โดย ศาสตราจารย์ ดร. สุรชาติ บำรุงสุข อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ศาสตราจารย์ ดร. จรัญ มะลูลีม อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ อาจารย์ ศิวพล ละอองสกุล อาจารย์ประจำภาควิชารัฐศาสตร์ วิทยาลัยบริหารรัฐกิจและรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต ถอดความและเรียบเรียงโดย นางสาว อนันญลักษณ์ อุทัยพิพัฒนากุล ภายใต้การสนับสนุนของโครงการคลังปัญญาเพื่ออภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต สนใจติดตามคลิปวีดีได้ที่ : https://www.youtube.com/watch?v=i3uF0mhY6Rs&feature=youtu.be สนใจรายละเอียดโครงการฯเพิ่มเติมได้ที่ Wepsite : http://www.rsu-brain.com Facebook Fanpage : https://www.facebook.com/thinktankrsu?ref=hl

1. 1
ศาสตราจารย์ ดร. สุรชาติ บารุง
อาจารย์ประจาคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ศาสตราจารย์ ดร. จรัญ มะลูลีม
อาจารย์ประจาคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
ฉบับที่ 4 / 2557
POLICY BRIEF
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
The Islamic State in Iraq and al-Sham
กลุ่ม ISIS
ถอดความจากการนาเสนอในที่ประชุมเวที Think Tank เรื่อง "กลุ่ม ISIS (The Islamic State in Iraq and al-Sham)" จัดโดยโครงการคลังปัญญาเพื่อ
อภิวัฒน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต เมื่อวันศุกร์ที่ 7 พฤศจิกายน 2557 เวลา 13.00-16.30 น. ณ ห้องประชุม ชั้น 4 อาคาร
พร้อมพันธุ์ 1 ลาดพร้าว กรุงเทพมหานครฯ ภายใต้การสนับสนุนของสานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และมูลนิธิสถาบันสร้างสรรค์ปัญญา
สาธารณะ (สปส.)
โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
ISIS หรือ "The Islamic State in Iraq and al-Sham" แปลว่า "รัฐอิสลามในอิรักและอัล-ชาม (ซีเรีย)"
มีเป้าหมายสูงสุดคือ การจัดตั้งรัฐอิสลาม โดยรวมดินแดนในเลแวนท์ ซึ่งนอกจากซีเรียแล้ว ยังรวมถึง
เลบานอน อิสราเอล ปาเลสไตน์ จอร์แดน ไซปรัส และภาคใต้ของตุรกีไว้ด้วยกัน
รุสตั้ม หวันสู. ๒๕๕๘. 10 คาถาม 10 คาตอบ เกี่ยวกับกลุ่ม ISIS ในอิรัก. (ออนไลน์). แหล่งที่มา : http://www.deepsouthwatch.org/node/5899.๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๘.
1. บทนา
ตลอดเวลาที่ผ่านมา เราเห็นการทาสงครามระหว่างสหรัฐอเมริกากับกลุ่มก่อความไม่สงบอิสลามมา
โดยตลอด ไม่ว่าจะเป็นสงครามในอัฟฟานิสถานปี ค.ศ. 2001 สงครามในอิรักปี ค.ศ. 2003 และล่าสุดสงคราม
ในซีเรีย ที่ผ่านมาสหรัฐอเมริกาได้ใช้เงื่อนไขความสามารถทางการทหารเข้าไปควบคุมสถานการณ์ดังกล่าว
ทั้งนี้ศัตรูอันดับหนึ่งของสหรัฐอเมริกาในตอนนั้น คือ กลุ่มอัลกออิดะฮ์(Al-Qaeda) ปรากฏตัวครั้งแรกในปี ค.ศ.
