng phi n mà lo.
Cô Sáu li c m t ngó th y mà c i r i dòm ra ngoài ng và nói r ng:
- Bây gi có l anh Ba v i ch Ba tôi v g n t i.
Th y thông mu n ng i nói chuy n n a, mà s ng i lâu v ch ng th y ký
Tr ng v g p r i r y cô nên trong lòng bâng khuâng, m i ng d y i l i ch cô
ng i, trong ng c nh y th ch th ch song g ng làm d n, m t tay thì n m bàn tay
cô, còn m t tay thì vu t tóc cô mà nói nh r ng:
- Cô nói cô nh l i; t nay tôi th s ng thác có nhau, n u ai ph ai xin
tr i t soi xét.
Cô Sáu Lý cu i u mà c i; ch ng nghe th y nói d t l i r i, cô m i a
tay xô nhè nh và nói r ng:
- Thôi i v i, k o anh Ba ch Ba tôi v g p ch t tôi a.
IV. TH I LUI B NH C
Th y thông ra v , n a ti c, n a m ng, êm y n m tr n tr hoài, không ng
c. Sáng b a sau th y vi t m t b c th g i v cho cha me mà nói r ng t i Cà-
mau có cô m i chín tu i, nhan s c p tánh n t hi n hoà, th y th y làm ng
ng l m. Cô y m côi, v i anh r làm ký l c s Th ng chánh. Tuy cô
không có c a riêng, song ng i c u Sa- éc giàu l n, ã nh n cô làm con nuôi
nên ngày sau cô n gia tài c a c u. Trong th th y c ng không xin phép mà c ng
không m i cha m xu ng Ca-mau ch i r i nói v cho th y, mà khúc sau h t th y
i t ý r ng th y tính c y mai i nói mà c i cô n .
Th y g i th i r i, trong lòng kho n khoái, ch c r ng trong n m b y b a
a cha m s tr l i, mà tr l i ch c bi u th y h coi v a ý thì nói vì nhà n
chi c, l i ng sá xa sôi không th xu ng c.
T i b a sau th y không dám xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i n a. Mà
th y n m nhà thì x n-xang, ch u không c, nên th y i ngh u-ngh n ngoài
ng hoài, i l n l n t i c a th y ký Tr ng th y lén òm vô nhà thì th y th y cô
ký ng ng i d a èn mà may, mà không th y d ng cô Sáu Lý. Th y không
dám vô, i th ng m t khúc xa r i tr l i, mà c ng không th y cô Sáu Lý.
Th y v nhà n m m t h i r i i n a. L n n y th y xu ng t i thì nhà th y ký
Tr ng ã óng c a t t èn ng im lìm.
Hai êm sau th y c ng i ngang qua ngang l i hoài mà cô Sáu Lý i âu
t, th y ch ng th y t m d ng chi h t. Th y x n-xang n ng không c tinh
th n dã d i19
nh ng i au.
Chi u th y i làm v , th y ghé ti m mà mua m t cái kh n l a tr ng, b n
chéo có thêu b n cái bông h ng. T i th y vi t m t b c th mà t n i t ng t
a th y và th th t d u ch t c ng ch ng ph nhau r i th y gói chung v i cái
kh n tính a cho cô, song ch a bi t dùng ch c nào mà a cho ti n.
19
o i, m t s linh ng

Wasserzeichen Text
Sáng b a sau th y b gói y vào túi mà i làm vi c. Th y v a ra kh i nhà
thì th y d ng cô Sáu Lý phía d i i lên. Cô th y th y r ng r ng n c m t mà
nói:
- êm b a h m mình nói chuy n v i nhau ai th y h h c v i ch Ba tôi
không bi t mà ch ánh tôi d quá. Ch nói ít b a ây ch a tôi v
Sa- éc. Th y có tính l nào th y tính, ch n u tôi xa th y ch c tôi t
n tôi ch t.
Th y thông nghe nói l y làm b i r i l i th y có ng i i g n t i, nên th y
t t nói r ng:
- Tôi g i th v nhà ch c b a nay t i r i, xin cô ch vài ngày n a coi
cha m tôi tr l i th nào r i s hay.
Th y v a mu n i thì cô nói r ng:
- Sao h m nay th y không xu ng ch i n a? Th y làm nh v y ch Ba tôi
ch nghi. T i nay th y xu ng nghe hôn?
Có ng i i t i, nên th y v i cô dang ra mà i m t ng i m t ng .
T i b a y th y làm d n xu ng ch i nh khi tr c. Cô ký Tr ng ti p r c
vui v nh th ng, cô Sáu Lý c ng ra vô, song cô không c i, mà c ng không
nói chuy n v i th y.
Th y trông th hoài mà không th y cha m h i âm thì trong lòng b t r t
ch u không c. Th y ch t i tám b a mà c ng ch a ti p c th nhà, y là vì
ông H ng s Tr n V n S c c th c a con t vi c hôn nh n thì v ch ng
bàn tính v i nhau r ng cô Sáu Lý là em v m t th y ký s Th ng chánh thì
không sang tr ng gì, còn nói ng i c u Sa- éc giàu, mà con mình Cà-mau
làm sao bi t ch c trên Sa- éc c. V ch ng ông u d d không mu n cho
con mình c i ch ó.
Ông H ng s m c lo vi c làng nên bi u v tu t xu ng Cà-mau tr c th m
con sau coi tình c nh th nào.
Bà H ng s i tàu xu ng B c-liêu r i bà giang ghe mà i Cà-mau.
Bà xu ng t i h i chín gi s m mai. Bà ã bi t tr c r ng con mình u
nhà bà Phó M , nên bà h i th m mà t i ó.
Bà Phó M nghe bà H ng s S c x ng là m c a th y thông, thì bà m ng
ti p r c ân c n l m. Hai bà nói chuy n v i nhau, tâm u ý hi p, nên m i nói
t h i thì ã thân thi t c ng nh ng i có quen tr c n m b y n m r i.
Bà H ng s h i th m cô Sáu Lý và v ch ng th y ký Tr ng là ng i th
nào. Bà Phó M l y thi t tình mà nói r ng:
- ch ng th y ký Tr ng ây m i m y n m nay, tuy không mích
lòng ai, song th y có tánh bài b c nên làm có bao nhiêu thua h t b y
nhiêu. Còn con Sáu Lý t nh chí l n nó v i anh r nó. H i n m kia
nó x ng x u v i th ng bi n c a th y Cai, b v th ng bi n b t b r y rà
nên ch nó gi n a nó v trên Sa- éc, nó m i tr xu ng h n m t
tháng nay. Lóng tr c tôi th y th y thông chà l t xu ng ó mà ch i
hoài, tôi s chúng d d th y mê sa mà mang h i, nên tôi có t b n
th y, tôi b th y r y nên tôi không nói n a. T i ó qu quy t l m, v y
n có ch xu ng ây, xin ch la d t th y thông ng có cho th y t i lui
th ng l m, không nên âu.
Bà H ng s vùng h i r ng:

Wasserzeichen Text
- Nghe nói ó có m t ng i c u trên Sa- éc giàu l m mà.
- Tôi không bi t ng i ó, song tôi có nghe nói làm n v y ch
giàu gi ng gì.
Bà H ng s nghe thu t chuy n gia o c a th y ký Tr ng và tánh n t c a
cô Sáu Lý thì bà ã ngán r i, mà ch ng nghe nói ng i c u Sa- éc không giàu
thì bà nh t nh c n con, ch ng h khi nào ch u cho nó c i v ch ó.
n m i m t gi th y thông v nhà, th y b c vô ngó th y m thì ch ng
ng. Th y ch a k p nói chi h t thì bà ã kh i chuy n hôn nh n ra mà r y th y.
Bà trách th y sao mê sa chi th gái h , gái nghèo. Th y nghe m khinh b ng i
a th y yêu thì au lòng xót d h t s c, song không dám th t kính v i m , ch
nói r ng:
- Má ng nghe l i ng i ta, cô y x ng áng l m, má th y m t ch c má
th ng li n.
Bà n i gi n nên nói l n r ng:
- Tr c khi i tao v i cha m y d n m y nh ng vi c gì âu, sao m y mau
quên l m v y. Tao nói thi t v i m y, n u m y cãi l i tao m y c i con
ó thì tao v i cha m y không bi t m y n a, m y mu n làm gi ng gì ó
thì m y làm i.
Th y ng i khóc n c m t ch y ròng ròng. Th y t c t i mà nói r ng:
- Con th ng nó l m, n u không c i nó c ch c con ph i ch t.
Bà c i ng t mà nói r ng:
- Quí báu d hôn, con có n h c mà sao kh d v y. Ng i ta d d con,
con không bi t hay sao.
T i b a ó bà H ng s quá giang ghe th ng h mà tr lên B c-liêu. Bà
vào Toà b h u quan ch t nh mà khóc l y k r ng v ch ng bà già c có m t
chút con trai, nó nh d i mà xa b ng i ta d d nên nó mê sa gái h . Bà xin
quan Ch t nh làm ph c th ng giùm ph n v ch ng bà, xin rút con bà v B c-
liêu làm vi c ng nó lánh xa k qu y.
Quan Ch t nh th y bà n n n quá ngài ng lòng, nên ch y t cho Quan
trên mà rút th y Tr n V n Phong v B c-liêu. Quan trên nh m l i, song làm gi y
i th y v Long-xuyên.
T khi bà H ng s S c v r i thì th y thông Phong bu n b c lo s h t s c.
Th y b i r i, vì m t àng làm cha m , còn m t àng là ng i yêu, h v ng l i
cha m thì au lòng, còn h v a lòng thì th t hi u v i cha m , nên th y l ng l
không bi t li u l nào. Th y nghi cho cô Ba p ho c bà Phó M thêu d t cho
nên m i có vi c b t hoà nh v y, b i v y th y sanh lòng oán h n, tính ki m nhà
khác mà u.
Th y ch a nh t nh nên không dám xu ng nhà th y ký Tr ng mà ch i
a. Cách b y tám b a, thình lình có dây thép c a quan Ch t nh B c-liêu ánh
cho quan Phó Tham bi n Cà-mau hay r ng th y thông Phong i i Long-xuyên
và d y ph i i l p t c.
Th y hay tin y ch ng khác nào sét ánh bên tai. N u ch ng c không ch u
i thì ch c quan trên cách ch c, còn n u i Long-xuyên thì làm sao g n g i v i
cô Sáu Lý c n a? Xúi cô tr n anh ch mà i theo mình cho tr n tình chung
th y thì có l c; cha ch , làm nh v y thì ngh ch ý cha m . Th y còn b i r i

