SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  39
Télécharger pour lire hors ligne
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้า
ระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ชาติ
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้า
ระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ผู้นำเสนอหลัก
อดีตเอกอัครราชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง
จัดโดย สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ
18 มิถุนำยน 2562 ณ โรงแรมแมนดำริน สำมย่ำน กรุงเทพมหำนคร
ที่ปรึกษา: ศำสตรำจำรย์ (พิเศษ) ดร. เอนก เหล่ำธรรมทัศน์
บรรณาธิการ: ยุวดี คำดกำรณ์ไกล
กองบรรณาธิการ: เสกสรร อำนันทศิริเกียรติ โศภนิศ อังศุสิงห์ ปำณัท ทองพ่วง
อานวยการผลิตโดย: สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ
ปีที่เผยแพร่: มิถุนำยน 2562
www.klangpanya.in.th
ที่อยู่
สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ชาติ อำคำรพร้อมพันธุ์ 1 637/1 ถนนลำดพร้ำว เขตจตุจักร
กทม. 10900 โทรศัพท์ 02-938-8826 โทรสำร 02-938-8864
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 3
สารบัญ
หน้า
คานา
บทสรุปสาหรับผู้บริหาร
ภาพรวมความคิดยุทธศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา 9-12
ต่อโลกและเอเชีย ในยุคที่จีนรุ่งเรือง
อดีตเอกอัครรำชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง
บทอภิปราย 13-36
ภาคผนวก รำยชื่อผู้เข้ำร่วมประชุม 37
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 4
คานา
เมื่อวันที่ 18 มิถุนำยน 2562 เวลำ 9.00-12.00 น. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติได้จัด
ประชุมเวที Think Tank เรื่อง "ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกา
กับจีน" ณ ห้องประชุมพรไพลิน โรงแรมแมนดำริน สำมย่ำน ถนนพระรำม 4 กรุงเทพมหำนคร โดยมี
นักคิด นักยุทธศำสตร์ นักวิชำกำร อดีตรัฐมนตรี อดีตเอกอัครรำชทูต และผู้ทรงคุณวุฒิร่วมแลกเปลี่ยน
ควำมคิดเห็นในประเด็นกำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน
ในปัจจุบัน กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีนมีแนวโน้มเข้มข้นมำกขึ้น และอำจพัฒนำ
จำกสงครำมกำรค้ำไปเป็นควำมขัดแย้งในประเด็นอื่น เช่น เทคโนโลยี กำรเงิน รวมถึงสงครำมตัวแทน
ดังที่ปรำกฏในยุคสงครำมเย็น บริบทเช่นนี้สร้ำงเงื่อนไขให้ประเทศไทยต้องกำหนดท่ำทีและยุทธศำสตร์
ที่เหมำะสมเพื่อตอบสนองกำรเปลี่ยนแปลงดังกล่ำวอย่ำงมีประสิทธิภำพ ซึ่งน่ำจะดำเนินกำรผ่ำนกำร
วิเครำะห์ภำพรวมยุทธศำสตร์ของทั้งสองมหำอำนำจ พร้อมประเมินขีดควำมสำมำรถที่แท้จริงของทั้งสอง
ฝ่ำย เพื่อให้เข้ำใจสภำพแวดล้อมตำมควำมเป็นจริง ก่อนจะกำหนดยุทธศำสตร์ภำยในและภำยนอกของ
ไทย
ในกำรนี้ สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ ได้จัดทำรำยงำนสรุปเนื้อหำกำรประชุมครั้งนี้
ขึ้นเพื่อเผยแพร่ควำมรู้สู่ผู้กำหนดและตัดสินใจเชิงนโยบำย ภำคส่วนต่ำงๆ นิสิตนักศึกษำ และประชำชน
ทั่วไปที่สนใจกำรกำหนดยุทธศำสตร์กำรพัฒนำประเทศของไทย
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 5
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 6
บทสรุปสาหรับผู้บริหาร
ยุทธศาสตร์ของไทย
ท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน1
ภำพรวมของสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน มี 3 ประเด็นสำคัญ
ประเด็นแรก กำรเผชิญหน้ำครั้งนี้เกิดขึ้นในทุกมิติและหลีกเลี่ยงไม่ได้ทั้งด้ำนกำรเมือง กำรทหำร
เศรษฐกิจ และเทคโนโลยี สหรัฐอเมริกำเป็นฝ่ำยที่แสดงออกอย่ำงชัดเจนว่ำต้องกำรปิดล้อมจีน ไม่ให้จีน
ได้เจริญเติบโตมำเป็นผู้ท้ำทำยกำรเป็นอำนำจขั้วเดียวของสหรัฐอเมริกำ ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกก็คือ
ตัวอย่ำงของควำมพยำยำมดังกล่ำว อย่ำงไรก็ดี สหรัฐอเมริกำไม่มีทรัพยำกรเพียงพอที่จะขับเคลื่อน
ยุทธศำสตร์ดังกล่ำวให้ประสบควำมสำเร็จได้โดยง่ำย
ประเด็นที่สอง กำรเผชิญหน้ำมีครั้งนี้มีแนวโน้มต่อเนื่องยาวนาน ประเด็นจีนจะเป็นประเด็น
สำคัญในกำรหำเสียงเลือกตั้งประธำนำธิบดีสหรัฐอเมริกำที่จะเกิดขึ้นในช่วงปลำยปี 2020 อย่ำงไรก็ดี มี
แนวโน้มว่ำนักกำรเมืองสหรัฐอเมริกำ ทั้งฝ่ำยรีพับลิกันและเดโมแครต จะมีนโยบำยที่ไม่เป็นมิตรกับจีน
เพียงแต่ฝ่ำยเดโมแครตอำจดำเนินกำรด้วยควำมแยบยลหรือเน้นกระบวนกำรเจรจำหำรือมำกกว่ำ
อย่ำงไรก็ดี กำลังอำนำจของสหรัฐอเมริกำอ่อนลงไปมำก ขณะที่นโยบำยกำรต่ำงประเทศก็เสื่อมถอยลง
สำเหตุหลักเนื่องมำจำกบุคลิกลักษณะของผู้นำประเทศอย่ำงประธำนำธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์
ประเด็นสุดท้ำย จีนกาลังผงาดขึ้นมา ขณะที่กำลังอำนำจของสหรัฐอเมริกำมีแนวโน้มอ่อนแอ
ลงมำกขึ้นในทุกมิติ สภำวะเช่นนี้เกิดขึ้นพร้อมกับแนวโน้มกำรเติบโตอย่ำงมีเสถียรภำพของจีนในทุกๆ
ด้ำน ได้แก่ ด้ำนกำรเมือง จีนมีเสถียรภำพทำงกำรเมืองจำกโครงสร้ำงสถำบันและภำวะผู้นำของ
ประธำนำธิบดีสีจิ้นผิง พลเมืองจีนมีควำมพร้อมที่จะต่อสู้กับศัตรูหำกจีนเผชิญภัยคุกคำม ด้ำนเศรษฐกิจ
เศรษฐกิจจีนมีควำมเข้มแข็ง เนื่องจำกประชำกรจีนที่เป็นตลำดภำยในมีจำนวนสูงที่สุดในโลก และจีน
พยำยำมแสวงหำตลำดใหม่ๆ ภำยนอกประเทศอยู่เสมอ โดยเฉพำะอย่ำงยิ่ง กำรริเริ่มยุทธศำสตร์หนึ่ง
แถบหนึ่งเส้นทำง (BRI) เพื่อขยำยควำมเชื่อมโยงระหว่ำงจีนกับโลก ด้ำนกำรทูต จีนมีนโยบำยเคำรพ
อำนำจอธิปไตยและไม่แทรกแซงกิจกำรภำยใน ซึ่งเป็นหลักกำรที่หลำยรัฐในเอเชียยึดถือ
1 เมื่อวันอังคำรที่ 18 มิถุนำยน สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติได้จัดเวที Think Tank ในหัวข้อ "ยุทธศำสตร์
ของไทยท่ำมกลำงกำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน" ผู้เข้ำร่วมเวทีดังกล่ำวได้ร่วมกันอภิปรำย 2 ประเด็น
สำคัญ ได้แก่ กำรประเมินสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน และยุทธศำสตร์ของไทยเพื่อ
เตรียมพร้อมรับมือกำรเปลี่ยนแปลงที่อำจเกิดขึ้นในอนำคตอันใกล้
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 7
สำหรับยุทธศำสตร์ของไทยในกำรรับมือสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำดังกล่ำว ผู้เข้ำร่วมได้
อภิปรำย 3 ข้อเสนอแนะที่เป็นประโยชน์ต่อกำรกำหนดนโยบำย ข้อแรก ภำคส่วนต่ำงๆ ของไทยทั้ง
ภำครัฐและภำคเอกชนต้อง "ปรับกระบวนทัศน์" กำรทำงำนจำกเชิงรับที่มุ่งแก้ปัญหำหลังกำร
เปลี่ยนแปลงทำงนโยบำยมำเป็นผู้มีบทบำทเชิงรุกด้วยกำหนดเป้ำหมำยทำงยุทธศำสตร์และ
ผลประโยชน์แห่งชำติในมิติต่ำงๆ ทั้งด้ำนกำรทูต กำรทหำร เศรษฐกิจ และเทคโนโลยีให้ชัดเจน
เนื่องจำกในวิกฤตมีโอกำส กำรแข่งขันระหว่ำงสองมหำอำนำจที่ต่ำงฝ่ำยต่ำงมุ่งแสวงหำพันธมิตร และ
เป็นฝ่ำยที่เข้ำหำประเทศอื่นๆ ก่อน ทำให้ไทยสำมำรถปรับบทบำทจำกกำรเป็นรัฐบริวำรที่เป็นผู้รอรับ
ผลกระทบแต่ฝ่ำยเดียวมำสู่กำรเป็นผู้มีโอกำสเลือกและตัดสินใจ
ข้อที่สอง กำรกำหนดผลประโยชน์แห่งชำติในมิติต่ำงๆ นี้ต้องพิจำรณำ "เป็นรำยกรณี" เริ่มจำก
วิเครำะห์ผลประโยชน์และข้อเสียเปรียบที่ไทยจะได้รับจำกกำรเลือกข้ำงหรือไม่เลือกข้ำงฝ่ำยหนึ่งฝ่ำยใด
มีผู้เสนอให้สร้ำงแบบจำลองสถำนกำรณ์ควำมขัดแย้งระหว่ำงสองมหำอำนำจในมิติต่ำงๆ ที่เห็นพ้องกัน
ในระดับผู้กำหนดนโยบำย เพื่อให้กำรขับเคลื่อนเป็นไปในทิศทำงเดียวกัน ในที่สุด หำกต้องพิจำรณำ
เลือกข้ำง ก็ควรเลือกประเทศที่มีแนวโน้มเติบโตในมิติต่ำงๆ ทั้งเศรษฐกิจ กำรเมือง กำรทหำรอย่ำงมี
เสถียรภำพ เป็นประเทศที่เคำรพอำนำจอธิปไตยและไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของไทย
ข้อสุดท้าย ไทยต้องใช้ประโยชน์จำกเครื่องมือทำงกำรทูตต่ำงๆ ที่มีอยู่และบำงส่วนไทยก็เป็นผู้
ริเริ่มและมีบทบำทสำคัญในกำรขับเคลื่อน อำทิ กฎบัตรสหประชำชำติ กฎหมำยระหว่ำงประเทศ
ข้อตกลงและแนวปฏิบัติตำมกรอบอำเซียน หลักกำรเคำรพอำนำจอธิปไตย หลักกำรไม่แทรกแซงกิจกำร
ภำยใน นอกจำกนี้ ไทยต้องเข้ำใจกำรทำงำนของระบบดุลอำนำจ เพื่อสร้ำงประโยชน์จำกกำรเป็นมิตร
กับมหำอำนำจทุกฝ่ำย ในขณะเดียวกัน ไทยก็สำมำรถรักษำผลประโยชน์เฉพำะของตน หำกจำต้องเลือก
สนับสนุนมหำอำนำจใดมหำอำนำจหนึ่งในกรณีใดกรณีหนึ่ง
* * *
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 8
กล่าวนา
โดย
ศาสตราจารย์ (พิเศษ) ดร. เอนก เหล่าธรรมทัศน์
ประเทศไทยเป็นพันธมิตรที่ดีของทั้งสองประเทศ ทั้งสหรัฐอเมริกำและจีน โดยเฉพำะจีน ไทย
เป็นมิตรที่ดีกับจีนมำตลอด 40 ปี ในช่วงแรก สหรัฐอเมริกำดูเหมือนจะไม่มีปัญหำขัดแย้งที่ส่งผลกระทบ
ต่อไทย เนื่องจำกสหรัฐอเมริกำออกไปจำกเอเชียอำคเนย์มำตั้งแต่หลังสงครำมเวียดนำม โดยเบนควำม
สนใจไปยุโรป และต่อมำตะวันออกกลำง เช่น ประเทศอิรัก อัฟกำนิสถำน เมื่อนำยบำรัก โอบำมำดำรง
ตำแหน่งประธำนำธิบดี ได้ประกำศนโยบำยหันกลับไปสู่เอเชีย (Pivot To Asia) นโยบำยนี้ไม่ได้รับกำร
สำนต่อ เนื่องจำกนำงฮิลลำรี คลินตันไม่ได้รับเลือกตั้ง
เมื่อนำยโดนัลด์ ทรัมป์ขึ้นดำรงตำแหน่งประธำนำธิบดี สหรัฐอเมริกำมีแนวโน้มเผชิญหน้ำกับจีน
มำกขึ้น สหรัฐอเมริกำได้เชิญอดีตผู้นำ นักคิด นักวิชำกำร สื่อมวลชนของไทยจำนวนหนึ่งไปหำรือ และ
ชี้แจงว่ำได้เตรียมกำรเผชิญหน้ำกับจีนในภูมิภำคเอเชียอำคเนย์ โดยประเทศไทยเป็นสนำมประลอง
กำลังที่สำคัญ ไม่ว่ำไทยจะคิดอย่ำงไร สหรัฐอเมริกำยืนยันว่ำกำรเผชิญหน้ำจะเกิดขึ้นแน่นอน ต่อมำ ผม
ได้รับเชิญจำกประเทศจีนให้ไปประชุม ก็พบว่ำทรรศนะของจีนนั้นพยำยำมไม่เผชิญหน้ำ แต่ควำม
ขัดแย้งทั้งสองฝ่ำยเข้มข้นมำกขึ้นทุกที ลำมไปถึงสงครำมกำรค้ำและเรื่องอื่นๆ วันนี้จึงเป็นโอกำสสำคัญ
ที่จะได้อภิปรำยกันในเรื่องนี้ให้ละเอียด
กล่าวแนะนาและดาเนินรายการ
โดย
อดีตเอกอัครราชทูตสมปอง สงวนบรรพ์
ตอนแรกที่อำจำรย์เอนกและอำจำรย์ยุวดีริเริ่มนั้น จะคุยเรื่องสหรัฐอเมริกำอย่ำงเดียว เพรำะใน
วงสนทนำได้มีกำรพูดคุยเรื่องจีนบ่อยครั้งมำก หลำยที่ หลำยแห่ง หลำยโอกำส และในหลำยระดับ เมื่อ
อยำกจะพูดถึงสหรัฐอเมริกำ จึงเรียนเชิญอดีตเอกอัครรำชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง ซึ่งเคยดำรงตำแหน่ง
เอกอัครรำชทูตที่กรุงวอชิงตัน กรุงโซล กรุงลอนดอน กรุงฮำนอย กรุงทริโปลิ ประเทศลิเบีย และกรุง
เบิร์น ท่ำนเริ่มทำงำนครั้งแรกโดยประจำกำรที่นครเจนีวำ เพรำะฉะนั้นท่ำนจึงรู้เรื่องงำนพหุภำคี
โดยเฉพำะด้ำนเศรษฐกิจ กำรค้ำ รวมทั้งเรื่องของสหประชำชำติ เพรำะเคยเป็นอธิบดีกรมองค์กำร
ระหว่ำงประเทศ รวมทั้งเป็นอธิบดีกรมเอเชียตะวันออกซึ่งดูแลประเทศเพื่อนบ้ำนและประเทศในเอเชีย
ด้วย ท่ำนเป็นผู้รอบรู้ เพรำะทำงำนมำเกือบทุกด้ำน รวมทั้งงำนด้ำนสำรนิเทศด้วย ถือว่ำท่ำนเป็นผู้ที่มี
ประสบกำรณ์มำกคนหนึ่ง และเป็นผู้ที่มองปัญหำในเชิงลึกเกี่ยวกับยุทธศำสตร์ของไทย
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 9
ภาพรวมความคิดและยุทธศาสตร์
ของสหรัฐอเมริกาต่อโลกและเอเชียในยุคที่จีนรุ่งเรือง
โดย
อดีตเอกอัครราชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง
โจทย์ของเวที Think Tank นี้ค่อนข้ำงใหญ่มำก โดยเฉพำะกำรกล่ำวถึง "ยุทธศำสตร์ของไทย"
อำจต้องใช้เวลำพูดคุยกันนำนเป็นวัน อีกประเด็นหนึ่งคือ จะต้องพูดถึงทั้งสองฝ่ำย เนื่องจำกกำร
เผชิญหน้ำของทั้งสองฝ่ำยทำให้เกิดกำรตอบโต้ของอีกฝ่ำย ผมเคยประจำกำรที่สหรัฐอเมริกำ ในปี
2011-2012 ซึ่งนำนมำกแล้ว ขณะนี้สหรัฐอเมริกำก็เปลี่ยนไปมำก เมื่อย้อนกลับมำที่โจทย์ เรำควร
พิจำรณำภำพใหญ่ของสถำนกำรณ์ปัจจุบัน ซึ่งข้อสรุปคือเป็นสิ่งที่คำดกำรณ์ได้ และไม่สำมำรถหลีกเลี่ยง
ได้
ปีศาจ "จีน" คือสิ่งที่สหรัฐอเมริกาสร้างขึ้น
แท้จริงแล้ว ภำพลักษณ์ที่ว่ำจีนเป็นปีศำจร้ำยนี้เป็นสิ่งที่สหรัฐอเมริกำสร้ำงขึ้นมำเองนำนมำก
แล้ว ตั้งแต่ปลำยสงครำมเย็นที่สหรัฐอเมริกำมีปัญหำกับสหภำพโซเวียตอย่ำงมำก และกำรสู้รบใน
เวียดนำมของตนเริ่มมีสถำนะเพลี่ยงพล้ำ ประธำนำธิบดีริชำร์ด นิกสันจึงปรับควำมสัมพันธ์กับจีน โดย
ไปเยือนจีน เพื่อดึงจีนเข้ำมำทำหน้ำที่ที่สหรัฐอเมริกำไม่สำมำรถทำได้ เนื่องจำกปัญหำกำรเมืองภำยใน
ที่ทำให้สหรัฐต้องถอนตัวออกจำกภูมิภำคนี้ไป จีนจึงได้รับกำรสนับสนุนจำกสหรัฐอเมริกำให้เติบโตใน
ด้ำนกำรเมืองและกำรทหำรให้ขึ้นมำทำหน้ำที่แทนสหรัฐในภูมิภำคนี้ โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งในบริเวณ
ประเทศเพื่อนบ้ำนของเรำ เช่นเดียวกับด้ำนเศรษฐกิจ หลังจำกเติ้งเสี่ยวผิงดำเนินนโยบำยปรับระบบ
เศรษฐกิจภำยในประเทศ คนที่ทำให้เศรษฐกิจจีนเติบโตได้คือบริษัทข้ำมชำติของสหรัฐอเมริกำเอง ซึ่ง
กว่ำจะตระหนักได้ก็สำยไปเสียแล้ว
ช่วงหลังสงครำมเย็น สหรัฐอเมริกำกลำยเป็นอำนำจขั้วเดียวในด้ำนกำรเมือง ในด้ำนเศรษฐกิจ
เป็นกรอบควำมร่วมมือแบบพหุภำคี มีควำมคำดหวังที่จะให้เกิดกำรค้ำเสรีมำกขึ้นผ่ำนควำมตกลงทั่วไป
ว่ำด้วยภำษีศุลกำกรและกำรค้ำ (GATT) ซึ่งต่อมำคือองค์กำรกำรค้ำโลก (WTO) โดยมีสหรัฐอเมริกำเป็น
ผู้ยกร่ำงกฎ จีนพยำยำมเข้ำไปเป็นสมำชิกขององค์กำรนี้แต่ถูกกีดกันเป็นเวลำ 10-11 ปี สหรัฐอเมริกำใช้
ประโยชน์จำกกฎที่ตนร่ำงให้ประโยชน์แก่ตนเองในด้ำนกำรค้ำและบริกำร อย่ำงไรก็ดี กรอบควำมร่วมมือ
พหุนิยมนี้ไม่ได้เป็นประโยชน์ต่อสหรัฐอเมริกำเหมือนในอดีต และสหรัฐอเมริกำก็ได้เลือกใช้เครื่องมือบำง
ประกำรเฉพำะที่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง เช่น ใน WTO สหรัฐอเมริกำใช้วิธีเดินออกเพื่อประท้วง (walk
out) บ้ำง หรือกีดกันคนไม่ให้เข้ำไปเป็นคณะกรรมกำรพิจำรณำข้อพิพำททำงกำรค้ำบ้ำง จนกำร
พิจำรณำข้อพิพำทไม่เกิดควำมคืบหน้ำ ควำมล้มเหลวของ WTO ทำให้เกิดกำรขยำยตัวของกำรทำเขต
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 10
กำรค้ำเสรี (FTA) กระจำยไปตำมภูมิภำคต่ำงๆ ทั่วโลก ขณะที่จีน ในฐำนะผู้เข้ำมำใหม่ ได้กลำยเป็นผู้
พยำยำมพึ่งพิงระบบพหุภำคี กำรมีฐำนะที่ด้อยกว่ำเล็กกว่ำ ก็จำต้องอำศัยกฎกติกำเพื่อช่วยเหลือตัวเอง
แม้จีนเองก็ไม่ได้พอใจในทำงเลือกนี้ แต่นี่คือสิ่งที่ดีสุดสำหรับจีน วันหนึ่งเมื่อจีนเติบใหญ่ จีนก็คงจะ
พยำยำมเปลี่ยนแปลงกฎเกณฑ์ต่ำงๆ ให้สอดคล้องกับผลประโยชน์ของจีน ในด้ำนเศรษฐกิจและ
กำรเมืองระหว่ำงประเทศ นี่คือกำรเคลื่อนสู่ระเบียบโลกใหม่ (New World Order) เป็นภำพใหญ่ที่ช่วยให้