2001 ภายหลังการเสียชีวิตของ อุซามะ บิน ลาดิน หัวหน้ากลุ่มอัลกออิดะฮ์ ทาให้หลายคนคิดว่าแนวโน้มของ
กลุ่มอัลกออิดะฮ์จะไม่เข้มแข็งแบบเดิมแล้ว แต่กลับไม่เป็นเช่นนั้น เพราะหลังจากที่ อุซามะ บิน ลาดิน ชีวิต
ไปแล้ว ได้เกิดขบวนการอัลกออิดะฮ์สาขาอิรักขึ้น ซึ่งเป็นพลพวงจากการที่สหรัฐอเมริกาและพันธมิตรทา
สงครามในอิรัก เมื่อปี ค.ศ.2003 ที่นับว่าเป็นการจุดประทุเชื้อของความรุนแรงและความไม่สงบในอิรัก

2. โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
2
ให้ได้ลุกลามไปทั่วภูมิภาคตะวันออกกลาง ทาให้ในปี ค.ศ. 2004 อัลกออิดะฮ์สาขาอิรักถือกาเนิดขึ้น
จากนั้น ค.ศ. 2006 จึงเปลี่ยนชื่อเป็น Islamic State of Iraq (ISI)
นายอาบู มูซาบ อัล-ซากาวี หัวหน้าขบวนการคนถัดมา ได้นากลุ่มพลพรรคมุสลิมหัวรุนแรง
แตกตัวออกมาจากกลุ่มอัลกออิดะห์ในอิรัก และหลังจากนั้น นายอาบู บัฆดาดีย์ หัวหน้าขบวนการคน
ใหม่ จึงได้ดึงกลุ่มสนับสนุนอัลกออิดะฮ์ในซีเรียเข้ามารวมด้วย และเปลี่ยนชื่อเป็น ISIS (The Islamic
State in Iraq and al-Sham) เป็นต้นมา
2. ปัญหาความขัดแย้งในศาสนาอิสลามระหว่างนิกายซุนนีย์กับชีอะฮ์
ในทัศนคติของ ศาสตราจารย์ ดร.จรัญ มะลูลีม อาจารย์ประจาคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์ เห็นว่าปัญหาความขัดแย้งในศาสนาอิสลามระหว่างนิกายซุนนีย์กับชีอะฮ์ นั้นเป็นเพียง
ปัญหาทางการเมืองที่ถูกสร้างขึ้น ไม่ได้เป็นความขัดแย้งจริงๆ ซึ่งเกิดขึ้นหลังจากประธานาธิบดีซัดดัม
ฮุสเซนที่นับถือนิกายซุนนีย์หลุดจากอานาจ ภายหลังการปกครองประชาชนส่วนใหญ่ที่นับถือนิกาย
ชีอะฮ์จานวนมากในประเทศถึง 23 ปี ต่อมาประธานาธิบดี นูรี อัลมาลีกี ที่เป็นคนนับถือนิกายชีอะฮ์ได้
ขึ้นมาปกครองแทน เกิดการเปลี่ยนแปลงขั้วอานาจ ทาให้สายของซัดดัม ฮุสเซน หลุด จากตาแหน่ง
ทางการเมืองทั้งหมด จึงมีการปลุกเร้าเรื่องเหล่านี้ขึ้น ทาให้ชาวซุนนีย์ในอิรักรู้สึกว่าพวกเขา ถูกชาว
ชีอะฮ์แย่งอานาจไปและให้อานาจแก่พวกเขาน้อยเกินไป
หลังจากนั้น ในประเทศซีเรีย เกิดเหตุการณ์อาหรับสปริง โดยอาหรับสปริงแบ่งออกเป็น 2 มิติ
มิติแรกเกิดจากประชาชนของตัวเองลุกฮือต่ออานาจรัฐ เช่นเดียวกับในอียิปต์กับตูนีเซีย แต่ในส่วนของ
ซีเรียจะคล้ายกันกับลิเบีย คือ มีอานาจจากภายนอกเข้ามาช่วย เนื่องจากโลกอาหรับต้องการลดอานาจ
ของอิหร่านลง ซึ่งเป็นประเทศที่ประชาชนโดยส่วนมากเป็นชีอะห์ ปัญหาใหญ่คือเพื่อหยุดยั้งอิทธิพล
ของอิหร่านเป็นสาคัญ ซึ่งในซีเรียผู้ปกครองเป็นชีอะห์ แต่ประชาชนส่วนมากเป็นซุนนีย์จึงทาให้กลุ่ม