Wasserzeichen Text
ch a nh t nh l nào, quan Phó Tham bi n l i thôi thúc bi u th y n i ngày mai
ph i i, ch không c trì hoãn.
Tuy v ch ng ông H ng s S c d y con, h i nó còn i h c thì khuyên nó
ph i rán h c ng làm thông ngôn ký l c, ch ng nó c làm th y thông, thì
khuyên nó ph i l a con nhà giàu sang mà k t ôi, và ph i dùng c a h i l mà l p
nghi p, ch không ch ng nhân ngh a, không d y cách làm trai, không d n
ch nh n quy n, không khuyên tr ng danh d . Nh ng mà l ng tâm c a th y
thông ch a u ám thái quá, nên th y c ng bi t th ng yêu cha m , bi t kính tr ng
tiên. Nh cái l ng tâm y nó khuyên th y, nên n chi u th y m i nh t nh
cô Sáu Lý mà i, thà c t ru t mình, ch không n phi n lòng cha m .
n t i th y xu ng nhà th y ký Tr ng t giã ng sáng mai lên ng.
i mà c ng may, vì b a y không có v ch ng ký Tr ng nhà, duy có m t
mình cô Sáu Lý mà thôi. S th y b i i Long-xuyên ai c ng ã hay r i h t,
nên th y m i b c vô thì cô h i r ng: “Nghe nói th y i r i vi c mình tính ó
th y li u làm sao?”
Th y l y kh n ra lau n c m t, r i ng i ch ng tay mà ngó ng n èn, lòng
i r i, h ng ng n ngùng, không nói chi c h t. Cô ng i bên gh d a vách mà
khóc r m rúc. Cô i m t h i lâu không nghe th y tr l i, cô m i ng d y h
i r i nói r ng: “B a nào th y i xin th y cho tôi bi t tr c. B nào tôi c ng
tr n mà i theo th y, ch tôi xa th y m t ngày ch c tôi bu n r u tôi ph i ch t”.
Th y l c u mà áp r ng: ”Không c, cô theo tôi không nên âu”.
Cô nh ng m t ngó trân mà h i r ng:
- Sao v y?
- Cha m tôi không b ng lòng cho tôi c i cô, n u tôi cãi l i thì cha m
tôi không nhìn tôi n a.
- Ai nói v i th y nh v y.
- Má tôi nói, ch ai.
- Th y g p má th y h i nào mà má th y nói.
- Má tôi xu ng b a h m.
- Xu ng hôm nào, sao tôi không hay.
- Xu ng cách b y tám b a rày. Xu ng có m t b a r y tôi r i gi n b i
li n.
Cô Sáu Lý nghe m y l i, li n ng i l i trên gh , m t ngó th y trân trân, coi
gi n l m. Cách m t h i lâu cô m i h i r ng:
- Má th y xa, thu nay không bi t tôi, mà sao l i chê tôi, nên c n
không cho th y c i.
- Không bi t t i sao mà má tôi không ch u, b i v y h m nay tôi bu n
quá.
- u v y thì bây gi th y tính làm sao?
- Thi t khó quá, nên tôi không bi t li u làm sao cho c.
- Tôi h i thi t th y v y ch th y th ng tôi hôn?
- ng tôi cô ã bi t r i, c n gì cô ph i h i n a.
- Th y có chê tôi là con m côi nghèo hèn, không x ng áng làm v
th y hôn?
- Không, o v ch ng mi n là có tình v i nhau thì thôi, ch so sánh
giàu nghèo sang hèn là ngh a gì.

Wasserzeichen Text
- u th y th ng tôi, mà th y c ng không chê tôi nghèo hèn, thì hai
a i v i nhau; cha m có gi n thì m t ít n m nguôi ngoai r i thôi,
ch không l gi n hoài hay sao mà s .
- Không c. Má tôi r y l m. N u tôi cãi l i ch c má tôi không dung
âu.
- t quá gi n thì không t i nhà mình, ch chém gi t gì ó mà s .
- Uý! Nói nh v y sao c.
- u v y th y s cha m h n là th ng tôi. Tình th y nh v y thì có ra
gì âu.
- Mình làm con ph i s cha m ch .
- Té ra th y nh t nh b tôi mà i hay sao? V y mà hôm tr c th th t
ch !
- Hôm tr c tôi có dè cha m c n tr nh v y âu.
- y mà dám x ng là tr ng phu, x ng là quân t . V y mà dám nói
ng h v ng m t tôi thì bu n r u ch c ph i ch t. Tr ng phu quân t
gì mà g t g m àn bà con gái nh v y. Th y b tôi mà i Long-xuyên
th y không s bu n r u r i ch t sao?
Th y thông Phong h th n không bi t sao mà tr l i nên ng i g c m t mà
ch u. Cô Sáu Lý ng d y mà nói r ng:
- Th y thúi l m. Làm trai nh v y nên l t cái m t mà qu ng i. Tôi bi t
i, th y g t tôi, s ây tôi ch i, nên xin i ng tr n tôi ch gì. Tôi
nói cho th y bi t, th y g t tôi không d gì âu.
Cô nói d t l i li n quày qu i vô bu ng gi r ng l y cái kh n v i phong
th c a th y a hôm n mà li ng trúng ngay m t th y và m ng r ng:
- kh n n n! Tr kh n v i th cho m y ó. i âu thì i cho mau.
ng ng i ó n a. Th v y mà c ng x ng là th y thông! Thông gì!
Thông khoan.
Th y h th n, m t mày tái xanh, không nói c m t ti ng, thò tay l m
cái kh n v i phong th , r i riu ríu ra v . Th y ra t i ngoài ng r i, mà c ng
còn nghe có ti ng l m b m m ng nhi c.
V. C T I CÀNG NGUY
Trong m y t nh d c theo mé sông H u-giang, duy có t nh Long-xuyên thì
nh mà l i nghèo h n h t. Tuy v y mà t nh thành s ch s , d i sông tàu ghé, ghe
u ông y, trên ng cây tr ng ngay hàng, tàn che r t mát m .
Nh ng ng i giúp vi c nhà n c t th y thông, th y ký, th y giáo, cho n
c Ph , Huy n, khi m i i l i Long-xuyên th y x không giàu b ng C n-th ,
Sóc-tr ng, Sa- éc, R ch-giá, thì bu n, nên không mu n , mà, h c vài
tháng, quen bi t ng i b n x , nh t là có n nhà bà H ng qu n Vi n ch i m t
ít l n r i, thì em lòng trìu m n, không mu n i i x nào khác n a.
Bà H ng qu n Vi n d i xóm Cái-s n, cách ch ch ng vài tr m th c.
Bà goá ch ng, tu i ng n m m i r i, mà r ng v n còn c ng kh , tóc ch a
m b c. Bà không ph i là nhà c phú, song khi ch ng ch t có l i cho bà m t

