Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0

KRIMINALITETI
EKOLOGJIK
DHE
REPUBLIKA
MAQEDONISE
VERIORE 1.0
OpenSourc3MK
Klubi I Kriminalistikes dhe Sigurisë
2019

PERMBAJTA
1.0.HYRJE
KriminologjiaEkologjike
1.1.FILLETE PARA TE KRIMIT EKOLOGJIK
Kinaantike
Perandoriaromake antike
Lindjae mesme e lasht
Ambienti jetsorne mesjet
RevulucioniIndustrial
1.2.ORGANIZATATNDERKOMBETARE,REGJIONALE DHELOKALEPER KRIMIN
EKOLOGJIK
ORGANIZATA NDERKOMBETARE
Organizatae Ushqimitdhe Bujqësisë e Kombevetë Bashkuara(1945) - FAO
OrganizataBotërore e Shëndetësisë(1948) - WHO
Unioni NdërkombëtarpërRuajtjene Natyrës(1948) - IUCN
Programi i Kombeve të BashkuarapërMjedisin(1972) - UNEP
Kuadri Global I Mjedisit(1992) –GEF
ORGANIZATA KOMBETARE
ShoqeriaKombetare Abudon(1905) – SKA
FederataKombetare e Kafeshve te Egra(1936) - FKKE
ShoqeriaEkologjike e Maqedonise (1972) - MES
PPNA (1991)
ORGANIZATA LOKALE
Eko-Svest(2002) –ES
HabitatMacedonia(2004)- HM

Qendraperndryshime klimatike (2007) - QNK
Go Green(2010) – GG
PakoMak(2010)-PM
Eko-Guerilla(2015) – EG
Te ShpetojmKodrene Diellit(2017) – TSKD
1.3.BURIMETJURIDIKETE KRIMITEKOLOGJIK
KUSHTETUTA E ZVICRES
KUSHTEUTA E RMV
KUSHTETUTA KROACIS
LIGJI PER MBROJTJEN E MJEDISIT JETSOR RMV
1.4 VEPRA PENALEMJEDISIT JETSOR RMV
VEPRA PENALEKUNDER KAFESHVE
VEPRA PENALEKUNDER MJEDISIT
1.5.MONITORIMI I MJEDISITJETSOR
MONITORIMI TOKES
MONITORIMI AJRIT
MONITORIMI UJIT
1.6.VETQEVERISJA LOKALE
VETQEVERISJA LOKALE TETOV
VETQEVERISJA LOKALE SHKUP
1.7.NJOHJA KLIMATIKE
DIOKSIDKARBONI – CO2
METANI
OZONI
OKSIDIAZOTIT

1.8.NXEMJA GLOBALE
NXEMJA GLOBALE NE RMV
1.9.BASHKIMI EVROPIANDHE MJEDISI JETSOR
EKO POLITIKA EVORIPIANE
MENAXHIMI I MBETURINAVEEVROPIANE
NATURA 2000
1.10. MINISTIJA EAMBIENTITJETSOR RMV
INFORMATETE PERGJITHSHME PER REPUBLIKEN MAQEDONISVERIORE
MBETURINAT E REPUBLIKES MAQEDONISVERIORE
DEPONIA E MBETURINAVE “OHIS”
1.11.BURIMETTJERA TE RENDESISHMEEKOLOGJIKE
AKTII UJIT TE PASTER
DEKLARATA E OKB-se MBIMBJEDISIN E NJERIUT

1.0.HYRJE
Problemi i ruajtjes së mjedisit natyror është bërë sot objekt diskutimi të shum në shkallë
ndërkombëtare. Në vitet e fundit ka pasur një rritje të ndërgjegjësimit të njerëzve për rendësin
e mbrojtës së mjedisit, por interesi i njerëzve për mbrojtjen e mjedisit nuk është një shpikje e re
e këtyre viteve të fundit. Termi “Mbrojtje e Natyrës” është përdorur për herë të par qysh në
vitin 1800 e me heret.
Më herët në Kinen Antike,Romen Antike dhe p.sh ne Lindjen e Mesme, kalifi Ebu Bekri në vitet
630-të urdhëroi ushtrinë e tij që të mos i sillte asnjë të keqe drunjve, as t'i digjnin ata me zjarr
dhe të mos vrisnin asnjë nga tufat e armikut, përveç ushqimit te tyre. Traktatet mjedisore arabe
gjatë shekujve të 9-të dhe 13-të që kanë të bëjnë me ambientalizmin dhe shkencën mjedisore,
përfshirë ndotjen, janë shkruar nga Al-Kindi, Qusta ibn Luqa, Al-Razi, Ibn al-Quff dhe Ibn al-
Nafis. Punimet e tyre mbulonin një sërë lëndësh të lidhura me ndotjen, si ndotja e ajrit, ndotja e
ujit, kontaminimi i tokës, keqpërdorimi i mbeturinave të ngurta komunale dhe vlerësimet e
ndikimit në mjedis të lokaliteteve të caktuara.
Kriminaliteti ekologjik ka nje histori te gjat te evulimit neper shoqeri te ndryshme the kohe te
ndryshme ajo si shkenc empirike nisi te marr hove ni vitet 1950 pas Luftes II Botrore.Per nga
nevoja per te mbrojtur veten nga situatat e ndryshme qe mund te ndodhnin lidhur me mjedisin
jetsor prandaj,njerzimi filloi te vetdisohet dhe vet shteti nisen te miratoj ligje per ambientin.
Pikerisht ne vendin tone qe prej disa vitesh,keto interesa veprojne ne forma te ndryshme.
Më 1945, antropologu Amerikan George P. Murdock prezantoi një listë të gjatë të
karakteristikave që mund të vërehen në të gjitha kulturat e njohura nga historia dhe
antropologjia një nga këto karakteristika universale është pastërtia.
Shkencëtar mjedisor skocez, Dr. Robert Angus Smith (1817-1884) studioi ndotjen e ajrit dhe të
ujit, duke krijuar termin "shiu acid" në 1852. Pasi u punësua në laboratorin kimik të Institutit
Mbretëror të Manchesterit, Smith u emërua Inspektorati i parë Alkali nga Akti Alkali i vitit 1863.
Ai vazhdoi të botonte tekste të shumta mbi kontrollin e ndotjes urbane, më së shumti Ajrin dhe
Shiun. Më 1876, një akt i parlamentit u miratua për të kontrolluar kontrollin e ndotjes së ujit në
Londër. Smith u emërua inspektori për të mbështetur ligjet e reja. Metodat e tij për përcaktimin
e numrit të mikrobeve në ujë çuan në një zhvillim të rëndësishëm në shkencën dhe ligjin
mjedisor.
Si një organ i njohur ligjor, megjithatë, ligji mjedisor ka relativisht historin e shkurtër që përfshin
pak më shumë se njëzet vjet. Origjina e saj rrjedh nga ekseset e revolucionit industrial, rritja

ndikimin e vlerave të cilësisë në klasën e mesme dhe rritjen e shkencës kuptimi i ndërvarësisë
së ekosistemeve.
Krimi i gjelbër është definuar si krim kundër mjedisit. Krimi i gjelbër është i lidhur me
globalizimin dhe idenë e kufijve transnacionalë. Pavarësisht nga ndarja e shteteve kombëtare,
planeti është një eko-sistem i unifikuar, i cili është më global sesa lokal. Prandaj, krimi i gjelbër
shkon përtej kufijve politikë. Krimet e gjelbra përfshijnë ndotjen e ajrit, ndotjen e ujit,
shpyllëzimin, rënien e specieve dhe hedhjen e mbeturinave të rrezikshme.
KRIMINOLOGJIA EKOLOGJIKE
Në fillimkriminologjia ishte tepër e ngadaltë në përgjigjen ndaj problemeve të kërcënimit të
mjedisit dhe krimit mjedisor. Riorganizimi i kërkuar brenda hulumtimit dhe ridrejtimit të tij nga
format konvencionale në format e reja të kriminalitetit, siç janë krimet kundër mjedisit, u
zbulua mjaft vonë. Fillimet e para të zhvillimit të kriminologjisë së gjelbër kanë origjinën që nga
fillimi i viteve 1970, dhe përkundër pothuajse katër dekadave zhvillim të gjatë dhe formimit të
një dege të re të kriminologjisë, kriminologët po përballen me mungesën e termave,
përkufizimeve dhe teorive të përshtatshme kriminologjike.
Termi "kriminologji e gjelbër" u prezantua nga Michael J. Lynch në 1990, dhe u zgjerua në librin
e Nancy Frank dhe Michael J. Lynch të vitit 1992, Krimi i Korporatës, Dhuna e Korporatave, i cili
shqyrtoi origjinën politike ekonomike të krimit të gjelbër dhe padrejtësisë, dhe fushëveprimi i
ligjit mjedisor. Termi u përdor më gjerësisht pas botimit të një numri të veçantë për
kriminologjinë e gjelbër në revistën Teorik Kriminologjia botuar nga Piers Beirne dhe Nigel
South në 1998. Kriminologjia e gjelbër kohët e fundit ka filluar të shfaqet në kurrikulat e
niveleve universitare dhe librat shkollorë në fushën e kriminalistikës dhe fushave të tjera
disiplinore.
Studimi i kriminalistikës së gjelbër është zgjeruar ndjeshëm me kalimin e kohës, dhe është
mbështetur nga grupe të tilla si Grupi Punues Ndërkombëtar i Kriminologjisë së Gjelbër.
1.1. FILLET E PARA TE KRIMIT EKOLOGJIK
Origjina e lëvizjes mjedisore qëndron në reagimin ndaj niveleve në rritje të ndotjes së tymit në
atmosferë gjatë Revolucionit Industrial. Shfaqja e fabrikave të mëdha dhe rritja e
njëpasnjëshme e madhe e konsumit të qymyrit çuan në një nivel të pashembullt të ndotjes së
ajrit në qendrat industriale; pas vitit 1900 vëllimi i madh i shkarkimeve kimike industriale shtoi
në ngarkesën në rritje të mbeturinave njerëzore të patrajtuara

Në qytetet industriale, ekspertët lokalë dhe reformatorët, sidomos pas vitit 1890, morën rolin
udhëheqës në identifikimin e degradimit dhe ndotjes së mjedisit dhe inicimin e lëvizjeve bazë
për të kërkuar dhe arritur reforma.
Në mënyrë tipike, përparësia më e madhe shkoi në ndotjen e ujit dhe ajrit. Shoqëria e
zvogëlimit të tymit të qymyrit u formua në vitin 1898 duke e bërë atë një nga OJQ-të më të
vjetra mjedisore. U themelua nga artisti Sir WilliamBlake Richmond, i frustruar nga tymi i
thëngjillit. Megjithatë, ishte vetëm nën ndikimin e Smogut të Madh të vitit 1952 në Londër, i cili
pothuajse e çoi qytetin në një ndalesë dhe mund të ketë shkaktuar prej 6,000-10,000 vdekje që
me vone u miratua Ligji i Pastër i Ajrit 1956 dhe ndotja ajrore në qytet ishte e para trajtuar.
Stimujt financiarë iu ofruan pronarëve të shtëpive për të zëvendësuar zjarret e qymyrit të hapur
me alternativa (të tilla si instalimi i zjarreve të gazit), ose për ata që preferonin, të djegin lend
alternative.
'Zonat e kontrollit të tymit' u futën në disa qytete dhe qytete ku vetëm karburantet pa tym
mund të digjen dhe stacionet e energjisë u zhvendosën larg nga qytetet. Akti formoi një ndikim
të rëndësishme për ambientalizmin modern dhe shkaktoi një rishikim të rreziqeve të degradimit
mjedisor në cilësinë e jetës së njerëzve.
Por sic eshte cekutr edhe me heret kjo nuk ishte problem I ri por nje I vjeter E drejta private
romake kishte një sërë rregullash mjaft të zhvilluara që kishin të bënin me mbrojtjen e mjedisit.
Megjithatë, Ligji i Dymbëdhjetë Tabelave (451 B.C.) iu drejtua vetë krimeve mjedisore me
ndikim të mundshëm katastrofik: shkatërrimi i të korrave me sa duket ishte bërë një vepër
kapitale; "Kushdo që prrish te korrat dot denohet..."
Ngjarja më e përgjegjshme për krijimin e një vetëdije mjedisore dhe ndërgjegjeje në të gjithë
botën padyshim ishte Kongresi Botëror i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin, i mbajtur në
Stokholm në 1972
Tani është dy dekada më vonë. Vetëdija botërore për rrezikun me të vërtetë eshte perhapur,
ambienti është krijuar dhe mirëmbajtur. Numri i organizatave që merren me mbrojtjen e
mjedisit përhapet. Literatura është bërë aq e gjerë sa që edhe specialistët kanë vështirësi ta
mbajnë atë. Në shumicën e vendeve të botës, legjislacioni që merret me mjedisi është në
gjendje të vazhdueshme të rritjes dhe fluksit. Ndërkombëtar konventat janë duke u hartuar dhe
ratifikuar.
KINA ANTIKE
Koncepti më i hershëm në botë për mbrojtjen e mjedisit, ministria dhe legjislacioni u lindën të
gjithë në Kinë. Pra, si e mbrojtën mjedisin kinezët e lashtë?