ISIS ที่ประกาศต่อสู้เพื่อชาวซุนนีย์ได้รับคะแนนนิยมในหมู่ชาวมุสลิมซุนนีย์
นอกเหนือจากนี้ สาเหตุหลักของการพ่ายแพ้อย่างราบคาบของทหารอิรัก ในเหตุการณ์ยึด
เมืองโมซุลซึ่งเป็นเมืองใหญ่อันดับสองของอิรักที่ผ่านมา นอกจากความแข็งแกร่งของกลุ่ม ISIS แล้ว
อีกสาเหตุหนึ่งคือ ทหาร อิรักที่เป็นซุนนีย์ ไม่ต้องการสู้และตายเพื่อรัฐบาลอิรัก ยิ่งไปกว่านั้น ทหาร
ซุนนีย์เหล่านี้ ยังมีความชอบในอุดมการณ์ของกลุ่ม ISIS ที่มีอุดมการณ์เพื่อชาวมุสลิมซุนนีย์อีกด้วย
3. ความแตกต่างของกลุ่มก่อความไม่สงบอิสลามยุคเก่ากับยุคใหม่
3.1 การแตกตัวของกลุ่มก่อความไม่สงบข้ามเส้นแบ่งเขตแดนทางรัฐชาติ
กลุ่มก่อความไม่สงบอิสลามในยุคปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นอัลกออิดะห์หรือ ISIS ได้ทาในสิ่งที่ชุด
ความคิดทางรัฐศาสตร์แบบเก่าคาดไม่ถึง คือการแตกตัวขยายวงกว้างไปยังทั่วโลก โดยการหาแนว
ร่วม ข้ามเส้นแบ่งเขตแดนทางรัฐชาติ และไม่พึ่งพิงรัฐใดรัฐหนึ่ง ซึ่งแตกต่างจากในอดีตที่กลุ่มก่อความ
ไม่สงบทั้งหลายจะมีลักษณะเป็น State Sponsors หรือ รัฐเป็นผู้สนับสนุนการเงิน และอาวุท
ยุทโธปกรณ์

3. โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
3
ทั้งนี้ ปัจจัยทางด้านการติดต่อสื่อสารผ่านทางสื่อสังคมออนไลน์ที่สะดวก และรวดเร็ว น่าจะ
เป็นหนึ่งใน ปัจจัยสนับสนุนที่ก่อให้เกิดการแตกตัวของกลุ่มก่อความไม่สงบยุคใหม่ ที่มีการขยายตัว
ของสมาชิกข้ามเส้นแบ่งเขตแดนทางรัฐชาติอย่างรวดเร็ว ยิ่งไปกว่านั้น รูปแบบของกลุ่มคนที่เข้าไป
เป็นแนวร่วมกับกลุ่มก่อความไม่สงบ ก็มีลักษณะเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ที่ส่วนมากจะเป็นพวกไร้
การศึกษา และไม่มีทางเลือก แต่ในยุคปัจจุบัน มีกลุ่มคนที่มีการศึกษาจานวนมากเข้าไปเป็นแนว
ร่วมกับกลุ่ม ISIS ยกตัวอย่าง นาย Ahmad Tamimi ชาวมาเลเซียที่เข้าไปเป็นแนวร่วมกับกลุ่ม ISIS
ซึ่งภายหลัง เสียชีวิตด้วยการปฏิบัติการพลีชีพ นอกจากนี้ ยังมีกรณีที่นักวิชาการ นักกิจกรรม จาก
จาการ์ตา อินโดนีเซีย เรียกร้องให้คนออกไปเป็นแนวร่วมกับกองกาลัง ISIS อีกด้วย
จากที่กล่าวมา จะเห็นได้ว่ากระบวนทัศน์ต่างๆได้มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม(Paradigm
Shift) ผ่านความซับซ้อนและความคิดที่มีชั้นเชิง จากแนวร่วมรุ่นใหม่ที่มีการศึกษาจานวนมาก ในขณะ
นี้กลุ่ม ISIS มีแนวร่วมสมาชิกจากทั่วโลกกว่า 80 ประเทศแล้ว
3.2 องค์กรธุรกิจเอกชน
ถึงแม้ว่ากลุ่มก่อความไม่สงบรูปแบบใหม่นี้จะไร้ซึ่งการสนับสนุนของรัฐทางด้านเงินทุนเหมือน