Wasserzeichen Text
cái nhà ngói ba c n, n n úc, c a cu n, trong nhà gh bàn ván t th nào c ng
ng danh m c h t th y, sau v n thì tr ng cây trái sum sê, tr c sân thì ch ng
ki ng v t ê h , ngoài rào song s t ng ng n k gian, trong có bàn ng i mà
ng gió. Bà có ru ng thì ít mà có b c thì nhi u, ru ng thì bà cho m n m i n m
góp lúc ch ng vài ngàn gi mà thôi, song b c thì ch a y t s t, bà cho vay m i
m s ti n l i bà xài không h t.
Bà không có con trai, duy có m t a con gái t tên là Lâm Di u-Anh n m
tr c bà ã g l y ch ng v d i L p-vò; r i thay, bà có r m ng ch a k p, k
chú r mang b nh mà vong thân, làm bà ph i a lu r c con mang v mà khuyên
gi i cho nó b t s u não.
Lâm Di u-Anh tu i v a m i hai m i hai, ch ng ã ch t ba n m r i, mà cô
goá không tính l y ch ng khác. Cô là m t ng i ch n ch t, không ch u thoa
son gi i ph n, ch ng h t a mái tóc, nh ch n mày, y ph c thì dùng hàng en v i
tr ng, ch không a màu xanh, nói chuy n thì dùng ti ng m t l i êm, ch ng
th y cô l -l i gi u c t. Nhan s c c a cô ch ng h n con gái nhà giàu khác,
nh ng vì n t c a cô m th m cái h nh c a cô khít khao, l i nói c a cô d u dàng,
ng i c a cô y u u, b i v y m y th y t nh, d u ch a có v hay là có v
i c ng v y, ai c ng g m ghé tr m tr .
Bà H ng qu n Vi n nhà giàu, mà có con gái nh v y, thì c ng qu n20
khách r i, mà bà l i thêm có tánh b i-buôi, h nhà có cúng qu i thì bà a m i h t
y th y mà ãi, còn ngày th ng th y nào t i ch i thì bà c ng ti p r c ân c n
m, b i v y ch ng êm nào mà nhà bà không có m t vài th y t i ch i, còn b a
chúa nh t thì h l i r nhau t i ó ho c ánh bài thính c u, ho c ánh bài t s c;
bà ãi r u trà c m cháo thì bà l y xâu, còn h ánh bài v i nhau thì ai n thì
nh , ai thua thì ch u.
Mà trong m y th y duy có th y Lê Tr ng Sanh t i nhà bà ch i th ng h n
t. Th y Lê Tr ng Sanh ng thông ngôn cho quan Chánh–b 21
ch t nh. Th y
p trai, v n nói lanh l , y ph c oan trang. Nghe nói th y làm vi c l ng b ng
thì ít, mà huê l i thì nhi u; nh ng vì th y a bài b c mà c ng a gió tr ng, nên
trong túi th y th ng có n m b y ch c ng luôn luôn, mà trong nhà thì không
có m t ng nào h t. Th y ã hai m i sáu tu i r i, song không hi u, th y mu n
m t mình ng ch i cho thong th , hay th y ch a th y ai v a lòng p m t, mà
th y i l i Long-xuyên b n n m r i, làm vi c thì quan trên yêu, dân d i s ,
nên mu n thì ch ng thi u chi ng i giành g con, nh ng mà th y ch a tính c i
ch nào h t.
Khi th y m i quen v i bà H ng qu n Vi n thì th y theo ch c gh o cô
Di u Anh hoài, mà th y nói gi u c t, cô c gi nghiêm trang, b i v y tuy tánh
th y ngang tàng, mà r i th y c ng ph i kiêng n , không dám nói l -l i n a.
M y th y th y n n i Lê Tr ng Sanh mà còn ch c cô Di u Anh không
c, b i v y xét ph n mình thì h th m, nên không ai dám h môi. Tuy v y mà
ng r nhau t i ch i hoài, có th y thi t th y bà H ng qu n háo khách nên t i
ch i, còn có th y l i có ý riêng, th m tính t i th ng ho c may cô Di u Anh có
ng tình v a m t ch ng.
20
thu hút
21
( chánh), t nh tr ng, ch t ch t nh

Wasserzeichen Text
Bà H ng qu n ti p m i th y u tr ng h t th y, ch ng h b c ãi m t th y
nào.
Bà l i bi t b ng con c a bà, nên bà không thèm dè-d t gìn-gi chi h t, c
ni m n bãi buôi v i m i ng i r i dùng s thân thi t ó mà c y m n. B i tr n,
ho c ng i vay b c không tr thì có th y thông ng bàn quan Bi n lý cho bà,
mua t mua trâu thì có th y thông coi s Bách ph n lo c u ch ng, ai l n ranh
gi t t thì có th y thông coi a-b 22
làm n cho bà i th a, làng có húng hi p
vi c gì thì có th y thông quan l n chánh binh v c. M y th y t i nhà bà ch i thì
vui, mà bà tr ng ãi m y th y bà c ng có l i.
Th y Tr n V n Phong d i Ca-mau i lên Long-xuyên tuy th y c nh
p h n x Cà-mau nhi u nh ng vì m y l i m ng nhi c c a cô Sáu Lý còn
ng v ng bên tay hoài, nên th y không vui chút nào h t.
Th y vào trình vi c v i quan Ch t nh mà xin vi c. Quan Ch t nh th y th y
tr tu i, l i nghe th y khai m i làm vi c có ba tháng mà thôi, ngài s th y ch a
thông-th o, nên d y th y coi nh t ký th t , ch không cho th y làm vi c chi
khác.
Th y ngh ph n mình c ng là thông ngôn chách ng ch nh ng i ta, mà sao
ng i ta c làm b trâu bò, c phát sách ghe, c coi sanh ý23
, c thâu
n kh n, c gi b n, còn mình thì m i bu i h u c chép th m i tay, t ng
làng dân s không ai thèm ngó t i, b i v y th y không vui mà l i càng thêm
bu n phi n, nên th y m n m t c n ph nh , r i h i h u v r i n m co mà
th dài, không mu n i ch i nh chúng b n.
g n nhà th y, có th y ký H u, tánh tình vui v , th y th y m i i l i c
m nhà hoài, t ng là vì l lùng b ng , nên th y không i ch i, b i v y lân la
n làm quen r i b a thì d t i th m anh em b a thì r nhau i d o ch . L n l n
th y ký H u d t th y Tr n V n Phong xu ng nhà bà H ng qu n Vi n.
Th y thông Phong b c vô th y nhà c a nguy nga, gh bàn h c h , thì th y
ái ng i, nên k n ng i không yên. Ch ng th y ký H u trình th y cho bà H ng
qu n r i, bà m ng r , h i th y i l i h i nào, d n nhà âu, có v con hay
ch a, cha m còn song toàn hay không, g c gác t nh nào, b bà ân c n tr ng
u l m, ch ng y th y m i h t b ng n a. Th y thông Phong ng i nói chuy n
ch i trót m t gi ng h , th y th y tánh bà H ng qu n bãi buôi, l y làm p ý
vô cùng, và nh t là th y th y cô Di u Anh vô ra, lúc rót n c m i th y u ng, lúc
ng i d a èn mà may, nhan s c cùng là y ph c ch ng có v chi h n gái bình
th ng song cô có cái duyên chi không bi t mà th y th y cô r i thì c p m t b t
li c ngó cô hoài, b i v y th y chà l t c ng i nói chuy n hoài không tính v , n
i th y ký H u ng d y bi u th y v th y m i ch u t bà H ng qu n và cô
Di u Anh mà i theo ký H u.
Bà H ng qu n a khách ra c a r i còn nói v i th y thông Phong r ng:
- a nào th y bu n c xu ng d i n y mà ch i. Tôi không có con trai,
nên th y m y th y còn nh tôi th ng l m. Th y ng ng i chi h t, h
bi t thì là bà con ch ai ó sao.
22
hay a b (cadastre, cadastral register): s sách ghi s h u v ru ng ( n b ), v t tr ng tr t (th
b ) và v t “ n ong” (ng n b )
23
ngh nghi p

Wasserzeichen Text
Ra ngoài ng th y thông Phong m i h i th y ký H u coi bà H ng qu n
y là ai, sao mà bà giàu có nh v y, mà trong nhà bà ch có hai m con mà thôi,
không có m t ng i àn ông nào h t. Th y ký H u m i em vi c nhà c a bà
ng qu n mà c h t cho th y nghe r i l i nói r ng:
- Cô hai Di u Anh là m t ng i con gái ng ng l m. Cô nh tu i,
góa ch ng ba n m nay, mà m y th y n ch i d p dìu, ch ch a có
th y nào ng c chéo áo c a cô. Ai mà ve cô c, thi t ch ng
khác chu t sa vào h n p.
êm y th y thông Phong n m thao th c hoài, trong trí c t ng t ng cô
Di u Anh, mà không hi u th y t ng ó là vì dung h nh c a cô, hay là vì nhà t t
a bà H ng qu n Vi n.
M y b a sau th y c r th y ký H u i xu ng Cái S n ch i hoài, lâu lâu
th y i m t mình xu ng th m m con bà H ng qu n, không c n r ai i h t. Bà
ng qu n càng quen, b l i càng thêm thân thích, mà th y thông Phong càng
th y cô Di u Anh th y càng ph i ph i trong lòng. Còn cô Di u Anh thì c m t
c ãi th y, th y nói chuy n v i cô thì cô c ng h u chuy n v i th y, song nói
chuy n thì cô c gi l i nghiêm trang, ng ng i thì cô gi l phép.
Th y thông Phong th y m con bà H ng qu n ã thân thi t mà l i tr ng
u mình, trong trí t ng ng i ta ã ch m mình r i, nên lân la t i hoài, l i th m
tính h có l ngh thì v th m nhà ng th a cha m hay r i c y mai nói cô Di u
Anh mà c i.
Th y tính nh v y mà ch a k p v nhà, k g p d p bà H ng qu n có k
m, bà m i m y th y, m y ông trong t nh n d ti c. Khi quan khách t i
ông r i bà H ng qu n m i u ng r u khai v , và bà nói r ng:
- Nhà tôi không có àn ông nên không có ai ra ãi khách c, v y xin
y ông m y th y mi n l giùm cho tôi.
Th y thông Phong nghe nói nh v y th y li n ng d y c i ng n ngo n và
nói r ng:
- Th a cô, tôi thay m t mà ãi khách cho c ng c v y mà, xin cô
an tâm.
Th y nói d t l i, li n xách m y ve r u i r o m y bà mà m i khách, b
ng x ng lít xít, làm nh ng i ch nhà.
Th y Tr ng Sanh v n ã có ý k t tóc se t cùng cô Di u Anh, nh ng vì
th y tánh n t cô khít khao, s cô chê mình n ch i cô không ng, nên không dám
nói. M y tháng nay th y nghe th y thông Phong lân la xu ng nhà bà H ng qu n
hoài, thì th y s th y thông Phong chi m ch quý a c a th y, nên tuy th y
không nói ra, song th y ã em lòng ganh ghét r i. Nay th y th y th y thông
Phong làm nh ng i trong nhà n a, thì th y n i gi n, mu n th a ám ông mà
làm nh c th y thông Phong m t l n cho th y ch a thói hí h t không xem tr c
ngó sau i, b i v y khi th y thông Phong xách r u l i m i th y, Lê Tr ng
Sanh tr n m t mà nói r ng:
- ó cho ng i ta, m y! Ai c u hay sao mà làm b nh con kh v y.
Th y thông Phong t ng Tr ng Sanh nói ch i, nên không gi n, l i nh n
ng c i r i day qua m i ng i khác. Tr ng Sanh ngó theo c p m t l m
m.