Guan Zhong (720-645p.e.s) nje filozof dhe politikan antik kinez ishte gjithashtu një ekspert për
mbrojtjen e mjedisit. Gjatë mandatit të tij, ai pretendoi se "një Mbret që nuk mund të mbrojë
bimët e tij nuk është i kualifikuar të jetë një mbret".
Sipas një rekordi në dinastinë Qing(221-207pes), ministria e mbrojtjes së mjedisit në Kinën e
hershme antike u quajt "Yu", duke qëndruar si për institucionin ashtu edhe për titullin zyrtar.
Edhe pse pjesa më e madhe e funksionit të tij ishte e ngjashme me ministri të tilla sot,
fushëveprimi i administrimit të tij ishte shumë më i madh, përfshirë malet, pyjet, lumenjtë,
liqenet etj. Ministri I par “Boyi” shpiku puse, duke mbrojtur ujin e pijshëm të njerëzve nga
ndotja. Ai dinte shumë për kafshët dhe gjithashtu bëri thirrje për mbrojtje të kafshëve.
Legjislacioni për mbrojtjen e mjedisit mund të gjurmohet në periudhën qeverisëse të Dayu, e
cila ishte më shumë se 4000 vjet më parë. Gjatë mbretërimit të tij, ai lëshoi një ndalim, duke
ndaluar njerëzit të copëtojnë dru në muajin mars ose të kapin peshk në qershor, koha kur duhej
të lulëzonin. Shumë rregulla të mbrojtjes së mjedisit mund të gjenden në fushat e ligjit te
athershem, ndër të cilat dallohen dy interesante: së pari, rrjedhën e lumenjve nuk duhet të
bllokohen; së dyti, bari dhe pemët nuk duhet të digjen që të jenë pleh, përveç verës.
PERANDORIA ROMAKE ANTIKE
Romakët e lashtë zakonisht portretizohen si bartës të shkencës dhe teknologjisë së përparuar.
Këto reflektime përfshijnë idenë se ekzistonte një nivel i lartë i higjienës publike, i përfaqësuar
nga ujërat, banjot, ujërat e zeza dhe tualetet romakë.Por lind pyetja se si u sollën banorët e
Perandorisë Romake me mbeturinat?
Në epokën romake mbeturinat nuk u krijuan në sasitë që janë sot. Popullsia ishte shumë më e
vogël se sot. Shumë objekte janë përdorur për aq kohë sa të jetë e mundur. Mega prodhimi i
paketimeve që ne i njohim si sot nuk ekzistonte. Uji, një mall i pazëvendësueshëm në çdo
vendbanim njerëzor, u transportua në qytete të tilla si Roma me ujësjellës nga burime që mund
të ishin shumë dhjetëra kilometra larg,sistemi i ujësjellësit funksiononte në parimin shumë të
thjeshtë të forcës gravitacionale. Shumë qytete antike kishin gjithashtu sisteme kullimi që
kullonin ujërat e zeza nga banjot dhe kuzhinat. Mbeturinat e ngurta depozitohen në gropa ose
përdoren si pleh.
Perandoria Romake ka shumë të shansa te jet civilizimi i parë në Evropë që kishte një forcë të
organizuar të administrimit të mbeturinave urbane, tashmë në shekullin e katërt p.e.s. Puna u
krye nga një ekuipazh pastrimi, i cili ngarkoi grumbuj mbeturinash në vagonat e tërhequr nga
kali duke përdorur lopatë. Mbeturinat merreshin ose jashtë portave të qytetit ose diku tjetër
larg civilizimit. Autoritetet e qytetit mund të vendosnin gjobë për asgjësimin e padrejtë të
mbeturinave. Një bord i informoi qytetarët që të mos lënë mbeturina në rrugë dhe treguan se

ku duhet të shkojnë për ta hedhurin atë. Mbeturinat e të gjitha llojeve ndoshta janë hedhur nga
dritaret dhe rruga, veçanërisht gjatë natës.
Autori Juvenalis(80-127p.e.s)paralajmëron lexuesit e tij për këtë fenomen ne disa
shkrime,poezi,etj.. Këto zakone të këqija u trajtuan përmes ndalimeve dhe porosive, si dhe
duke zbatuar masa teknike konkrete. Në lidhje me hedhjen e mbeturinave nga dritaret, gjëja
kryesore ishte parandalimi i dëmtimit të këmbësorëve. Autori i krimit ose pronari i ndërtesës
mund të goditet me gjobë hedhja mbeturinave vend publik ishte gjithashtu e dënueshme. Në
një bord informacioni të vendosur direkt pranë burimit të ujit, përfaqësuesit e qyteteve
vendosën sanksione për këtë shkelje - qytetarët duhej të paguanin një gjobë dhe skllevërit
duhet të rrifeshin. Pronarëve të ndërtesave private u kërkohej të mbanin pastër pjesën e rrugës
përpara ndërtesave të tyre. Nëse nuk e bënë këtë, ata duhet të paguanin që ajo të pastrohej me
shpenzimet e tyre. Autoritetet shtetërore duhej të nxirrnin rregullore speciale të mbrojtjes së
shëndetit publik.
LINDJA E MESME E LASHT
Ndërsa popullsia muslimane u rrit dhe u zgjerua në territor, kërkesat e tyre për qeverisje u bënë
gjithnjë e më komplekse dhe Sheriati, baza e ligjit islamnë përputhje me rrethanat evoluoi për
të përmbushur këto kushte. Sheriati u zgjerua dhe evoluoi në këtë kuadër për të vendosur
standarde përcaktuese për sjelljen muslimane brenda dekreteve hyjnore të Kuranit, duke
përfshirë ndër të tjera, ligjin e familjes, të drejtën civile, të drejtën tregtare dhe të drejtën e
mjedisit.
Elementet themelore të mjedisit janë uji, ajri, bagëtia, kullotat e bimëve dhe pyjet. Ato zënë
rëndësi jetike në sistemin e vlerave islamike. Kurani dhe Suneti hapin në ruajtjen e cilësisë dhe
sasisë së këtyre elementeve. Për shembull, uji është vlerësuar si burim i jetës. Kurani thotë "Ne
kemi bërë nga uji gjithçka". Islami pohon në mënyrë të përsosur që sistemi ekologjik duhet të
respektohet në një ekuilibër në atë masë që njeriu të përfitojë nga mjedisi, por pa i shkaktuar
dëm mjedisit
Nëse njeriu keqpërdor mjedisin, efekti nuk përfundon vetëm duke dëmtuar bimët dhe kafshët
në mjedis. Sidoqoftë, ajo çon në shkatërrimin e pronës dhe jetës së vetë njeriut. Për shembull,
ngrohja globale dihet se shkakton disa sëmundje si kanceri, asma etj. Koncepti islami ligjit të
mjedisit është jashtëzakonisht i rëndësishëm për t'u promovuar dhe vëzhguar në gjeneratën e
tanishme duke pasur parasysh faktin se mbi dy miliardë e popullsisë së botës janë muslimanë,
Në mënyrë të ngjashme, rregullat islamike kanë karakter ndeshkues. Do të thotë çdo person që
nuk respekton rregullat islamike në lidhje me mjedisin edhe nëse ai nuk ndëshkohet në botë,
zemërimi dhe ndëshkimi i Allahut e pret atë në botën tjetër.

AMBIENTI JETSOR NE MESJET
Mbreti anglez William(Pushtuesi)1079 themelon Pyllin e Ri si një ruajtje gjuetie. Sipas faqes
zyrtare të vizitorëve te internetit ajo eshte , “Sistemi antik… për të mbrojtur dhe menaxhuar
pyjet dhe zallin e shkretëtirës është akoma në fuqi sot përmes përpjekjeve të Verderers,
Agisters dhe Commoners.
Duke mos u kënaqur me ato pyje të mëdha që ish-mbretërit zotëronin në të gjitha pjesët e
Anglisë, ai vendosi të bënte një pyll të ri afër Winchester, vendi i zakonshëm i vendbanimit të
tij; dhe për këtë qëllim, ai e shkatërroi vendin në Hampshire për një shtrirje prej tridhjetë milje,
dëboi banorët nga shtëpitë e tyre, kapi pronën e tyre, madje shkatërroi kisha dhe manastire,
dhe nuk u dha vuajtësve asnjë kompensim për lëndimin. Në të njëjtën kohë, ai miratoi ligje të
reja, me anë të të cilave ai ndaloi të gjithë subjektet e tij të gjuanin në ndonjë nga pyjet e tij,
dhe i bënë dënimet më të rënda sesa ishin parashikuar për vepra të tilla. Vrasja e një dre ose
derri, apo edhe një lepur, u ndëshkua me humbjen e syve të delikuentit; dhe kjo në një kohë
kur vrasja e një njeriu mund të shlyhej duke paguar një gjobë ose përbërje të moderuar.
Një shqetësimpër mbrojtjen e mjedisit mund te haset në forma të ndryshme, në pjesë të
ndryshme të botës, gjatë gjithë historisë. Në Evropë me saktesisht Angli, Mbreti Edward I i
Anglisë ndaloi djegien e thëngjillit të detit me anë të shpalljes në Londër në vitin 1272, pasi tymi
i tij ishte bërë problem. Karburanti ishte kaq i zakonshëm në Angli qe nihej nje arom e dyshimt
neper gjyth shtetin.1275 Marco Polo, udhëtar italian, vëren shkëmbinj të zinj që digjen gjatë
udhëtimit të tij nëpër Kinë thengjilli kishte perhapur perdorimin neper gjith boten.
Vdekja e Zezë, e njohur edhe si Plaga e Madhe ose Murtaja, ose më rrallë Murtaja e Zezë, ishte
një nga pandemitë më shkatërruese në historinë njerëzore, duke rezultuar në vdekjen e rreth
75 deri 200 milion njerëzve në Euroazi dhe peak në Evropë nga 1347 deri në 1351.
Vdekja e Zezë ishte shpërthimi i parë i madh epidemive evropiane, dhe epidemia dyt nga ajo e
Perandoris Bizantine, vetëm Franca humbi gati një milion njerëz nga epideminë e zez 1628-31.
Njohuritë mjekësore kishin ngecur gjatë Mesjetës. Rrëfimi më autoritativ në atë kohë erdhi nga
fakulteti mjekësor në Paris në një raport para mbretit të Francës që fajësoi qiejt, në formën e
një ndërthurje në 1345 që shkaktoi një "dëmtim të madh në ajër"
Shkrimtari anglez Thomas Tryon (1634–1703) besonte se delet ishin të mbijetuar nga parajsa
origjinale tokësore dhe se si qenie morale të përsosura ato mund të shërbenin si modele të
roleve për njerëzit. Tryon mbrojti vegjetarianizmin, pacifizmin dhe përfundimin e skllavërisë siç
praktikohej në Karaibe. Ai ishte një reformator ambicioz dhe me ndikim në disa fronte, por
rivendosja e Edenit ishte qëllimi i tij i fundit. Tryon festoi butësinë si dele, një qëndrim që
ndërlikoi përpjekjet e tij për reforma. Agjenda e tij dhe strategjia bindëse e frymëzuar nga delet

pasqyrojnë fermentimin e rëndësishëm intelektual dhe moral që rrethon marrëdhëniet
njerëzore me kafshët në shekullin e shtatëmbëdhjetë.
REVULUCIONI INDUSTRIAL
Revolucioni Industrial, tani i njohur edhe si Revolucioni i Parë Industrial, ishte kalimi në procese
të reja prodhuese në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara, në periudhën nga rreth 1760 në diku
midis 1820 dhe 1840. Ky tranzicion përfshinte kalimin nga metodat e prodhimit të dorës në
makinat , proceset e reja të prodhimit kimik dhe prodhimin e hekurit, përdorimi në rritje i
energjisë së avullit dhe energjisë së ujit, zhvillimi i mjeteve të makinerive dhe ngritja e sistemit
të mekanizuar të fabrikës. Revolucioni Industrial çoi gjithashtu në një rritje të paparë në
shkallën e rritjes së popullsisë.
Në periudhën 1760 deri në 1830 Revolucioni Industrial ne evrope kufizohej kryesisht në Britani.
Të vetëdijshëm për fillimin e tyre, Britanikët ndaluan eksportimin e makinerive, punëtorëve të
aftë dhe teknikat e prodhimit. Monopoli britanik nuk mund të zgjasë përgjithmonë, veçanërisht
pasi disa britanikë panë mundësi fitimprurëse industriale jashtë vendit, ndërsa biznesmenët e
Evropës kontinentale u përpoqën të joshnin njohuritë britanike në vendet e tyre. Dy anglezë,
Williamdhe John Cockerill, sollën Revolucionin Industrial në Belgjikë duke zhvilluar dyqane
makinerish në Liège (rreth 1807), dhe Belgjika u bë vendi i parë në Evropën kontinentale që u
shndërrua ekonomikisht. Ashtu si pasardhësi i saj britanik, Revolucioni Industrial Belgjik u
përqëndrua në hekur, qymyr dhe tekstile. Franca u industrializua më ngadalë dhe më pak se
Britania apo Belgjika. Ndërsa Britania po themelonte udhëheqjen e saj industriale, Franca ishte
e zhytur në Revolucionin e saj dhe situata e pasigurt politike dekurajoi investime të mëdha në
inovacionet industriale. Deri në 1848 Franca ishte bërë një fuqi industriale, por, megjithë rritjen
e madhe, ajo mbeti prapa Britanisë.
Vende të tjera evropiane kanë mbetur shumë larg. Borgjezisë së tyre i mungonte pasuria, fuqia
dhe mundësitë e homologëve të tyre britanikë, francezë dhe belgë. Kushtet politike në vendet e
tjera gjithashtu penguan zgjerimin industrial. Për shembull, Gjermania, megjithë burimet e
mëdha të qymyrit dhe hekurit, nuk filloi zgjerimin e saj industrial, derisa u arrit uniteti kombëtar
në 1870. Sapo filloi, prodhimi industrial i Gjermanisë u rrit aq shpejt, sa që nga kthesa e
shekullit, ai komb ishte duke prodhuar Britaninë në çeliku dhe ishte bërë udhëheqësi botëror në
industritë kimike. Rritja e fuqisë industriale amerikane në shekujt XIX dhe XX gjithashtu tejkaloi
përpjekjet evropiane. Dhe Japonia gjithashtu u bashkua me Revolucionin Industrial me sukses
të mrekullueshëm.