แต่ก่อน แต่กลุ่ม ISIS ก็ยังถูกจัดอันดับให้เป็นกลุ่มก่อความไม่สงบที่ร่ารวยที่สุดในโลก โดยที่ผ่านมา
ISIS สามารถหารายได้จากการยึดครองบ่อน้ามัน ธนาคาร ปล้นทรัพย์ และเรียกค่าไถ่ ดังเช่น
เหตุการณ์ยึดครองบ่อน้ามันที่สาคัญขนาดใหญ่ของประเทศซีเรีย และส่งน้ามันกลับไปขายให้กับซีเรีย
เช่นกัน ในมุมมองเชิงธุรกิจ อาจกล่าวได้ว่ากลุ่ม ISIS เป็นกลุ่มก่อความไม่สงบที่มีแนวทางในการ
บริหารจัดการแบบ Self-efficiency ที่สามารถหารายได้และพึ่งพาตนเองได้
4. การขยายตัวของกลุ่ม ISIS
การขยายตัวของแนวร่วมกลุ่ม ISIS ไปยังทั่วโลกรวมถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ขณะนี้แนว
ร่วมของกลุ่ม ISIS ในแต่ละประเทศมีจานวนมากถึง 80 ประเทศทั่วโลก โดยในเอเชียตะวันออกเฉียใต้
มีทั้งกลุ่มที่เป็นแนวร่วม ISIS และกลุ่มที่ปฏิเสธ ISIS ดังเช่น กรณีของฟิลิปปินส์ กลุ่มแรก คือ Moro
Islamic Liberation Front เป็นกลุ่มที่ไม่ยอมรับ ISIS ขณะเดียวกัน กลุ่มของ Abu Saiyaf ได้ออกมา
ยอมรับว่าสนับสนุน ISIS เพราะฉะนั้นเราจะเห็นได้ว่าการตอบรับต่อกระแส ISIS ในกลุ่มมุสลิมก็มี
ความหลากหลายเช่นกัน
นอกเหนือจากนี้ ในมาเลเซียมีแนวร่วมของกลุ่ม ISIS ประมาณ 30 กว่าคน และอินโดนีเซีย
อีกอย่างน้อย 500 คน รวมไปถึงประเทศที่ไม่คาดคิดว่าจะมีคนไปเข้าร่วมกับ ISIS อย่างประเทศ
สิงคโปร์อีกด้วย
ยิ่งไปกว่านั้น ISIS ได้มีความสัมพันธ์กับกลุ่ม Daulat Islamiah หรือ กลุ่มรัฐอิสลามของ
อินโดนีเซีย ที่พยายามที่จะเอาอินโดนีเซียเป็นฐานของการก่อความไม่สงบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ดังนั้น เราควรจะต้องตระหนักว่าสถานการณ์ความไม่สงบต่างๆที่เรารับรู้ผ่านสื่อทั่วโลกนั้น ไม่ใช่เรื่อง
ที่ไกลตัวไทยและอาเซียนอีกต่อไป

4. โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต 4
สรุป
อาจกล่าวได้ว่าปัญหาที่ผ่านมา คือการพยายามทาให้โลกนี้กลายเป็นหนึ่งเดียวกัน หรือโลกา
ภิวัตน์ (Globalization) ภายใต้เงื่อนไข อิทธิพลและกระบวนการที่ทาให้ทั้งโลกกลายเป็นตะวันตก
(Westernization) ผ่านทาง สื่อ สังคม วัฒนธรรม ฯลฯ
จึงทาให้เรามักมีกรอบและมโนทัศน์ในแบบตะวันตกแต่เพียงอย่างเดียว และด้วยกรอบและ
มโนทัศน์แบบตะวันตกนี้เอง จึงทาให้ละเลยซึ่งกระแสอื่นๆของโลก ทั้งกระแสของโลกตะวันออก หรือ
ที่เรียกว่า กระแสบูรพาภิวัตน์ (Easternization) หรือกระแสแห่งโลกอิสลาม หรือที่เรียกว่า อิสลามานุ
วัตร (Islamization)