Wasserzeichen Text
Ch ng nh p ti c r i th y thông Phong ng i n, mà m t lát c ng ch y dòm
u n y, ngó u n , khi thì ng rót r u m i khách, khi thì bi u tr d n n,
Tr ng Sanh gi n quá d n không ng nên kêu l n r ng:
- Ê! i- on24
Phong, toa c ng là khách nh m y ông m y th y ây v y,
toa ph i ng i êm th m mà n nh ng i ta, ch toa còn làm b l n x n
a, moa b t tai và p ít toa ra kh i c a a, nói toa cho bi t.
Th y thông Phong nghe m y l i n ng n y thì n i gi n, mà li c m t th y
cô Di u Anh ng i bên ván mi ng chúm chím c i thì h th n quá, nên buông a
ng d y và i l i ch Tr ng Sanh ng i và nói r ng:
- Tôi có ng t i th y âu, th y ng bàn quan l n chánh r i th y
mu n xài25
ai thì xài sao?
Tr ng Sanh không thèm tr l i, i th y thông Phong l i t i ch th y ng i,
th y vùng ng d y n n cho th y thông Phong m t b t tai l i nh y p cho m t
p té nh i vô cánh c a m t cái r m.
M y th y áp l i k ôm Tr ng Sanh, ng i th y Phong mà can.
Th y thông Phong ng d y, tóc x bít c m t, gò má bên t lòm, cái cà-
ra-hoách26
en v ng âu m t, sau ít l i b chi c giày c a Tr ng Sanh nên l m
lem n a. Ph n thì gi n, ph n thì m c c , b i v y môi tái xanh, tay run l p c p,
th y ch Tr ng Sanh mà nói r ng:
- Th y ng có th mà phách v i tôi mà th y gi i gì ó sao?
Tr ng Sanh tr n m t áp r ng:
- y còn nói n a tao ánh n a.
Th y và nói và x c l i. M y th y k thì gi ng tay c n Tr ng Sanh mà nói
ng th y Phong còn nh m i l i l m m t l n nên cho xin, ng i thì ph i qu n,
n cà-ra-hoách giùm cho th y Phong r i d t i v ch bi u ng i n d ng nói chi
a h t.
Th y thông Phong ng i g c m t xu ng h th n n không c, mà c ng
không dám ngó ai h t.
Bà H ng qu n ng i bên ván trách r ng:
- Hai th y thông nóng n y quá, may có m y th y can giùm, ch ph i
t mình tôi thì tôi bi t làm sao.
Tr ng Sanh ng d y mi ng chúm chím c i và nói r ng:
- Th a dì t i th y vô l quá, làm cho tôi gi n tôi d n không c. V y
dì tha l i cho tôi.
Th y thông Phong u t c, mu n nói ph i qu y ít l i cho x u nh ng vì
gi n và h th n nên th y m t trí khôn, không bi t ti ng chi mà nói, nên c ng i
ng thinh, b m t m m.
êm y th y thông Phong v nhà t c gi n, ng không c, mu n r a nh c
mà không bi t d ng m u nào, ánh l n thì s ánh không l i ng i ta, còn c y
ng i khác ph v i mình thì mình m i t i Long-xuyên ch a thâm giao v i ai,
nên không bi t ai mà c y. Th y tính t i tính lui r i nh t nh sáng mai vô Tòa
s ki n v i quan l n ch t nh.
24
(didon), anh
25
y, xài x ,khi n trách
26
Cà v t

Wasserzeichen Text
B a sau th y i h u, ngó th y m y th y thì x n l n, còn Tr ng Sanh thì
hiu hiu t c, kêu làng khoát n t om sòm. n m i gi th y thông Phong nghe
p h u nói quan l n Ch t nh r nh r i, th y m i men men lên phòng riêng c a
ngài mà ki n Tr ng Sanh. Ch ng hi u Tr ng Sanh ã th a tr c v i quan l n
chánh th nào, mà ngài v a th y m t th y Phong thì ngài la r y vang rân, m ng
ng còn nh mà không lo h c làm vi c lo ve gái, r i l i h m r ng n u còn làm
nh v y n a thì ngài s ch y t xin i th y i Côn-nôn ho c H n–qu n.
Th y thông Phong t c quá, mu n i n i, mà b quan l n chánh g t ngang
không cho nói, r i i bi u i v ch ng i làm vi c, b i v y th y ph i v ng l i
riu ríu i ra mà c p m t t r t.
Th y oán gi n Tr ng Sanh cành hông, song không bi t làm sao mà r a
oán. Th y h th n không dám th y m t m con bà H ng qu n Vi n n a. ã v y
mà Tr ng Sanh còn h m he nói r ng n u th y Phong còn léo hánh xu ng Cái –
n n a thì th y s làm nh c b ng m i cái nh c hôm tr c và s nói quan l n
chánh cách ch c. Th y thông Phong y u th nên ph i nh n thua, ã không dám
n nhà bà H ng qu n, mà c ng không mu n i ch i ch khác.
VI. NGÓ TH Y GIÀU SANG
Cu c tuy n c H i ng qu n h t g n t i. Ông Lê Hu n H u là c u thông
ngôn Châu- c v i ông Võ H o Nhiên là n ch Long-xuyên ra tranh c
qu n Châu- c, Hà-tiên, Long-xuyên, R ch-giá, nên i r o kh p n i ki m th c y
th n mà khuy n d th a sai các làng.
Lê Tr ng Sanh ng thông ngôn cho quan ch t nh, t ng làng th y u
kiêng n , b i v y hai ng i ra tranh c ng i nào c ng n c y giúp l i giùm.
Tr ng Sanh ã không ch u gi c ch trung l p, mà l i còn ch ng m t i lo
giùm Võ H o Nhiên, ép làng ph i theo ý mình, r y t ng sao không s t s ng.
n ngày tuy n c , Võ H o Nhiên Long-xuyên tuy c th m nhi u,
song Châu- c, R ch-giá, Hà-tiên u sút th m Lê Hu n H u xa l m, b i v y
Lê Hu n H u c c .
Lê Hu n H u không nh th a sai t nh Long-xuyên mà c ng c làm H i
ng Qu n h t, b i v y khi lãnh ch c r i mu n cho dân Long-xuyên bi t oai th
a mình, nên i Sài-gòn làm sao không bi t mà quan trên ch y gi y rút th y Lê
Tr ng Sanh v làm vi c t i dinh Th ng th .
Th y thông Phong oán h n Tr ng Sanh mà không dám ra s c r a h n.
Nay thình lình ng i ta làm cho Tr ng Sanh b i, th y l i khoái chí vui lòng.
Cái thái y thi t là th p hèn, nh ng vì th y không ph i là ng i cao ki n, b i
y s vui m ng c a th y l ra ngoài cho n m i ng i u th y rõ h t th y.
Cách ch ng m y ngày quan Chánh ch t nh l i giao cho th y coi thâu n
kh n t và coi phát bài v nh vi n. Th y v n bi t t nh Long-xuyên t hoang còn
nhi u, n u c lãnh coi s n y thì d làm giàu nh ch i. Tuy v y mà th y không

Wasserzeichen Text
th o vi c, ch a hi u l lu t l i c ng ch a quen t ng làng, b i v y th y b ng
không bi t nói th nào mà n ti n cho c.
Th y th y lúc n y th y i h u, có m t hai ng i l t kh n xá th y. Th y l y
làm c ý, t ng là th y ã th v cho Tr ng Sanh c r i.
Chi u b a n , n c m r i, th y m i r th y ký H u xu ng nhà bà H ng
qu n Vi n mà ch i. Bà H ng qu n v a th y th y b c vô thì bà c i ng t và
nói r ng:
- hôn! M y tháng nay tôi m i th y m t th y thông! Th khi th y
Tr ng Sanh c m th y, nay th y i i r i nên th y m i dám xu ng
ây ch gì, ph i hôn?
Bà nói ch i, mà th y có t t riêng nên th y nh t nh t. ã v y mà th y th y cô
Di u Anh ng trong c a bu ng l y kh n che mi ng mà c i, thì th y càng h
th n, b i v y th y tr l i ú , nghe không c, ng i ch i ch a y m i phút
ng h , r i t bà H ng qu n mà v . T ó v sau th y không ch u xu ng xóm
Cái-s n ch i n a, d u ai r cho m y th y c ng không i.
Ông Lê Hu n H u c làm H i ng Qu n h t r i, thì ông ch ng lo vi c
chi g p cho b ng viêc kh n t. B i v y có ng i m ch nên ông vào n xin
kh n hai s t l n t nh Long-xuyên. Ông nghe nói th y thông Phong coi v t
kh n, nên ông tìm n nhà mà làm quen r i m n th y làm gi y t giùm cho ông
cho mau.
Th y thông Phong th y cái g ng Lê Tr ng Sanh vì ngh ch v i ông H i
ng mà b i thì th y gi t mình, b i v y th y rán lo công vi c cho ông Lê
Hu n H u không dám tr nãi.
Lê Hu n H u kh n c hai s t r i, b a n có d p xu ng Long-xuyên
i ghé nhà th y thông Phong r i l i m i th y ra nhà hàng mà n c m. Th y
c n c m v i ông H i ng Qu n h t thì th y c ý ch ng có chi b ng. Mà
ch ng n c m r i nghe ông H i ng Qu n h t m i th y khi nào có l ngh vài
ngày lên Châu- c ch i m t chuy n cho bi t nhà ông, thì th y l i càng c ý h n
a.
Th y v nhà th m ngh , nh mà làm quen v i m y ông l n m i c y nh
c, ch ch i v i k th p h n mình thì không ích l i gì, b i v y v sau th y ít
mu n t i lui ch i v i m y th y trong t nh, êm nào có bu n thì th y n nhà
quan Ph th m ngài mà thôi, n ó b m d mà th y vui h n là nói chuy n v i
ng i khác.
G n t i Sanh nh t (l Chúa giáng sinh, l Noël, c.t. riêng) có gi y quan
trên cho ba ngày ngh , th y nh t nh lên Châu- c ch i, nên ánh dây thép cho
ông H i ng H u hay tr c r i xu ng tàu mà i Châu- c.
Th y i tàu ch c27
, nên t i Châu- c l i hai gi chi u. Ông H i ng có cho
ng i gia d ch ra ón c u tàu r c th y v nhà.
Khi th y b c vô, ông H i ng m ng r , h i a l y r u ãi th y và
i th m vi c t cát l ng x ng. n c m chi u r i ông H i ng m i d t th y i
o ch ch i.
Qua ngày sau n c m s m mai r i, ông H i ng l i r th y xu ng ghe i
i ông qua th m anh r c a ông là Cai T ng H ng V n Luông bên Phú-h i.
27
Ng i Trung hoa s ng Vi t Nam