1.2.ORGANIZATAT NDERKOMBETARE,KOMBTARE DHE LOKALE PER KRIMIN
EKOLOGJIK
Një organizatë ose një organizatë është një entitet që përfshin njerëz të shumtë, të tillë si një
institucion ose një shoqatë, që ka një qëllimtë veçantë.Fjala rrjedh nga fjala greke organon, që
do të thotë mjet ose instrument, instrument muzikor dhe organ.
Ekzistojnë një larmi llojesh ligjore të organizatave, duke përfshirë korporatat, qeveritë,
organizatat joqeveritare, organizatat politike, organizatat ndërkombëtare, forcat e armatosura,
bamirësitë, korporatat jo-fitimprurëse, partneritetet, kooperativat dhe institucionet arsimore.
Organizatat gjithashtu mund të veprojnë në mënyrë të fshehtë ose të paligjshme në rastin e
shoqërive sekrete, organizatave kriminale dhe lëvizjeve të rezistencës. Dhe në disa raste mund
të ketë pengesa nga organizata të tjera.
Një organizatë mjedisore është një organizatë që del nga lëvizjet e konservimit ose mjedisit që
kërkon të mbrojë, analizojë ose monitorojë mjedisin kundër keqpërdorimit ose degradimit nga
forcat njerëzore, në këtë kuptim, ambienti mund t'i referohet mjedisit biofizik, mjedisit natyror
ose mjedisit të ndërtuar. Organizatat mjedisore mund të jenë globale, kombëtare, rajonale ose
lokale.
Sidomos gjat vitet 2019 mbrojta e mjedisit me se shumti realizohet nepermjet organizatave
nderkombetare apo globale te pergjitshme apo regjionale me karakter qeveritar ose joqeveritar
sic jane:Kombet e Bashkuara, Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin, Agjensia
Evropiane e Mjedisit, Fondi i gjerë botëror për natyrën,Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e
Natyrës, Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimin e Klimës,Kryqi I Gjelbert,Paqa Gjelbert dhe
shume organizata tjera le te themi 400+ active qe jane neper bote.
Kombet e Bashkuara themeluan Programin e Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP) në
1972 për të koordinuar nismat e tij mjedisore dhe për të siguruar mbështetje për vendet në
zhvillim për çështje mjedisore.
Objektivat dhe planet e veprimit të prodhuara nga Konferenca e Stokholmit kanë frymëzuar çdo
konferencë ndërkombëtare të mëvonshme mbi mjedisin. Në 1983, Kombet e Bashkuara
mblodhën Komisionin Botëror për Mjedis dhe Zhvillim(WCED), i quajtur gjithashtu si Komisioni
i Brundtland.
Kemi dhe organizatat regjionale sic eshte : Shoqëria Ekologjike e Maqedonisë (1972),Zyra
Federale e Mjedisit Zvicres(1971),Parqet Kombetare te Afrikes Jugut (1926), Agjensia e
Mbrojtjes së Mjedisit SH.B.A(1970), Fondacioni Australian i Konservimit(1965), Mbrojtja e

Zogjve Quebec e Kanades (1916) Federata e Mjedisit dhe Ruajtjes së Natyrës Gjermani BUND
(1975)….
ORGANIZATA NDERKOMBETARE
1. Organizatae Ushqimit dhe Bujqësisë e Kombeve të Bashkuara(1945) - FAO
FAO eshtë një agjenci e specializuar e Kombeve të Bashkuara që udhëheq përpjekjet
ndërkombëtare për të mposhtur urinë. Shërbyer të dy vendeve të zhvilluara dhe atyre në
zhvillim, FAO vepron si një forum neutral, ku të gjitha kombet takohen si të barabarta për të
negociuar argumente dhe politikë debati.
Eshtë gjithashtu një burim i njohurive dhe informacionit, dhe ndihmon vendet në zhvillim në
tranzicion, modernizimin dhe përmirësimin e praktikave të bujqësisë, pylltarisë dhe peshkimit,
duke siguruar ushqim të mirë dhe siguri ushqimore për të gjithë. Motoja e saj latine, fiat panis,
përkthehet si "le të ketë bukë".
Ideja e një organizate ndërkombëtare për ushqim dhe bujqësi u shfaq në fund të 19-të dhe
fillimtë shekullit të 20-të të përparuar kryesisht nga bujqi dhe aktivisti amerikan David Lubin.
Në maj-qershor 1905, në Romë, Itali u mbajt një konferencë ndërkombëtare, e cila çoi në
krijimin e Institutit Ndërkombëtar të Bujqësisë nga Mbreti i Italisë Victor Emmanuel III.
Më vonë në 1943, Presidenti i Shteteve të Bashkuara Franklin D. Roosevelt thirri një Konferencë
të Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë. Përfaqësues nga dyzet e katër qeveri u
mblodhën në Homestead Resort në Hot Springs, Virginia, SH.B.A. Ata u angazhuan të
themelojnë një organizatë të përhershme për ushqimin dhe bujqësinë, e cila ndodhi në Quebec
City, Kanada, më 16 tetor 1945 me përfundimin e Kushtetutës së Organizatës së Ushqimit dhe
Bujqësisë.
Gjatë viteve 1950 dhe 1960, FAO beri partneritet me shumë organizata të ndryshme
ndërkombëtare në projekte zhvillimi…FAO dhe Organizata Botërore e Shëndetit krijuan
Komisionin Codex Alimentarius në 1961 për të zhvilluar standarde ushqimore, udhëzime dhe
tekste siç janë kodet e praktikës në bazë të Programit të Përbashkët të Standardeve Ushqimore
FAO / WHO. Qëllimet kryesore të programit janë mbrojtja e shëndetit të konsumatorit, sigurimi
i tregtisë së drejtë dhe promovimi i bashkërendimit të të gjitha punëve të standardeve
ushqimore të ndërmarra nga organizata ndërqeveritare dhe joqeveritare.
2. Organizata Botërore e Shëndetësisë(1948) - WHO
Organizata Botërore e Shëndetit (WHO) është një agjenci e specializuar e Kombeve të
Bashkuara që merret me shëndet publik ndërkombëtar. Eshtë themeluar në 7 Prill 1948 dhe ka

selinë në Gjenevë, Zvicër. Paraardhësi i saj, Organizata e Shëndetit, ishte një agjenci e Lidhjes së
Kombeve.
Prioritetet e saj aktuale përfshijnë sëmundjet ngjitëse, veçanërisht HIV / AIDS, Ebola, malarja
dhe tuberkulozi, ;zhvillimi dhe plakja; ushqimi, siguria ushqimore dhe ushqimi i shëndetshëm;
shëndeti në punë; abuzim me substanca; dhe nxitjen e zhvillimit të raportimit, publikimeve dhe
rrjetëzimit.
OBSH vlerëson se 12.6 milion njerëz vdiqën si rezultat i jetesës ose punës në një mjedis jo të
shëndetshëm në 2012 - kjo përbën gati 1 në 4 nga vdekjet totale globale. Faktorët e rrezikut
mjedisor, siç janë ndotja e ajrit, ujit dhe tokës, ekspozimi kimik, ndryshimi i klimës dhe rrezatimi
ultravjollcë, kontribuojnë në më shumë se 100 sëmundje dhe lëndime. Kjo mund të rezultojë në
një numër sëmundjesh të lidhura me ndotjen. Ne vitin 2018: Konferenca e parë globale e WHO-
së për ndotjen e ajrit dhe shëndetin (Përmirësimi i cilësisë së ajrit, luftimi i ndryshimeve
klimatike - shpëtimi i jetës); i organizuar në bashkëpunim me Mjedisi i KB, Organizata Botërore
Meteorologjike (WMO) dhe Sekretariati i Konventës Kuadër të KB për Ndryshimet Klimatike
(UNFCCC).
WHO punëson 8.500 njerëz në 147 vende për të zbatuar parimet e saj. Në mbështetje të
parimit të një mjedisi pune pa duhan, WHO nuk rekruton duhanpirësit.
3.Unioni Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (1948) - IUCN
Eshtë një organizatë ndërkombëtare që punon në fushën e ruajtjes së natyrës dhe përdorimit të
qëndrueshëm të burimeve natyrore. Isshtë i përfshirë në mbledhjen dhe analizimin e të
dhënave, hulumtimin, projektet në terren, avokatinë dhe arsimin. Misioni i IUCN është të
"ndikojë, inkurajojë dhe ndihmojë shoqëritë në të gjithë botën për të ruajtur natyrën dhe për të
siguruar që çdo përdorim i burimeve natyrore të jetë i drejtë dhe ekologjikisht i qëndrueshëm.
Gjatë dekadave të kaluara, IUCN ka zgjeruar fokusin e saj përtej ekologjisë së konservimit dhe
tani përfshin çështjet që lidhen me zhvillimin e qëndrueshëm në projektet e saj. IUCN nuk ka si
qëllim të mobilizojë publikun në mbështetje të ruajtjes së natyrës. Përpiqet të ndikojë në
veprimet e qeverive, biznesit dhe palëve të tjera të interesit duke siguruar informacion dhe
këshilla, dhe përmes ndërtimit të partneriteteve. Organizata është e njohur për publikun më të
gjerë për përpilimin dhe publikimin e Listës së Kuqe të IUCN të specieve të kërcënuara, i cili
vlerëson statusin e ruajtjes së specieve në të gjithë botën.
IUCN ka një anëtarësim të mbi 1400 organizatave qeveritare dhe joqeveritare. Rreth 16,000
shkencëtarë dhe ekspertë marrin pjesë në punën e komisioneve të IUCN në baza vullnetare.
Punëson afro 1000 staf me kohë të plotë në më shumë se 50 vende. Selia e saj është në Gland,
Zvicër.

IUCN është themeluar në vitin 1948. Më parë u quajt Bashkimi Ndërkombëtar për Mbrojtjen e
Natyrës (1948–1956) dhe Unioni i Konservimit Botëror (1990–2008).
Në kohën e themelimit të saj, IUPN ishte e vetmja organizatë ndërkombëtare që përqendrohej
në të gjithë spektrin e ruajtjes së natyrës (një organizatë tjeter qe njihet ndërkombëtarisht për
mbrojtjen e zogjve, tani BirdLife International, ishte themeluar qe në 1922.)
4. Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (1972) - UNEP
Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin, është një organizatë e themeluar në 1972 për
të udhëhequr dhe koordinuar aktivitetet mjedisore brenda sistemit të Kombeve të Bashkuara
(KB). UNEP promovon bashkëpunimin ndërkombëtar për çështje mjedisore, jep udhëzime për
organizatat e KB dhe, përmes grupeve të tij këshilluese shkencore, inkurajon komunitetin
shkencor ndërkombëtar që të marrë pjesë në formulimin e politikave për shumë prej
projekteve mjedisore të KB. Me seli në Nairobi, Kenia, organizata gjithashtu ka inkurajuar
pjesëmarrjen e sektorit privat për të promovuar përdorimin e qëndrueshëm të burimeve
natyrore në botë.
Një nga aktivitetet më të njohura të UNEP është Earthwatch, një sistemndërkombëtar
monitorimi i krijuar për të lehtësuar shkëmbimin e informacionit mjedisor midis qeverive.
Pjesëmarrja në këtë ndërmarrje u mundëson anëtarëve të vlerësojnë rreziqet e rëndësishme
mjedisore dhe të veprojnë në përputhje me rrethanat. UNEP luajti një rol të madh në fillimin e
negociatave për zvogëlimin e kimikateve që shkatërrojnë ozonin. UNEP siguron asistencën
teknike për një sërë konventash ndërkombëtare, përfshirë Protokollin e Montrealit për
Substancat që Rënojnë Shtresën e Ozonit (1987), Konventën e Bazelit për Kontrollin e Lëvizjeve
Ndërkufitare të Mbeturinave të Rrezikshme dhe Hedhjen e tyre (1989), dhe Konventën e KB
mbi diversitetin biologjik (1992).
Këshilli Drejtues me 58 anëtarë, organi kryesor legjislativ i organizatës, zgjidhet nga Asambleja e
Përgjithshme e KB për mandat katër vjeçare. Vendet ndahen sipas rajonit për të siguruar një
përfaqësim të gjerë, përgjithësisht duke siguruar rreth 16 vende për shtetet afrikane, 13 për
Azinë, 6 për Evropën Lindore, 10 për Amerikën Latine dhe Karaibet, dhe 13 për Evropën
Perëndimore dhe shtetet e tjera.
5. Kuadri Global Mjedisi (1992)-GEF
U krijua në prag të Samitit të Tokës në Rio të 1992 për të ndihmuar në zgjidhjen e problemeve
më të ngutshme mjedisore të planetit tonë. GEF bashkon 183 vende në partneritet me
institucionet ndërkombëtare, organizatat e shoqërisë civile dhe sektorin privat për të adresuar
çështjet globale të mjedisit duke mbështetur nismat kombëtare të zhvillimit të qëndrueshëm.