ด้วยเหตุนี้ มีความเป็นไปได้ว่าเหตุการณ์ความไม่สงบต่างๆที่เกิดขึ้น เกิดจากการตอบกลับ
ต่อกระแสและอิทธิพลของตะวันตก รวมไปถึงการถูกกดขี่ การถูกคุกคาม และการถูกตีความ ดังนั้น
การทาความเข้าใจ ศึกษา และปรับเปลี่ยนมุมมองต่อโลกาภิวัตน์ ให้เป็นโลกกาภิวัตน์ที่มีความเป็น
พหุนิยมมากขึ้นจึงเป็นเรื่องสาคัญ
รวมไปถึงการปรับเปลี่ยนนโยบายและยุทธศาสตร์การต่างประเทศของไทยให้เป็นมิตรต่อทุก
ฝ่ายอย่างไม่เลือกปฏิบัติ ไม่ว่าจะเป็น ตะวันตก ตะวันออก โลกอิสลามฯลฯ และที่สาคัญ ควรตระหนัก
ถึงปัญหาความไม่สงบที่เกิดขึ้น ว่าไม่ใช่เรื่องที่ไกลตัว และหาแนวทางในการตั้งรับต่อปัญหาดัง
ดังกล่าวต่อไป
**********************************************************************************
ผู้เข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยน : ศาสตราจารย์ ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ ศาสตราจารย์ ดร. สุรชาติ
บารุงสุข ศาสตราจารย์ ดร.จรัญ มะลูลีม อาจารย์ ศิวพล ละอองสกุล ท่านสมปอง สงวนบรรพ์ คุณทนง
ศักดิ์ วิกุล ดร.วรารัก เฉลิมพันธุศักดิ์ อาจารย์ กิตติศักดิ์ เจิมสิทธิประเสริฐ อาจารยบุญส่ง ชเลธร นาวา
อากาศ ภูมิใจ เลขสุนทรากร อาจารย์ วันวิชิต บุญโปร่ง คุณวิชชุกร คาจันทร์ พันเอก เวชยันต์ ชูดวง
นาวาตรี สงคราม สมณวัฒนา ดร.โชติรัตน์ โกมารทัต คุณ สุจิรัตน์ ชูดวง พันเอก เกษม หวังวรปัญญา
คุณอัซฮาร์ สารีมะเจ๊ะ คุณเทวินทร์ แซ่แต้

5. โครงการคลังปัญญาเพื่อการอภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ
วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต
5
ที่อยู่ติดต่อ
วิทยาลัยบริหารรัฐกิจและรัฐศาสตร์ 52/347 พหลโยธิน 87 ตาบลหลักหก อาเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี 12000
โทรศัพท์ 02-997-2200 ต่อ 1283 โทรสาร 02-997-2200 ต่อ 1216
สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ฯ อาคารพร้อมพันธุ์ 1 ชั้น 4/2 637/1 ถนนลาดพร้าว เขตจตุจักร กทม. 10900
โทรศัพท์ 02-930-0026 โทรสาร 02-930-0064
ผู้อานวยการสถาบันคลังปัญญาฯ : ศ.ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์
บรรณาธิการ : น.ส.ยุวดี คาดการณ์ไกล
ถอดความและเรียบเรียง : น.ส.อนันญลักษณ์ อุทัยพิพัฒนากุล
บันทึกเทปการประชุม : น.ส.อนันญลักษณ์ อุทัยพิพัฒนากุล
ผู้ประสานงาน : อ.อารณีย์ วิวัฒนาภรณ์ นางพัชร์พิชา เคียงธนสมบัติ
ปีที่พิมพ์ : กุมภาพันธ์ 2558
สานักพิมพ์: มูลนิธิสร้างสรรค์ปัญญาสาธารณะ
เพิ่มเติมได้ที่ www.rsu-brain.com