Wasserzeichen Text
Ghe t i b n thì ã g n ba gi chi u. Th y thông Phong d i ghe b c lên
u mát, dòm th y m t toà nhà l u s tr c m t, th y choá con m t, nên ng
ngó s ng. Ông H i ng b c lên v vai th y mà nói r ng:
- Nhà anh T ng tôi ây. i vô ch .
Ông H i ng i tr c, th y n i gót theo sau. B c vô kh i c a ngõ s t r i
i t i m t cái sân l n, chính gi a sân có tr ng m t b n bông tây thi t p, l i
c theo ng i hai bên có ch u ki ng th , kim quít28
, n th n, xen l n
i cau lùn, bùm s m29
, ch u nào c ng l n cây nào c ng t i. Ngoài hai hàng
ki ng y thì là cây trái sum sê, nào m n, nào cam, nào i b ào, nào sa bô chê30
,
nào m ng c u xiêm, nào mít mi n d i, ch ng thi u th nào h t. Tr c th m nhà
i có xây m t cái h l n, gi a h có xây m t hòn non gi , d i n c cá l i v n
, trên non cây m c l x , trông ra thi t là phong l u thú v vô cùng.
Th y thông Phong m i th y ngoài sân mà trong b ng th y ã khen th m r i
ch ng b c vô nhà th y th y gh bàn t ván món nào c ng t t l ng l c, thu nay
th y ch a th y nhà ai p b ng, thì th y kinh tâm nên ng ngó dáo dác, coi b
ng l m. Ông H i ng th y nhà v ng teo bèn h i r ng:
(….thi u câu h i)
B ng nghe phía sau có ti ng d , mà l i nghe có ti ng giày trên l u i
xu ng thang. Ông H i ng ng i t i gh gi a r i ch cái gh khác ngang ó
mà m i th y thông ng i.
Th y thông v a ng i thì th y m t cô ch ng m i b y, m i tám tu i, da
tr ng, môi son, y ph c toàn l a tr ng, trong c a bu ng b c ra xá ông H i ng
mà chào r ng: “Th a c u, m i vô”, r i l i ngó th y thông Phong và cúi u chào.
Cô n y là H ng Nh Hoa con gái c a ông Cai T ng H ng V n Luông.
Ông H i ng h i cô r ng:
- Có anh T ng và ch T ng nhà hay không?
Cô H ng Nh Hoa c i và áp r ng:
- Th a ba v i má cháu i vô trong ru ng.
- t nh n d hôn; i h i nào?
- Th a i h i khuya.
- y mà tao c t ng có anh T ng nhà, nên s n d p có th y thông
i Long-xuyên lên th m, tao d t th y qua ch i ch . Anh T ng có nói
ch ng nào v hay không?
- Th a, ba cháu nói i chi u nay v , b i vì mai còn m c i n k t31
trong
làng nào ó không bi t.
- Ch c nh v hay không?
- Th a ch c, b i vì ba v i má cháu d n ch v r i s n c m.
Ông H i ng day qua nói v i th y thông Phong r ng:
- Không l qua n ây r i b i v . Thôi, ch nh v ng tôi nói
chuy n ch i. À th y bi t b n hay không? Nh mu n i b n chim ch i
thì l y cây súng c a tôi ó, r i bi u b y tr nó d t cho mà i.
28
lo i cây chanh, còn c g i là cam qu t.
29
lo i ki ng lá tròn quãng u ngón tay, trái chín có v ng t
30
(sapotier), lo i cây n trái du nh p t Java
31
(anquette), u tra

Wasserzeichen Text
Th y thông Phong không bi t b n súng, song n u ch u thi t tr c m t cô
Nh Hoa thì s cô c i, nên l c u nói tránh r ng:
- Tr i n ng quá, thôi nhà ch i.
M y a chèo ghe xách súng và ôm áo m a c a ông h i ng lên. K trong
nhà c ng l ng-x ng lít-xít, a quét ván lau bàn, a b ng trà l y thu c.
Cô Nh Hoa i ra i vô mà sai khi n tôi t nh th ng, ch không ph i cô
th y có th y l mà cô b ng nh con gái khác.
Ông H i ng c i áo n m ngh . Th y nói th y không m i m t, nên b c ra
ng tr c c a coi ki ng ch i, ông H i ng c i áo thay giày r i n m ình trên
ván.
Ch ng th y tr vô thì ông H i ng ã ng ngáy khò khò. Th y th y có
y khuôn hình treo trên bàn vi t d a c a s , th y m i i l n l i ó mà coi.
Thình lình cô Nh Hoa b c ra và c i nói r ng:
- a! C u H i ng ng r i. H i hôm th c khuya quá sao mà?
Th y thông day l i nói r ng:
- i hôm ông H i ng th c nói chuy n ch i v i tôi quá m i hai gi
khuya r i m i ng .
Th y và nói và i l n l i bàn gi a l y m t u thu c t mà hút. Còn cô
Nh Hoa thì ng i gh xích u g n tr c bàn th .
Th y li c ngó cô thì th y cô ã b i tóc láng nhu t, ch không ph i u
bùi nhùi nh h i m i vô v y n a. Th y ngó k l i th y c cô eo m t s i dây
chuy n nh , mà tai có eo m t ôi bông h t xoàn l n, tay cô eo ba chi c cà-rá,
ng nh n h t xoàn; tuy mi ng r ng môi m ng, trán th p, m t l n, song t ng
o dong d i, tay ch n d u dàng, coi ph i u con gái nhà giàu l m.
Th y ng li c cô, thình lình cô day ra ngó th y mà h i r ng:
- Th y d i Long-xuyên ph i hôn?
- Ph i, tôi làm thông ngôn tòa b d i Long-xuyên.
- Th y i lên trên n y ch i hay có vi c chi?
- Ông H i ng m i hoài nên tôi lên th m ông ch i ch có vi c chi âu.
- ! Ph i r i. Tôi nghe c u H i ng tôi có kh n d t d i Long-
xuyên, có l khi c u xu ng d i th ng nên quen v i th y ph i hôn?
- Ph i.
- t d i t t hay không v y th y?
- Ch c là không b ng t trên n y. Không bi t ông Cai nhà ây m i
m góp lúa ch ng bao nhiêu v y cô?
- Ph n c a ba tôi góp ch ng n m sáu ch c ngàn gi . Còn t c a anh hai
tôi bên H ng-ng nh góp hai ba ch c ngàn gì ó không bi t.
- Giàu l n d há! Ông Cai có m y ng i con?
- Có hai ng i con, anh hai tôi v i tôi ây mà thôi.
Hai ng i nói chuy n t i ó, b ng âu ông H i ng tr mình và t ng h ng,
làm cho hai ng i l ng thinh không nói n a. Th y thông ng d y l i c a s mà
ngó ra v n. Cô Nh Hoa i ra nhà sau, r i nghe có ti ng cô khoát n t tôi t om
sòm.
Cách ch ng bao lâu ông H i ng th c d y, r a m t r i k ghe c a v
ch ng ông Cai T ng v t i.