Që nga viti 1992, GEF ka dhënë mbi 17 miliardë dollarë në grante dhe mobilizoi një financim
shtesë 88 miliardë dollarë për më shumë se 4000 projekte në 170 vende.
Një organizatë financiare që funksionon në mënyrë të pavarur, GEF siguron grante për projekte
që lidhen me biodiversitetin, ndryshimin e klimës, ujërat ndërkombëtare, degradimin e tokës,
shtresën e ozonit, ndotësit organikë të vazhdueshëm (POP), merkurin, menaxhimin e
qëndrueshëm të pyjeve, sigurinë e ushqimit, qytetet e vetmbajtura.
Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim, Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin
dhe Banka Botërore ishin tre partnerët fillestarë që zbatuan projektet GEF.
ORGANIZATA KOMBETARE
1. Shoqëria Kombëtare Audubon (1905)
Shoqëria Kombëtare Audubon (Audubon) është një organizatë mjedisore jofitimprurëse e
dedikuar për ruajtje. E vendosur në Shtetet e Bashkuara dhe e përfshirë në vitin 1905, Audubon
është një nga organizatat më të vjetra në botë dhe përdor avokimin e shkencës, arsimit dhe
grupeve themelore për të çuar përpara misionin e tij të ruajtjes. Isshtë emëruar për nder të
John James Audubon, një ornitolog franko-amerikan dhe natyralist që pikturoi, katalizoi dhe
përshkroi zogjtë e Amerikës së Veriut në librin e tij të famshëm Birds of America, botuar në
seksione midis 1827 dhe 1838.
Shoqëria ka afro 500 kapituj lokalë, secila prej të cilave është një organizatë e pavarur
jofitimprurëse e lidhur vullnetarisht me Shoqërinë Kombëtare Audubon, të cilat shpesh
organizojnë udhëtime në terren për përhapjen e shpendëve dhe aktivitete të lidhura me
konservimin. Ajo gjithashtu koordinon Numrin e Zogjve të evidentuara dhe mbajtura çdo
dhjetor në Sh.B.A,qe eshte një model i shkencës qytetare.
Së bashku me Universitetin Cornell, Audubon krijoi eBird, një bazë të dhënash në internet për
vëzhgimin e zogjve. Shoqëria Kombëtare Audubon gjithashtu ka shumë partnerë globalë për të
ndihmuar zogjtë që migrojnë përtej kufijve të Sh.B.A.-së, përfshirë BirdLife International me
qendër në Britaninë e Madhe, Studimet e Zogjve në Kanada, dhe shumë partnerë në Amerikën
Latine dhe Karaibe. Programi Ndërkombëtar i Aleancave Audubon (IAP) mbledh njerëz në të
gjithë Hemisferën Perëndimore të punojnë së bashku për të zbatuar zgjidhje konservimi në
Zonat e Rendit të Zogjve (IBA's)

2. Federata Kombëtare e Kafshëve të Egra (1936)
Federata Kombëtare e Kafshëve të Egra (NWF) është organizata më e madhe private e arsimit
dhe mbrojtjes së ruajtjes, jofitimprurëse për ruajtjen e konservatorëve, me mbi gjashtë milion
anëtarë dhe mbështetës, dhe 51 organizata të lidhura me shtetin dhe territorin e SHBA.
Federata e Përgjithshme e Jetesës së egër sponsorizoi Javën Kombëtare të Rivendosjes së Jetës
së egër, e cila filloi në 20 Mars 1938. Java u kushtua vendosjes së përgjegjësisë së qeverisë për
restaurimin dhe ruajtjen e jetës së egër; krijimi i komiteteve të qëndrueshme mjedisore si në
Senatin e SHBA dhe në Dhomën e Përfaqësuesve të Sh.B.A; sigurimi i fondeve adekuate për
Zyrën e Sh.B.A për Anketimin Biologjik dhe Byrosën e Peshkimit të Sh.B.A-së; krijimin e
hulumtimit bashkëpunues të jetës së egër të financuar nga taksat e akcizave që paguhen
tashmë nga gjuetarët dhe peshkatarët; vendosjen e juridiksionit qeveritar për parandalimin e
ndotjes dhe keqpërdorimit të rrugëve ujore; dhe zbatimi i ligjeve federale dhe shtetërore që
mbrojnë jetën e egër.
Federata e Përgjithshme e Kafshëve të egra u bë Federata Kombëtare e Kafshëve të egra në
vitin 1938. Numri i anëtarëve të kësaj Federate u rrit nga 2.3 milion në 1968 në 4.1 milion në
1974 për shkak të përpjekjeve aktive "të shkaktimit të marketingut".
3. Shoqëria Ekologjike e Maqedonisë (1972)
Shoqëria Ekologjike e Maqedonisë (MES) është themeluar në vitin 1972 me mision për të
bashkuar ekologët maqedonas, zhvillimin e ekologjisë dhe sigurimin e zgjidhjeve më efikase për
çështjet mjedisore. Shoqëria u regjistrua në një nivel kombëtar dhe filloi punën e saj të pavarur
nën emrin "Shoqëria e Ekologëve të Republikës Socialiste të Maqedonisë". Kjo ishte hera e parë
që identifikoi dhe përcaktoi misionin, qëllimet dhe detyrat e saj.
Përmes UNESCO-s dhe UNEP-it, Shoqëria u përfshi në procesin e krijimit të një programi të
përbashkët për edukimin mjedisor, me qëllimin për të zhvilluar një program ndërkombëtar për
arsimin kurrikular dhe jashtëshkollor. Pjesë e këtij programi ishte ekspozita "Ekologjia në
praktikë" e organizuar nga Shoqëria. Në 1977 Shoqëria mori pjesë në mbledhjen
ndërkombëtare të UNESCO-s në Tbilisi, ku temat kryesore ishin edukimi ekologjik dhe mbrojtja
e natyrës.
Në periudhën midis 12 dhe 16 Tetorit 1988, Shoqata e Shoqërive Ekologjike të SR Maqedoni
organizoi Kongresin e Katërt të Ekologëve të Jugosllavisë (Kongresi i fundit Jugosllav) në Ohër, si
pjesë e aktiviteteve të Shoqatës së Shoqërive të Ekologjistëve të Jugosllavisë.
Shoqata u regjistrua si një organizatë joqeveritare në qershor të vitit 1992 me emrin "Shoqëria
e Ekologëve të Maqedonisë" duke braktisur idenë e një "shoqate" e cila do të bashkonte disa

shoqëri ekologjike maqedonase. Kjo periudhë është e rëndësishme për MASH pasi shënon
fillimin e hulumtimit kushtuar studimit të biodiversitetit dhe është një pikë kthese për
aktivitetet e ardhshme të Shoqërisë. Si rezultat, në vitin 1997 u fillua një hulumtim kompleks i
ekosistemit që synonte ekosistemin e ahut të Parkut Kombëtar Mavrovo me mbështetje
financiare të Ministrisë së Shkencave të Maqedonisë. Ky hulumtim është kryer intensivisht deri
në 2005.
Kongresi i Dytë i Ekologëve të Maqedonisë me Pjesëmarrje Ndërkombëtare u organizua në
Ohër në periudhën midis 25 dhe 29 Tetor 2003. Këtë vit shënoi edhe fillimin e Projektit të
Konservimit të Vulture, një nga projektet më të rëndësishme të grupit MES. Si për shkak të
madhësisë dhe vazhdimësisë. Fokusi kryesor i programit ishte monitorimi dhe ushqyerja e
grabitqarve, si dhe edukimi dhe forcimi i kapaciteteve institucionale. Sfida më e madhe për këtë
program ishte, dhe mbetet, zgjidhja e çështjes së përdorimit të paligjshëmtë grackave të
helmimit. Kjo çështje është arsyeja më e madhe dhe themelore për zvogëlimin e
konsiderueshëm të numrit të grabitqarve, si dhe të kafshëve të tjera në Maqedoni.
4.PPNA (1991)
PPNEA Shoqata e Ruajtjes dhe e Mbrojtjes së Mjedisit Natyror në Shqipëri është një organizatë
jo-qeveritare mjedisore që vepron në të gjithë territorin e Shqipërisë. PPNEA është e njohur të
jetë organizata e parë mjedisore në Shqipëri, pasi ajo është themeluar në 5 qershor 1991 dhe
miratuar zyrtarisht në 13 qershor 1991, me një dekret të veçantë nga Akademia e Shkencave në
atë kohë. Ajo u shfaq në një periudhë të trazirave dhe ndryshimeve socio - ekonomike në vend
dhe në rajon e më gjerë - një kohë kur çështjet e mjedisit shkonin poshtë dhe ishin me
përparësi të vogël në qeverisje dhe çështjet e politikës. Pas krijimit të saj, PPNEA u themelua si
një organizatë shumë aktive , duke marrë pjesë në organizimin e shumë fushatave sensibilizimi
mjedisor në Shqipëri , si dhe ndërmarrjen e një grupi të madh të projekteve të ndryshme me
fokus në çështje të ndryshme mjedisore . PPNEA merret posaçërisht me çështjet e ruajtjes dhe
zhvillimit të qëndrueshëm dhe rrafshet e saj kryesore të interesit janë menaxhimi i kafshëve të
egra dhe të rrezikuara dhe ruajtja e specieve të rralla , projektet lokale të zhvillimit të
qëndrueshëm si dhe iniciativat në ruajtjen e peizazhit natyror e turistik shqiptar.
5.Instituti I Politikave Mjedisore (2008)
Instituti i Politikave Mjedisore (IPM) (Institute for Environmental Policy in Albania) u krijua me
qëllimin e nxitjes së debatit publik dhe shpërndarjes së informacionit në shoqërinë shqiptare
rreth çështjeve të mjedisit. Zyra qendrore e IPM-së ndodhet në Tiranë. IPM ka zbatuar dhe
vepron kryesisht me projekte në fushat e politikave mjedisore dhe integrimi në BE,
ndryshimeve klimatike, energjisë së rinovueshme, mbetjet dhe riciklimi, trajtimi i ujrave, dhe
jetesës në harmoni me mjedisin.

Me qëllimin e nxitjes së debatit publik dhe shpërndarjes së informacionit në shoqërinë
shqiptare rreth çështjeve të mjedisit, si dhe shërbimit të tij si një pikëtakimi për mjedisorët dhe
ata që janë të interesuar rreth mjedisit, IPM hapi forumin e parë mjedisor në gjuhën shqipe.
Forumi Mjedisor i Institutit të Politikave Mjedisore po shërben si një pikë për marrjen e
informacionit në shqip, si dhe ka gjeneruar tema me debate e diskutime të shumta rreth
mjedisit në Shqipëri dhe botë.
ORGANIZATA LOKALE
1.Eko-Svest (2002)
Eco-sense është një shoqatë qytetare e themeluar më 18.09.2002 në Gjykatën Themelore 1
Shkup, Në vitin 2008, Eco-sense ndryshoi emrin e tij në "Qendra për Hulumtime Mjedisore dhe
Eko-sensitiv të Informacionit" në mënyrë që të pasqyrojë më së miri aktivitetin, misionin dhe
vizionin e saj. Qëllimi kryesor i formimit të shoqatës qëndron në nevojën për të rritur
ndërgjegjësimin e publikut për nevoja për kujdesin mjedisor në Maqedoni Veriore përmes
informacionit, edukimit dhe avokimit. Në punën e saj, Eco-sens kryen projekte, fushata publike,
mbron pikëpamje të caktuara për këtë çështje dhe në përgjithësi informon mbi bazën e
analizave, hulumtimeve dhe anketimeve të bëra.
Eko-sensibili ka realizuar mbi 40 projekte deri më tani në Maqedoni dhe në rajon.
Eko-vetëdija ka punuar që nga fillimi në tema të lidhura ngushtë me mbrojtjen e mjedisit:
transporti i qëndrueshëm; burimet e rinovueshme të energjisë dhe efikasiteti i energjisë;
menaxhimi i qëndrueshëm i mbeturinave; mbrojtja ndaj kimikateve dhe metaleve të rënda;
mbrojtja ndaj organizmave të modifikuar gjenetikisht.
2.Habitat Macedonia(2004)
Habitat Maqedonia është një ndërmarrje shoqërore e një OJQ-je të lidhura me rrjetin global të
strehimit të varfërisë jo-fitimprurëse “Habitat për Njerëzimin” dhe është e përkushtuar për të
siguruar zgjidhje të thjeshta, të përshtatshme dhe të përballueshme për strehimin e atyre që
jetojnë në varfëri. Më tej për krijimin e sinergjisë në adresimin e nevojave për strehim të të
varfërve përmes ndërtimit dhe mikrofinancës, portofoli sjell bashkë përbërës vullnetarë,
zhvillim të kapaciteteve, zhvillimin e komunitetit dhe avokim, duke ngritur në këtë mënyrë
vetëdijen e gjerë të publikut për aftësinë transformuese të strehimit të mirë.
Ngrohja e një apartamenti mund të kushtojë deri në gjysmën e pagës mesatare - por Habitat
për Njerëzimin po ndihmon për ta rregulluar atë që përshkruan një dekadë të gjatë të punës së
Habitat Maqedonisë në përmirësimin e efikasitetit të energjisë në sektorin e banimit në
Maqedoni. Që nga viti 2009, Habitat ka ofruar ndihmë për të bërë 60 ndërtesa - me gjithsej