เห็นได้ชัดว่ำ จีนกับสหรัฐอเมริกำจะต้องมำเผชิญหน้ำกันอย่ำงไม่อำจหลีกเลี่ยงได้
การเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีนไม่ใช่เรื่องใหม่
ทั้งนี้ กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสองมหำอำนำจไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้นในสมัยทรัมป์ ภำวะนี้มีมำตั้งแต่
รัฐบำลโอบำมำสมัยที่สองแล้ว เช่นนโยบำยหมุนตัวกลับไปสู่เอเชีย ควำมแตกต่ำงคือ ในรัฐบำลพรรคเด
โมแครตเน้นกำรส่งเสริมประชำธิปไตย ซึ่งเป็นเครื่องมือหนึ่งในนโยบำยต่ำงประเทศ กำรที่ทรัมป์เป็น
ปัญหำต่อทั้งโลกนั้นอำจมีที่มำจำกหลำยสำเหตุ เช่น แนวโน้มกำรเมืองภำยในของสหรัฐอเมริกำ ซึ่งเป็น
ขวำตกขอบมำกขึ้น นักกำรเมืองพรรครีพับลิกันที่คร่ำหวอดหลำยคน (รวมถึงผู้ที่มีควำมสันทัดด้ำนกำร
ต่ำงประเทศและเอเชีย) ก็อยู่ไม่รอด ภำยใต้กระแสของกลุ่ม Tea Party ภำยในพรรครีพับลิกัน มีกำร
เลือกคนรุ่นใหม่ขึ้นมำแทนที่ โดยเฉพำะกลุ่มต่อต้ำนสถำบันสถำปนำ (anti-establishment) ทรัมป์ไม่ได้
สนับสนุนควำมคิดแนวนี้ แต่รู้จักฉวยโอกำสทำอะไรก็ตำมเพื่อให้ตัวเองได้คะแนนนิยมจำกคนอเมริกันที่
มีควำมคิดแนวนี้ ขณะเดียวกัน ทรัมป์เป็นคนมีบุคลิกประหลำด (idiosyncrasy) ด้วยควำมเป็นนักธุรกิจ
ใหญ่ ที่มักท้ำท้ำยเหยียดหยำมคู่แข่ง ไว้วำงใจคนรอบข้ำงไม่กี่คน กระนั้นก็ดี บำงคนก็ถูกปลดได้อย่ำง
ฉับพลัน คนที่ยังอยู่ด้วยขณะนี้ก็ไม่ได้ให้ควำมเห็นอย่ำงมีเหตุผล (reasonable voice) แก่ทรัมป์ ลักษณะ
เช่นนี้ส่งผลต่อแนวทำงกำรบริหำรบ้ำนเมืองและกำรดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศด้วย
ปัญหาของสหรัฐอเมริกาภายใต้ทรัมป์
สิ่งที่เลวร้ำยกว่ำนั้นคือ ทรัมป์ทำกำรทูตด้วยทวิตเตอร์ (Twitter Diplomacy) ทวิตข้อควำม
ตลอดเวลำ โดยไม่กลั่นกรอง ไม่คำนึงถึงผลที่ตำมมำ แม้ทำไปแล้วก็ยังเปลี่ยนแปลงได้ตลอด เช่น เมื่อ
เข้ำรับตำแหน่งใหม่ ทรัมป์ประกำศถอนตัวออกจำกควำมตกลงปำรีส (Paris Agreement) ที่ว่ำด้วย
ประเด็นโลกร้อน สิ่งที่ทรัมป์ทำนั้นทำให้เกิดควำมไม่น่ำเชื่อถือ วันหนึ่งประกำศขึ้นภำษีศุลกำกร อีกวัน
หนึ่งปรับใหม่ หรือยกเลิก อีกวันหนึ่งให้เลื่อนออกไปอีกสองสำมเดือนหรือปี ไม่ได้คิดรอบคอบ เอำ
แน่นอนไม่ได้ ทำตำมใจตนเอง ลักษณะเช่นนี้ (กำรขำดควำมน่ำเชื่อถือ (credibility) และกำรคำดกำรณ์
ได้ (predictability)) ทำให้กำรดำเนินกำรด้ำนกำรต่ำงประเทศเป็นไปด้วยควำมยำกลำบำก กำรเจรจำกัน
รอบล่ำสุดกับจีนไม่ประสบควำมสำเร็จ ไม่สำมำรถตกลงกันได้ และจะต้องคุยกันใหม่เพรำะทรัมป์ยื่น
ข้อเสนอที่ทำให้จีนต้องไปแก้กฎหมำยบำงเรื่องเพื่อตอบสนองมำตรกำรกำรค้ำที่ตนเสียเปรียบจีนอยู่ สิ่ง
เหล่ำนี้ จีนมองว่ำเป็นกำรละเมิดอธิปไตย ปัญหำก็คือใครจะเชื่อใจทรัมป์ได้ว่ำถ้ำตกลงกันวันนี้แล้ว
พรุ่งนี้จะไม่เปลี่ยนแปลง ควำมไม่แน่นอนนี้ทำให้เกิดควำมระส่ำระสำยดังที่ปรำกฏ จีนเองก็ไม่แน่ใจว่ำถ้ำ
กลับไปเจรจำตกลงสิ่งใดแล้ว จะเกิดปัญหำอีกหรือไม่
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 11
เมื่อสองสัปดำห์ที่แล้ว มีกรณีของเม็กซิโก ทรัมป์สั่งให้ขึ้นภำษีศุลกำกรเพื่อแก้ปัญหำคนลักลอบ
เข้ำเมืองผิดกฎหมำย ทำกันข้ำมวันหยุดสุดสัปดำห์ ทุกอย่ำงแก้ไขกันที่ระดับเจ้ำหน้ำที่ ทำให้
ผู้ปฏิบัติงำนทำงำนด้วยควำมลำบำก ขณะเดียวกัน ตั้งแต่ประธำนำธิบดีสีจิ้นผิงขึ้นมำดำรงตำแหน่ง
เศรษฐกิจจีนเติบโตลดลงจำกเลขสองตัว (double-digit) เหลือ 5-6% สิ่งหนึ่งที่ต้องทำเพื่อให้พรรค
คอมมิวนิสต์จีนมีควำมชอบธรรมในกำรนำพำประเทศก็คือกำรสร้ำงควำมรู้สึกชำตินิยม สหรัฐอเมริกำ
เดินเข้ำทำงจีนกรณีทะเลจีนใต้ สหรัฐอเมริกำแล่นเรือและนำเครื่องบินเข้ำไปใกล้พื้นที่ซึ่งอำจเข้ำข่ำยยั่วยุ
จีนเองก็ไม่สำมำรถอ่อนข้อได้ อีกประเด็นสำคัญคือ กำรเลือกตั้งกลำงเทอมสหรัฐ ที่ผ่ำนไปเมื่อปลำยปีที่
แล้ว เป็นครั้งแรกในรอบหลำยปีที่พรรคเดโมแครตได้ครองเสียงข้ำงมำกในสภำผู้แทนรำษฎร ประเด็นจีน
จะเป็นประเด็นสำคัญในกำรหำเสียงเลือกตั้งปีหน้ำซึ่งเป็นกำรเลือกตั้งประธำนำธิบดีและวุฒิสมำชิก
บำงส่วน แม้ทรัมป์อำจพ่ำยแพ้ เพรำะชำวอเมริกันได้รับผลกระทบทำงเศรษฐกิจจำกกำรขึ้นภำษี
ศุลกำกรจำกจีนหรือบริษัทข้ำมชำติต่ำงๆ ย้ำยฐำนกำรผลิต หรือแม้พรรคเดโมแครตได้รับเลือกตั้ง
นโยบำยต่อจีนก็จะไม่เปลี่ยน พรรคเดโมแครตไม่ได้สนับสนุนจีนเช่นกัน แต่กำรดำเนินนโยบำยอำจ
กระทำได้แยบยลกว่ำสมัยทรัมป์ที่เปิดประเด็นอย่ำงตรงไปตรงมำ ต่อให้พรรคเดโมแครตได้ที่นั่งมำกขึ้น
ทั้งสองสภำ ควำมรู้สึกต่อต้ำนจีนในหมู่ชำวอเมริกันก็จะดำรงอยู่ แต่วิธีกำรอำจนุ่มนวลกว่ำ อำจมีกำร
พูดคุยหรือเจรจำกันมำกขึ้น ดังนั้น ไม่ว่ำจะเป็นนโยบำยหมุนตัวกลับไปสู่เอเชีย (pivot to Asia) หรือ
ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific) ที่กลุ่ม Quad (Quadrilateral Security Dialogue ซึ่ง
ประกอบด้วยญี่ปุ่น อินเดีย ออสเตรเลีย และสหรัฐฯ ที่ไปนำชุดควำมคิดเก่ำของญี่ปุ่นมำปัดฝุ่น) ก็คือ
ยุทธศำสตร์กำรปิดล้อมจีน บั่นทอนจีน เพื่อไม่ให้จีนเติบโต
อย่ำงไรก็ดี ไม่แน่ใจนักว่ำ สหรัฐอเมริกำมียุทธศำสตร์ที่เหมำะสมหรือมองสถำนกำรณ์ได้ขำด
หรือไม่ หรือว่ำนึกอะไรได้ก็ทำ ในด้ำนเทคโนโลยีที่สหรัฐอเมริกำเคยเป็นผู้นำ และเริ่มถดถอยลงนั้น สิ่งที่
สหรัฐอเมริกำกำลังทำกับจีนในเรื่องสินค้ำเทคโนโลยีในช่วงนี้มิได้เป็นครั้งแรกที่สหรัฐอเมริกำใช้วิธีกำร
เช่นนี้กับประเทศอื่น ในช่วงทศวรรษ 1970 เศรษฐกิจญี่ปุ่นเจริญเติบโตและก้ำวหน้ำมำก โดยเฉพำะด้ำน
สินค้ำอิเล็กทรอนิกส์ สหรัฐอเมริกำก็ทำกับญี่ปุ่นแบบเดียวกันกับที่กำลังทำกับจีน เช่น กรณีโตชิบำนำ
เทคโนโลยีด้ำนอิเล็กทรอนิกส์ไปขำยให้สหภำพโซเวียต สหรัฐอเมริกำบีบบังคับกดดันญี่ปุ่นด้วย
มำตรกำรภำษีศุลกำกร และอื่นๆ เพื่อให้ภำคธุรกิจอิเล็กทรอนิกส์ญี่ปุ่นอ่อนแอ ไม่สำมำรถเติบโตแซง
หน้ำสหรัฐอเมริกำได้ แต่ญี่ปุ่นขณะนั้นเล็กกว่ำจีนขณะนี้มำก และจีน ณ วันนี้ก็ไม่ใช่ประเทศที่เป็นลูกไล่
ใครดังในอดีต
"การเผชิญหน้าครั้งนี้จะยาวนาน"
กำรเผชิญหน้ำครั้งนี้จะยำวนำน ยำวนำนกว่ำกำรเลือกตั้งประธำนำธิบดีสหรัฐอเมริกำที่จะ
เกิดขึ้นในอีก 18 เดือนข้ำงหน้ำ หำกพิจำรณำโจทย์ทำงยุทธศำสตร์ของไทยนั้น กำรกำหนดทิศทำงอำจ
เป็นเรื่องยำก แต่สิ่งที่พอทำได้คือกำรกำหนดอำณำบริเวณที่เป็นควำมเสี่ยงของไทยซึ่งมีจำนวนมำก
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 12
หลำยส่วนไม่เคยปรำกฏมำก่อน คำถำมหนึ่งที่สำคัญคือ หำกไทยถูกบังคับให้เลือกข้ำงระหว่ำง
สหรัฐอเมริกำกับจีน ไทยจะทำอย่ำงไร ผมเห็นว่ำเรำเลือกไม่ได้ เรำจะต้องเลือกสรร (selective) มำกเป็น
พิเศษ ในด้ำนที่เห็นชัดเจนว่ำเป็นผลประโยชน์ของไทยอย่ำงชัดเจน นี่เป็นกำรพูดแบบกำปั้นทุบดิน แต่ก็
ทำได้ยำก เช่นกรณี 5G อำจกลำยเป็นสมรภูมิสงครำมเย็นแห่งใหม่ทำงเทคโนโลยี 5G นี้ไม่ใช่หมำยถึง
แค่เพียงโทรศัพท์ แต่จะเกี่ยวข้องกับทุกส่วนในชีวิตประจำวัน เทคโนโลยีนี้สำมำรถติดตำมตรวจสอบ
พฤติกรรม และส่งอิทธิพลต่อกำรจับจ่ำยใช้สอย หรือแม้จะยังไม่เป็น 5G แต่กำรที่จีนเข้ำมำก็อำจส่งผล
กระทบรุนแรงที่ทำให้ธุรกิจขนำดกลำงและขนำดย่อม (SMEs) ของไทย "ตำย" ได้ ผลที่จะเกิดขึ้นส่งผล
กระทบมำกมำย กำรพูดคุยถึงแต่ด้ำนสหรัฐอเมริกำด้ำนเดียวอำจทำให้มองภำพรวมได้ไม่ครบถ้วน ใน
ครั้งนี้ จีนเหมือนว่ำเป็นฝ่ำยถูกกระทำ กำรสร้ำงยุทธศำสตร์หนึ่งแถบหนึ่งเส้นทำง (BRI) ก็เพื่อหำทำง
ออก แต่ว่ำในควำมเป็นจริง ทั้งจีนและสหรัฐอเมริกำก็ไม่ได้เป็นพ่อพระแม่พระ ต่ำงฝ่ำยต่ำงมี
ผลประโยชน์ หำกผลประโยชน์สอดคล้องกันและสอดคล้องกับผลประโยชน์ของไทยด้วย ก็ไม่เป็นปัญหำ
แต่หำกผลประโยชน์ไม่สอดคล้องกัน เรำจะทำอย่ำงไร นี่ก็เป็นโจทย์ที่ลำบำก
* * *
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 13
บทอภิปราย
อดีตเอกอัครราชทูตสุรพงษ์ ชัยนาม
การปรับยุทธศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา จาก "การปิ ดล้อม" สู่ "การเปลี่ยนระบอบ"
ขอเสนอให้พิจำรณำประเด็นควำมสัมพันธ์ ควำมขัดแย้ง และควำมร่วมมือระหว่ำงมหำอำนำจใน
ภูมิภำคอย่ำงน้อยในอีก 2 ทศวรรษหน้ำว่ำคงไม่พ้นประเด็นจีนกับสหรัฐอเมริกำ
ทั้งนี้ เรำต้องเห็นภำพใหญ่ก่อน ภำพใหญ่จะช่วยให้เห็นภำพย่อย ช่วยให้คิดนอกกรอบได้ กล่ำว
โดยสรุป ในช่วงสงครำมเย็น ยุทธศำสตร์ของสหรัฐอเมริกำก็คือกำรปิดล้อม (Containment) คอมมิวนิสต์
ในช่วงหลังสงครำมเย็น สหรัฐอเมริกำเปลี่ยนยุทธศำสตร์จำกกำรปิดล้อมมำเป็นกำรเปลี่ยนระบอบ
(Regime Change) โดยมุ่งเป้ำหมำยไปที่ประเทศบริวำรของสหรัฐอเมริกำ เดิมนั้นสหรัฐอเมริกำจะ
พิจำรณำประเทศด้อยพัฒนำและกำลังพัฒนำต่ำงๆ รวมทั้งประเทศไทย โดยมองว่ำนโยบำยของประเทศ
เหล่ำนี้ฝักใฝ่ฝ่ำยใดระหว่ำงฝ่ำยคอมมิวนิสต์กับฝ่ำยโลกเสรี ซึ่งผู้กำหนดกฎกติกำก็คือสหรัฐอเมริกำและ
ประเทศตะวันตก ประเทศจะเป็นประชำธิปไตยหรือไม่ขึ้นอยู่กับว่ำประเทศนั้นร่วมต่อต้ำนคอมมิวนิสต์
กับสหรัฐอเมริกำหรือไม่ หำกนโยบำยภำยในประเทศเป็นเผด็จกำรแต่ร่วมต่อต้ำนคอมมิวนิสต์
สหรัฐอเมริกำก็เห็นว่ำประเทศนั้นเป็นประชำธิปไตย เมื่อบริบทเปลี่ยนไปเป็นช่วงหลังสงครำมเย็น
สหรัฐอเมริกำได้ลดควำมสำคัญของนโยบำยภำยนอกลง มุ่งพิจำรณำนโยบำยภำยในของประเทศเหล่ำนี้
มำกขึ้น นโยบำยภำยในเหล่ำนี้ก็คือฉันทำมติวอชิงตัน (Washington Consensus) ที่เน้นทุนนิยมในทำง
เศรษฐกิจ และเสรีนิยมประชำธิปไตยในทำงกำรเมือง ไม่สนับสนุนให้ประเทศด้อยพัฒนำและกำลังพัฒนำ
ทั้งหลำยใช้งบประมำณไปกับกำรสำธำรณสุขและกำรศึกษำ ให้ใช้ทรัพยำกรเพื่อสนับสนุนเศรษฐกิจทุน
นิยม เปิดประเทศให้มำกที่สุด ให้ทุนต่ำงชำติมีโอกำสเข้ำมำได้มำกที่สุด
นโยบำยนี้ในสมัยนำยบิล คลินตัน (Bill Clinton) เน้นแนวทำงกำรขยำยขอบเขต (Enlargement)
แตกต่ำงจำกสมัยนำยจอร์จ ดับเบิลยู บุชและโอบำมำที่เน้นพึ่งกำรทหำร (Militarization) และกำรกล่ำว
อ้ำงคุณธรรมจริยธรรม (Moralization) ในสมัยบุช หลังเหตุกำรณ์ 9/11 มีกำรพูดถึง "อักษะแห่งควำมชั่ว
ร้ำย (Axis of Evil)" โดยมองว่ำประเทศเกำหลีเหนือหรืออิรักภำยใต้ซัดดัม ฮุสเซน เป็นพวกสนับสนุน
กำรก่อกำรร้ำย เป็นพวกอสุรกำย ไม่มีคุณธรรมจริยธรรม เป็นปีศำจ เห็นได้ชัดว่ำในช่วงคลินตันจะใช้
พลังของโลกำภิวัตน์ทำให้รัฐบริวำรทั้งหลำยของสหรัฐอเมริกำปรับเศรษฐกิจและกำรเมืองให้เป็นเสรีนิยม
หมำยควำมว่ำทุกประเทศต้องเป็นประชำธิปไตย แต่ประชำธิปไตยที่สหรัฐอเมริกำออกแบบให้ประเทศ
กำลังพัฒนำและด้อยพัฒนำทั้งหลำยนั้นไม่ใช่ประชำธิปไตยแบบที่สหรัฐอเมริกำมีในประเทศของตน แต่
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 14
สำหรับประเทศกำลังพัฒนำและด้อยพัฒนำ สหรัฐอเมริกำนิยำมประชำธิปไตยให้ประเทศเหล่ำนี้เพียงแค่
มีกำรจัดกำรเลือกตั้งก็พอ แต่ก็ยังมีเงื่อนไขทิ้งไว้เป็นที่เข้ำใจกันด้วยว่ำ ผลกำรเลือกตั้งในประเทศ
เหล่ำนั้นจะต้องออกมำเป็นพรรคและบุคคลที่สหรัฐอเมริกำสนับสนุนที่ได้รับชัยชนะเท่ำนั้น สหรัฐถึงจะ
ถือว่ำเป็นประชำธิปไตย เช่น กลุ่มฮำมำสชนะเลือกตั้งโดยเด็ดขำด แต่สหรัฐอเมริกำและสหภำพยุโรปซึ่ง
สนับสนุนกลุ่มฟะตะห์กลับไม่รับรอง นี่จึงไม่ใช่สองมำตรฐำนแต่เป็นหลำยมำตรฐำน กรณีอื่นเช่นใน
อียิปต์ สหรัฐอเมริกำกำจัดนำยพลฮอสนี มูบำรัก ซึ่งเห็นว่ำหมดประโยชน์สำหรับตนเองแล้วโดยอ้ำง
อิทธิพลของกำรปฏิวัติอำหรับ (Arab Spring) และจัดเลือกตั้งใหม่ ครั้นนำยโมฮำเหม็ด มอร์ซีชนะ ได้รับ
เลือกตั้งเป็นประธำนำธิบดี สหรัฐอเมริกำกลับไม่รับรอง ยั่วยุให้นำยพลอับเดล ฟัตตำ เอล-ซีซีทำ
รัฐประหำรโค่นมอร์ซี ดังนั้น จะเห็นได้ว่ำนโยบำยของมหำอำนำจไม่เคยเปลี่ยน กล่ำวคือหำกใครก็ตำม
ประเทศใดก็ตำม รัฐบำลใดก็ตำมยังเป็นประโยชน์กับตนก็รักษำไว้ เมื่อใดไม่มีประโยชน์ก็ขับไล่ไป แล้วก็
ทำให้กลำยเป็นผี กลำยเป็นปีศำจไป ขอย้ำว่ำปัจจุบันในยุคหลังสงครำมเย็น ประเทศตะวันตก
โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งสหรัฐอเมริกำนั้น ไม่สนใจว่ำนโยบำยต่ำงประเทศของประเทศนั้นๆ เป็นอย่ำงไร จะ
สนใจแต่นโยบำยภำยในของแต่ละประเทศเป็นหลัก
เมื่อสหรัฐอเมริกาหันกลับมาสู่เอเชีย
ภูมิรัฐศำสตร์นั้นเป็นสิ่งที่สหรัฐอเมริกำสนใจมำตลอดไม่ว่ำสมัยใด ภูมิภำคที่สหรัฐสนใจใน
ปัจจุบันก็คือตะวันออกกลำง อเมริกำใต้และอเมริกำกลำง ซึ่งเป็นหลังบ้ำนของตน และยุโรป และตั้งแต่
สมัยโอบำมำ สหรัฐก็หันกลับมำสนใจเอเชียอีกครั้ง หลังจำกสหรัฐหำยไปจำกภูมิภำคนี้กว่ำ 40 ปีตั้งแต่
แพ้สงครำมเวียดนำม โอบำมำก็พยำยำมพำสหรัฐกลับมำสู่ภูมิภำคนี้ด้วยยุทธศำสตร์ rebalance โดย
เชิญผู้นำประเทศอำเซียนไปหำรือที่ซันนีแลนด์ (Sunnyland) เพื่อทำให้เห็นว่ำสหรัฐต้องกำรจะกลับมำสู่
เอเชียแล้ว ต้องกำรจะกลับมำรับผิดชอบ แต่ถำมว่ำสหรัฐต้องกำรจะกลับมำยังเอเชียเพรำะใคร ก็
เพรำะว่ำกำแพงเมืองจีนลงมำแล้ว (ในเอเชีย) เพรำะฉะนั้น สหรัฐจึงต้องกำรให้โลกเห็นว่ำเขำยัง
รับผิดชอบเอเชียอยู่ แต่ควำมจริงสหรัฐทิ้งภูมิภำคนี้ไปกว่ำ 40 ปีแล้ว
นอกจำกนี้ สหรัฐก็พยำยำมบอกให้ประเทศอื่นเห็นว่ำ จีนเป็นประเทศที่ไม่สนับสนุนภำวะที่
เป็นอยู่ (Status Quo) (ของระเบียบระหว่ำงประเทศ) แต่ว่ำกำรที่สหรัฐพูดเช่นนี้เป็นเรื่องไร้สำระ เพรำะ
ไม่มีมหำอำนำจใดในโลกนี้ที่สนับสนุน status quo มหำอำนำจทุกประเทศเป็น Revisionist Power
ทั้งนั้น ทุกประเทศต้องกำรเปลี่ยนแปลงสถำนะที่เป็นอยู่ทั้งสิ้น แต่ที่ยังนิ่งเฉยอยู่ไม่ใช่ว่ำเป็นเด็กดี
เพียงแต่รอจังหวะที่เหมำะสมที่เปิดโอกำสให้เปลี่ยนแปลงดุลอำนำจใหม่ แน่นอนว่ำขณะนี้สหรัฐอเมริกำ
พอใจกับ status quo แต่เมื่อจีนก้ำวขึ้นมำอย่ำงนี้ สหรัฐอเมริกำก็ย่อมไม่ต้องกำรให้มหำอำนำจอย่ำงจีน
ผงำดขึ้นมำและทำให้สหรัฐไม่สำมำรถเป็นหนึ่งเหนือประเทศอื่นได้อีกต่อไป ในระเบียบโลกที่เป็นอยู่
ภำพของสหรัฐอเมริกำจึงกลำยเป็นเด็กดี และจีนกลำยเป็น revisionist power แต่ถ้ำจีนเมื่อใดจีนก้ำว
ขึ้นมำแทนที่สหรัฐได้จริง ตอนนั้นจีนก็จะกลำยเป็น status quo power และถึงตอนนั้นสหรัฐอเมริกำก็จะ
เป็น revisionist power อีกครั้งหนึ่ง มันก็เป็นอย่ำงนี้โดยตลอดมำอยู่แล้ว เพรำะฉะนั้น ผมอยำกให้เห็น
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 15
ว่ำมีแต่วำทกรรมที่เปลี่ยน แต่นโยบำยและเป้ำหมำยของมหำอำนำจต่ำงๆ นั้นไม่ได้เปลี่ยนแปลง ไม่ว่ำ
จะเป็นจีนหรือสหรัฐอเมริกำ
เพรำะฉะนั้น โดยสรุปแล้ว ในเรื่องของควำมสัมพันธ์ระหว่ำงประเทศที่เกี่ยวข้องกับควำมร่วมมือ