Wasserzeichen Text
Ông Cai T ng tu i ch ng n m m i, mà vì ông có b nh hút nên ông m, coi
ông già. Ông không có râu mà tóc ã m b c hoa râm. Ông ít nói mà h nói
thì ch m rãi, d ng nh m t ng ti ng, cân t ng l i. Còn bà Cai T ng thì m p
p, ph c ph ch, ã hay nói hay r y, mà ti ng nói l i r n r ng, nên t tôi t trong
nhà n làng dân trong t ng ai c ng kiêng s bà.
Hai v ch ng ông Cai T ng v t i b n, th y ghe c a ông H i ng Qu n
t u ó thì l t t i ri t vô nhà; anh em g p nhau chào h i coi b vui v l m.
Ông h i ng ti n d n th y thông Phong thì v ch ng ông Cai T ng c ng chào
i ni m n t t .
n c m r i, ông Cai T ng bi u gia d ch d n mâm hút l i b ván l n phía
bên tay m t r i m i khách l i n m hút v i ông ng nói chuy n ch i. Ông H i
ng n m ngang v i ông Cai T ng lâu lâu hút m t u, còn th y thông thì thú
thi t r ng th y không bi t hút, nên th y nh c gh ng i g n ó mà coi và nói
chuy n ch i.
Hai ông nói chuy n v i nhau, Ch ng h nghe lu n vi c chi ích n c l i dân,
ho c tính vi c chi có nh n có ngh a, ch lo m u mà mua t cho r , ho c l p th
gi t t c a dân mà thôi. Nói m t h i r i ông Cai T ng h i th m th y thông coi
i Long-xuyên còn s t nào tr ng hay không, ng ông g i n xin kh n.
Th y thông th y ông giàu l n m nh, trong ý mu n làm n cho ông, nên
tuy không th o vi c kh n t cho l m, song c ng h a b ng r ng v ông h i
cho ch c r i s vi t th cho ông bi t.
Bà Cai T ng ng i b ván phía bên kia, bà c ng xen vô mà nói chuy n vang
rân. Cô Nh Hoa ng i m t bên bà, cô c ng nói thong th ch ng ké né32
chút nào
t.
Ch ng th y thông b c l i bàn gi a rót n c u ng, bà Cai T ng m i h i
th m th y m y tu i, có v hay ch a, g c âu, cha m còn hay không. Bà h i
âu thì th y nói ó, c t thi t không gi u chi h t. Lúc th y nói thì cô Nh Hoa
ngó th y trân trân, nh ng vì ng tr c m t bà Cai T ng không dám li c, nên
th y không th y s y.
L i m i gi , cô Nh Hoa lên l u mà ng . Th y thông m i l i ván mà n m;
vì êm tr c th y th c khuya l i tr a th y không ngh , nên m t m i n m nghe
nói chuy n m t h i r i th y ng quên.
Sáng hôm sau ông H i ng v i th y thông Phong xu ng ghe mà v . Hai v
ch ng ông cai T ng v i cô Nh Hoa u a t i c u mát. Ghe ã dang ra r i mà
ông Cai T ng còn kêu vói th y thông mà d n ki m dùm t d i Long-xuyên
ng cho ông xin kh n.
V d c ng ông H i ng nói chuy n v i th y thông thì c khen ông Cai
ng Luông giàu l n, khen ông tr dân khôn khéo, khen ông b ng d r ng rãi.
Ch ng ghe v t i nhà, hai ng i s a so n b c lên, ông H i ng l i v vai th y
thông mà nói r ng:
- y, tôi m i ngh m t vi c ng l m. Th y mu n v hôn?
Th y thông ch ng h ng, nên m t ngó ông H i ng trân trân, không bi t tr
i th nào.
Ông H i ng c i mà nói ti p r ng:
32
t rè

Wasserzeichen Text
- Tôi h i thi t ch không ph i gi b âu. N u th y mu n ki m v thì
tôi nói v i anh T ng tôi ng nh g con cháu tôi cho th y. T hôm
qua n nay th y qua nhà ch i, th y th y con cháu tôi rõ ràng, nó d
coi, ch không l ch s cho l m, mà c i v ki m gái xinh p làm chi,
x u là v c a mình. Nó có h c trên N h c ng ba b n n m, nó
nói ti ng tây khá quá. Tôi m i quen bi t th y m y tháng nay, mà tôi
th y tánh n t th y tôi th ng, nên tôi tính nh v y ng g n g i nhau
ch i. Th y ngh th coi c thì tôi làm mai giùm cho.
Th y thông Phong tuy trong trí th ng m c c i v giàu, theo nh l i
cha m d y, song vô n nhà Cai T ng Luông, th y th y nhà c a kinh dinh33
th y
choá m t, th y th y cô Nh Hoa eo h t xoàn th y kinh tâm, th y nghe ch nhà
giàu, s huê l i m i n m n n m b y ch c ngàn th y khi p s , nên th y ch ng
dám c cho c vào làm r m t nhà nh v y bao gi . Nay thình lình nghe
y l i c a ông H i ng ch ng khác nào n m chiêm bao, b i v y th y bi n s c
i ú r ng:
- Ông th ng tôi cám n ông quá...N u c nh v y thì tôi cám n ông
m..Mà tôi s ...không bi t con ông T ng có ng tôi hay không?
Ông H i ng kéo tay bi u th y b c lên tr c, r i ông theo sau mà nói
ng:
- Không h i gì âu, tôi tính cho. Th y ng lo.
Ngày y th y thông Phong c n m mà tính hoài, n a m ng n a lo, không
mu n nói chuy n, mà c ng không ch u i ch i. T i l i, l i m i gi th y t ông
i ng xu ng tàu mà v . Ông H i ng a ra t i c u tàu. Lúc tàu g n m
dây, ông nói v i th y r ng:
- Chuy n ó tôi nói l i v i anh T ng và ch T ng tôi r i tôi g i th
cho th y hay. Còn th y h i d dùm tôi có mi ng t nào tr ng thì th y
cho tôi hay li n nhé.
Th y thông d r i k tàu súp-lê34
ch y tu t.
VII. NG C V GIÀU
Tàu ch y c m t khúc xa, t cò tàu cho t i hành khách ai n y u ng
t, duy phía sau ch n v t35
qu t n c nghe l ch x ch, còn trên mui lâu lâu nghe
ti ng súp-lê th i cho ghe tránh mà thôi.
Th y thông Phong n m trên gh b , tay gác ngang qua trán, m t nh m lim
dim, còn trí lúc thì t t ng xóm Phú-h i, lúc ph ng ph t mi n T m-vu, dã
i36
bàn hoàn, m ng lo l n x n, th y th m ngh n u mình c i ng cô Nh
Hoa thì ch c cha m vui m ng, ã h t phi n trách, mà l i thêm yêu m n mình
a. Nh ng quân khinh khi nh o báng mình nh Lê Tr ng Sanh, nh bà H ng
qu n Vi n, còn dám khinh mình còn dám nh o mình hôn? Mình là r c a ông Cai
33
ng rãi, ng n n p
34
(souffler), th i gió nh th t ông b c a th rèn)
35
ph n truy n l c t máy xu ng n c y tàu
36
hay dã d i, có v mõi m t

Wasserzeichen Text
ng h ng nh t, giàu l n n n i trong t nh Long-xuyên và trong t nh Tân-an
không ai bì k p, l i mình là cháu r c a ông H i ng Qu n h t sang tr ng vô
cùng, còn v mình ã bi t nói ti ng tây l i eo h t xoàn c ng l n s con hàng
Ph , Huy n c ng ch a có h t xoàn t t nh v y, n u c i v c ch ó thì ph
nguy n r i, ch ng còn m c vi c gì n a.
Th y ngh t i ó ch c trong b ng th y m ng l m, nên th y l m c m ng i
y t m t u thu c mà hút. Tánh ý c a th y thi t là k ! Mu n i nói v , mà
không h i th b ng mình coi có th ng cô gái mình th y ó hay không, không
tính d tánh n t, không thèm k công ngôn, l i c m ng cha v giàu to, m ng
u v th m nh, ng i nh v y thì còn ph i h c, ch ch a áng x ng th y, mà
ng i nh v y s ông y y, ch không có m t mình Tr n V n Phong n y mà
thôi âu.
Th y ng t c, b ng âu th y l i châu mày. Sao ng vui r i l i
bu n? Th y lo, th y lo ông H i ng nói mà ông Cai T ng có ch u g hay không,
i còn s n i cô Nh Hoa chê mình nghèo mà không ng kia n a. N u h t ch
y thì n già c ng ch a ki m ch nào b ng c.
Th y m ng r i lo, s r i vui, thao th c sáng êm, nên khi tàu t i Long-
xuyên th y b c lên th y nh l i không có ng c gi nào h t.
T i b a ó th y óng c a s m ng i vi t m t b c th r t dài mà g i v cho
cha m . Trong th th y k u uôi, t i sao th y quen v i ông H i ng, th y lên
nhà ông Cai T ng Luông th y nhà c a th nào, s nghi p ông áng bao nhiêu,
ông H i ng nói v i th y nh ng gì, th y vi t không sót m t ch nào h t. Sau
cùng th y l i d n h th y ti p c th c a ông H i ng, nh ông nói xong, thì
th y cho cha m hay r i mau mau xu ng ng th y d t lên Châu- c mà xin
coi m t dâu; mà có xu ng thì ph i s a so n qu n áo cho t t, k o ng i ta th y b
mình lôi thôi r i ng i ta chê nghèo hèn.
B a sau th y l i vi t ti p v nhà mình m t cái th n a mà d n nh cha m
không có qu n áo m i thì ph i mua mà mu n may cho mau, d n cha ph i mua
giày tây mà mang ch ng mang giày hàm ch37
, còn m thì ph i b n qu n lãnh
tr ng ch ng có b n qu n lãnh en.
Th y t ng có mau cho l m thì n a tháng ho c m t tháng ông H i ng
i tr l i, ch ng dè th y v Long-xuyên m i có n m b a thì ti p c m t
phong th th y con d u Châu- c óng ngoài bao, th y m ng mà l i s , không
bi t vi c có thành hay ch ng, nên th y xé th mà tay run môi tái. Th y coi d u ký
tên thì qu là c a ông H i ng H u. Th nói r ng v ch ng ông Cai T ng th y
th y vui v l i m m m ng c ng em lòng th ng, nên ch u g con cho th y. Ông
i ng khuyên th y hãy vi t th m i cha m xu ng r i d t lên Châu- c ông
em cho coi nàng dâu. Ông l i nói v ch ng ông cai T ng g con ch n ng i
ch không ki m c a, b i v y không òi b c vàng chi âu mà s .
Th y m ng quá l t t ánh dây thép v T m-vu mà m i cha m xu ng l p
c.
Hai v ch ng ông H ng s S c ti p c th c a con thì m ng r , bàn
tính v i nhau sáng êm không ng c. B a sau ti p c phong th th nhì, bà
ng l t t i ch mua hai cái qu n l a tr ng v c t may cho ông m t cái cho
37
ng và chè bè gi ng hàm con ch