1.900 apartamente - më efiçentë ndaj energjisë. Organizata vlerëson se kjo mund të shpëtojë
familjet deri në 40 përqind në kostot e ngrohjes. Tani ata mund t'i bëjnë fundet të plotësohen -
dhe ajri që ata marrin frymë në shtëpi është gjithashtu më i pastër se ai i shumicës së
Maqedonasve.
Puna e Habitat Maqedonisë është parë edhe më e rëndësishme, duke marrë parasysh faktin se
Shkupi u emërua kryeqyteti më i ndotur i Evropës në vitin 2018 nga Organizata Botërore e
Shëndetësisë, pjesërisht sepse dy të tretat e familjeve përdorin dru zjarri si burimin e tyre
kryesor të ngrohjes. Shkalla e ndotjes së grimcave të saj mund të regjistrohet më shumë se 10
herë më e lartë se standardet e BE-së për cilësinë e ajrit, dhe OBSH vlerëson se kjo vret 2.574
njerëz para kohe çdo vit.
3.Qendra per ndryshime klimatike (2007)
Qendra për Ndryshimin e Klimës (PCE) është themeluar në vitin 2007 dhe është regjistruar
zyrtarisht në Janar 2008 si një organizatë joqeveritare, jo-fetare, jo-politike dhe jofitimprurëse.
Misioni i PCE-së është mbrojtja e mjedisit dhe zbatimi i veprimeve për ndryshimin e klimës për
të përmirësuar mjedisin.Ka degat e vetane Gjevgjeli,Oher,Shkup.
Vizioni i Qendrës së Ndryshimit të Klimës është të zvogëlojë dioksidin e karbonit dhe të krijojë
një shoqëri me përgjegjësi mjedisore. Për të arritur këtë, PCE përqendron aktivitetet e saj në
efikasitetin e energjisë industriale, parandalimin dhe kontrollin e integruar të ndotjes,
menaxhimin e mbeturinave, dhe zbutjen e ndryshimeve klimatike, menaxhimin e mjedisit dhe
menaxhimin e energjisë.
Qendra për Ndryshimin e Klimës, Gjevgjeli, ka filluar implementimin e projektit "Zhvillimi dhe
Zbatimi i një Indeksi Shëndetësor për Ndotjen e Ajrit në Rajonin Ndërkufitar (TRAP)" Projekti
mbështetet dhe bashkëfinancohet nga Bashkimi Evropian dhe Fondet Kombëtare të vendeve
pjesëmarrëse në Programin IPA të Bashkëpunimit Ndërkufitar ndërmjet Greqisë - Republika e
Maqedonisë Veriore 2014-2020 dhe ka një buxhet të përgjithshëm prej 969.331 €.Qëllimi
strategjik i projektit TRAP është të krijojë një aplikacion TIK për të integruar monitorimin e
cilësisë së ajrit me një tregues të shëndetit të ndotjes së ajrit në zonën ndërkufitare.
4.Go Green (2010)
Tek kjo organizat prioriteti i parë strategjik -"Eko-aktivizmi rinor", paraqet themelin e
organizatës dhe fushën kryesore të veprimtarisë së saj që nga themelimi. Roli i eko-aktivizmit të
të rinjve është të motivojë dhe aktivizojë të rinjtë në fushën e mbrojtjes së mjedisit në mënyrë
të tillë që ata të bëjnë presion publik mbi palët e interesuara përkatëse për të mbrojtur dhe
përmirësuar mjedisin. Përgjatë këtij prioriteti strategjik, organizata synon të jetë një mjet për
mobilizimin e aktivistëve që do të dalin para drejtësisë mjedisore.

Prioriteti i dytë strategjik - "Edukimi mjedisor" përshkruan qëllimin e organizatës për të bërë një
ndryshim thelbësor në shoqëri përmes sistemit arsimor. Ky përparësi përfshin lobimin në
shkolla dhe fakultete me qëllim rritjen e numrit të kurseve dhe klasave që lidhen me mbrojtjen
e mjedisit. Gjithashtu, ky përparësi përfshin rritjen e ndërgjegjësimit me profesorët për të
dhënë mësime dhe për të krijuar përmbajtje që lidhen me ndryshimin e klimës dhe mjedisin. Ky
përparësi është përqendruar në edukimin për ndryshimin e klimës pasi që është i përfshirë
dobët në strukturën e sistemit actual edukativ.
Prioriteti i tretë strategjik - "Ekonomia e gjelbër dhe punët e gjelbërta", është një zhvillim logjik i
prioriteteve të mëparshme strategjike dhe pasqyron nevojën për punësim, përshtatjen e
nevojshme të tregut të punës dhe ekonomisë me ndryshimet klimatike.
Prioriteti i katërt strategjik është i orientuar drejt zhvillimit të organizatës dhe përmirësimit të
sektorit ekzekutiv dhe operativ në organizatë, si dhe sigurimit të qëndrueshmërisë financiare të
organizatës për një afat të gjatë.
Projekti i parë i organizatës ishte fushata "Bidi Zelen", e cila përfshinte mijëra të rinj përmes
komponentit arsimor dhe muzikor, dhe videoja në YouTube e këngës "Bidi Zelen" arriti në më
shumë se 500,000 shikime. Rezultatet e fushatës shkaktuan një interes të madh në mesin e të
rinjve për t'u anëtarësuar në organizatë, duke formuar kështu "Shko Green Clubs" në shkollat e
mesme, me përfaqësimin më të lartë në qytetet e Shkupit, Kumanovës dhe Tetovës.
5.PakoMak(2010)
Pakomak është një kompani jofitimprurëse, e themeluar në 3.12.2010, veprimtaria e së cilës
është menaxhimi i mbeturinave të paketimit. Sipas ligjit të ri për paketimin dhe menaxhimin e
mbeturinave të paketimit, Pakomak që nga 10 janari 2011 është kompania e parë në Maqedoni
që ka licencë për zgjedhjen dhe përpunimin e mbeturinave të paketimit.
Themeluesit e kompanisë janë 11 kompani udhëheqëse prodhuese në Maqedoni: Pivara Shkup
AD Shkup; Birraria Prilep AD Prilep; Vitaminka AD Prilep; Pelisterka DOO Shkup; Magroni DOO
Shkup; Koding Dooel Kavadarci (Uji Gorska); Kozuvcanka DOO Kavadarci; Vivax Dooel Shkup;
Blagoj Gjorev AD Veles; VV Tikves AD; VV Stobi AD.
Qëllimi i kompanisë është të ndërtojë një bashkëpunim afatgjatë dhe solid me klientët e saj dhe
me shtetin dhe në përputhje me rregulloret evropiane - të minimizojë ndikimin negativ të
mbeturinave të paketimit në mjedis, të promovojë një qëndrim të përgjegjshëmtë kompanive
ndaj mbeturinave të paketimit, duke siguruar kështu një cilësi më të mirë të jetës për të gjithë.
Pakomak është i hapur për të përfshirë të gjitha kompanitë që kanë përgjegjësi të menaxhojnë
mbeturinat e tyre të ambalazhit dhe janë të vetëdijshëm për përgjegjësinë e tyre sociale për të

siguruar një mjedis më të shëndetshëm. Brenda Pakomak, kompanitë e reja anëtare trajtohen
njësoj si kompanitë themeluese.
Që nga 20 maj 2011, Pakomak është kompania e 34-të kombëtare jofitimprurëse që bashkohet
me rrjetin ndërkombëtar të menaxhimit të mbeturinave të ProEurope (http://pro-e.org/), duke
marrë licencën për të përdorur simbolin Green Dot. Pika e Gjelbër është një simbol financiar, që
tregon se paketimi që ka atë markë është një tarifë për trajtimin e mbeturinave pas përdorimit.
Vendimi i vendit tonë për të harmonizuar legjislacionin e tij me rregulloret evropiane, ka sjellë
detyrime të duhura për kompanitë në Maqedoni që tregtojnë / shesin produkte të paketuara
në një lloj paketimi.Ishte pikërisht integrimi i rregullores evropiane 94/62 / EC për paketimin
dhe mbeturinat e ambalazhit në ligjin tonë që çoi në formimin e një ndërmarrje jo-fitimprurëse
të administrimit të mbeturinave - Pakomak..
Përveç 11 anëtarëve themelues të kompanisë, Pakomak bashkëpunon me më shumë se 850
kompani të tjera dhe është e hapur për anëtarët e rinj. Për të gjithë ata, Pakomak ofron zgjidhje
për mbeturinat e paketimit për mjedis, të sigurta dhe të qëndrueshme për ekonominë.
Prodhuesit dhe importuesit e produkteve të paketuara tani kanë një detyrim ligjor të
organizojnë sistemin e tyre të grumbullimit, përzgjedhjes dhe riciklimin e mbeturinave të
paketimit që përfundon me përdoruesit fundorë. Me këtë parim të "përgjegjësisë së zgjeruar të
prodhuesit", të gjithë përdoruesit fundorë në zinxhir (prodhuesit, paketuesit, importuesit,
shpërndarësit) duhet të lejojnë ripërdorimin ose ripërdorimin e materialit të paketimit që ata
vendosin në treg.
Me ndihmën e Fondit të Inovacionit, Pakomak është kompania e parë maqedonase që
prezanton trendin botëror në riciklimin - e makinave per riciklimin për shishe plastike dhe
kanaçe. Vëllimi i madh i mbeturinave të krijuara nga rritja e konsumit në shoqërinë moderne,
deponimi selektiv i mbeturinave, grumbullimi dhe riciklimi është një proces jashtëzakonisht i
rëndësishëm për mirëmbajtjen e një mjedisi të pastër dhe jo të ndotur. Por për shumë, ky
proces është i mundimshëm dhe harxhon shumë energji, kështu që Pakomak do të përpiqet të
motivojë qytetarët e Maqedonisë që thjesht të bashkohen duke futur të ashtuquajturat makina
shitëse të kthimit. i quajtur SmartBin, i cili do të funksionojë si pjesë e një ekoMac - një sistem
stimulimi që shpërblen njerëzit që hedhin në mënyrë selektive mbeturinat përmes
shpërblimeve, zbritjeve ose përfitimeve të tjera. Asnjëherë nuk kemi pasur një projekt të tillë në
territorin e Maqedonisë dhe është një risi e vërtetë në fushën e grumbullimit dhe riciklimin e
mbeturinave komunale.
Qëllimi është të motivoni qytetarët që të përfshihen më efikasisht dhe më të shpejtë në
procesin e depozitimit selektiv të mbetjeve, dhe duke marrë pjesë në proces që të shpërblehet
siç duhet me të ashtuquajturat "pika të gjelbërta" që ata mund t'i përdorin për të paguar për