และควำมขัดแย้งนั้น ไม่มีเรื่องใครผิดใครถูก ใครดีใครชั่ว มีแต่ว่ำใครเป็นฝ่ำยชนะ ใครเป็นฝ่ำยได้เปรียบ
ใครเป็นฝ่ำยเสียเปรียบ ไม่มีอะไรมำกกว่ำนี้ แต่แน่นอนว่ำทุกประเทศต้องพูดภำษำดอกไม้สำหรับสิ่งที่
เขำจะทำ เขำจะไม่มีวันบอกว่ำที่เขำเข้ำไปในประเทศนี้เพื่อจะไปยึดบ่อน้ำมัน เขำก็ต้องบอกว่ำประเทศ
นั้นเป็นอสุรกำย เป็นปีศำจ ทำลำยประชำธิปไตย ฯลฯ ขึ้นอยู่กับเรำและประเทศอื่นๆ ว่ำจะหลวมตัว
หลงใหลไปกับคำพูดเหล่ำนี้หรือไม่ เพรำะตัวอุดมกำรณ์นั้นไม่ได้กำหนดนโยบำย ผลประโยชน์เท่ำนั้น
เป็นตัวกำหนด ผลประโยชน์เป็นตัวกำหนดควำมคิด กำหนดอุดมกำรณ์ กำหนดนโยบำย กำหนดควำม
เชื่อ และกำหนดภัยคุกคำมด้วย ปัจจุบันนี้สหรัฐอเมริกำก็ต้องกำรให้ประเทศอื่นๆ เห็นว่ำจีนเป็นภัย
คุกคำมในระยะยำว และจะเป็นภัยคุกคำมอย่ำงมำก แต่ควำมจริงแล้ว ตอนที่ไทยเรำไปหำจีน ท่ำนคงจำ
ได้ เดือนกรกฎำคม 2518 ไทยสถำปนำควำมสัมพันธ์กับจีน และก่อนหน้ำนั้น วันที่ 30 เมษำยน อะไร
เกิดขึ้นในภูมิภำคอินโดจีน คือประเทศในอินโดจีนกลำยเป็นคอมมิวนิสต์หมด ควำมจริงสหรัฐอเมริกำแพ้
แล้วตั้งแต่เดือนมกรำคม 2516 โดยทำข้อตกลงปำรีส (Paris Agreement) สงบศึกกับเวียดนำมเหนือ แต่
ทิ้งช่วงสองปีกว่ำจะออก เพื่อให้รักษำหน้ำเอำไว้ได้ ให้สหรัฐมีเวลำถอนตัวออกไปได้ โดยที่เวียดนำม
เหนือจะไม่เล่นงำน แต่ควำมจริงก็คือสหรัฐแพ้เวียดนำมตั้งแต่ปี 2516 แล้ว
ถึงที่สุดแล้ว ผลประโยชน์สูงสุดของทุกประเทศก็คือควำมอยู่รอดและควำมมั่นคงของชำติ และ
อันนี้ก็คือกำรตัดสินใจด้ำนภูมิรัฐศำสตร์ของไทยที่ไปเมืองจีนเพื่อดึงจีนมำคำนอิทธิพลเวียดนำม และ
สหรัฐอเมริกำก็สนับสนุนจีนให้ร่วมกับอำเซียนดำเนินกำรรบไม่ให้เวียดนำมกลำยเป็นอำนำจนำ
(hegemon) ในภูมิภำคนี้ ในสงครำมกัมพูชำ แน่นอน สหรัฐซึ่งเจ็บแค้นก็ต้องกำรเอำคืนเวียดนำมบ้ำง
แต่รัฐบำลสหรัฐเข้ำมำรบในภูมิภำคนี้เองไม่ได้แล้ว เพรำะว่ำรัฐสภำอเมริกันออกกฎหมำยห้ำมไม่ให้
รัฐบำลสหรัฐกลับมำมีบทบำทในภูมิภำคนี้แล้ว ปัจจัยภำยในกับปัจจัยภำยนอกประเทศนั้นสำคัญต่อกำร
กำหนดนโยบำยด้ำนกำรต่ำงประเทศ ตอนนั้นเรำก็เห็นแล้วถึงปัจจัยภำยในประเทศของสหรัฐอเมริกำ
ทั้งคดีวอเตอร์เกทก็ดี หรือกำรที่รัฐสภำอเมริกันออกกฎหมำยห้ำมมิให้รัฐบำลสหรัฐกลับเข้ำมำมีบทบำท
ในภูมิภำคนี้อีกก็ดี ของไทยเรำตั้งแต่ปี 2518-2519 สหรัฐอเมริกำก็ปิดฐำนทัพในไทย ถอนทหำรออก ซึ่ง
ก็เกิดขึ้นเพรำะปัจจัยภำยในประเทศคือเหตุกำรณ์ 14 ตุลำคม 2516 ที่มีอิทธิพลอย่ำงมำกต่อกำรที่
กระทรวงกำรต่ำงประเทศกลับมำมีบทบำทโดยตรงในกำรดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศ
การเผชิญหน้าเป็นสิ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้
กลับมำที่เรื่องที่ว่ำสหรัฐอเมริกำกับจีนจะต้องเผชิญหน้ำและแข่งขันกันอย่ำงแน่นอน ในแง่ของ
อำเซียน เรำต้องเข้ำใจก่อนเวลำพูดถึงอำเซียนว่ำ อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันในเรื่องควำมขัดแย้ง
ระหว่ำงจีนกับสหรัฐอเมริกำ อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันระหว่ำงอำเซียนกับสหรัฐอเมริกำ หรือ
อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันระหว่ำงอำเซียนกับจีน มีแต่นโยบำยของแต่ละประเทศอำเซียนต่อ
สหรัฐอเมริกำ กับนโยบำยของแต่ละประเทศอำเซียนกับจีน ผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มี
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 16
ต่อสหรัฐก็แตกต่ำงกัน ผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มีกับจีนก็แตกต่ำงกัน เพรำะฉะนั้น เรำ
อย่ำไปเพ้อฝันว่ำมีจุดยืนร่วมกันของอำเซียน แม้แต่ช่วงมีสงครำมกัมพูชำยังหำจุดยืนร่วมของอำเซียนได้
ยำก มีบำงช่วงที่ไทยก็แทบแย่ เนื่องจำกอินโดนีเซียและมำเลเซียมองเรื่องภัยคุกคำมจำกจีนแตกต่ำง
จำกไทยมำก แน่นอนว่ำฝ่ำยที่ไม่ได้เดือดร้อนก็ต้องดูแลผลประโยชน์ของเขำ เขำก็ต้องพยำยำมให้ไทย
คิดว่ำอำเซียนมีผลประโยชน์ร่วมกัน มีเอกภำพในอำเซียน แต่จำกกรณีล่ำสุดเรื่องทะเลจีนใต้ก็ทำให้เห็น
แล้วว่ำอำเซียนมีเอกภำพหรือไม่ ในอนำคตจะยำกมำกยิ่งขึ้นที่จะมีนโยบำยร่วมกันของอำเซียน ขนำด
ยุคสงครำมเย็นก็ไม่มี ผมคิดว่ำช่วงเวลำอย่ำงในปัจจุบันนั้นก็ยำกที่จะมี อย่ำงมำกที่สุดที่อำเซียนจะเห็น
ร่วมกันได้ในเรื่องควำมขัดแย้ง แก่งแย่ง ช่วงชิงอิทธิพลกันระหว่ำงจีนกับสหรัฐอเมริกำในภูมิภำคนี้ คือ
เห็นร่วมกันได้ว่ำถ้ำจีนกับสหรัฐอเมริกำขัดแย้งกันจะไม่เป็นผลดีต่ออำเซียนในภำพรวม อำเซียนจะมี
บทบำทได้ก็คือพูดกับทำงจีนและสหรัฐว่ำถ้ำมำยุให้อำเซียนต้องแตกแยก ในแง่ที่ว่ำบังคับให้อำเซียน
ต้องเลือกข้ำง จะไม่เป็นผลดีกับสหรัฐหรือจีนเลย นี่คือสิ่งที่อำเซียนควรจะทำร่วมกันคือช่วยกันโน้มน้ำว
จีนและสหรัฐในด้ำนนี้ แต่เรื่องผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มีกับสหรัฐหรือจีนนั้น อย่ำไปพูด
ถึง ต้องเคำรพซึ่งกันและกันในเรื่องนั้น
สุดท้ำยที่ท่ำนอำจำรย์เอนกกล่ำวถึงเรื่องที่ให้ไทยวำงตัวเป็นกลำงในเรื่องควำมขัดแย้งจีนกับ
สหรัฐอเมริกำนี้ ในหลักกำรนั้นใช่ คือเป็นกลำงในแง่ที่ว่ำเรำไม่ไปถือหำงไม่ว่ำสหรัฐหรือจีน แต่ควำมจริง
แล้วกำรเป็นกลำงอย่ำงแท้จริง (absolute neutrality) นั้นไม่มี มันอยู่ที่ว่ำ ช่วงใดท่ำทีของฝ่ำยสหรัฐดูแล้ว
เป็นฝ่ำยได้เปรียบอย่ำงเต็มที่ จีนเสียเปรียบอย่ำงเต็มที่ ช่วงนั้นไทยก็จะต้องมำดูแล้วว่ำจุดยืนในกำร
ดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศของเรำจะอยู่กับใคร ถ้ำเรำไม่อยู่กับสหรัฐก็เท่ำกับเรำยิ่งส่งเสริมให้เสียดุลย
ภำพในภูมิภำคนี้ คือทุกสิ่งทุกอย่ำงถูกตัดสินโดยดุลแห่งอำนำจ (balance of power) อยู่แล้ว ถ้ำเป็น
เช่นนั้นแล้วเรำก็ควรอยู่ข้ำงสหรัฐไป หรือถ้ำเวลำนั้นจีนผงำดใหญ่ สหรัฐเสียเปรียบอย่ำงมหำศำลแล้ว
มันไม่เป็นประโยชน์กับไทยเลยที่จะบอกว่ำวำงตัวเป็นกลำง เพรำะถ้ำสหรัฐกำลังได้เปรียบ จีนเสียเปรียบ
มำก หรือจีนได้เปรียบเต็มที่ สหรัฐเสียเปรียบเต็มที่ แล้วไทยบอกว่ำเรำวำงตัวเป็นกลำง เพรำะเรำรักทั้ง
สหรัฐและจีน ถ้ำอย่ำงนั้นเรำจบเห่แน่นอน ถ้ำเป็นอย่ำงนั้นเท่ำกับว่ำควำมเป็นกลำงของเรำนั้นเอง
ทำลำยตัวเรำเอง และทำลำยดุลแห่งอำนำจในภูมิภำคด้วย ไม่ได้ช่วยตัวเรำเลย ผลประโยชน์ของเรำ
ไม่ได้อยู่ตรงนั้น อยู่ที่ว่ำต้องพิจำรณำดุลอำนำจที่เกิดขึ้นมำแต่ละช่วงเวลำ ผมก็ขอให้ควำมเห็นในภำพ
ใหญ่เอำไว้ เพรำะเห็นว่ำมีควำมจำเป็นที่เรำต้องเข้ำใจภำพใหญ่นี้ไว้
ไทยต้องเข้าใจสถานะตัวเอง
ก่อนอื่น ไทยต้องถำมตัวเองก่อนว่ำเรำคือใคร เรำจะไปทำอะไร จะไม่ให้จีนเติบโต จะไม่ให้หัว
เหว่ยใหญ่ จะไม่ให้สหรัฐอเมริกำเข้ำมำครอบงำในเรื่องนี้ได้หรือ เรำต้องถำมตัวเองว่ำในสภำพเศรษฐกิจ
กำรเมืองระหว่ำงประเทศเช่นนี้ เรำจะอยู่รอดได้อย่ำงไร สำหรับประเทศขนำดกลำงอย่ำงประเทศไทยใน
สภำพกำรณ์ปัจจุบันนี้ ยกตัวอย่ำงเช่น รัฐบำลมียุทธศำสตร์ชำติ 20 ปี เอำแค่นี้ สำมัญสำนึกก็บอกว่ำ
ทำได้อย่ำงไรยุทธศำสตร์ 20 ปี แค่ 5 ปีก็เก่งมำกแล้ว ถ้ำทำ 20 ปี แปลว่ำมองปัจจัยอื่นๆ นิ่งหมดเลยใช่
หรือไม่ จะเป็นไปได้อย่ำงไร
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 17
จีนก็เหมือนกับเยอรมนีและญี่ปุ่นที่ยิ่งใหญ่ขึ้นมำได้เพรำะแพ้สงครำม เพรำะยอมรับควำมพ่ำย
แพ้ เพรำะประเทศเหล่ำนี้รู้ว่ำควำมพ่ำยแพ้จะทำให้ตัวเองฟื้นขึ้นมำได้อย่ำงไร จีนก็พ่ำยแพ้ เศรษฐกิจ
แบบคอมมิวนิสต์ กำรเมืองแบบคอมมิวนิสต์มันพ่ำยแพ้ และเขำยอมรับควำมพ่ำยแพ้ เขำถึงได้รับทุน
นิยม แต่เป็นทุนนิยมโดยรัฐ
ที่ผ่ำนมำ ประเทศไทยสำมำรถปรับตัวกับสถำนกำรณ์ได้ ไม่ว่ำจะเรียกว่ำ "ไผ่ลู่ลม" หรืออะไรก็
แล้วแต่ กำรปรับตัวนี้ไม่ได้หมำยควำมว่ำมหำอำนำจใดใหญ่ขึ้นมำแล้วไทยยอมตำมหมด เรำก็ยอมเท่ำที่
เรำยอมได้ ปัญหำหลำยอย่ำงในโลกนี้ ส่วนใหญ่ไม่ใช่แก้ได้เพรำะว่ำต้องเห็นด้วยกัน แต่บำงครั้งบำง
ครำวเรำยอมรับได้ (acceptable) แม้ว่ำจะไม่เห็นด้วย (agreeable)
ฝ่ำยตะวันตกกลัวควำมเป็นชำตินิยมมำก ชำตินิยมในควำมหมำยที่ง่ำยก็คือ ทุกประเทศมีสิทธิ์
ในกำรกำหนดใจตนเองได้ (self-determination) ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญมำก ภัยคุกคำมประเทศไทยในขณะนี้
ผมมองว่ำไม่ใช่เรื่องสงครำมเทคโนโลยี เรื่องกำรแบนหัวเหว่ยหรืออะไร ภัยสำหรับประเทศเล็กๆ อย่ำง
ประเทศไทยและอีกร้อยกว่ำประเทศในโลกนี้ก็คือ จะอยู่รอดได้อย่ำงไร ซึ่งเรำก็ต้องยึดหลักกำรเคำรพ
เอกรำชอธิปไตย ไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของกันและกัน ไม่ใช้ควำมรุนแรงแก้ปัญหำระหว่ำงกัน
กล่ำวสั้นๆ ก็คือเรำต้องใช้สำมัญสำนึก รู้จักแยกแยะว่ำอะไรคือควำมจริง (truth) อะไรคือข้อเท็จจริง
(fact) ข้อเท็จจริงนั้นไม่ใช่สิ่งเดียวกับควำมจริง คนไทยส่วนมำกเข้ำใจว่ำข้อเท็จจริงก็คือควำมจริงด้วย
เรำจะรู้ว่ำควำมจริงคืออะไรก็โดยกำรตั้งคำถำมเกี่ยวกับข้อเท็จจริงทั้งหลำย เช่น สหรัฐอเมริกำกล่ำวว่ำ
สนับสนุนสิทธิมนุษยชน สนับสนุนกำรไม่ใช้ควำมรุนแรง สนับสนุนกำรไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของ
กันและกัน สนับสนุนประชำธิปไตย นี่คือข้อเท็จจริง แล้วมันจริงหรือเปล่ำ แล้วควำมจริงอยู่ที่ตรงไหน สิ่ง
ที่เกิดขึ้นในตะวันออกกลำงตลอด 20 ปีที่ผ่ำนมำทั้งหลำยทั้งปวงเป็นอย่ำงไร และที่สหรัฐบอกว่ำ
สนับสนุนประชำธิปไตย แล้วที่ผ่ำนมำ ทุกประเทศที่สหรัฐสนับสนุนที่เป็นประเทศกำลังพัฒนำเป็น
ประชำธิปไตยหรือไม่ ก็ไม่ แต่ควำมจริงก็คือว่ำในยุคสงครำมเย็น สำหรับสหรัฐ นโยบำยภำยในประเทศ
ของเหล่ำประเทศกำลังพัฒนำจะเป็นเผด็จกำรก็เป็นไป แต่นโยบำยต่ำงประเทศของประเทศเหล่ำนี้ต้อง
สนับสนุนสหรัฐต่อต้ำนโลกคอมมิวนิสต์ ยุคนี้ก็เช่นกัน แค่เรำต้องแยกให้เป็นว่ำอะไรคือควำมจริงและ
อะไรคือข้อเท็จจริง ไม่อย่ำงนั้นเรำจะอยู่กับเรื่องหัวเหว่ย เรื่องสงครำมเทคโนโลยี เรื่องอะไรต่ำงๆ
เหล่ำนี้ ซึ่งก็สำคัญ แต่โจทย์ใหญ่ของเรำในขณะนี้ไม่ใช่เรื่องหัวเหว่ย แต่เป็นคำถำมที่ว่ำเรำจะอยู่รอดได้
อย่ำงไรในสภำพกำรณ์เช่นนี้
ถำมว่ำเรำจะทำอย่ำงไร ก็เช่นเดียวกับประเทศเล็กทั้งหลำย อำวุธที่เรำมีคือ กฎบัตร
สหประชำชำติ กฎหมำยระหว่ำงประเทศ เรำต้องยึดควำมร่วมมือ เช่น เรำมีองค์กรอำเซียน เรำมีควำม
ร่วมมือกับอีกหลำยๆ ประเทศ ยึดหลักเคำรพอธิปไตย ไม่แทรกแซงกิจกำรภำยใน หลักปัญจศีลยิ่งเป็น
อำวุธที่สำคัญมำกในยุคนี้สำหรับประเทศเล็กๆ ประเทศกำลังพัฒนำทั้งหลำย อย่ำงสุดท้ำยที่เรำต้องยึด
ไว้คือระบบกำรถ่วงดุลอำนำจ ที่ต้องมี และที่ไทยอยู่รอดมำตลอดได้ก็เพรำะเรำสนับสนุนว่ำกำรถ่วงดุล
อำนำจนั้นสำคัญมำก สมมติว่ำวันนี้ในโลกนี้ไม่มีจีน ถำมว่ำใครจะใหญ่ยิ่งกว่ำเดิม ก็คือสหรัฐอเมริกำ
สหรัฐจะยิ่งใหญ่มำก แล้วถ้ำเช่นนั้น จีนเป็นภัยสำหรับเรำหรือที่จะผงำดเติบโตขึ้นมำ สำหรับไทยเรำ
กำรที่มีจีนขึ้นมำก็ยิ่งดี จะได้มำถ่วงสหรัฐอเมริกำไว้ แล้วถ้ำมีประเทศอื่นๆ ขึ้นมำถ่วงสหรัฐยิ่งมำกก็ยิ่งดี
สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 18
(the more, the merrier) เรื่องนี้เอำเข้ำจริงใช้สำมัญสำนึกก็มองเห็น บำงทีผมก็ไม่เข้ำใจบุคคลที่ดูเรื่อง
นโยบำยที่ไปคิดลึกซึ้ง คิดยุทธศำสตร์ 20 ปี 50 ปี อะไรเต็มไปหมด แต่ควำมจริงก็อยู่ให้เห็นตรงหน้ำเรำ
อยู่แล้ว ไทยเรำเป็นประเทศขนำดเล็ก อย่ำงมำกก็ขนำดกลำงถ้ำเรำอยำกจะเข้ำข้ำงตัวเอง แต่เรำมี
แนวโน้มจะคิดว่ำเรำเป็นมหำอำนำจ ซึ่งไร้สำระ
อดีตเอกอัครราชทูตสมปอง สงวนบรรพ์
นโยบาย America First และความพยายามล้มเลิกระบบพหุภาคีของสหรัฐอเมริกา
หัวข้อที่เรำมำพูดคุยในวันนี้ที่กำหนดโดยคลังปัญญำคือภำพรวม ควำมคิด และยุทธศำสตร์ของ
สหรัฐอเมริกำต่อโลกและเอเชียในยุคที่จีนรุ่งเรือง อำจำรย์เอนกได้เกริ่นไปแล้วว่ำ ช่วงที่โอบำมำได้เป็น
ประธำนำธิบดี เขำพยำยำมกลับมำในเอเชียแปซิฟิก แต่ก็ไปไม่ถึงไหน อำจจะเป็นเพรำะเรื่อง
งบประมำณ ยุทธศำสตร์ กำรแพ้เลือกตั้ง หรือปัญหำภำยในของสหรัฐอเมริกำ เมื่อทรัมป์เข้ำมำเป็น
ประธำนำธิบดี เขำจะเน้นเรื่องประเทศของตัวเองตำมแนวคิด “America First” ในแง่ของนโยบำย
ต่ำงประเทศและนโยบำยทำงกำรค้ำระหว่ำงประเทศ ทรัมป์พยำยำมถอนตัวออกจำกองค์กำรควำม
ร่วมมือทำงกำรค้ำต่ำง ๆ รวมทั้งควำมตกลงหุ้นส่วนเศรษฐกิจภำคพื้นแปซิฟิก (TPP) ซึ่งเป็นองค์กรที่
สหรัฐอเมริกำเป็นผู้เล่นที่สำคัญและเป็นองค์กรที่หลำย ๆ ประเทศฝำกควำมหวังไว้ สิ่งที่ทรัมป์ทำจึง
เหมือนกับควำมพยำยำมที่จะล้มเลิกและยุติระบบพหุภำคี (multilateral system) ทั้งหลำยในโลกนี้ซึ่ง
ดำเนินมำหลำยสิบปีตั้งแต่หลังสงครำมโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมำ แล้วกลับไปสู่โลกในยุคระบบเดียว
(unilateral system) ที่นำโดยสหรัฐอเมริกำ ที่สำคัญคือ สหรัฐอเมริกำต้องเล่นงำนจีนเพรำะว่ำจีนกำลัง
โตขึ้นมำอย่ำงเห็นได้ชัด ประธำนำธิบดีทรัมป์ประกำศชัดว่ำเขำต้องกำรที่จะไม่ให้จีนโตเร็วเกินไป ไม่ทำ
ให้จีนใหญ่ หรือเป็นมหำอำนำจ พูดง่ำย ๆ คือ สหรัฐอเมริกำต้องกำรจะบั่นทอนจีนทุกเรื่อง ทุกโอกำส
ทั้งด้ำนกำรค้ำ ด้ำนยุทธศำสตร์ทหำร และด้ำนเทคโนโลยี เพื่อทำให้จีนโตช้ำลง ทั้งนี้ เนื่องจำกกำรที่
สหรัฐอเมริกำเคยเป็นใหญ่และเป็นมหำอำนำจอันดับหนึ่งของโลกมำหลำยปี ก็คงไม่ยอมให้เกิด
เหตุกำรณ์แบบนั้น
ยุทธศาสตร์อินโด-แปซิฟิ ก (Indo-Pacific Initiative)
ในด้ำนของภูมิภำคเอเชียแปซิฟิก แนวคิดเรื่องยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific
Initiative) ซึ่งสหรัฐอเมริกำเคยใช้ชื่อว่ำ “ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกที่เสรีและเปิดกว้ำง (Free and Open
Asia-Pacific)” ยุทธศำสตร์นี้มีเป้ำหมำยอยู่ที่จีน แต่แนวคิดนี้ไม่ได้ริเริ่มโดยสหรัฐอเมริกำ แต่ริเริ่มใน
ญี่ปุ่น ญี่ปุ่นพยำยำมที่จะใช้กรอบควำมร่วมมือนี้ โดยมีอินเดีย ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกำ เป็น
ผู้เล่นสำคัญที่จะสกัดกั้นจีน ขณะนี้ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกยังไม่ชัดเจน ประเด็นที่สำคัญคืออำเซียนไม่
มีบทบำทแน่ชัดในยุทธศำสตร์นี้ ยุทธศำสตร์ของสหรัฐอเมริกำจึงยังไม่ชัดเจนนัก สิ่งที่สหรัฐอเมริกำ
พยำยำมทำมำกที่สุดคือพยำยำมที่จะรื้อฟื้นโครงกำรบำงอย่ำงแล้วก็เพิ่มงบประมำณ ที่จะให้
สหรัฐอเมริกำรักษำอิทธิพลและบทบำทในเอเชียแปซิฟิกมำกขึ้น ไม่ว่ำจะผ่ำนทำงข้อริเริ่มลุ่มน้ำโขง
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน
ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน

Contenu connexe

Plus de Klangpanya

The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...
The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...
The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...Klangpanya
 
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...Klangpanya
 
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีน
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีนความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีน
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีนKlangpanya
 
Trends in Social and Environmental Responsibility Presentation
Trends in Social and Environmental Responsibility PresentationTrends in Social and Environmental Responsibility Presentation
Trends in Social and Environmental Responsibility PresentationKlangpanya
 
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...Klangpanya
 
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...Klangpanya
 
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีน
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีนPelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีน
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีนKlangpanya
 
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...Klangpanya
 
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...Klangpanya
 
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdf
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdfppt อ.ชัยวัฒน์.pdf
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdfKlangpanya
 
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdfKlangpanya
 
Korakot Design for International 02 อว.pdf
Korakot Design for International 02 อว.pdfKorakot Design for International 02 อว.pdf
Korakot Design for International 02 อว.pdfKlangpanya
 
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdf
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdfการบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdf
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdfKlangpanya
 
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdf
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdfรร.ดรุณสิกขาลัย.pdf
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdfKlangpanya
 
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdf
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdfปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdf
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdfKlangpanya
 
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....Klangpanya
 
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดี
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดีปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดี
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดีKlangpanya
 
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุล
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุลใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุล
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุลKlangpanya
 
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...Klangpanya
 
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...Klangpanya
 

Plus de Klangpanya (20)

The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...
The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...
The People-to-people Exchange between Thailand and China under the Belt and R...
 
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...
พัฒนาการเศรษฐกิจไทย – ลาว บนการเปลี่ยนแปลงภูมิรัฐศาสตร์และภูมิเศรษฐศาสตร์ของภ...
 
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีน
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีนความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีน
ความร่วมมือด้านทรัพยากรน้ำ: โอกาสและความท้าทายในภูมิภาคอินโดจีน
 
Trends in Social and Environmental Responsibility Presentation
Trends in Social and Environmental Responsibility PresentationTrends in Social and Environmental Responsibility Presentation
Trends in Social and Environmental Responsibility Presentation
 
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...
Trends in Social and Environmental Responsibility - The Challenges of Transbo...
 