Wasserzeichen Text
bà m t cái. Bà h i ông i ch mua giày không k p, còn qu n thì bà may cái c a
bà r i, ch qu n c a ông bà v a k p ráp ng, b i v y, i d c ng bà ph i em
kim ch theo ng bà may lai và may l ng.
V ch ng ông H ng s S c xu ng t i Long-xuyên nh m chi u th n m.
Th y thông Phong ánh dây thép cho H i ng H u hay tr c. Th y d t ông
ng s qua ch mua cho ông m t ôi giày tây en, r i th b y s a so n áo
qu n xu ng tàu mà i Châu- c.
Ông H i ng H u ti p r c t t . Ông nói r ng ông th y ng sá xa xuôi
nên ông ã có nói tr c n u vô coi hai àng ng b ng r i thì i li n m t ôi bông
làm l s v n, r i ch ng nào c i thì c i kh i i l chi n a.
Ông H ng s th y ch giàu sang mà d nh v y thì ông m ng l m, song
ông than vì vi c thình lình nên ông không có em n trang theo.
Bà H i ng m i nói r ng:
- Hôm tr c mình g i th cho th y thông mà không nói vi c y, bây gi
th y có bông tai âu s n mà i. Thôi cho th y m n ôi bông nh
a tôi ây, ng th y i cho l . ôi bông tôi mua h i n m ngoái
hai tr m; vì tôi chê nh nên t h i mua n bây gi , tôi ít hay eo.
Hai v ch ng ông H ng s th y v ch ng ông H i ng t t quá thì c m
tình vô cùng, mà ch ng qua t i Phú-h i th y nhà c a c a Cai T ng Luông kinh
dinh, thu nay ch a t ng th y nhà ai b ng, th y Nh Ng c thoa son gi i ph n,
qu n áo nh m nha, h t xoàn ch p nhoáng, thu nay ch ng h dám c m m t
con dâu sang tr ng n b c y, b i v y c hai v ch ng u ng ng n, d ng
nh ng i ngon gi c chiêm bao.
Ông H i ng không c n h i coi àng trai ch u hay không, ng i u ng n c
a r i, thì ông kh i u cho v ch ng ông H ng s tri l s v n.
V ch ng ông cai T ng Luông d n ti c mà ãi r t tr ng. V ch ng ông
ng s ng i n mà ké né, không dám nói chuy n, không dám g p n. Ông
Cai T ng Luông nói chuy n thì c nói v i ông H i ng, còn bà Cai T ng tuy
i bà H ng s vi c n y vi c kia không ng t mà cái gi ng bà nói là gi ng nói
i tá n, ch không ph i nói v i sui gia.
n c m r i àn trai t mà tr qua Châu- c ng ón tàu v Long-xuyên.
Tr c khi xu ng tàu thì ông H i ng nói v i th y thông Phong r ng ông c y
coi ngày, nh ngày nào t t nên làm l c i thì ông s cho hay tr c.
V ch ng ông H ng s v nhà tr m tr nàng dâu xinh p, anh sui giàu
sang hoài. Còn th y thông Phong thì trong trí c tính vi c c i v , mu n m n
ph khác cho t t mà , mu n mua gi ng s t, mu n s m gh xít- u, mu n
th , mà ng t vì không có ti n nên mu n mà không làm vi c nào h t.
Ngày c i ã nh r i. B a nay thình lình có gi y quan trên i th y thông
Phong lên làm vi c t i toà b Châu- c. Th y c tin y thì th y vui m ng kh p
kh i, lo tính l ng x ng, v a m n ghe ch mà i, th y l i ti p c th c a
i ng H u nói r ng nh n vì mu n th y v g n g i bên v , nên ông m i xin
quan trên i th y lên Châu- c. Ông l i khuyên th y bán h t gh bàn gi ng
ván c a th y i b i vì bà Cai T ng có h a s s m mà d n m t c n ph cho
ng áng ng v ch ng th y .
Th y thông nghe l i m i bán h t c trong nhà, còn qu n áo thì s p vô
ng l y gi y t mà i Châu- c. Lên t i ó, th y u t i nhà ông H i d ng

Wasserzeichen Text
u. Th y h i th m tr trong nhà có th y c n ph nào tr ng hay không. Bà H i
ng c i và nói r ng:
- Cháu ng lo, anh T ng ã có m n m t c n ph l u d a bên ph ch ,
m rày b y tr r a s ch s n t ng xong r i h t. Còn ch T ng ch ã
lên Sài-gòn ng mua mà d n, mai m t ây ch c ch v t i. V
ch ng nh có m t chút con gái nên c ng l m, tính d n nhà cho h n h
t th y m i ch u. Hôm ch i Sài-gòn ch em t i n m sáu ngàn ng
c, coi ch mua v t gì cho bi t.
Th y nghe nói cha m v r ng rãi thì th y vui vô cùng. Sáng b a sau ông
i ng d t th y vô Tòa b mà trình di n v i quan Chánh ch t nh. Th y i v i
ông H i ng Qu n h t thì trong lòng th y v ng vàng không nhút nhát chút nào
t. M y th y th y th y Phong có thân th , ai c ng kiêng n , ch không ph i nh
khi n Cà-mau và Long-xuyên v y.
Quan ch t nh v a ra khách thì ông H i ng d t th y vô li n. Quan Ch
nh b t tay th y, h i th y m y tu i, h i th y ã làm vi c bao lâu, và h i và c i,
coi b vui v t t l m. Ông H i ng nh n d p y m i g i g m th y và xin cho
th y làm vi c gì có quy n chút nh. Quan Ch t nh suy ngh m t h i r i b t th y
ng thông ngôn cho Ngài. Ông H i ng t n và xin phép cho th y ngh vài
a r i s lãnh vi c.
Th y thông Phong b c ra kh i Toà b trong lòng kh p kh i c chí ph
nguy n. C i v thì trúng nhà giàu sang, làm vi c thì ng thông ngôn cho quan
Ch t nh, l n l n r i ây mình s làm ông Huy n, ông Ph , mình s mang m ay
tím, m ay u, danh v ng vi n i n a, nh ng anh em b n h c c a mình có ai
c nh mình v y âu.
Nh ng ng i l p chí khác h n th y, coi nh n ngh a h n ti n tài, coi danh
quí h n quy n t c, ngày êm c tính giúp ích cho qu n chúng, ch không lo
làm l i cho mình, n u bi t lòng d c a th y thông Phong, ch c khinh b th y l m.
Nh ng mà th y ng mãn tâm c ý, n u lúc n y ai em nh n ngh a danh d
mà nói v i th y, ch c th y không hi u chi h t, mà l i e th y c i ng i gi ng
chánh lý ó là ngu d i, ho c th y cho ng i y không c nh th y nên ganh
ghét r i ki m l i nói x u cho th y.
Chi u b a ó th y i qua ch coi c n ph r ng h p t t x u th nào. T i l i
bà cai T ng Luông i Sài Gòn v , ghé nhà ông H i ng g p th y thì bà m ng
, bi u th y i v i bà v bên nhà r i ngày mai bà s cho ghe a tr qua mà làm
vi c. Xu ng ghe r i m v chàng r nói chuy n v i nhau coi mòi thân thi t l m.
Bà khoe v i th y r ng bà mua m t cái gi ng ng có mùng l i m m
t, mua m t cái t s t, mua m t cái t áo g n li n, mua m t cái bàn n cây c m
lai, mua m t b sa-lông B c, mua m t cái t áo g n ki ng m t m t, mua m t
ch c gh tô-nê, mua m t cái bàn vi t, m t cái t ki ng xanh, m t cái bàn r a m t,
hai cái gh xích u, m t b ván hai t m dày g n hai t c, các món bà g i ghe chài
ch , r i bà m i xu ng tàu mà v ây.
Th y thông Phong nghe nói càng thêm c chí, song th y không bi t làm
sao mà t ý kính m n m v , nên c ng i ngó bà mà mi ng chúm chím c i hoài.
Nhà d n v a xong thì t i ngày c i v . V ch ng ông H ng s S c xu ng
có l a d t theo vài ng i bà con, th y thông Phong m i c y vài th y m i quen
ti p vô n a mà i h àn trai nên coi c ng là r m ám.