produktet dhe shërbimet publike (p.sh. tarifat e shërbimeve, biletat e transportit publik,
parkimi, etj). Fillimisht, Pakomak do të vendosë makina në disa komuna në të gjithë vendin, dhe
plani afatgjatë përfshin instalimin e makinave në të gjithë Maqedoninë. Projekti ka për qëllimtë
gjithë qytetarët, pavarësisht nga mosha dhe statusi shoqëror, dhe sistemi i shpërblimeve është i
përshtatur për të gjitha grupet në shoqëri. Prototipi i parë pritet në gjysmën e parë të vitit
2020.
Vendet skandinave renditen shumë lartë në listën e ricikluesve më të suksesshëmnë botë, së
bashku me Slloveninë, Korenë e Jugut dhe Austrinë, me Gjermaninë në krye të 68% të
mbeturinave komunale vitin e kaluar. Si e arritën këtë? Së pari, këto vende kanë arritur të
edukojnë qytetarët për përfitimet e riciklimit dhe kanë gjetur një mënyrë për t'i përfshirë të
gjithë të përfshirë në proces. Tani, qytetarët e tyre e dinë se si dhe çfarë mund të riciklohen,
mund të identifikojnë dhe veçojnë lloje të ndryshme të mbeturinave, dhe janë të gatshëmtë
marrin pjesë në iniciativën e riciklimit, dhe zbatimi i makinave shitëse të kundërt ka luajtur një
rol të madh në këtë. Vlen të përmendet shembulli i Finlandës, banorët e së cilës përmes
makinave shitëse të kundërt u kthyen në masën 90% të numrit të përgjithshëm të kontejnerëve
të pijeve.
6.Eko-Guerilla(2015)
Mbrojtja e mjedisit është një nga sfidat kryesore me të cilat përballet njerëzimi në shekullin XXI.
Qyteti i Tetovës në Maqedoni ka qenë një nga qytetet më të ndotur në Evropë vitet e fundit
dhe niveli i ndotjes së ajrit është rritur 20 herë përtej kufijve evropian.
Popullsia lokale për një kohë të gjatë nuk ka qenë në dijeni të nivelit të ndotjes dhe pasojave që
vijnë prej tij. Për ta ndryshuar këtë gjendje të trishtuar,qytetaret e krijuan lëvizjen Eco Guerilla
dhe që atëherë ajo ka organizuar një seri aktivitetesh siç janë protesta masive, fushata
publicitare dhe lobim intensiv në organizata ndërkombëtare.
Gjatë këtyre aktiviteteve, anëtarët e lëvizjes kanë marrë kërcënime nga qeveria e cila në vend
që të përmbushë detyrat e saj ligjore për të mbrojtur mjedisin dhe jetën e qytetarëve të saj, ajo
vazhdoi të tolerojë punën e një fabrike që është ndotësi më i dobët në vend.
Për më tepër, për shkak të faktit se disa zyrtarë të lartë qeveritarë kanë lidhje të ngushta biznesi
me pronarët e fabrikës, qeveria i ka dhënë përparësi fitimit të disa individëve dhe ajo ka
sakrifikuar shëndetin dhe jetën e qindra mijëra qytetarëve. Megjithëse përdorimi i mjeteve
juridike është shfrytëzuar, ai ka rezultuar i pafrytshëm për shkak të politizimit dhe korrupsionit
të gjyqësorit. Arsyetimi i qeverisë se mbyllja e këtij ndotësi do të shkaktonte krizë ekonomike
dhe sociale ndikoi në një pjesë të vogël të popullatës, ndërsa fushatat e Eco Guerrila përdornin

elementin emocional për të shprehur pasojat vdekjeprurëse të këtij niveli të ndotjes, dhe ai
arriti të rritë ndërgjegjësimpër seriozitetin e këtij problemi.
7.Te Shpetojm Kodren e Diellit(2017)
Nisma për të ndaluar shkatërrimin e qendrës së skijimit Kodra e Diellit në Tetovë dhe rrikthimin
e saj në një top destinacion turistik të rajonit eshte nje organizat joqeveritare locale.
Do ta quajmë iniciativa e shenjtë për Tetovën dhe rrethinën që filloi gjatë stinës së dimrit dhe
ku u tubuan të rinjtë tetovarë dhe shprehen pakënaqesi dhe revoltë nga ajo se Qendra e
Skijimit më e njohura në ish Jugosllavi ka që 15 vite që është lënën në harresë dhe as që
investohet dhe mirëmbahet si duhet ishte themelimi i iniciativës “Të shpëtojmë Kodrën e
Diellit”.Edhe pse ishte një nisme fisnike dhe premtuese, në momentin që iniciativa duhej të
tregonte fuqinë e saj gjatë zgjedhjeve parlamentare dhe pas saj gjatë formimit të qeverise ajo
dështoi keq. Momenti kur grupi joformal qytetar duhej të ngrite zërin të ishtë më aktive dhe të
ishtë në lëvizje ndoshta të marrë edhe masa apo hap pak më guximshëm si psh të bllokojë
rrugën për tek Kodra e Diellit apo të insistonte tek selitë e partive politike shqiptare që përpos
Platformës shqiptare të kishin në plan të parë edhe investimet në Kodren e Diellit ky grup nuk e
bëri pasi kishin aplikuar për fonde financiare të panevojshme për këtë iniciativë tek Organizata
zvicerane “Civica”.
Rehabilitimi i rrugës Tetovë – Kodër Dielli ka filluar në maj të këtij viti 2019 dhe duhet të
përfundojë në shtator. Rruga deri tani është asfaltuar një kilometër larg hyrjes në qendrën për
skijim. Nga Iniciativa Qytetare “Ta shpëtojmë Kodrën e Diellit” kërkojnë që për aq kohë sa janë
makineritë në vend, të vazhdohet rruga edhe një kilometër mos lihet pa ndërtuar deri në fund.
Gjat vitit 2019 gjithashtu ka rreaguar kunder punimeve ne leshnicen e Sharrit qe po humb
epitetin më të bukur në Sharr, urgjentisht të parandalohet prerja e drunjëve, prerja vjen si
pasojë e parapregaditjeve për ndërtimin e Hidrocentraleve.
1.3.BURIME TE KRIMIT EKOLOGJIK
Burimet e krimit ekologjik mund ti konsiderojm gjitha ata raste te dokumentuara apo te
deshmuara nga shume njerez dhe permban nje far logjike te konsiderueshme qe eshte e
mundur per te ndodhur.
Shume shtete neper rrugen per formimin e nje demokracie sic eshte sot me ligje te
konsileduara sic jan kushtetutat,traktatet nderkombetare,ligjet e zakonshme,organizata,kode
penale,kode civile te ndryshme jane munduar qe te luftojn kete fenomen negativ.

Burimet ce kan te bejne me njohjen e ambienit ne nivel me te lart shkencor e kan fillimin ne
vitet 1900-1970
KUSHTETUTA E ZVICRES(1874)
Neni 24 - Mbrojtja e mjedisit
(1) Konfederata do të miratojë ligjin për mbrojtjen e njeriut dhe mjedisit të tij natyror nga
veprimet e dëmshme ose të bezdisshme. Në veçanti ai do të luftojë ndotjen e ajrit dhe
zhurmën.
(2) Kryerja e dispozitave federale do të bjerë në kantone, përderisa ligji nuk e kufizon këtë në
Konfederatë.
Ndersa me ndryshimin e kushtetutes ne vitin 1991 ka patur shume me shume ligje te vendosura
Neni 65 Statistikat
1 Konfederata mbledh të dhënat e nevojshme statistikore për statusin dhe evolucionin e
popullsia, ekonomia, shoqëria, territori dhe mjedisi në Zvicër.
2 Për të lehtësuar mbledhjen e të dhënave, ai mund të ligjësojë për harmonizimin dhe mbajtjen
e regjistrave zyrtarë.
Neni 74 Mbrojtja e mjedisit
1 Konfederata do të nxjerrë ligjin për mbrojtjen e njeriut dhe mjedisit natyror nga dëmtimi dhe
bezdia.
2 Siguron që ndikimet e tilla të shmangen. Ndotësit paguajnë për kostot e shmangies dhe
largimit.
3 Rregulloret federale do të zbatohen nga Kantonet, përderisa statuti nuk e rezervon këtë për
Konfederatën.
Neni 78 Natyra dhe Trashëgimia Kulturore, Neni 79 Peshkimi dhe Gjuetia….plus 10 nene tjera
qe mund ti shifni vet ne kushtetuten e zvicres 1991.
KUSHTETUTA E RMV (1991)
Kushtetuta e republikes maqedonis veriore eshte themeli i shtetit the ne te pikerisht
themeluesit e kan parapar ceshtjen e mbrojtjes te ambientit me vendin e vet specific ne kete
document.Blie edhe ne Kushtetuten e Ish-Republikes Jugosllave(1974) ne Kapitullin e lirive te

drejtave te njeriut parashihet mbrojta dhe perparimi I ambienit ndersa ne Kushtetuten e sotme
te Maqedonis ne Kapitullin e 2 tek lirit dhe te drejtat e njeriut thot:
Neni 43 Secili njeri ka të drejtë për mjedis të shëndetshëm jetësor.Secili e ka për detyrë ta
përparojë dhe ta mbrojë mjedisin jetësor dhe natyrën.Republika siguron kushte për realizimin e
të drejtës së qytetarëve për mjedis të shëndetshëm jetësor.
Neni 56 Të gjitha pasuritë natyrore të Republikës, bota bimore dhe shtazore, të mirat në
përdorim të përgjithshëm, si dhe sendet dhe objektet me rëndësi të veçantë kulturore dhe
historike të përcaktuara me ligj, janë të mira me interes të përgjithshëm për Republikën dhe
gëzojnë mbrojtje të veçantë. Republika e garanton mbrojtjen, përparimin dhe pasurimin e
thesarit historik dhe artistik të popullit maqedonas dhe të kombësive, si dhe të mirave që e
përbëjnë atë, pa marrë parasysh regjimin e tyre juridik. Me ligj rregullohen mënyra dhe kushtet
në të cilat të mirat e caktuara me interes të përgjithshëm për Republikën, mund të jepen në
shfrytëzim.
KUSHTETUTA E KROACIS (1991)
Neni 52 -Deti, bregu i detit, ishujt, ujërat, hapësira ajrore, burimet minerale dhe burimet e tjera
natyrore, si dhe toka, pyjet, flora dhe fauna, përbërës të tjerë të mjedisit natyror, pasurive të
patundshme dhe sende të veçanta kulturore, historike, ekonomike ose të tjera rendesi
ekologjike të përcaktuara me ligj që i intereson Republikës së Kroacisë do të gëzojë mbrojtjen e
saj të veçantë
Neni 69 - Të gjithë kanë të drejtë për një jetë të shëndetshme. Shteti do të sigurojë kushte për
një mjedis të shëndetshëm. Të gjithë, brenda fushëveprimit të fuqive dhe aktiviteteve të tij /
saj, do t'i kushtojnë vëmendje të veçantë mbrojtjes së shëndetit të njeriut, natyrës dhe mjedisit
njerëzor.
LIGJI PER MBROJTJEN E AMBIENTIT JETSOR RMV (2004)
Me këtë ligj rregullohen të drejtat dhe obligimet e Republikës së Maqedonisë, të komunës, të
Qytetit të Shkupit dhe të komunave në Qytetin e Shkupit, si dhe të drejtat dhe obligimet e
personave juridikë dhe fizikë në sigurimin e kushteve për mbrojtjen dhe për përparimin e
mjedisit jetësor, për shkak të realizimit të së drejtës së qytetarëve për mjedis të shëndoshë
jetësor.
Në mbrojtjen dhe përparimin e cilësisë dhe gjendjes së mediumeve të mjedisit jetësor: truallin,
ujin, ajrin, në lëmin e mjedisit jetësor, llojllojshmërinë biologjike dhe begatinë natyrore, si dhe
mbrojtjen e mbështjellësit të ozonit dhe mbrojtjen e ndikimit negativ të njeriut në sistemin

klimatik, krahas dispozitave nga ky ligj zbatohen edhe dispozitat e ligjeve për mediume dhe
lëmenj të caktuar të mjedisit jetësor (në tekstin e mëtejmë: ligje të veçanta).
Të gjitha masat, standardet dhe qëllimet e mjedisit jetësor, zbatohen si kërkesa minimale.
Qëllimet e ligjit dhe mënyra e arritjes së tyre
Qëllimet e këtij ligji janë:
1) ruajtja, mbrojtja, përtëritja dhe përparimi i cilësisë së mjedisit jetësor;
2) mbrojtja e jetës dhe shëndetit të njerëzve;
3) mbrojtja e llojllojshmërisë biologjike;
4) shfrytëzimi racional dhe i qëndrueshëm i begative natyrore;
5) zbatimi dhe përparimi i masave për zgjidhjen e problemeve rajonale dhe problemeve
globale të mjedisit jetësor.
Qëllimet arrihen veçanërisht me:
1) parashikimin, përcjelljen, përkufizimin dhe mënjanimin e ndikimeve negative në
mjedisin jetësor;
2) mbrojtjen dhe përparimin e lëmenjve të mjedisit jetësor,
3) ruajtjen e mjedisit jetësor të pastër dhe mënjanimin e pjesëve të dëmtuara të mjedisit
jetësor;
4) pengimin e rrezikut dhe rreziqeve për mjedisin jetësor,
5) nxitjen e shfrytëzimit të burimeve natyrore të përsëritshme të energjisë;
6) nxitjen e përdorimit të prodhimeve dhe prodhimtarisë më të pastër dhe shfrytëzimin e
teknologjive të pastra, të cilat janë më të volitshme për mjedisin jetësor;
7) qasjen e integruar ndaj mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ndaj zhvillimit ekonomik;
8) zbatimin e sistemit të planifikimit të mbrojtjes, përparimit dhe administrimit me
mjedisin jetësor;
9) sigurimin e mjeteve për financimin e masave dhe aktiviteteve për mbrojtjen dhe
përparimin e mjedisit jetësor;
10) kontrollimin e aktiviteteve të cilat rrezikojnë mjedisin jetësor•