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...
“澜湄水资源合作” 中泰智库合作倡议 "Lancang-Mekong Water Resources Cooperation" Sino-Thai Thi...
 
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีน
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีนPelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีน
Pelosi: ผู้เติมเชื้อไฟแห่งความเดือดดาล ในความสัมพันธ์สหรัฐฯ และจีน
 
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...
ปัญญาในการสร้างสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ของนักวิชาการ รองศาสตราจารย์ ดร...
 
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...
การเรียนรู้ของนักวิชาการในการสร้างปัญญา เพื่อการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้นในอนาคต อ...
 
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdf
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdfppt อ.ชัยวัฒน์.pdf
ppt อ.ชัยวัฒน์.pdf
 
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf
650324_ประสบการณ์กับการศึกษาที่นำสู่การสร้างปัญญา.pdf
 
Korakot Design for International 02 อว.pdf
Korakot Design for International 02 อว.pdfKorakot Design for International 02 อว.pdf
Korakot Design for International 02 อว.pdf
 
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdf
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdfการบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdf
การบรรยายเรื่อง ความรู้ ภูมิปัญญา ปราชญ์ .pdf
 
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdf
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdfรร.ดรุณสิกขาลัย.pdf
รร.ดรุณสิกขาลัย.pdf
 
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdf
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdfปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdf
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอ.pdf
 
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....
นักวิชาการทำงานอย่างไร ให้มีความสุขทั้งทางโลกและทางธรรมผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร....
 
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดี
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดีปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดี
ปัญญาจากการเรียนรู้ในรากเหง้า และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย ดร. กรกต อารมย์ดี
 
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุล
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุลใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุล
ใช้ปัญญาอย่างไรให้พอแล้วดี ดร. ศิริกุล เลากัยกุล
 
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...
ปัญญากับระบบการศึกษาไทย คุณพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา และ ดร. สุรัตน์ แท่นประเสริ...
 
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...
ปัญญาในวิถีคิดและวิถีปฏิบัติของโลกแห่งอนาคต พระธรรมศากยวงศ์วิสุทธิ์ ดร. (อนิล...
 

ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน

  • 2. ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้า ระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน ผู้นำเสนอหลัก อดีตเอกอัครราชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง จัดโดย สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 18 มิถุนำยน 2562 ณ โรงแรมแมนดำริน สำมย่ำน กรุงเทพมหำนคร ที่ปรึกษา: ศำสตรำจำรย์ (พิเศษ) ดร. เอนก เหล่ำธรรมทัศน์ บรรณาธิการ: ยุวดี คำดกำรณ์ไกล กองบรรณาธิการ: เสกสรร อำนันทศิริเกียรติ โศภนิศ อังศุสิงห์ ปำณัท ทองพ่วง อานวยการผลิตโดย: สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ ปีที่เผยแพร่: มิถุนำยน 2562 www.klangpanya.in.th ที่อยู่ สถาบันคลังปัญญาด้านยุทธศาสตร์ชาติ อำคำรพร้อมพันธุ์ 1 637/1 ถนนลำดพร้ำว เขตจตุจักร กทม. 10900 โทรศัพท์ 02-938-8826 โทรสำร 02-938-8864
  • 3. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 3 สารบัญ หน้า คานา บทสรุปสาหรับผู้บริหาร ภาพรวมความคิดยุทธศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา 9-12 ต่อโลกและเอเชีย ในยุคที่จีนรุ่งเรือง อดีตเอกอัครรำชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง บทอภิปราย 13-36 ภาคผนวก รำยชื่อผู้เข้ำร่วมประชุม 37
  • 4. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 4 คานา เมื่อวันที่ 18 มิถุนำยน 2562 เวลำ 9.00-12.00 น. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติได้จัด ประชุมเวที Think Tank เรื่อง "ยุทธศาสตร์ของไทยท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกา กับจีน" ณ ห้องประชุมพรไพลิน โรงแรมแมนดำริน สำมย่ำน ถนนพระรำม 4 กรุงเทพมหำนคร โดยมี นักคิด นักยุทธศำสตร์ นักวิชำกำร อดีตรัฐมนตรี อดีตเอกอัครรำชทูต และผู้ทรงคุณวุฒิร่วมแลกเปลี่ยน ควำมคิดเห็นในประเด็นกำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน ในปัจจุบัน กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีนมีแนวโน้มเข้มข้นมำกขึ้น และอำจพัฒนำ จำกสงครำมกำรค้ำไปเป็นควำมขัดแย้งในประเด็นอื่น เช่น เทคโนโลยี กำรเงิน รวมถึงสงครำมตัวแทน ดังที่ปรำกฏในยุคสงครำมเย็น บริบทเช่นนี้สร้ำงเงื่อนไขให้ประเทศไทยต้องกำหนดท่ำทีและยุทธศำสตร์ ที่เหมำะสมเพื่อตอบสนองกำรเปลี่ยนแปลงดังกล่ำวอย่ำงมีประสิทธิภำพ ซึ่งน่ำจะดำเนินกำรผ่ำนกำร วิเครำะห์ภำพรวมยุทธศำสตร์ของทั้งสองมหำอำนำจ พร้อมประเมินขีดควำมสำมำรถที่แท้จริงของทั้งสอง ฝ่ำย เพื่อให้เข้ำใจสภำพแวดล้อมตำมควำมเป็นจริง ก่อนจะกำหนดยุทธศำสตร์ภำยในและภำยนอกของ ไทย ในกำรนี้ สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ ได้จัดทำรำยงำนสรุปเนื้อหำกำรประชุมครั้งนี้ ขึ้นเพื่อเผยแพร่ควำมรู้สู่ผู้กำหนดและตัดสินใจเชิงนโยบำย ภำคส่วนต่ำงๆ นิสิตนักศึกษำ และประชำชน ทั่วไปที่สนใจกำรกำหนดยุทธศำสตร์กำรพัฒนำประเทศของไทย
  • 6. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 6 บทสรุปสาหรับผู้บริหาร ยุทธศาสตร์ของไทย ท่ามกลางการเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีน1 ภำพรวมของสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน มี 3 ประเด็นสำคัญ ประเด็นแรก กำรเผชิญหน้ำครั้งนี้เกิดขึ้นในทุกมิติและหลีกเลี่ยงไม่ได้ทั้งด้ำนกำรเมือง กำรทหำร เศรษฐกิจ และเทคโนโลยี สหรัฐอเมริกำเป็นฝ่ำยที่แสดงออกอย่ำงชัดเจนว่ำต้องกำรปิดล้อมจีน ไม่ให้จีน ได้เจริญเติบโตมำเป็นผู้ท้ำทำยกำรเป็นอำนำจขั้วเดียวของสหรัฐอเมริกำ ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกก็คือ ตัวอย่ำงของควำมพยำยำมดังกล่ำว อย่ำงไรก็ดี สหรัฐอเมริกำไม่มีทรัพยำกรเพียงพอที่จะขับเคลื่อน ยุทธศำสตร์ดังกล่ำวให้ประสบควำมสำเร็จได้โดยง่ำย ประเด็นที่สอง กำรเผชิญหน้ำมีครั้งนี้มีแนวโน้มต่อเนื่องยาวนาน ประเด็นจีนจะเป็นประเด็น สำคัญในกำรหำเสียงเลือกตั้งประธำนำธิบดีสหรัฐอเมริกำที่จะเกิดขึ้นในช่วงปลำยปี 2020 อย่ำงไรก็ดี มี แนวโน้มว่ำนักกำรเมืองสหรัฐอเมริกำ ทั้งฝ่ำยรีพับลิกันและเดโมแครต จะมีนโยบำยที่ไม่เป็นมิตรกับจีน เพียงแต่ฝ่ำยเดโมแครตอำจดำเนินกำรด้วยควำมแยบยลหรือเน้นกระบวนกำรเจรจำหำรือมำกกว่ำ อย่ำงไรก็ดี กำลังอำนำจของสหรัฐอเมริกำอ่อนลงไปมำก ขณะที่นโยบำยกำรต่ำงประเทศก็เสื่อมถอยลง สำเหตุหลักเนื่องมำจำกบุคลิกลักษณะของผู้นำประเทศอย่ำงประธำนำธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ประเด็นสุดท้ำย จีนกาลังผงาดขึ้นมา ขณะที่กำลังอำนำจของสหรัฐอเมริกำมีแนวโน้มอ่อนแอ ลงมำกขึ้นในทุกมิติ สภำวะเช่นนี้เกิดขึ้นพร้อมกับแนวโน้มกำรเติบโตอย่ำงมีเสถียรภำพของจีนในทุกๆ ด้ำน ได้แก่ ด้ำนกำรเมือง จีนมีเสถียรภำพทำงกำรเมืองจำกโครงสร้ำงสถำบันและภำวะผู้นำของ ประธำนำธิบดีสีจิ้นผิง พลเมืองจีนมีควำมพร้อมที่จะต่อสู้กับศัตรูหำกจีนเผชิญภัยคุกคำม ด้ำนเศรษฐกิจ เศรษฐกิจจีนมีควำมเข้มแข็ง เนื่องจำกประชำกรจีนที่เป็นตลำดภำยในมีจำนวนสูงที่สุดในโลก และจีน พยำยำมแสวงหำตลำดใหม่ๆ ภำยนอกประเทศอยู่เสมอ โดยเฉพำะอย่ำงยิ่ง กำรริเริ่มยุทธศำสตร์หนึ่ง แถบหนึ่งเส้นทำง (BRI) เพื่อขยำยควำมเชื่อมโยงระหว่ำงจีนกับโลก ด้ำนกำรทูต จีนมีนโยบำยเคำรพ อำนำจอธิปไตยและไม่แทรกแซงกิจกำรภำยใน ซึ่งเป็นหลักกำรที่หลำยรัฐในเอเชียยึดถือ 1 เมื่อวันอังคำรที่ 18 มิถุนำยน สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติได้จัดเวที Think Tank ในหัวข้อ "ยุทธศำสตร์ ของไทยท่ำมกลำงกำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน" ผู้เข้ำร่วมเวทีดังกล่ำวได้ร่วมกันอภิปรำย 2 ประเด็น สำคัญ ได้แก่ กำรประเมินสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสหรัฐอเมริกำกับจีน และยุทธศำสตร์ของไทยเพื่อ เตรียมพร้อมรับมือกำรเปลี่ยนแปลงที่อำจเกิดขึ้นในอนำคตอันใกล้
  • 7. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 7 สำหรับยุทธศำสตร์ของไทยในกำรรับมือสถำนกำรณ์กำรเผชิญหน้ำดังกล่ำว ผู้เข้ำร่วมได้ อภิปรำย 3 ข้อเสนอแนะที่เป็นประโยชน์ต่อกำรกำหนดนโยบำย ข้อแรก ภำคส่วนต่ำงๆ ของไทยทั้ง ภำครัฐและภำคเอกชนต้อง "ปรับกระบวนทัศน์" กำรทำงำนจำกเชิงรับที่มุ่งแก้ปัญหำหลังกำร เปลี่ยนแปลงทำงนโยบำยมำเป็นผู้มีบทบำทเชิงรุกด้วยกำหนดเป้ำหมำยทำงยุทธศำสตร์และ ผลประโยชน์แห่งชำติในมิติต่ำงๆ ทั้งด้ำนกำรทูต กำรทหำร เศรษฐกิจ และเทคโนโลยีให้ชัดเจน เนื่องจำกในวิกฤตมีโอกำส กำรแข่งขันระหว่ำงสองมหำอำนำจที่ต่ำงฝ่ำยต่ำงมุ่งแสวงหำพันธมิตร และ เป็นฝ่ำยที่เข้ำหำประเทศอื่นๆ ก่อน ทำให้ไทยสำมำรถปรับบทบำทจำกกำรเป็นรัฐบริวำรที่เป็นผู้รอรับ ผลกระทบแต่ฝ่ำยเดียวมำสู่กำรเป็นผู้มีโอกำสเลือกและตัดสินใจ ข้อที่สอง กำรกำหนดผลประโยชน์แห่งชำติในมิติต่ำงๆ นี้ต้องพิจำรณำ "เป็นรำยกรณี" เริ่มจำก วิเครำะห์ผลประโยชน์และข้อเสียเปรียบที่ไทยจะได้รับจำกกำรเลือกข้ำงหรือไม่เลือกข้ำงฝ่ำยหนึ่งฝ่ำยใด มีผู้เสนอให้สร้ำงแบบจำลองสถำนกำรณ์ควำมขัดแย้งระหว่ำงสองมหำอำนำจในมิติต่ำงๆ ที่เห็นพ้องกัน ในระดับผู้กำหนดนโยบำย เพื่อให้กำรขับเคลื่อนเป็นไปในทิศทำงเดียวกัน ในที่สุด หำกต้องพิจำรณำ เลือกข้ำง ก็ควรเลือกประเทศที่มีแนวโน้มเติบโตในมิติต่ำงๆ ทั้งเศรษฐกิจ กำรเมือง กำรทหำรอย่ำงมี เสถียรภำพ เป็นประเทศที่เคำรพอำนำจอธิปไตยและไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของไทย ข้อสุดท้าย ไทยต้องใช้ประโยชน์จำกเครื่องมือทำงกำรทูตต่ำงๆ ที่มีอยู่และบำงส่วนไทยก็เป็นผู้ ริเริ่มและมีบทบำทสำคัญในกำรขับเคลื่อน อำทิ กฎบัตรสหประชำชำติ กฎหมำยระหว่ำงประเทศ ข้อตกลงและแนวปฏิบัติตำมกรอบอำเซียน หลักกำรเคำรพอำนำจอธิปไตย หลักกำรไม่แทรกแซงกิจกำร ภำยใน นอกจำกนี้ ไทยต้องเข้ำใจกำรทำงำนของระบบดุลอำนำจ เพื่อสร้ำงประโยชน์จำกกำรเป็นมิตร กับมหำอำนำจทุกฝ่ำย ในขณะเดียวกัน ไทยก็สำมำรถรักษำผลประโยชน์เฉพำะของตน หำกจำต้องเลือก สนับสนุนมหำอำนำจใดมหำอำนำจหนึ่งในกรณีใดกรณีหนึ่ง * * *
  • 8. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 8 กล่าวนา โดย ศาสตราจารย์ (พิเศษ) ดร. เอนก เหล่าธรรมทัศน์ ประเทศไทยเป็นพันธมิตรที่ดีของทั้งสองประเทศ ทั้งสหรัฐอเมริกำและจีน โดยเฉพำะจีน ไทย เป็นมิตรที่ดีกับจีนมำตลอด 40 ปี ในช่วงแรก สหรัฐอเมริกำดูเหมือนจะไม่มีปัญหำขัดแย้งที่ส่งผลกระทบ ต่อไทย เนื่องจำกสหรัฐอเมริกำออกไปจำกเอเชียอำคเนย์มำตั้งแต่หลังสงครำมเวียดนำม โดยเบนควำม สนใจไปยุโรป และต่อมำตะวันออกกลำง เช่น ประเทศอิรัก อัฟกำนิสถำน เมื่อนำยบำรัก โอบำมำดำรง ตำแหน่งประธำนำธิบดี ได้ประกำศนโยบำยหันกลับไปสู่เอเชีย (Pivot To Asia) นโยบำยนี้ไม่ได้รับกำร สำนต่อ เนื่องจำกนำงฮิลลำรี คลินตันไม่ได้รับเลือกตั้ง เมื่อนำยโดนัลด์ ทรัมป์ขึ้นดำรงตำแหน่งประธำนำธิบดี สหรัฐอเมริกำมีแนวโน้มเผชิญหน้ำกับจีน มำกขึ้น สหรัฐอเมริกำได้เชิญอดีตผู้นำ นักคิด นักวิชำกำร สื่อมวลชนของไทยจำนวนหนึ่งไปหำรือ และ ชี้แจงว่ำได้เตรียมกำรเผชิญหน้ำกับจีนในภูมิภำคเอเชียอำคเนย์ โดยประเทศไทยเป็นสนำมประลอง กำลังที่สำคัญ ไม่ว่ำไทยจะคิดอย่ำงไร สหรัฐอเมริกำยืนยันว่ำกำรเผชิญหน้ำจะเกิดขึ้นแน่นอน ต่อมำ ผม ได้รับเชิญจำกประเทศจีนให้ไปประชุม ก็พบว่ำทรรศนะของจีนนั้นพยำยำมไม่เผชิญหน้ำ แต่ควำม ขัดแย้งทั้งสองฝ่ำยเข้มข้นมำกขึ้นทุกที ลำมไปถึงสงครำมกำรค้ำและเรื่องอื่นๆ วันนี้จึงเป็นโอกำสสำคัญ ที่จะได้อภิปรำยกันในเรื่องนี้ให้ละเอียด กล่าวแนะนาและดาเนินรายการ โดย อดีตเอกอัครราชทูตสมปอง สงวนบรรพ์ ตอนแรกที่อำจำรย์เอนกและอำจำรย์ยุวดีริเริ่มนั้น จะคุยเรื่องสหรัฐอเมริกำอย่ำงเดียว เพรำะใน วงสนทนำได้มีกำรพูดคุยเรื่องจีนบ่อยครั้งมำก หลำยที่ หลำยแห่ง หลำยโอกำส และในหลำยระดับ เมื่อ อยำกจะพูดถึงสหรัฐอเมริกำ จึงเรียนเชิญอดีตเอกอัครรำชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง ซึ่งเคยดำรงตำแหน่ง เอกอัครรำชทูตที่กรุงวอชิงตัน กรุงโซล กรุงลอนดอน กรุงฮำนอย กรุงทริโปลิ ประเทศลิเบีย และกรุง เบิร์น ท่ำนเริ่มทำงำนครั้งแรกโดยประจำกำรที่นครเจนีวำ เพรำะฉะนั้นท่ำนจึงรู้เรื่องงำนพหุภำคี โดยเฉพำะด้ำนเศรษฐกิจ กำรค้ำ รวมทั้งเรื่องของสหประชำชำติ เพรำะเคยเป็นอธิบดีกรมองค์กำร ระหว่ำงประเทศ รวมทั้งเป็นอธิบดีกรมเอเชียตะวันออกซึ่งดูแลประเทศเพื่อนบ้ำนและประเทศในเอเชีย ด้วย ท่ำนเป็นผู้รอบรู้ เพรำะทำงำนมำเกือบทุกด้ำน รวมทั้งงำนด้ำนสำรนิเทศด้วย ถือว่ำท่ำนเป็นผู้ที่มี ประสบกำรณ์มำกคนหนึ่ง และเป็นผู้ที่มองปัญหำในเชิงลึกเกี่ยวกับยุทธศำสตร์ของไทย
  • 9. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 9 ภาพรวมความคิดและยุทธศาสตร์ ของสหรัฐอเมริกาต่อโลกและเอเชียในยุคที่จีนรุ่งเรือง โดย อดีตเอกอัครราชทูตกิตติพงษ์ ณ ระนอง โจทย์ของเวที Think Tank นี้ค่อนข้ำงใหญ่มำก โดยเฉพำะกำรกล่ำวถึง "ยุทธศำสตร์ของไทย" อำจต้องใช้เวลำพูดคุยกันนำนเป็นวัน อีกประเด็นหนึ่งคือ จะต้องพูดถึงทั้งสองฝ่ำย เนื่องจำกกำร เผชิญหน้ำของทั้งสองฝ่ำยทำให้เกิดกำรตอบโต้ของอีกฝ่ำย ผมเคยประจำกำรที่สหรัฐอเมริกำ ในปี 2011-2012 ซึ่งนำนมำกแล้ว ขณะนี้สหรัฐอเมริกำก็เปลี่ยนไปมำก เมื่อย้อนกลับมำที่โจทย์ เรำควร พิจำรณำภำพใหญ่ของสถำนกำรณ์ปัจจุบัน ซึ่งข้อสรุปคือเป็นสิ่งที่คำดกำรณ์ได้ และไม่สำมำรถหลีกเลี่ยง ได้ ปีศาจ "จีน" คือสิ่งที่สหรัฐอเมริกาสร้างขึ้น แท้จริงแล้ว ภำพลักษณ์ที่ว่ำจีนเป็นปีศำจร้ำยนี้เป็นสิ่งที่สหรัฐอเมริกำสร้ำงขึ้นมำเองนำนมำก แล้ว ตั้งแต่ปลำยสงครำมเย็นที่สหรัฐอเมริกำมีปัญหำกับสหภำพโซเวียตอย่ำงมำก และกำรสู้รบใน เวียดนำมของตนเริ่มมีสถำนะเพลี่ยงพล้ำ ประธำนำธิบดีริชำร์ด นิกสันจึงปรับควำมสัมพันธ์กับจีน โดย ไปเยือนจีน เพื่อดึงจีนเข้ำมำทำหน้ำที่ที่สหรัฐอเมริกำไม่สำมำรถทำได้ เนื่องจำกปัญหำกำรเมืองภำยใน ที่ทำให้สหรัฐต้องถอนตัวออกจำกภูมิภำคนี้ไป จีนจึงได้รับกำรสนับสนุนจำกสหรัฐอเมริกำให้เติบโตใน ด้ำนกำรเมืองและกำรทหำรให้ขึ้นมำทำหน้ำที่แทนสหรัฐในภูมิภำคนี้ โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งในบริเวณ ประเทศเพื่อนบ้ำนของเรำ เช่นเดียวกับด้ำนเศรษฐกิจ หลังจำกเติ้งเสี่ยวผิงดำเนินนโยบำยปรับระบบ เศรษฐกิจภำยในประเทศ คนที่ทำให้เศรษฐกิจจีนเติบโตได้คือบริษัทข้ำมชำติของสหรัฐอเมริกำเอง ซึ่ง กว่ำจะตระหนักได้ก็สำยไปเสียแล้ว ช่วงหลังสงครำมเย็น สหรัฐอเมริกำกลำยเป็นอำนำจขั้วเดียวในด้ำนกำรเมือง ในด้ำนเศรษฐกิจ เป็นกรอบควำมร่วมมือแบบพหุภำคี มีควำมคำดหวังที่จะให้เกิดกำรค้ำเสรีมำกขึ้นผ่ำนควำมตกลงทั่วไป ว่ำด้วยภำษีศุลกำกรและกำรค้ำ (GATT) ซึ่งต่อมำคือองค์กำรกำรค้ำโลก (WTO) โดยมีสหรัฐอเมริกำเป็น ผู้ยกร่ำงกฎ จีนพยำยำมเข้ำไปเป็นสมำชิกขององค์กำรนี้แต่ถูกกีดกันเป็นเวลำ 10-11 ปี สหรัฐอเมริกำใช้ ประโยชน์จำกกฎที่ตนร่ำงให้ประโยชน์แก่ตนเองในด้ำนกำรค้ำและบริกำร อย่ำงไรก็ดี กรอบควำมร่วมมือ พหุนิยมนี้ไม่ได้เป็นประโยชน์ต่อสหรัฐอเมริกำเหมือนในอดีต และสหรัฐอเมริกำก็ได้เลือกใช้เครื่องมือบำง ประกำรเฉพำะที่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง เช่น ใน WTO สหรัฐอเมริกำใช้วิธีเดินออกเพื่อประท้วง (walk out) บ้ำง หรือกีดกันคนไม่ให้เข้ำไปเป็นคณะกรรมกำรพิจำรณำข้อพิพำททำงกำรค้ำบ้ำง จนกำร พิจำรณำข้อพิพำทไม่เกิดควำมคืบหน้ำ ควำมล้มเหลวของ WTO ทำให้เกิดกำรขยำยตัวของกำรทำเขต