Wasserzeichen Text
Nh n vì nhà th y xa xuôi, nên c i nh nh p phòng bên àn gái. Mà
ba b a r i thì v ch ng th y d t nhau v c n ph m i d n ó mà ch không d t
nhà cha m T m-vu mà làm l t tiên.
Ð n b a v ch ng ông H ng s S c xu ng tàu mà v thì v ch ng th y
Phong có d t nhau a t i c u tàu. Cô Nh Hoa ã không nói m t l i chi trìu
m ho c c n c n cha m ch ng, mà cô l i theo nói ti ng tây v i ông cò tàu
hoài. Còn th y Phong thì ng nói chuy n v i cha m mà c p m t c ngó v , coi
th y vui mùng h n h l m.
Ch ng tàu g n ch y ông H ng s S c m i d n con r ng:
- Thôi, v ch ng con d t nhau v mà ngh , khuya có mù s ng ây r i
con hai nó s m i a. Con c i v nh v y cha m m ng l m. Con
ph i chìu lòng cung kính anh ch bên v , còn v con thì con c ng ráng
n t t v i nó, ng nó phi n nghe hôn con.
L i d y nghe r t l lùng, mà th y Phong l i vui v mà vâng ch u và áp
ng:
- Con bi t l m, xin cha và má yên tâm.
Tàu ch y r i, v ch ng th ng th ng d t nhau v nhà.
VIII. GIÀU SANG MÀ KHÔNG VUI
T nh chí l n cha m khuyên l n d y d thì ch ng u chi khác h n là
o ph i ráng h c làm th y thông th y ký r i c i v giàu cho sung s ng t m
thân. Nay th y thông Phong ã c d ng thông ngôn cho quan Ch t nh, oai th
y l ng, mà l i thêm c i c v giàu, c a nhà h c-h , ch c v ng c a th y
ã r i, b i v y th y l y làm vui lòng c chí l m.
Có khi n m m t mình th y nh l i c h n v i cô hai Li n là con gái c a
ông Ch H nh, nh l i m ng nhi c c a cô Sáu Lý là em v th y ký Tr ng, nh
Tr ng Sanh làm nh c t i nhà cô Di u Anh, thì th y m màng nh th y
chuy n trong gi c m ng, mày-m y38
nh nh chuy n x a, b i v y th y chúm
chím c i r i rùn vai không thèm ngh n vi c c .
T ngày th y c c p b ng làm ký-luc cho n nay ã h n m t n m r i,
i v y th y ã thông th o công vi c làm chút nh, nên không l ng kh ng b -
ng nh h i m i xu ng t i Cà-mau v y.
ã v y mà quan Chánh Ch t nh v tình ông h i ng H u nên em lòng
yêu th y, có vi c nào kín c bi u th y làm, i gi ng các làng thì d t th y theo,
ch ng nh ng t ng làng dân s th y th y g n quan l n thì kính s th y mà thôi,
mà th m chí m y th y giúp vi c t i Toà b ai c ng kiêng n th y h t th y.
Ai có vi c chi mu n vào h u quan Chánh Ch t nh, tr c ph i ghé nhà th y
mà n n n c y th y gíup l i, ch n n n mi ng không, thì th y n n t r y rà, r i
vi c d c ng hóa ra khó. Nào ng i mu n làm làng, làm t ng, nào ng i mu n
xin s m súng, ay39
, nào ng i mu n kh n t, mu n tranh H i ng, mu n
38
ng t
39
huy ch ng

Wasserzeichen Text
xu t ti n công nho, mu n lãnh bài v nh vi n, m i mu n làm vi c chi c ng ph i
n c y th y. Theo th th ng h giúp vi c quan mà t th i, c ng i ta s và
có ti n nhi u, thì ai c ng kiên dè, ph i b i-buôi d u ng t mà mua lòng thiên h .
Th y thông Phong c th c th i, c giàu c sang r i, th y l i thân th ,
mê giàu sang, t ng mình trên thiên h h t th y, h i ngoài ng h ng ch c
không chào h i thì th y b t l i, lúc ng i nói chuy n, anh em b n nói ch i l l i
thì th y hay trành tròn. Còn làng cùng dân n nhà mà lo lót v i th y nhi u khi
th y trên l u tr ng gi n v i v mà cho ng i ta i m t hai gi , mà ch ng
th y ra khách ng thâu ti n, th y c ng ch ng h m i khách ng i, h ng
khóm róm khoanh tay ng cho th y ra m t ng i sang tr ng.
Có nhi u ng i già c l m c m có vi c n c u th y; th y không kiêng n
tu i tác c b t ng khoanh tay, n u ông H ng s S c mà th y cái c nh n y,
ch ng bi t ông vui c con cao sang, hay là bu n vì con x c x c.
Th y thông Phong c giàu sang thanh th , th y ã không nh n cúc d c,
mà l i còn trách m cha sao h i khai sanh cho th y không ki m ch t t mà lót
tên. bây gi kêu là Tr n v n Phong nghe ch ng khác nào tên m y th ng dân
trong làng kia v y. Th y ki m m y ông thông ch nho mà h i coi tên th y bây
gi lót ch gì t t. H khuyên th y lót ch Xuân ng thành Xuân Phong là gió
mùa Xuân. Th y nghe c t ngh a l y làm c ý, l t t vi t th cho nhà in trên Sài-
gòn mà t m t tr m danh thi p mà nh v y:
TR N XUÂN PHONG
Jnterprète de l’ Administrateur
Chef de province
CHÂU C
M y th y trong t nh ai n y th y danh thi p nh v y c ng t c c i, nh ng
i th m mà thôi, ch ch ng ai dám c i tr c m t.
T ngày c i v cho con xong r i, v ch ng ông H ng s S c, vì xét ph n
mình nghèo, nên s dâu v nhà nó th y nhà mình x u nó khi d nên không dám
bi u dâu con v th m, nh ng mà hai ông bà th m c chúng nó d t nhau v ch i
t l n, ng cho h ng ch c trong làng h bi t m t con dâu giàu sang, k o h
nghi mình khoe d i.
Hai ông bà ch n ba b n tháng mà không th y con d t dâu v , túng th bà
lên Châu- c mà th m r i bi u con xin phép v ch i ít b a.
Th y thông Phong d ý v thì v b ng lòng i ch i cho bi t T m-vu. Th y
t m ng l t t xin phép ngh m t tu n l r i d t v th m t quán.
Ông H ng s S c th y con dâu v nhà thì ông m ng quýnh, b i v y ông
ng x ng l p thì h i a quét sân lau ván, l p thì c y l i xóm lên ch Tân-an
mua th t cá v i bánh mì.
Bà con cùng h ng ch c trong làng nghe nói có v ch ng th y thông v ,
rùng rùng kéo nhau n th m, tuy ngoài mi ng nói n m ng v ch ng th y,
song trong lòng quy t xem coi cô thông có thi t con nhà giàu sang hay không.

Wasserzeichen Text
Th y thì hiu hiu t c, c i nói om sòm, còn cô thì chim b m t cao, ai h i cô
ng bi ng bi ng nói.
Nh n tình thi t là l ! Ai n ó th y áo qu n c a cô thông lòa l t, th y h t
xoàn c a cô ch p nhoáng, r i áp tr m tr khen ng i ông H ng s S c có ph c
ch ch ng có m t ai d tánh n t cô thông t t x u th nào.
Lúc n c m, th t cá d n y mâm mà cô thông c ng i ch ng a ngó ng ,
chê cá kho tanh, c m hôi cám cô n không c.
T i l i ông H ng s h i bà quét gi ng c a ông cho s ch s , r i gi mùng
tr i chi u m i, ng cho con dâu ng cho t t . Nh Hoa ng t i gi ng cha m
ch ng mà cô c c n nh n mùng c hôi m c, chi u c n au l ng, cô ng không
c.
S m mai g n chín gi cô m i th c d y. Lúc trong mùng b c ra thì m
ch ng n c s n trong thau cho cô r a m t, mà cô còn tr môi nh n m t chê
c c l i hôi phèn.
Th y thông xin phép ngh tám b a. Mà v nhà ch i m i có m t ngày m t
êm, ch a i th m bà con c m t ng i nào, r i cô nói v i th y sao ó không
bi t, mà tr a b a sau th y s a so n b qu n áo vô va ly th a v i m cha r ng
th y ph i lên Sài-gòn mua cho ông Cai T ng r i v ch ng d t nhau i tu t,
không tr v T m-vu n a.
Có êm v ch ng ông H ng S c ng ã thèm r i, n khuya th c d y n u
c trà u ng mà nói chuy n i v i nhau. Ông và c i và nói r ng:
- Mình c i c con dâu giàu sang thi t là p m t n mày quá. Ng i
trong làng ai c ng cho nhà mình i ph c.Tuy v y mà ngh l i con
dâu mình nó ch a têm c cho mình m t mi ng tr u cho mình n,
ch a n u c m t siêu n c cho mình u ng.
Bà châu mày tr n m t mà áp r ng:
- i! Mi n nó giàu sang thì thôi, tôi không ch p nh t chi h t. Ông mu n
có dâu nó têm tr u cho ông n, n u n c cho ông u ng l m sao? V y
sao h i tr c ông không ki m con n mày mà c i, ch con ng i ta
nh vàng nh ng c t nh chí l n k b m ng i d , không làm ng
móng tay, gót chân không ch m t, bây gi ông bi u nó vô b p mà
u n c cho ông u ng hay sao?
Ông vu t râu và c i m n mà nói r ng:
- Ta nói chuy n nghe ch i v y thôi, ch ai b t t b t gì ó hay sao mà
bà gi n.
Xét b y nhiêu ó thì bi t v ch ng ông H ng S c tr ng con dâu là d ng
nào. Gái khôn th y cha m ch ng nghèo càng th ng, th y cha m ch ng t ng tiu
càng s . Nh Hoa ã không th ng, không s , mà th y thói cha m ch ng quê,
th y cha m ch ng x u l i em lòng khinh khi b b c, b i v y v t i Châu- c r i
ai h i th m chuy n bên ch ng c a cô, thì cô tr nhún, t ý khinh th bên ch ng
bi t ch ng nào. Nhi u khi nói chuy n v i th y cô c ng t ý y, ch không kiêng
chi h t. Mà hay cho th y, th y nghe l i khinh b cha m mà th y ành n
ng i ngó v mà c i t nhiên, ã không ch ch qu y mà d y v , l i c ng không
phi n trách cô chút nào h t.
Cô ã s n tánh khinh ch ng nghèo, mà th y c ng có s n tánh s v giàu,
i v y hai tánh y g p nhau m i có n m sáu tháng mà trong ch n gia ình m i

Ho bieu chanh thay thong ngon

Ho bieu chanh thay thong ngon

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to Ho bieu chanh thay thong ngon

Similar to Ho bieu chanh thay thong ngon (17)

More from Kelsi Luist

More from Kelsi Luist (9)

Ho bieu chanh thay thong ngon