11) zhvillimin e vetëdijes për nevojën e mbrojtjes së mjedisit jetësor në procesin arsimor
dhe promovimin e mbrojtjes së mjedisit jetësor,
1.4 VEPRA PENALE MJEDISIT JETSOR RMV
Mbrojtjes së mjedisit nga ndotja në botën bashkëkohore i kushtohet një rëndësi e madhe.Për të
arritur këtë synim, në shumë shtete bashkëkohore janë inkriminuar një mori veprimesh që kanë
të bëjnë me ndotjen e mjedisit.Përveç, masave të karakterit juridiko-penal, me qëllim të
mbrojtjes së mjedisit, janë ndërmarrë edhe masa tjera të karakterit edukativo-arsimor,
ekonomik, social, etj. Gjithashtu, janë krijuar edhe organizata të ndryshme kombëtare dhe
ndërkombëtare, parti politike, agjensione, ministri të posaçme, etj., me qëllimtë mbrojtjes së
mjedisit.
Veprat penale kundër mjedisit, dhe natyrës, janë parashikuar në një kapitull të posaçëm të
Kodit Penal të Republikës së Maqedonisë , i cili emërtohet "Veprat penale kundër mjedisit, dhe
natyrës". Në këtë Kapitull të KP,objekt mbrojtës i këtij Kapitulli të veprave penale është mjedisi,
kafshët, bimët. Pasojë e shumicës së veprave penale që janë të parashikuara në këtë Kapitull,
është rrezikimi konkret dhe abstrakt i mjedisit.
VEPRA PENALEKUNDER MJEDISIT
1.Ndotja e mjedisit dhe e natyres
Neni 218 Ne paragrafin e par thot se cdo person me mos respektimin e rregullave per mbrojtjen
dhe permiresimin e mjedisit,ndot ajrin,token,ujin,trupin e ujit ose rrjedhes se ujit ne nje mase
me te madhe ose ne nje zone me te gjere,duke shkaktuar rrezik per jeten ose shendetin e
njerezve apo shakterrimin e kafeshve dhe jeta e bimeve ne nje shkalle me te madhe denohet
me burgim nga kater der ne dhjet vjet.
Paragrafi 2 tregon se e njejta gjobe do ti shqiptohet personit zyrtar ose pergjegjes duke mos
respektuar rregullat per mbrojten e mjedisit nuk arrin per te vendosur paijsjet e filtrimit ose
lejet e ndertimit,komisioneve apo perdoimin e nje fabike qe ndot mjedisin,ose nuk mer masa
per te parandaluar ndotjen e ajrit,tokes ose ujit,zhurmes dhe ajo shaktone rrezik per jeten ose
shendetin e njerzve ose kafshve nga pakujdesia denohet me gjobe ose burgim deri tre vjet.
2.Ndotja e ujit te pijeshem
Tek Neni 219 tregon paragrafi 1 cdo person i cili me ndonjë substancë të dëmshme do të bëjë
ujë të pashfrytëzueshëm në burime, puse, rezervuarë ose tanke ose ndonjë ujë tjetër të
pijshëm dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre vjet.

Nëse për shkak të veprës paragrafi 2 thot nese ka pasur një epidemi të sëmundjes infektive,
kryerësi dënohet me burgim nga një vit në pesë vjet.
Paragrafi 3 nëse vepra nga pika 1 kryhet nga neglizhenca, ta-erësi dënohet me gjobë ose me
burgim deri në gjashtë muaj.Paragrafi 4 Nëse vepra penale nga ky nen kryhet nga personi
juridik, dënohet me gjobë.
3.Shkatrimi I plantacioneve duke perdorursubstanca te demshme
Tek Neni 224 Një person i cili duke përdorur një substancë të dëmshme do të shkaktojë
shkatërrimin e bimëve, pemëve frutore ose plantacioneve të tjera dhe do të shkaktojë dëme në
shkallë më të madhe, dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre vjet.
4.Uzurpimi I pasurive te palejueshme
Neni 225 Personi i cili me qëllim të sundimit mbi pronën e tjetrit, që me akt është shpallur
prone në përdorim të përgjithshëm, të mirë nën mbrojtje të përkohshme apo të trashëgimisë
kulturore, gjë e rrallë natyrore apo nga burime të tjera natyrore apo tokës bujqësore në pronësi
të huaj do të gjobitet ose me burgim deri në tre vjet.
Nëse vepra penale është kryer me qëllimin për të përdorur tokën për ndërtimin ose
shfrytëzimin e cila në mënyrë të pakthyeshme të shkatërrojë vetitë natyrore të pasurisë,
dënohet me burgim prej një deri në pesë vjet. Nëse vepra penale nga ky nen kryhet nga personi
juridik, dënohet me gjobë.
5.Shkaterrimi I pyllit
Neni 226 Personi i cili në kundërshtim me një rregullore ose urdhër nga autoritetet kompetente
ose organizatat kryejnë konvertimin, shkurtimet ose gërmimet e pyjeve ose kafshon trungje ose
ne je forme shkatron një pyll, do të dënohet me gjobë ose nga burgim deri në tre vjet.
Nëse krimi nga pika 1 është kryer në një pyll të mbrojtur, një park kombëtar
ose në një pyll tjetër për një qëllim të posaçëm, kryerësi dënohet me burgim nga një deri në
pesë vjet. Personi i cili e kryen krimin nga pika 1 në pyjet e tij, dënohet me gjobë ose me burgim
deri në një vit. Mjetet e përdorura për kryerjen e veprës penale konfiskohen. Nëse krimi nga
pika 1 kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë
6.Shkaktimi I zjarrit ne pyll
Neni 227 Personi që shkakton zjarr në pyll, dhe rrjedhimisht do të ketë dëm në shkallë më të
madhe, dënohet me burgim prej një deri në dhjetë vjet.

Dënimi nga paragrafi 1 i shqiptohet personit që shkakton zjarrin ne pyll të mbrojtur, park
kombëtar ose pyll tjetër me qëllimi të veçantë. Një person që shkakton dy ose më shumë zjarre
në pyje dënohet me burg për të paktën tre vjet. Nëse krimi i përmendur në paragrafët 1 dhe 2
kryhet nga neglizhenca, kryerësi duhet dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre vjet.
7.Rrezikimi I mjedisit dhe natyres me mbeturina
Neni 230 paragrafi 1 Një person i cili në kundërshtim me rregulloret për mbrojtjen e mjedisit
dhe të natyrës, lë ose hedh materialet e mbeturinave ose me to trajton në një mënyrë që
ndryshon cilësinë e ajrit, tokës, uji ose rrjedha ujore, në masën që.ajo mund të përkeqësojë
kushtet e jetesës së njerëzit ose kafshët ose bimët dhe rrezikojnë mbijetesën e tyre, dënohet
me burgim prej tre muaj deri në tre vjet.
Dënimi nga paragrafi 1 i shqiptohet edhe atij që ruan, lë ose shpërndan materialet e
mbeturinave ose t'i trajtojnë ato në një mënyrë që e ndryshon cilësin e ajrit, tokës, ujit, rrjedhës
së ujit dhe kështu do të shkaktojë shkatërrimi ose dëme të konsiderueshme në pyje, bimë ose
të tjera plantacione.
Paragrafi 3 Një person që ruan, shpërndan ose lë mbetjet e rrezikshme që e përmbajnë
substancave që kanë aftesi të eksplozivitetit, reaktivitetit, ndezshmërise, toksiciteti,
infektiviteti, karcinogjeniteti, mutagjeniteti, teratogjenicitetit, ekotoksicitetit ose toksicitetit të
gazrave toksike me reaksion kimik dhe dekompozim biologjik, dënohet me burgim nga një deri
në pesë vjet.
Paragrafi 4 Personi i cili kryen veprën penale nga paragrafët 1, 2 dhe 3 nga neglizhenca gjoba
ose burgim deri në një vit. Nëse krimi nga pika 1 kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë.
8.Deponimi I pa autorizuar I materialeve berthamore
Neni 231 Ai që me forcë ose kërcënim, duke kryer një krim ose ne një tjetër mënyrë ai do të
marrë, ndërmjetësojë, përdorë, transporton, do t'i jape dikuj tjetër substancë bërthamore ose
të lejojë një tjetër të vijë tek ata, do dënohet me burgim prej një deri në pesë vjet.
Personi që me krimin nga pika 1 do të shkaktojë rrezik për jetën enjerëzit ose pronën në shkallë
më të madhe, dënohet me burgim prej një deri në një dhjetë vjet.Nëse për shkak të akteve të
përmendura në paragrafët 1 dhe 2, ndodh një ose më shumë vdekje personave ose dëmtimit të
pronës në shkallë të lartë, kryesi do të dënohet me burg për të paktën pesë vjet.
Nëse krimi nga pika 1 kryhet nga neglizhenca, kryerësi dënohet me burgim prej tre muaj deri në
tre vjet.

Nëse për shkak të veprës penale nga pika 4 ka pasur vdekje të disa personave ose dëmtimi në
masë të madhe, kryerësi dënohet me burgim prej një deri në pesë vjet. Nëse krimi nga pika 1
kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë.
9.Importimi I materialeve te rrezikshme ne vend
Neni 232 Një person i cili, në kundërshtim me rregulloret, importon në vend materije
radioaktive ose substanca të tjera ose mbeturina, të dëmshme për jetën ose shëndetin e
njeriut, dënohet me burgim prej gjashtë muaj deri në pesë vjet.
Personi zyrtar i cili, në kundërshtim me rregulloret, do ta lejojë që të hynë në vend substanca
ose mbetje të përmendura në paragrafin 1, dënohen me burgim prej një deri në dhjetë vjet.
Nëse krirni nga pika 1 kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë.
10.Krime te renda kunder mjedisit dhe natyres
Neni 234 Nëse për shkak të akteve të parapara nga dispoyitat e lertpërmenura ndodh ndonjë
lëndim
I rëndë trupor ose dëmtime të rënda të shëndetit të shumë personave ose vdekje të një personi
ose më shumë persona ose ndryshime nga ndotja nuk mund një kohë të gjatë të eliminohen
kryerësi dënohet me burgim prej një deri në dhjetë vjet.
Nëse për shkak të krimeve të referuara ndodhi plagosje e rëndë trupore ose çrregullim i rëndë
shëndetësor i shumë njerëzve ose vdekje të një ose më shumë personave ose ndryshime nga
ndotja nuk mund një kohë të gjatë të eliminohen, kryerësi do të dënohet me burgim prej një
deri në pesë vjet.
Nëse për shkak të akteve të referuara do të rezultojë në dëmtim të pronës në shkallë të lartë,
kryerësi do të jetë dënohet prej një deri në tre vjet.
VEPRA PENALEKUNDER KAFSHEVE
1.Prodhimi dhe trajtimi I demshem I blegtorise dhe bagtise
Neni 220 Personi i cili, për hir të shitjes, do të prodhojë ose vë në qarkullim mjete për trajtimin
ose parandalimin e kontaminimit në kafshë ose shpezë të rrezikshme për jetën ose shëndetin e
tyre, dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre vjet.
Nëse për shkak të vepres nga pika 1 bie një numër më i madh kafshësh apo shpendësh, kryerësi
dënohet me burgim nga një vit në pesë vjet.

Nëse vepres nga pika 1 kryhet nga neglizhenca, kryerësi dënohet me gjobë ose me burgim deri
në gjashtë muaj.Nëse vepra penale nga ky nen kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë.
2.Ofrim jo etik I assistences veterinare
Neni 221 Nje veterinary ose nje punonjes veterinary qe ne dhenien e ndihmes veterinare
pershkruan ose aplikon mjete qarteisht te papershtatsheme te trajtimit dhe ne kete menyre
shkakton vdekjen e bagetise ose shepndeve ne nje vlere me te larte do te denohet me gjobe
ose burg deri tre vejt.
3.Transmetimin e semundjeve infective te kafshve dhe jetes bimore
Neni 222 Një person i cili, gjatë një epidemije të një sëmundje të bagëtive që mund të rrezikojë
blegtorinë nuk vepron sipas vendimit të një autoriteti kompetent në bazë të një rregulloreje që
përcakton masat për eliminimin ose parandalimin e sëmundjes, dënohet me dobë ose me
buroim deri në tre vjet.
Do të dënohet një person i cili gjatë kohëzgjatjes së rrezikut të sëmundjeve dhe dëmtuesve që
mund të kërcënojnë jetën bimore nuk vepron sipas vendimit të një autoriteti kompetent në
bazë të një rregulloreje që përcakton masat për të eliminuar ose për të parandaluar ir e
semundjeve ose dëmtuesve.Nëse vepra penale e përmendur në paragrafin 1 dhe 2 ka dëme të
konsiderueshme, ai do të dënohet me burgim prej një deri në pesë vjet.
Nëse vepra nga pikat 1 dhe 2 kryhet nga pakujdesia, kryerësi dënohet me gjobë ose me burgim
deri në një vit.Nëse krimi i përmendur në këtë nen kryhet nga personi juridik, dënohet me
gjobë.
4.Ndotja e ushqimit ose ujit te bageditse
Neni 223 Personi i cili, me ndonjë substancë të dëmshme, do të kontaminojë ushqim e bagëtisë
ose ujë në lumenj, përrenj, burime, puse, rezervuarë ose ujë të tjerë që shërbejnë për ujitje të
shpezëve, shpezëve ose gjahut dhe në këtë mënyrë rrezikon jetën ose shëndetin e kafshë,
dënohet me gjobë ose me burgim deri në tre vjët.
Dënimi nga paragrafi 1 i shqiptohet personit i cili, me ndonjë substancë të demshme, ndot
ujërat e peshqve, liqeneve, lumenjve dhe përrenjve dhe kështu shkakton rrezik për mbijetesën
e peshkut.Nëse për shkak të krimeve nga pikat 1 dhe 2 ka një shfarosje të kafshëve ose peshqit
me vlerë më të madhe, kryerësi dënohet me burgim prej tre muaj deri në tre vjet.Nëse vepra
penale nga ky nen kryhet nga personi juridik, dënohet me gjobë.
5.Gjuetia e paligjshme