  • 10. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 10 กำรค้ำเสรี (FTA) กระจำยไปตำมภูมิภำคต่ำงๆ ทั่วโลก ขณะที่จีน ในฐำนะผู้เข้ำมำใหม่ ได้กลำยเป็นผู้ พยำยำมพึ่งพิงระบบพหุภำคี กำรมีฐำนะที่ด้อยกว่ำเล็กกว่ำ ก็จำต้องอำศัยกฎกติกำเพื่อช่วยเหลือตัวเอง แม้จีนเองก็ไม่ได้พอใจในทำงเลือกนี้ แต่นี่คือสิ่งที่ดีสุดสำหรับจีน วันหนึ่งเมื่อจีนเติบใหญ่ จีนก็คงจะ พยำยำมเปลี่ยนแปลงกฎเกณฑ์ต่ำงๆ ให้สอดคล้องกับผลประโยชน์ของจีน ในด้ำนเศรษฐกิจและ กำรเมืองระหว่ำงประเทศ นี่คือกำรเคลื่อนสู่ระเบียบโลกใหม่ (New World Order) เป็นภำพใหญ่ที่ช่วยให้ เห็นได้ชัดว่ำ จีนกับสหรัฐอเมริกำจะต้องมำเผชิญหน้ำกันอย่ำงไม่อำจหลีกเลี่ยงได้ การเผชิญหน้าระหว่างสหรัฐอเมริกากับจีนไม่ใช่เรื่องใหม่ ทั้งนี้ กำรเผชิญหน้ำระหว่ำงสองมหำอำนำจไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้นในสมัยทรัมป์ ภำวะนี้มีมำตั้งแต่ รัฐบำลโอบำมำสมัยที่สองแล้ว เช่นนโยบำยหมุนตัวกลับไปสู่เอเชีย ควำมแตกต่ำงคือ ในรัฐบำลพรรคเด โมแครตเน้นกำรส่งเสริมประชำธิปไตย ซึ่งเป็นเครื่องมือหนึ่งในนโยบำยต่ำงประเทศ กำรที่ทรัมป์เป็น ปัญหำต่อทั้งโลกนั้นอำจมีที่มำจำกหลำยสำเหตุ เช่น แนวโน้มกำรเมืองภำยในของสหรัฐอเมริกำ ซึ่งเป็น ขวำตกขอบมำกขึ้น นักกำรเมืองพรรครีพับลิกันที่คร่ำหวอดหลำยคน (รวมถึงผู้ที่มีควำมสันทัดด้ำนกำร ต่ำงประเทศและเอเชีย) ก็อยู่ไม่รอด ภำยใต้กระแสของกลุ่ม Tea Party ภำยในพรรครีพับลิกัน มีกำร เลือกคนรุ่นใหม่ขึ้นมำแทนที่ โดยเฉพำะกลุ่มต่อต้ำนสถำบันสถำปนำ (anti-establishment) ทรัมป์ไม่ได้ สนับสนุนควำมคิดแนวนี้ แต่รู้จักฉวยโอกำสทำอะไรก็ตำมเพื่อให้ตัวเองได้คะแนนนิยมจำกคนอเมริกันที่ มีควำมคิดแนวนี้ ขณะเดียวกัน ทรัมป์เป็นคนมีบุคลิกประหลำด (idiosyncrasy) ด้วยควำมเป็นนักธุรกิจ ใหญ่ ที่มักท้ำท้ำยเหยียดหยำมคู่แข่ง ไว้วำงใจคนรอบข้ำงไม่กี่คน กระนั้นก็ดี บำงคนก็ถูกปลดได้อย่ำง ฉับพลัน คนที่ยังอยู่ด้วยขณะนี้ก็ไม่ได้ให้ควำมเห็นอย่ำงมีเหตุผล (reasonable voice) แก่ทรัมป์ ลักษณะ เช่นนี้ส่งผลต่อแนวทำงกำรบริหำรบ้ำนเมืองและกำรดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศด้วย ปัญหาของสหรัฐอเมริกาภายใต้ทรัมป์ สิ่งที่เลวร้ำยกว่ำนั้นคือ ทรัมป์ทำกำรทูตด้วยทวิตเตอร์ (Twitter Diplomacy) ทวิตข้อควำม ตลอดเวลำ โดยไม่กลั่นกรอง ไม่คำนึงถึงผลที่ตำมมำ แม้ทำไปแล้วก็ยังเปลี่ยนแปลงได้ตลอด เช่น เมื่อ เข้ำรับตำแหน่งใหม่ ทรัมป์ประกำศถอนตัวออกจำกควำมตกลงปำรีส (Paris Agreement) ที่ว่ำด้วย ประเด็นโลกร้อน สิ่งที่ทรัมป์ทำนั้นทำให้เกิดควำมไม่น่ำเชื่อถือ วันหนึ่งประกำศขึ้นภำษีศุลกำกร อีกวัน หนึ่งปรับใหม่ หรือยกเลิก อีกวันหนึ่งให้เลื่อนออกไปอีกสองสำมเดือนหรือปี ไม่ได้คิดรอบคอบ เอำ แน่นอนไม่ได้ ทำตำมใจตนเอง ลักษณะเช่นนี้ (กำรขำดควำมน่ำเชื่อถือ (credibility) และกำรคำดกำรณ์ ได้ (predictability)) ทำให้กำรดำเนินกำรด้ำนกำรต่ำงประเทศเป็นไปด้วยควำมยำกลำบำก กำรเจรจำกัน รอบล่ำสุดกับจีนไม่ประสบควำมสำเร็จ ไม่สำมำรถตกลงกันได้ และจะต้องคุยกันใหม่เพรำะทรัมป์ยื่น ข้อเสนอที่ทำให้จีนต้องไปแก้กฎหมำยบำงเรื่องเพื่อตอบสนองมำตรกำรกำรค้ำที่ตนเสียเปรียบจีนอยู่ สิ่ง เหล่ำนี้ จีนมองว่ำเป็นกำรละเมิดอธิปไตย ปัญหำก็คือใครจะเชื่อใจทรัมป์ได้ว่ำถ้ำตกลงกันวันนี้แล้ว พรุ่งนี้จะไม่เปลี่ยนแปลง ควำมไม่แน่นอนนี้ทำให้เกิดควำมระส่ำระสำยดังที่ปรำกฏ จีนเองก็ไม่แน่ใจว่ำถ้ำ กลับไปเจรจำตกลงสิ่งใดแล้ว จะเกิดปัญหำอีกหรือไม่
  • 11. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 11 เมื่อสองสัปดำห์ที่แล้ว มีกรณีของเม็กซิโก ทรัมป์สั่งให้ขึ้นภำษีศุลกำกรเพื่อแก้ปัญหำคนลักลอบ เข้ำเมืองผิดกฎหมำย ทำกันข้ำมวันหยุดสุดสัปดำห์ ทุกอย่ำงแก้ไขกันที่ระดับเจ้ำหน้ำที่ ทำให้ ผู้ปฏิบัติงำนทำงำนด้วยควำมลำบำก ขณะเดียวกัน ตั้งแต่ประธำนำธิบดีสีจิ้นผิงขึ้นมำดำรงตำแหน่ง เศรษฐกิจจีนเติบโตลดลงจำกเลขสองตัว (double-digit) เหลือ 5-6% สิ่งหนึ่งที่ต้องทำเพื่อให้พรรค คอมมิวนิสต์จีนมีควำมชอบธรรมในกำรนำพำประเทศก็คือกำรสร้ำงควำมรู้สึกชำตินิยม สหรัฐอเมริกำ เดินเข้ำทำงจีนกรณีทะเลจีนใต้ สหรัฐอเมริกำแล่นเรือและนำเครื่องบินเข้ำไปใกล้พื้นที่ซึ่งอำจเข้ำข่ำยยั่วยุ จีนเองก็ไม่สำมำรถอ่อนข้อได้ อีกประเด็นสำคัญคือ กำรเลือกตั้งกลำงเทอมสหรัฐ ที่ผ่ำนไปเมื่อปลำยปีที่ แล้ว เป็นครั้งแรกในรอบหลำยปีที่พรรคเดโมแครตได้ครองเสียงข้ำงมำกในสภำผู้แทนรำษฎร ประเด็นจีน จะเป็นประเด็นสำคัญในกำรหำเสียงเลือกตั้งปีหน้ำซึ่งเป็นกำรเลือกตั้งประธำนำธิบดีและวุฒิสมำชิก บำงส่วน แม้ทรัมป์อำจพ่ำยแพ้ เพรำะชำวอเมริกันได้รับผลกระทบทำงเศรษฐกิจจำกกำรขึ้นภำษี ศุลกำกรจำกจีนหรือบริษัทข้ำมชำติต่ำงๆ ย้ำยฐำนกำรผลิต หรือแม้พรรคเดโมแครตได้รับเลือกตั้ง นโยบำยต่อจีนก็จะไม่เปลี่ยน พรรคเดโมแครตไม่ได้สนับสนุนจีนเช่นกัน แต่กำรดำเนินนโยบำยอำจ กระทำได้แยบยลกว่ำสมัยทรัมป์ที่เปิดประเด็นอย่ำงตรงไปตรงมำ ต่อให้พรรคเดโมแครตได้ที่นั่งมำกขึ้น ทั้งสองสภำ ควำมรู้สึกต่อต้ำนจีนในหมู่ชำวอเมริกันก็จะดำรงอยู่ แต่วิธีกำรอำจนุ่มนวลกว่ำ อำจมีกำร พูดคุยหรือเจรจำกันมำกขึ้น ดังนั้น ไม่ว่ำจะเป็นนโยบำยหมุนตัวกลับไปสู่เอเชีย (pivot to Asia) หรือ ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific) ที่กลุ่ม Quad (Quadrilateral Security Dialogue ซึ่ง ประกอบด้วยญี่ปุ่น อินเดีย ออสเตรเลีย และสหรัฐฯ ที่ไปนำชุดควำมคิดเก่ำของญี่ปุ่นมำปัดฝุ่น) ก็คือ ยุทธศำสตร์กำรปิดล้อมจีน บั่นทอนจีน เพื่อไม่ให้จีนเติบโต อย่ำงไรก็ดี ไม่แน่ใจนักว่ำ สหรัฐอเมริกำมียุทธศำสตร์ที่เหมำะสมหรือมองสถำนกำรณ์ได้ขำด หรือไม่ หรือว่ำนึกอะไรได้ก็ทำ ในด้ำนเทคโนโลยีที่สหรัฐอเมริกำเคยเป็นผู้นำ และเริ่มถดถอยลงนั้น สิ่งที่ สหรัฐอเมริกำกำลังทำกับจีนในเรื่องสินค้ำเทคโนโลยีในช่วงนี้มิได้เป็นครั้งแรกที่สหรัฐอเมริกำใช้วิธีกำร เช่นนี้กับประเทศอื่น ในช่วงทศวรรษ 1970 เศรษฐกิจญี่ปุ่นเจริญเติบโตและก้ำวหน้ำมำก โดยเฉพำะด้ำน สินค้ำอิเล็กทรอนิกส์ สหรัฐอเมริกำก็ทำกับญี่ปุ่นแบบเดียวกันกับที่กำลังทำกับจีน เช่น กรณีโตชิบำนำ เทคโนโลยีด้ำนอิเล็กทรอนิกส์ไปขำยให้สหภำพโซเวียต สหรัฐอเมริกำบีบบังคับกดดันญี่ปุ่นด้วย มำตรกำรภำษีศุลกำกร และอื่นๆ เพื่อให้ภำคธุรกิจอิเล็กทรอนิกส์ญี่ปุ่นอ่อนแอ ไม่สำมำรถเติบโตแซง หน้ำสหรัฐอเมริกำได้ แต่ญี่ปุ่นขณะนั้นเล็กกว่ำจีนขณะนี้มำก และจีน ณ วันนี้ก็ไม่ใช่ประเทศที่เป็นลูกไล่ ใครดังในอดีต "การเผชิญหน้าครั้งนี้จะยาวนาน" กำรเผชิญหน้ำครั้งนี้จะยำวนำน ยำวนำนกว่ำกำรเลือกตั้งประธำนำธิบดีสหรัฐอเมริกำที่จะ เกิดขึ้นในอีก 18 เดือนข้ำงหน้ำ หำกพิจำรณำโจทย์ทำงยุทธศำสตร์ของไทยนั้น กำรกำหนดทิศทำงอำจ เป็นเรื่องยำก แต่สิ่งที่พอทำได้คือกำรกำหนดอำณำบริเวณที่เป็นควำมเสี่ยงของไทยซึ่งมีจำนวนมำก
  • 12. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 12 หลำยส่วนไม่เคยปรำกฏมำก่อน คำถำมหนึ่งที่สำคัญคือ หำกไทยถูกบังคับให้เลือกข้ำงระหว่ำง สหรัฐอเมริกำกับจีน ไทยจะทำอย่ำงไร ผมเห็นว่ำเรำเลือกไม่ได้ เรำจะต้องเลือกสรร (selective) มำกเป็น พิเศษ ในด้ำนที่เห็นชัดเจนว่ำเป็นผลประโยชน์ของไทยอย่ำงชัดเจน นี่เป็นกำรพูดแบบกำปั้นทุบดิน แต่ก็ ทำได้ยำก เช่นกรณี 5G อำจกลำยเป็นสมรภูมิสงครำมเย็นแห่งใหม่ทำงเทคโนโลยี 5G นี้ไม่ใช่หมำยถึง แค่เพียงโทรศัพท์ แต่จะเกี่ยวข้องกับทุกส่วนในชีวิตประจำวัน เทคโนโลยีนี้สำมำรถติดตำมตรวจสอบ พฤติกรรม และส่งอิทธิพลต่อกำรจับจ่ำยใช้สอย หรือแม้จะยังไม่เป็น 5G แต่กำรที่จีนเข้ำมำก็อำจส่งผล กระทบรุนแรงที่ทำให้ธุรกิจขนำดกลำงและขนำดย่อม (SMEs) ของไทย "ตำย" ได้ ผลที่จะเกิดขึ้นส่งผล กระทบมำกมำย กำรพูดคุยถึงแต่ด้ำนสหรัฐอเมริกำด้ำนเดียวอำจทำให้มองภำพรวมได้ไม่ครบถ้วน ใน ครั้งนี้ จีนเหมือนว่ำเป็นฝ่ำยถูกกระทำ กำรสร้ำงยุทธศำสตร์หนึ่งแถบหนึ่งเส้นทำง (BRI) ก็เพื่อหำทำง ออก แต่ว่ำในควำมเป็นจริง ทั้งจีนและสหรัฐอเมริกำก็ไม่ได้เป็นพ่อพระแม่พระ ต่ำงฝ่ำยต่ำงมี ผลประโยชน์ หำกผลประโยชน์สอดคล้องกันและสอดคล้องกับผลประโยชน์ของไทยด้วย ก็ไม่เป็นปัญหำ แต่หำกผลประโยชน์ไม่สอดคล้องกัน เรำจะทำอย่ำงไร นี่ก็เป็นโจทย์ที่ลำบำก * * *
  • 13. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 13 บทอภิปราย อดีตเอกอัครราชทูตสุรพงษ์ ชัยนาม การปรับยุทธศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา จาก "การปิ ดล้อม" สู่ "การเปลี่ยนระบอบ" ขอเสนอให้พิจำรณำประเด็นควำมสัมพันธ์ ควำมขัดแย้ง และควำมร่วมมือระหว่ำงมหำอำนำจใน ภูมิภำคอย่ำงน้อยในอีก 2 ทศวรรษหน้ำว่ำคงไม่พ้นประเด็นจีนกับสหรัฐอเมริกำ ทั้งนี้ เรำต้องเห็นภำพใหญ่ก่อน ภำพใหญ่จะช่วยให้เห็นภำพย่อย ช่วยให้คิดนอกกรอบได้ กล่ำว โดยสรุป ในช่วงสงครำมเย็น ยุทธศำสตร์ของสหรัฐอเมริกำก็คือกำรปิดล้อม (Containment) คอมมิวนิสต์ ในช่วงหลังสงครำมเย็น สหรัฐอเมริกำเปลี่ยนยุทธศำสตร์จำกกำรปิดล้อมมำเป็นกำรเปลี่ยนระบอบ (Regime Change) โดยมุ่งเป้ำหมำยไปที่ประเทศบริวำรของสหรัฐอเมริกำ เดิมนั้นสหรัฐอเมริกำจะ พิจำรณำประเทศด้อยพัฒนำและกำลังพัฒนำต่ำงๆ รวมทั้งประเทศไทย โดยมองว่ำนโยบำยของประเทศ เหล่ำนี้ฝักใฝ่ฝ่ำยใดระหว่ำงฝ่ำยคอมมิวนิสต์กับฝ่ำยโลกเสรี ซึ่งผู้กำหนดกฎกติกำก็คือสหรัฐอเมริกำและ ประเทศตะวันตก ประเทศจะเป็นประชำธิปไตยหรือไม่ขึ้นอยู่กับว่ำประเทศนั้นร่วมต่อต้ำนคอมมิวนิสต์ กับสหรัฐอเมริกำหรือไม่ หำกนโยบำยภำยในประเทศเป็นเผด็จกำรแต่ร่วมต่อต้ำนคอมมิวนิสต์ สหรัฐอเมริกำก็เห็นว่ำประเทศนั้นเป็นประชำธิปไตย เมื่อบริบทเปลี่ยนไปเป็นช่วงหลังสงครำมเย็น สหรัฐอเมริกำได้ลดควำมสำคัญของนโยบำยภำยนอกลง มุ่งพิจำรณำนโยบำยภำยในของประเทศเหล่ำนี้ มำกขึ้น นโยบำยภำยในเหล่ำนี้ก็คือฉันทำมติวอชิงตัน (Washington Consensus) ที่เน้นทุนนิยมในทำง เศรษฐกิจ และเสรีนิยมประชำธิปไตยในทำงกำรเมือง ไม่สนับสนุนให้ประเทศด้อยพัฒนำและกำลังพัฒนำ ทั้งหลำยใช้งบประมำณไปกับกำรสำธำรณสุขและกำรศึกษำ ให้ใช้ทรัพยำกรเพื่อสนับสนุนเศรษฐกิจทุน นิยม เปิดประเทศให้มำกที่สุด ให้ทุนต่ำงชำติมีโอกำสเข้ำมำได้มำกที่สุด นโยบำยนี้ในสมัยนำยบิล คลินตัน (Bill Clinton) เน้นแนวทำงกำรขยำยขอบเขต (Enlargement) แตกต่ำงจำกสมัยนำยจอร์จ ดับเบิลยู บุชและโอบำมำที่เน้นพึ่งกำรทหำร (Militarization) และกำรกล่ำว อ้ำงคุณธรรมจริยธรรม (Moralization) ในสมัยบุช หลังเหตุกำรณ์ 9/11 มีกำรพูดถึง "อักษะแห่งควำมชั่ว ร้ำย (Axis of Evil)" โดยมองว่ำประเทศเกำหลีเหนือหรืออิรักภำยใต้ซัดดัม ฮุสเซน เป็นพวกสนับสนุน กำรก่อกำรร้ำย เป็นพวกอสุรกำย ไม่มีคุณธรรมจริยธรรม เป็นปีศำจ เห็นได้ชัดว่ำในช่วงคลินตันจะใช้ พลังของโลกำภิวัตน์ทำให้รัฐบริวำรทั้งหลำยของสหรัฐอเมริกำปรับเศรษฐกิจและกำรเมืองให้เป็นเสรีนิยม หมำยควำมว่ำทุกประเทศต้องเป็นประชำธิปไตย แต่ประชำธิปไตยที่สหรัฐอเมริกำออกแบบให้ประเทศ กำลังพัฒนำและด้อยพัฒนำทั้งหลำยนั้นไม่ใช่ประชำธิปไตยแบบที่สหรัฐอเมริกำมีในประเทศของตน แต่
  • 14. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 14 สำหรับประเทศกำลังพัฒนำและด้อยพัฒนำ สหรัฐอเมริกำนิยำมประชำธิปไตยให้ประเทศเหล่ำนี้เพียงแค่ มีกำรจัดกำรเลือกตั้งก็พอ แต่ก็ยังมีเงื่อนไขทิ้งไว้เป็นที่เข้ำใจกันด้วยว่ำ ผลกำรเลือกตั้งในประเทศ เหล่ำนั้นจะต้องออกมำเป็นพรรคและบุคคลที่สหรัฐอเมริกำสนับสนุนที่ได้รับชัยชนะเท่ำนั้น สหรัฐถึงจะ ถือว่ำเป็นประชำธิปไตย เช่น กลุ่มฮำมำสชนะเลือกตั้งโดยเด็ดขำด แต่สหรัฐอเมริกำและสหภำพยุโรปซึ่ง สนับสนุนกลุ่มฟะตะห์กลับไม่รับรอง นี่จึงไม่ใช่สองมำตรฐำนแต่เป็นหลำยมำตรฐำน กรณีอื่นเช่นใน อียิปต์ สหรัฐอเมริกำกำจัดนำยพลฮอสนี มูบำรัก ซึ่งเห็นว่ำหมดประโยชน์สำหรับตนเองแล้วโดยอ้ำง อิทธิพลของกำรปฏิวัติอำหรับ (Arab Spring) และจัดเลือกตั้งใหม่ ครั้นนำยโมฮำเหม็ด มอร์ซีชนะ ได้รับ เลือกตั้งเป็นประธำนำธิบดี สหรัฐอเมริกำกลับไม่รับรอง ยั่วยุให้นำยพลอับเดล ฟัตตำ เอล-ซีซีทำ รัฐประหำรโค่นมอร์ซี ดังนั้น จะเห็นได้ว่ำนโยบำยของมหำอำนำจไม่เคยเปลี่ยน กล่ำวคือหำกใครก็ตำม ประเทศใดก็ตำม รัฐบำลใดก็ตำมยังเป็นประโยชน์กับตนก็รักษำไว้ เมื่อใดไม่มีประโยชน์ก็ขับไล่ไป แล้วก็ ทำให้กลำยเป็นผี กลำยเป็นปีศำจไป ขอย้ำว่ำปัจจุบันในยุคหลังสงครำมเย็น ประเทศตะวันตก โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งสหรัฐอเมริกำนั้น ไม่สนใจว่ำนโยบำยต่ำงประเทศของประเทศนั้นๆ เป็นอย่ำงไร จะ สนใจแต่นโยบำยภำยในของแต่ละประเทศเป็นหลัก เมื่อสหรัฐอเมริกาหันกลับมาสู่เอเชีย ภูมิรัฐศำสตร์นั้นเป็นสิ่งที่สหรัฐอเมริกำสนใจมำตลอดไม่ว่ำสมัยใด ภูมิภำคที่สหรัฐสนใจใน ปัจจุบันก็คือตะวันออกกลำง อเมริกำใต้และอเมริกำกลำง ซึ่งเป็นหลังบ้ำนของตน และยุโรป และตั้งแต่ สมัยโอบำมำ สหรัฐก็หันกลับมำสนใจเอเชียอีกครั้ง หลังจำกสหรัฐหำยไปจำกภูมิภำคนี้กว่ำ 40 ปีตั้งแต่ แพ้สงครำมเวียดนำม โอบำมำก็พยำยำมพำสหรัฐกลับมำสู่ภูมิภำคนี้ด้วยยุทธศำสตร์ rebalance โดย เชิญผู้นำประเทศอำเซียนไปหำรือที่ซันนีแลนด์ (Sunnyland) เพื่อทำให้เห็นว่ำสหรัฐต้องกำรจะกลับมำสู่ เอเชียแล้ว ต้องกำรจะกลับมำรับผิดชอบ แต่ถำมว่ำสหรัฐต้องกำรจะกลับมำยังเอเชียเพรำะใคร ก็ เพรำะว่ำกำแพงเมืองจีนลงมำแล้ว (ในเอเชีย) เพรำะฉะนั้น สหรัฐจึงต้องกำรให้โลกเห็นว่ำเขำยัง รับผิดชอบเอเชียอยู่ แต่ควำมจริงสหรัฐทิ้งภูมิภำคนี้ไปกว่ำ 40 ปีแล้ว นอกจำกนี้ สหรัฐก็พยำยำมบอกให้ประเทศอื่นเห็นว่ำ จีนเป็นประเทศที่ไม่สนับสนุนภำวะที่ เป็นอยู่ (Status Quo) (ของระเบียบระหว่ำงประเทศ) แต่ว่ำกำรที่สหรัฐพูดเช่นนี้เป็นเรื่องไร้สำระ เพรำะ ไม่มีมหำอำนำจใดในโลกนี้ที่สนับสนุน status quo มหำอำนำจทุกประเทศเป็น Revisionist Power ทั้งนั้น ทุกประเทศต้องกำรเปลี่ยนแปลงสถำนะที่เป็นอยู่ทั้งสิ้น แต่ที่ยังนิ่งเฉยอยู่ไม่ใช่ว่ำเป็นเด็กดี เพียงแต่รอจังหวะที่เหมำะสมที่เปิดโอกำสให้เปลี่ยนแปลงดุลอำนำจใหม่ แน่นอนว่ำขณะนี้สหรัฐอเมริกำ พอใจกับ status quo แต่เมื่อจีนก้ำวขึ้นมำอย่ำงนี้ สหรัฐอเมริกำก็ย่อมไม่ต้องกำรให้มหำอำนำจอย่ำงจีน ผงำดขึ้นมำและทำให้สหรัฐไม่สำมำรถเป็นหนึ่งเหนือประเทศอื่นได้อีกต่อไป ในระเบียบโลกที่เป็นอยู่ ภำพของสหรัฐอเมริกำจึงกลำยเป็นเด็กดี และจีนกลำยเป็น revisionist power แต่ถ้ำจีนเมื่อใดจีนก้ำว ขึ้นมำแทนที่สหรัฐได้จริง ตอนนั้นจีนก็จะกลำยเป็น status quo power และถึงตอนนั้นสหรัฐอเมริกำก็จะ เป็น revisionist power อีกครั้งหนึ่ง มันก็เป็นอย่ำงนี้โดยตลอดมำอยู่แล้ว เพรำะฉะนั้น ผมอยำกให้เห็น
