Triguna explained in Classical texts

1. Presenter
Dr Kiran H G
1
Guide
Dr Prashant
Kekuda
Sri Dharmasthala Majunatheshwar
College ofAyurveda ,Hassan

2. 2
Triguna

3. • सत्वं लघु-प्रकाशकम् इष्टम् उपष्टम्बकम्
• चलं च रजः
• गुरु आवरकमेव तमः
( सांख्यकाररका)
Satva its Laghu,Sthairya
Rajo its Chala
Tamo its Guru and forms Avarna
These 3 gunas defines character ,Nature and Progress of life.
3
Acc to Sankhyakarika

4. • सत्त्वं रजस्तम इतत गुण ाः प्रकृ ततसंभव ाः।
तिबध्िन्तत मह ब हो देहे देहहिमव्ययम्।।
B G 14/5
Sattva, Rajas and Tamas are the Gunas that arise
from the Prakrti
Satva guna is bound with Adhyatmika
Rajo guna is bound with Samsara
Tamo guna is bound with Agnyana
Acc to Bhagvadgita
4

5. Satva Guna
• तत्र सत्त्वं तिममलत्व त्प्रक शकमि मयम्।
सुखसङ्गेि बध्ि तत ज्ञ िसङ्गेि च िघ।।
BG 14/6
Sattva, being without impurity,luminious,
Free of Diseases
It is being With pleasure ,
knowledged
It is not associated with ego
It is not bound with any doshas .
5

6. Rajo Guna
• रजो र ग त्मकं ववद्धि तृष्ण सङ्गसमुद्भवम्।
तन्तिबध्ि तत कौततेय कममसङ्गेि देहहिम्।।
BG 14/7
Rajas is of the Attachments
With Desires
Greedy
Doesn’t have Satisfaction in life
6

7. Tamo Guna
• तमस्त्वज्ञ िजं ववद्धि मोहिं सवमदेहहि म्।
प्रम द लस्यतिद्र भभस्तन्तिबध्ि तत भ रत।।
BG 14/8
Tamas is of Agnyana
Bound with laziness,Always sleepy.
7

8. • Satva Guna
तत्र शुद्िमदोषम ख्य तं कल्य ण ंशत्व त्I Ch Sa 4/36
It is Essence of Purity and good deeds, Kalyana Amsha
• Rajo Guna
र जसं सदोषम ख्य तं रोष ं शत्व त्II Ch Sa 4/36
It is bound with Dosas,Active,Greedy,Rosha Amsha
• Tamo Guna
त मसमवि सदोषम ख्य तं मोह ंशत्व त्I Ch Sa 4/36
It is bound with dosas ,Moha Amsha
8
Acc To Charaka Acharya

9. सवमभूत ि ं क रणम ्अक रणं सत्वरजस्तमॊलक्षणंअष्टरूपमिम्अखखलस्य
जगताः संभवहॆतुर्अव्यक्तंि म। तदॆकबहूि ंक्षॆत्रज्ञ िम्अधिष्ठ िं
समुद्रइव उदक ि ंभ व ि म्। सु.श १/३
9
Acc to Sushruta Acharya
Avyakta
Mahat
Ahankara
Vaikarika
(Satva)
Tejas
(Rajas)
Bhutadi
(Tamas)
Avyakta is karana (cause) of all beings,characterized by satva+raja+tama having 8 rupa and cause
for manifestation of universe. It is one and location of many kshetrajna (soul) as ocean for all
substance.

10. • तस्म दव्यक्त तमह िुत्िद्यते तन्ल्लङ्ग एव |
तन्ल्लङ्ग च्च महतस्तल्लक्षण एव हङ्क र उत्िद्यते;स
त्रत्रवविो वैक ररकस्तैजसो भूत हदररतत |
Su Sa ¼
• Avyakta produces Mahat having same features.Mahat is known
as bhudditatva.
• Mahat Produces Ahankara ,this Ahankara is of three kinds
Vaikarika
Taijasa
Bhutadi
• These above said three kinds forms Triguna Satva, Rajas and
Tamas
10

11. • स न्त्त्वक स्तु-
आिृशंस्यं संववभ गरुधचत ततततक्ष सत्यं िमम आन्स्तक्यं ज्ञ िं बुद्धिमेि
स्मृततिृमततरिभभषङ्गश्च I Su Sa 1/18
Satvika person have qualities such as
Non Violence
Desires of Sharing good
Forgiveness
Truthfullness
Good conducts
Beliefs in god
Well Knowledged
11
Satva Guna