  • 15. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 15 ว่ำมีแต่วำทกรรมที่เปลี่ยน แต่นโยบำยและเป้ำหมำยของมหำอำนำจต่ำงๆ นั้นไม่ได้เปลี่ยนแปลง ไม่ว่ำ จะเป็นจีนหรือสหรัฐอเมริกำ เพรำะฉะนั้น โดยสรุปแล้ว ในเรื่องของควำมสัมพันธ์ระหว่ำงประเทศที่เกี่ยวข้องกับควำมร่วมมือ และควำมขัดแย้งนั้น ไม่มีเรื่องใครผิดใครถูก ใครดีใครชั่ว มีแต่ว่ำใครเป็นฝ่ำยชนะ ใครเป็นฝ่ำยได้เปรียบ ใครเป็นฝ่ำยเสียเปรียบ ไม่มีอะไรมำกกว่ำนี้ แต่แน่นอนว่ำทุกประเทศต้องพูดภำษำดอกไม้สำหรับสิ่งที่ เขำจะทำ เขำจะไม่มีวันบอกว่ำที่เขำเข้ำไปในประเทศนี้เพื่อจะไปยึดบ่อน้ำมัน เขำก็ต้องบอกว่ำประเทศ นั้นเป็นอสุรกำย เป็นปีศำจ ทำลำยประชำธิปไตย ฯลฯ ขึ้นอยู่กับเรำและประเทศอื่นๆ ว่ำจะหลวมตัว หลงใหลไปกับคำพูดเหล่ำนี้หรือไม่ เพรำะตัวอุดมกำรณ์นั้นไม่ได้กำหนดนโยบำย ผลประโยชน์เท่ำนั้น เป็นตัวกำหนด ผลประโยชน์เป็นตัวกำหนดควำมคิด กำหนดอุดมกำรณ์ กำหนดนโยบำย กำหนดควำม เชื่อ และกำหนดภัยคุกคำมด้วย ปัจจุบันนี้สหรัฐอเมริกำก็ต้องกำรให้ประเทศอื่นๆ เห็นว่ำจีนเป็นภัย คุกคำมในระยะยำว และจะเป็นภัยคุกคำมอย่ำงมำก แต่ควำมจริงแล้ว ตอนที่ไทยเรำไปหำจีน ท่ำนคงจำ ได้ เดือนกรกฎำคม 2518 ไทยสถำปนำควำมสัมพันธ์กับจีน และก่อนหน้ำนั้น วันที่ 30 เมษำยน อะไร เกิดขึ้นในภูมิภำคอินโดจีน คือประเทศในอินโดจีนกลำยเป็นคอมมิวนิสต์หมด ควำมจริงสหรัฐอเมริกำแพ้ แล้วตั้งแต่เดือนมกรำคม 2516 โดยทำข้อตกลงปำรีส (Paris Agreement) สงบศึกกับเวียดนำมเหนือ แต่ ทิ้งช่วงสองปีกว่ำจะออก เพื่อให้รักษำหน้ำเอำไว้ได้ ให้สหรัฐมีเวลำถอนตัวออกไปได้ โดยที่เวียดนำม เหนือจะไม่เล่นงำน แต่ควำมจริงก็คือสหรัฐแพ้เวียดนำมตั้งแต่ปี 2516 แล้ว ถึงที่สุดแล้ว ผลประโยชน์สูงสุดของทุกประเทศก็คือควำมอยู่รอดและควำมมั่นคงของชำติ และ อันนี้ก็คือกำรตัดสินใจด้ำนภูมิรัฐศำสตร์ของไทยที่ไปเมืองจีนเพื่อดึงจีนมำคำนอิทธิพลเวียดนำม และ สหรัฐอเมริกำก็สนับสนุนจีนให้ร่วมกับอำเซียนดำเนินกำรรบไม่ให้เวียดนำมกลำยเป็นอำนำจนำ (hegemon) ในภูมิภำคนี้ ในสงครำมกัมพูชำ แน่นอน สหรัฐซึ่งเจ็บแค้นก็ต้องกำรเอำคืนเวียดนำมบ้ำง แต่รัฐบำลสหรัฐเข้ำมำรบในภูมิภำคนี้เองไม่ได้แล้ว เพรำะว่ำรัฐสภำอเมริกันออกกฎหมำยห้ำมไม่ให้ รัฐบำลสหรัฐกลับมำมีบทบำทในภูมิภำคนี้แล้ว ปัจจัยภำยในกับปัจจัยภำยนอกประเทศนั้นสำคัญต่อกำร กำหนดนโยบำยด้ำนกำรต่ำงประเทศ ตอนนั้นเรำก็เห็นแล้วถึงปัจจัยภำยในประเทศของสหรัฐอเมริกำ ทั้งคดีวอเตอร์เกทก็ดี หรือกำรที่รัฐสภำอเมริกันออกกฎหมำยห้ำมมิให้รัฐบำลสหรัฐกลับเข้ำมำมีบทบำท ในภูมิภำคนี้อีกก็ดี ของไทยเรำตั้งแต่ปี 2518-2519 สหรัฐอเมริกำก็ปิดฐำนทัพในไทย ถอนทหำรออก ซึ่ง ก็เกิดขึ้นเพรำะปัจจัยภำยในประเทศคือเหตุกำรณ์ 14 ตุลำคม 2516 ที่มีอิทธิพลอย่ำงมำกต่อกำรที่ กระทรวงกำรต่ำงประเทศกลับมำมีบทบำทโดยตรงในกำรดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศ การเผชิญหน้าเป็นสิ่งหลีกเลี่ยงไม่ได้ กลับมำที่เรื่องที่ว่ำสหรัฐอเมริกำกับจีนจะต้องเผชิญหน้ำและแข่งขันกันอย่ำงแน่นอน ในแง่ของ อำเซียน เรำต้องเข้ำใจก่อนเวลำพูดถึงอำเซียนว่ำ อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันในเรื่องควำมขัดแย้ง ระหว่ำงจีนกับสหรัฐอเมริกำ อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันระหว่ำงอำเซียนกับสหรัฐอเมริกำ หรือ อำเซียนไม่เคยมีนโยบำยร่วมกันระหว่ำงอำเซียนกับจีน มีแต่นโยบำยของแต่ละประเทศอำเซียนต่อ สหรัฐอเมริกำ กับนโยบำยของแต่ละประเทศอำเซียนกับจีน ผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มี
  • 16. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 16 ต่อสหรัฐก็แตกต่ำงกัน ผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มีกับจีนก็แตกต่ำงกัน เพรำะฉะนั้น เรำ อย่ำไปเพ้อฝันว่ำมีจุดยืนร่วมกันของอำเซียน แม้แต่ช่วงมีสงครำมกัมพูชำยังหำจุดยืนร่วมของอำเซียนได้ ยำก มีบำงช่วงที่ไทยก็แทบแย่ เนื่องจำกอินโดนีเซียและมำเลเซียมองเรื่องภัยคุกคำมจำกจีนแตกต่ำง จำกไทยมำก แน่นอนว่ำฝ่ำยที่ไม่ได้เดือดร้อนก็ต้องดูแลผลประโยชน์ของเขำ เขำก็ต้องพยำยำมให้ไทย คิดว่ำอำเซียนมีผลประโยชน์ร่วมกัน มีเอกภำพในอำเซียน แต่จำกกรณีล่ำสุดเรื่องทะเลจีนใต้ก็ทำให้เห็น แล้วว่ำอำเซียนมีเอกภำพหรือไม่ ในอนำคตจะยำกมำกยิ่งขึ้นที่จะมีนโยบำยร่วมกันของอำเซียน ขนำด ยุคสงครำมเย็นก็ไม่มี ผมคิดว่ำช่วงเวลำอย่ำงในปัจจุบันนั้นก็ยำกที่จะมี อย่ำงมำกที่สุดที่อำเซียนจะเห็น ร่วมกันได้ในเรื่องควำมขัดแย้ง แก่งแย่ง ช่วงชิงอิทธิพลกันระหว่ำงจีนกับสหรัฐอเมริกำในภูมิภำคนี้ คือ เห็นร่วมกันได้ว่ำถ้ำจีนกับสหรัฐอเมริกำขัดแย้งกันจะไม่เป็นผลดีต่ออำเซียนในภำพรวม อำเซียนจะมี บทบำทได้ก็คือพูดกับทำงจีนและสหรัฐว่ำถ้ำมำยุให้อำเซียนต้องแตกแยก ในแง่ที่ว่ำบังคับให้อำเซียน ต้องเลือกข้ำง จะไม่เป็นผลดีกับสหรัฐหรือจีนเลย นี่คือสิ่งที่อำเซียนควรจะทำร่วมกันคือช่วยกันโน้มน้ำว จีนและสหรัฐในด้ำนนี้ แต่เรื่องผลประโยชน์ของแต่ละประเทศอำเซียนที่มีกับสหรัฐหรือจีนนั้น อย่ำไปพูด ถึง ต้องเคำรพซึ่งกันและกันในเรื่องนั้น สุดท้ำยที่ท่ำนอำจำรย์เอนกกล่ำวถึงเรื่องที่ให้ไทยวำงตัวเป็นกลำงในเรื่องควำมขัดแย้งจีนกับ สหรัฐอเมริกำนี้ ในหลักกำรนั้นใช่ คือเป็นกลำงในแง่ที่ว่ำเรำไม่ไปถือหำงไม่ว่ำสหรัฐหรือจีน แต่ควำมจริง แล้วกำรเป็นกลำงอย่ำงแท้จริง (absolute neutrality) นั้นไม่มี มันอยู่ที่ว่ำ ช่วงใดท่ำทีของฝ่ำยสหรัฐดูแล้ว เป็นฝ่ำยได้เปรียบอย่ำงเต็มที่ จีนเสียเปรียบอย่ำงเต็มที่ ช่วงนั้นไทยก็จะต้องมำดูแล้วว่ำจุดยืนในกำร ดำเนินนโยบำยต่ำงประเทศของเรำจะอยู่กับใคร ถ้ำเรำไม่อยู่กับสหรัฐก็เท่ำกับเรำยิ่งส่งเสริมให้เสียดุลย ภำพในภูมิภำคนี้ คือทุกสิ่งทุกอย่ำงถูกตัดสินโดยดุลแห่งอำนำจ (balance of power) อยู่แล้ว ถ้ำเป็น เช่นนั้นแล้วเรำก็ควรอยู่ข้ำงสหรัฐไป หรือถ้ำเวลำนั้นจีนผงำดใหญ่ สหรัฐเสียเปรียบอย่ำงมหำศำลแล้ว มันไม่เป็นประโยชน์กับไทยเลยที่จะบอกว่ำวำงตัวเป็นกลำง เพรำะถ้ำสหรัฐกำลังได้เปรียบ จีนเสียเปรียบ มำก หรือจีนได้เปรียบเต็มที่ สหรัฐเสียเปรียบเต็มที่ แล้วไทยบอกว่ำเรำวำงตัวเป็นกลำง เพรำะเรำรักทั้ง สหรัฐและจีน ถ้ำอย่ำงนั้นเรำจบเห่แน่นอน ถ้ำเป็นอย่ำงนั้นเท่ำกับว่ำควำมเป็นกลำงของเรำนั้นเอง ทำลำยตัวเรำเอง และทำลำยดุลแห่งอำนำจในภูมิภำคด้วย ไม่ได้ช่วยตัวเรำเลย ผลประโยชน์ของเรำ ไม่ได้อยู่ตรงนั้น อยู่ที่ว่ำต้องพิจำรณำดุลอำนำจที่เกิดขึ้นมำแต่ละช่วงเวลำ ผมก็ขอให้ควำมเห็นในภำพ ใหญ่เอำไว้ เพรำะเห็นว่ำมีควำมจำเป็นที่เรำต้องเข้ำใจภำพใหญ่นี้ไว้ ไทยต้องเข้าใจสถานะตัวเอง ก่อนอื่น ไทยต้องถำมตัวเองก่อนว่ำเรำคือใคร เรำจะไปทำอะไร จะไม่ให้จีนเติบโต จะไม่ให้หัว เหว่ยใหญ่ จะไม่ให้สหรัฐอเมริกำเข้ำมำครอบงำในเรื่องนี้ได้หรือ เรำต้องถำมตัวเองว่ำในสภำพเศรษฐกิจ กำรเมืองระหว่ำงประเทศเช่นนี้ เรำจะอยู่รอดได้อย่ำงไร สำหรับประเทศขนำดกลำงอย่ำงประเทศไทยใน สภำพกำรณ์ปัจจุบันนี้ ยกตัวอย่ำงเช่น รัฐบำลมียุทธศำสตร์ชำติ 20 ปี เอำแค่นี้ สำมัญสำนึกก็บอกว่ำ ทำได้อย่ำงไรยุทธศำสตร์ 20 ปี แค่ 5 ปีก็เก่งมำกแล้ว ถ้ำทำ 20 ปี แปลว่ำมองปัจจัยอื่นๆ นิ่งหมดเลยใช่ หรือไม่ จะเป็นไปได้อย่ำงไร
  • 17. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 17 จีนก็เหมือนกับเยอรมนีและญี่ปุ่นที่ยิ่งใหญ่ขึ้นมำได้เพรำะแพ้สงครำม เพรำะยอมรับควำมพ่ำย แพ้ เพรำะประเทศเหล่ำนี้รู้ว่ำควำมพ่ำยแพ้จะทำให้ตัวเองฟื้นขึ้นมำได้อย่ำงไร จีนก็พ่ำยแพ้ เศรษฐกิจ แบบคอมมิวนิสต์ กำรเมืองแบบคอมมิวนิสต์มันพ่ำยแพ้ และเขำยอมรับควำมพ่ำยแพ้ เขำถึงได้รับทุน นิยม แต่เป็นทุนนิยมโดยรัฐ ที่ผ่ำนมำ ประเทศไทยสำมำรถปรับตัวกับสถำนกำรณ์ได้ ไม่ว่ำจะเรียกว่ำ "ไผ่ลู่ลม" หรืออะไรก็ แล้วแต่ กำรปรับตัวนี้ไม่ได้หมำยควำมว่ำมหำอำนำจใดใหญ่ขึ้นมำแล้วไทยยอมตำมหมด เรำก็ยอมเท่ำที่ เรำยอมได้ ปัญหำหลำยอย่ำงในโลกนี้ ส่วนใหญ่ไม่ใช่แก้ได้เพรำะว่ำต้องเห็นด้วยกัน แต่บำงครั้งบำง ครำวเรำยอมรับได้ (acceptable) แม้ว่ำจะไม่เห็นด้วย (agreeable) ฝ่ำยตะวันตกกลัวควำมเป็นชำตินิยมมำก ชำตินิยมในควำมหมำยที่ง่ำยก็คือ ทุกประเทศมีสิทธิ์ ในกำรกำหนดใจตนเองได้ (self-determination) ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญมำก ภัยคุกคำมประเทศไทยในขณะนี้ ผมมองว่ำไม่ใช่เรื่องสงครำมเทคโนโลยี เรื่องกำรแบนหัวเหว่ยหรืออะไร ภัยสำหรับประเทศเล็กๆ อย่ำง ประเทศไทยและอีกร้อยกว่ำประเทศในโลกนี้ก็คือ จะอยู่รอดได้อย่ำงไร ซึ่งเรำก็ต้องยึดหลักกำรเคำรพ เอกรำชอธิปไตย ไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของกันและกัน ไม่ใช้ควำมรุนแรงแก้ปัญหำระหว่ำงกัน กล่ำวสั้นๆ ก็คือเรำต้องใช้สำมัญสำนึก รู้จักแยกแยะว่ำอะไรคือควำมจริง (truth) อะไรคือข้อเท็จจริง (fact) ข้อเท็จจริงนั้นไม่ใช่สิ่งเดียวกับควำมจริง คนไทยส่วนมำกเข้ำใจว่ำข้อเท็จจริงก็คือควำมจริงด้วย เรำจะรู้ว่ำควำมจริงคืออะไรก็โดยกำรตั้งคำถำมเกี่ยวกับข้อเท็จจริงทั้งหลำย เช่น สหรัฐอเมริกำกล่ำวว่ำ สนับสนุนสิทธิมนุษยชน สนับสนุนกำรไม่ใช้ควำมรุนแรง สนับสนุนกำรไม่แทรกแซงกิจกำรภำยในของ กันและกัน สนับสนุนประชำธิปไตย นี่คือข้อเท็จจริง แล้วมันจริงหรือเปล่ำ แล้วควำมจริงอยู่ที่ตรงไหน สิ่ง ที่เกิดขึ้นในตะวันออกกลำงตลอด 20 ปีที่ผ่ำนมำทั้งหลำยทั้งปวงเป็นอย่ำงไร และที่สหรัฐบอกว่ำ สนับสนุนประชำธิปไตย แล้วที่ผ่ำนมำ ทุกประเทศที่สหรัฐสนับสนุนที่เป็นประเทศกำลังพัฒนำเป็น ประชำธิปไตยหรือไม่ ก็ไม่ แต่ควำมจริงก็คือว่ำในยุคสงครำมเย็น สำหรับสหรัฐ นโยบำยภำยในประเทศ ของเหล่ำประเทศกำลังพัฒนำจะเป็นเผด็จกำรก็เป็นไป แต่นโยบำยต่ำงประเทศของประเทศเหล่ำนี้ต้อง สนับสนุนสหรัฐต่อต้ำนโลกคอมมิวนิสต์ ยุคนี้ก็เช่นกัน แค่เรำต้องแยกให้เป็นว่ำอะไรคือควำมจริงและ อะไรคือข้อเท็จจริง ไม่อย่ำงนั้นเรำจะอยู่กับเรื่องหัวเหว่ย เรื่องสงครำมเทคโนโลยี เรื่องอะไรต่ำงๆ เหล่ำนี้ ซึ่งก็สำคัญ แต่โจทย์ใหญ่ของเรำในขณะนี้ไม่ใช่เรื่องหัวเหว่ย แต่เป็นคำถำมที่ว่ำเรำจะอยู่รอดได้ อย่ำงไรในสภำพกำรณ์เช่นนี้ ถำมว่ำเรำจะทำอย่ำงไร ก็เช่นเดียวกับประเทศเล็กทั้งหลำย อำวุธที่เรำมีคือ กฎบัตร สหประชำชำติ กฎหมำยระหว่ำงประเทศ เรำต้องยึดควำมร่วมมือ เช่น เรำมีองค์กรอำเซียน เรำมีควำม ร่วมมือกับอีกหลำยๆ ประเทศ ยึดหลักเคำรพอธิปไตย ไม่แทรกแซงกิจกำรภำยใน หลักปัญจศีลยิ่งเป็น อำวุธที่สำคัญมำกในยุคนี้สำหรับประเทศเล็กๆ ประเทศกำลังพัฒนำทั้งหลำย อย่ำงสุดท้ำยที่เรำต้องยึด ไว้คือระบบกำรถ่วงดุลอำนำจ ที่ต้องมี และที่ไทยอยู่รอดมำตลอดได้ก็เพรำะเรำสนับสนุนว่ำกำรถ่วงดุล อำนำจนั้นสำคัญมำก สมมติว่ำวันนี้ในโลกนี้ไม่มีจีน ถำมว่ำใครจะใหญ่ยิ่งกว่ำเดิม ก็คือสหรัฐอเมริกำ สหรัฐจะยิ่งใหญ่มำก แล้วถ้ำเช่นนั้น จีนเป็นภัยสำหรับเรำหรือที่จะผงำดเติบโตขึ้นมำ สำหรับไทยเรำ กำรที่มีจีนขึ้นมำก็ยิ่งดี จะได้มำถ่วงสหรัฐอเมริกำไว้ แล้วถ้ำมีประเทศอื่นๆ ขึ้นมำถ่วงสหรัฐยิ่งมำกก็ยิ่งดี
  • 18. สถำบันคลังปัญญำด้ำนยุทธศำสตร์ชำติ 18 (the more, the merrier) เรื่องนี้เอำเข้ำจริงใช้สำมัญสำนึกก็มองเห็น บำงทีผมก็ไม่เข้ำใจบุคคลที่ดูเรื่อง นโยบำยที่ไปคิดลึกซึ้ง คิดยุทธศำสตร์ 20 ปี 50 ปี อะไรเต็มไปหมด แต่ควำมจริงก็อยู่ให้เห็นตรงหน้ำเรำ อยู่แล้ว ไทยเรำเป็นประเทศขนำดเล็ก อย่ำงมำกก็ขนำดกลำงถ้ำเรำอยำกจะเข้ำข้ำงตัวเอง แต่เรำมี แนวโน้มจะคิดว่ำเรำเป็นมหำอำนำจ ซึ่งไร้สำระ อดีตเอกอัครราชทูตสมปอง สงวนบรรพ์ นโยบาย America First และความพยายามล้มเลิกระบบพหุภาคีของสหรัฐอเมริกา หัวข้อที่เรำมำพูดคุยในวันนี้ที่กำหนดโดยคลังปัญญำคือภำพรวม ควำมคิด และยุทธศำสตร์ของ สหรัฐอเมริกำต่อโลกและเอเชียในยุคที่จีนรุ่งเรือง อำจำรย์เอนกได้เกริ่นไปแล้วว่ำ ช่วงที่โอบำมำได้เป็น ประธำนำธิบดี เขำพยำยำมกลับมำในเอเชียแปซิฟิก แต่ก็ไปไม่ถึงไหน อำจจะเป็นเพรำะเรื่อง งบประมำณ ยุทธศำสตร์ กำรแพ้เลือกตั้ง หรือปัญหำภำยในของสหรัฐอเมริกำ เมื่อทรัมป์เข้ำมำเป็น ประธำนำธิบดี เขำจะเน้นเรื่องประเทศของตัวเองตำมแนวคิด “America First” ในแง่ของนโยบำย ต่ำงประเทศและนโยบำยทำงกำรค้ำระหว่ำงประเทศ ทรัมป์พยำยำมถอนตัวออกจำกองค์กำรควำม ร่วมมือทำงกำรค้ำต่ำง ๆ รวมทั้งควำมตกลงหุ้นส่วนเศรษฐกิจภำคพื้นแปซิฟิก (TPP) ซึ่งเป็นองค์กรที่ สหรัฐอเมริกำเป็นผู้เล่นที่สำคัญและเป็นองค์กรที่หลำย ๆ ประเทศฝำกควำมหวังไว้ สิ่งที่ทรัมป์ทำจึง เหมือนกับควำมพยำยำมที่จะล้มเลิกและยุติระบบพหุภำคี (multilateral system) ทั้งหลำยในโลกนี้ซึ่ง ดำเนินมำหลำยสิบปีตั้งแต่หลังสงครำมโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมำ แล้วกลับไปสู่โลกในยุคระบบเดียว (unilateral system) ที่นำโดยสหรัฐอเมริกำ ที่สำคัญคือ สหรัฐอเมริกำต้องเล่นงำนจีนเพรำะว่ำจีนกำลัง โตขึ้นมำอย่ำงเห็นได้ชัด ประธำนำธิบดีทรัมป์ประกำศชัดว่ำเขำต้องกำรที่จะไม่ให้จีนโตเร็วเกินไป ไม่ทำ ให้จีนใหญ่ หรือเป็นมหำอำนำจ พูดง่ำย ๆ คือ สหรัฐอเมริกำต้องกำรจะบั่นทอนจีนทุกเรื่อง ทุกโอกำส ทั้งด้ำนกำรค้ำ ด้ำนยุทธศำสตร์ทหำร และด้ำนเทคโนโลยี เพื่อทำให้จีนโตช้ำลง ทั้งนี้ เนื่องจำกกำรที่ สหรัฐอเมริกำเคยเป็นใหญ่และเป็นมหำอำนำจอันดับหนึ่งของโลกมำหลำยปี ก็คงไม่ยอมให้เกิด เหตุกำรณ์แบบนั้น ยุทธศาสตร์อินโด-แปซิฟิ ก (Indo-Pacific Initiative) ในด้ำนของภูมิภำคเอเชียแปซิฟิก แนวคิดเรื่องยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิก (Indo-Pacific Initiative) ซึ่งสหรัฐอเมริกำเคยใช้ชื่อว่ำ “ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกที่เสรีและเปิดกว้ำง (Free and Open Asia-Pacific)” ยุทธศำสตร์นี้มีเป้ำหมำยอยู่ที่จีน แต่แนวคิดนี้ไม่ได้ริเริ่มโดยสหรัฐอเมริกำ แต่ริเริ่มใน ญี่ปุ่น ญี่ปุ่นพยำยำมที่จะใช้กรอบควำมร่วมมือนี้ โดยมีอินเดีย ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกำ เป็น ผู้เล่นสำคัญที่จะสกัดกั้นจีน ขณะนี้ยุทธศำสตร์อินโด-แปซิฟิกยังไม่ชัดเจน ประเด็นที่สำคัญคืออำเซียนไม่ มีบทบำทแน่ชัดในยุทธศำสตร์นี้ ยุทธศำสตร์ของสหรัฐอเมริกำจึงยังไม่ชัดเจนนัก สิ่งที่สหรัฐอเมริกำ พยำยำมทำมำกที่สุดคือพยำยำมที่จะรื้อฟื้นโครงกำรบำงอย่ำงแล้วก็เพิ่มงบประมำณ ที่จะให้ สหรัฐอเมริกำรักษำอิทธิพลและบทบำทในเอเชียแปซิฟิกมำกขึ้น ไม่ว่ำจะผ่ำนทำงข้อริเริ่มลุ่มน้ำโขง