12. • र जस स्तु-दुाःखबहुलत ऽटिशीलत ऽिृततरहङ्क र आिृततकत्वमक रुण्यं
दम्भो म िो हषमाः क माः क्रोिश्च I Su Sa 1/18
Rajas person have qualities such as
Dukha , Cunning
Cruelity
Selfishness
Selfpraising
Desireous
Anger
12
Rajo Guna

13. • त मस स्तु- ववष हदत्वंि न्स्तक्यम िममशीलत बुद्िेतिमरोिो ऽज्ञ िं दुमेिस्त्वम
कममशीलत तिद्र लुत्वं चेतत I Su Sa 1/18
Tamas person have qualities such as
Does not believe in god
Indulges in sinful acts
Lack of Knowledge
Sleeps Always
Lazy
13
Tamo Guna

14. • तत्र सत्त्वबहुलम क शं,रजोबहुलो व युाः,सत्त्वरजोबहुलोऽन््िाः
सत्त्वतमोबहुल आिाः, तमोबहुल िृधिवीतत || Su Sa 1/27
14
Triguna and Panchamahabhuta
Panchamahabhuta Triguna
Akash Satva Prakashakatvat
Vayu Rajo Chalatvat
Agni Satvarajo Prakashakatvat, Chalatvat
Jala Satvatamo Swachatwat,Prakashakatwad,Gurutwad,Avaranatw
a
Prutvi Tamo Atyanta avaraktwat

15. Triguna and Nidra
• तमोभूतयष्ठ ि महाःसु तिश सु च भवतत, रजोभूतयष्ठ ि मतिभमत्तं
सत्त्वभूतयष्ठ ि मिमर त्रे; || Su Sa 4/31
15
Satva Night
Rajo Day or Night Chanchala
Tamo Day and Night Kapha Avarna

16. Triguna and Nidra
16
हृदयं चेति स्ि िमुक्तं सुश्रुत ! देहहि म् |
तमोभभभूते तन्स्मंस्तु तिद्र ववशतत देहहिम् ||
तिद्र हेतुस्तमाः, सत्त्वं बोििे हेतुरुच्यते |
स्वभ व एव व हेतुगमरीय ि् िररकीत्यमते ||
िूवमदेह िुभूत ंस्तु भूत त्म स्विताः प्रभुाः |
रजोयुक्तेि मिस गृह्ण त्यि मञ् शुभ शुभ ि् ||
Su Sh 4/34-36
• Tamo Guna is the cause for sleep.
• Satva Guna is the Cause for wakening.
• Rajo Guna is the cause for manifestation of dreams.

17. • दोष ि तु मल दीि ं ित शीघ्र्समीरण्ाः ।
रजोगुणमयाः सुक्ष्म रुक्षाः शीतो लघुश्चल्ाः ॥ [ भ प्र ३/१०२]
• िीतं उष्ण ्ं द्रवं िीतं िीलं सत्वगुणोतरम्।
सरं कटु लघु: न्स्ि्िं तीक्ष्णं्लततु ि कताः॥ [भ प्र ३/१०३]
• श्लेष्म श्चेतो गुरुाः न्स्ि्ि: विन्च्िलाः भशतलस्ति ।
तमोगुण धिक: स्व दु ववद्िो लवणो भवेत्॥ [भ प्र ३/१२६]
17
Triguna Dosha
Satva Pitta
Rajo Vata
Tamo Kapha
Triguna and Tridosha

18. Triguna and Tridosha
िविस्तेषु बलव न्तवभ गकरण तमत : ।
रजोगुणमय : सुक्ष्म: भशतो रुक्षो लघुश्चल: ॥ [श िु ५/२६]
वित्तमुष्णं द्रवं वित्तं तिलं सत्वगुणोत्तरम्।
कतुततक्तरसं ज्ञ य़ं ववद्िं च म्ल त ं व्रजेत्॥ [श िु ५/२९]
कफ: न्स्ि्िो गुरु: श्वेत: विधचल: भशतलस्ति ।
तमोगुण धिक : स्वदु ववमद्िो लवणो भवेत्॥ [श िु ५/३३]
18
Triguna Dosha
Satva Pitta
Rajo Vata
Tamo Kapha

19. 19
Prana and Triguna
• अन््िाः सोमो व युाः सत्त्वंरजस्तमाःिञ्चेन्तद्रय खण भूत त्मेततप्र
ण ाः||
Su Sa 4/3
Satva Raja Tamo are the one among dvadasha prana .

20. Thank You
20