Neni 228 Kushdo që gjuan gjah gjatë sezonit të mbyllur, dënohet me gjobë ose me burgim deri
në gjashtë muaj. Personi i cili është i paautorizuar në gjueti në një vendgjueti të ndaluar, vret,
plagos ose kap gjahun e gjallë, dënohet me gjobë ose me burgim deri në një vit.
Nëse krimi nga pika 2 është kryer kundër një gjahu të lartë, kryerësi do të jetë gjoba prej tre
muaj deri në tre vjet. Një person që gjuan gjah të rralla ose të egra, gjuetia e të cilave është e
ndaluar ose e gjuajtur pa një lejeje të posaçme për të cilën është kërkuar leja e tillë ose gjuetia
në një mënyrë ose me mjetet me të cilat gjahu është gjuajtur masivisht, do të dënohet me
gjobë ose me burgim deri në tre vjet. Gjahu i kapur dhe burimet e gjuetisë do të konfiskohen.
6.Peshkim I paligjshem
Neni 229 Një person që kap peshk me eksploziv, rryme, helm, mjetet për peshkim nënujor,
direkt me duart, rrjetet apo mjete të tjerët që ndalon peshkimin, dënohet me gjobë ose me
burg deri në një vit.
Nëse për shkak të krimeve nga pika 1 ekziston një shkelje e madhe e pronës ose nëse është
marrë një përfitim më i madh i pronës, kryesi do të gjobitet me gjobë ose me burgim prej tre
muaj deri në tre vjet. Nëse, për shkak të veprës penale nga paragrafi 1, shkatrohen peshqit ne
mase te madhe kryerësi dënohet me burgim prej gjashtë muaj deri në pesë vjet.Peshqit e kapur
dhe burimet e peshkimit konfiskohen.
7.Tortura e Kafsheve
Neni 233 Një person që rëndë abuzon me një kafshë ose e ekspozon atë në torture të
panevojshëm ose shkakton dhimbje të panevojshrne, ose për hir të përvojës së tij ose saj i
ekspozon ata në vuajtje, dënohet me gjobë ose me burgim deri në gjashtë muaj.
Një person i cili, duke mos ushqyer, duke mpirë ose duke ekspozuar ndonjë kafshë për një
periudhë të zgjatur agjitimi, dënohet me gjobë ose gjobë burg për deri në tre muaj.
1.5.MONITORIMI I MJEDISIT JETSOR
Monitorimi i mjedisit përshkruan proceset dhe aktivitetet që duhet të ndodhin për të
karakterizuar dhe monitoruar cilësinë e mjedisit. Monitorimi i mjedisit përdoret në përgatitjen e
vlerësimeve të ndikimit në mjedis, si dhe në shumë rrethana në të cilat aktivitetet njerëzore
mbartin një rrezik të efekteve të dëmshme në mjedisin natyror. Të gjitha strategjitë dhe
programet e monitorimit kanë arsye dhe justifikime të cilat shpesh janë krijuar për të vendosur
statusin aktual të një mjedisi ose për të vendosur tendencat në parametrat mjedisorë. Në të
gjitha rastet, rezultatet e monitorimit do të rishikohen, analizohen statistikisht dhe publikohen.
Prandaj, hartimi i një programi monitorimi duhet të ketë parasysh përdorimin përfundimtar të
të dhënave para se të fillojë monitorimi.

Të dhënat e monitorimit mjedisor shpesh përdoren në vlerësimin e rrezikut për të krijuar
rregullore mjedisore. Sidoqoftë, detyra e interpretimit të të dhënave është thelbësore në
marrjen e vendimeve në lidhje me rreziqet e mundshme shëndetësore dhe veprimet
korrigjuese. Vlerësimi i rrezikut është një proces që është zyrtarizuar për të vlerësuar rrezikun e
efekteve të dëmshme shëndetësore të shkaktuara nga ekspozimi ndaj kimikateve të dëmshëm
dhe mikroorganizmave. Qëllimi është të shprehim rrezikun e shkaktuar nga ekspozimi ndaj një
ndotësi në drejtim të probabilitetit të sëmundjes ose vdekshmërisë. Në këtë format
informacioni i tillë mund të përdoret më mirë nga vendimmarrësit për të përcaktuar madhësinë
e problemit dhe për të peshuar kostot dhe përfitimet e parandalimit ose veprimit korrigjues.
Qëllimi i këtij kapitulli është të sigurojë një sfond të përgjithshëm mbi temën e analizës së
rrezikut, dhe se si ai mund të përdoret në procesin e zgjidhjes së problemeve.
Informacioni i gjeneruar nga aktivitetet e monitorimit mund të përdoret në një mori mënyrash,
duke filluar nga të kuptuarit e fatit afatshkurtër të një specie peshku të rrezikuar në një rrjedhë
të vogël, deri në përcaktimin e strategjive afatgjata të menaxhimit dhe ruajtjes së burimeve
natyrore mbi trakte të mëdha të tokës.Arena e monitorimit mjedisor vazhdon të ndryshojë.
Teknologjia e re vazhdon të zhvillohet që premton të përmirësojë mënyrat tona aktuale të
monitorimit dhe të hapë qasje krejtësisht të reja.
Disa nga llojet e e monitorimit mjedisit jan:Monitorimi I Ajrit,Monitorimi Tokes,Monitorimi
Ujit,Programet e Monitorimit,Monitorimi shkencor-asimor,Monitorim Shtetror,Monitorim
Nderkombetar…
MONITORIMI I AJRIT
Monitorimi i cilësisë së ajrit është sfidues për t'u miratuar pasi kërkon integrimin efektiv të
burimeve të shumta mjedisore, të cilat shpesh burojnë nga rrjete dhe institucione të ndryshme
mjedisore. Këto sfida kërkojnë pajisje dhe mjete të specializuara për vëzhgim për të vendosur
përqendrimet e ndotësve të ajrit, përfshirë rrjetet e sensorëve, modelet e sistemit gjeografik të
informacionit dhe Shërbimin e Vëzhgimit të Sensorit, një shërbim në internet për kërkimin e të
dhënave të sensorit në kohë reale
Monitoruesit e cilësisë së ajrit drejtohen nga qytetarët, agjencitë rregullatore, dhe studiuesit
për të hetuar cilësinë e ajrit dhe efektet e ndotjes së ajrit.
Ndotja e ajrit mund të vlerësohet gjithashtu përmes biomonitorimit me organizmat që
bioakumulojnë ndotësit e ajrit, siç janë likenet, myshqet, kërpudhat dhe biomasa të tjera.

MONITORIMI I TOKES
Monitorimi i tokës përfshin mbledhjen dhe analizën e tokës dhe cilësinë e saj të lidhur,
përbërësit dhe statusin fizik për të përcaktuar ose garantuar aftësinë e tij për përdorim. Toka
përballet me shumë kërcënime, duke përfshirë ngjeshjen, ndotjen, humbjen e materialit
organik, humbjen e biodiversitetit, çështjet e stabilitetit të pjerrësisë, erozionin, kriposjen dhe
acidifikimin.
Monitorimi i tokës ndihmon në karakterizimin e këtyre dhe rreziqeve të tjera të mundshme për
tokën, mjediset përreth, shëndetin e kafshëve dhe shëndetin e njeriut. Vlerësimi i këtyre dhe
rreziqeve të tjera për tokën mund të jetë sfiduese për shkak të një sërë faktorësh, përfshirë
heterogjenitetin dhe kompleksitetin e tokës, mungesën e të dhënave të toksicitetit, mungesën
e të kuptuarit të fatit të një ndotësi dhe ndryshueshmërinë e niveleve të shqyrtimit të tokës.
Monitorimi i tokës është përqendruar historikisht në më shumë ndotes tokes sic jan, përfshirë
elementë toksikë (p.sh., merkur, plumb dhe arsenik) .
MONITORIMI I UJIT
Mjedisi i ujërave të ëmbla janë studiuar gjerësisht për shumë vite dhe ekziston një kuptim i
fortë i ndërveprimeve midis kimisë dhe mjedisit në pjesën më të madhe të botës. Sidoqoftë,
ndërsa materialet e reja zhvillohen dhe presionet e reja vijnë, do të kërkohen rishikime në
programet e monitorimit. Në 20 vitet e fundit shiu acid, analogët e hormoneve sintetike,
hidrokarburet e halogjenuara, gazrat serë dhe shumë të tjerë kanë kërkuar ndryshime në
strategjitë e monitorimit.
Bakteret dhe viruset janë grupet më shpesh të monitoruara të organizmave mikrobiologjikë dhe
madje këto janë vetëm me rëndësi të madhe ku uji në mjedisin ujor më pas përdoret si ujë i
pijshëm ose ku praktikohet rekreacioni i kontakteve me ujë siç është noti.
1.6.VETQEVERISJA LOKALE
Vetëqeverisja lokale, si formë administrative e bashkësisë lokale, e ka për obligim të mbrojë
dhe përparojë ambientin jetësor, sepse ato janë çështje me interes për qytetarët, që të
vendosin në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të pavarur. Pasi këto çështje janë të lidhura me
mbrojtjen dhe përparimin e ambientit jetësor në nivel lokal, kërkojnë edhe veprimtarinë në
suaza të institucioneve lokale dhe organeve përfaqësuese. Në kompetencë të Institucioneve
lokale, si dhe të organeve përfaqësuese, është që të krijojnë kushte për udhëheqje të
drejtpërdrejtë edhe me pjesët themelore të nënsistemit ekologjik.Ose qeveria federale miraton
ligje për të mbrojtur shëndetin e njeriut dhe mjedisin, dhe krijon rregullore për të zbatuar ato
ligje. Qeveria federale gjithashtu mund të delegojë përgjegjësinë për çështje të caktuara

mjedisore në nivelin local te shtetit. Për shembull, vetqeverisja locale rregullon menaxhimin e
ujërave të zeza. Vetqeverisja lokale më pas mund të krijojë ligjet dhe rregulloret e veta që mund
të jenë më të rrepta se rregulloret federale, por nuk mund të jenë më të dobëta.
Në periudhën e kalimit nga komunizmi, vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore kanë bërë
përpjekje të konsiderueshme për të miratuar legjislacionin e ri mjedisor dhe krijimin e
institucioneve të reja. Sidoqoftë, zbatimi i këtyre fuqive, veçanërisht në nivelin e qeverisjes
lokale, mbetet problematik.Ne vitin 1974 te IRSM dhe te RMV 1991 pas ratifikimit te
kushtetutes filloi rifomimi I vetadministrimit local ne kapitullin e 5 te kushtetutes I dedikohet
gjith vetadministrimit.
Ministirja e vetadministrimit local ne ligjin per vetqeverisje locale tek neni 22 percakton
kompetencat e komunave te RMV thot “paragrafi 2 Mbrojtja e mjedisit jetësor dhe natyrës -
masa për mbrojtje dhe pengimin nga ndotja e ujit, ajrit, tokës, mbrojtja e natyrës, mbrojtja nga
zhurmimi dhe rrezatimi jonizues jane detyra komunale”,”paragrafi 4 Veprimtaritë komunale
obligohet per furnizimi me ujë për pije; përcjellja e ujit teknologjik; përcjellja dhe pastrimi i
ujrave të ndotura; ndriçimi publik;dërgimi dhe trajtimi i ujrave atmosferik; mirëmbajtja e
higjienës publike;” grumbullimi, transportimi dhe procedimi me mbeturinat e ngurta komunale
VETQEVERISJA LOKALE TETOV
Në kuadër të sektorit të urbanizmit tetove funksionon departamenti i mjedisit jetësorë,
veprimtari e te cilit është mbrojtja e mjedisit jetësorë , natyrës si dhe mbrojtja e ujit ,e
ajrit dhe kores së tokës nga ndotja, mbrojtja nga zhurma, rrezatimi jonizues,rregullimi i tokës
së ndërtimit dhe kryen punë të tjera në bazë të Ligjit të ndërtimit , Ligjit për planifikim
urbanistik, Ligjit mbi tokën e ndërtimit , Ligjit të mjedisit jetësorë gjithashtu e koordinon
punën e vet me sektorë të tjerë në kuadër të Administratës së komunës dhe kryen punë
të tjera të cilat do ti besohen.
Nje nder dispozitat themelore tek Statuti I komunes tetoves (neni.10)qe eshte vendosur ne
funksion eshte ndarja e mirnjohjeve per cdo person qe jep kontribut nga mbrojtja dhe
përparimi i mjedisit jetësor dhe natyrë.Shihen edhe disa nene tjera ligjore qe I dedikohen
ambientit (n.135) mbrojtjen e mjedisit jetësor dhe të natyrës;- rregullimin dhe mirëmbajtjen e
varreve në vendbanimet fshatare;..
Nje nder funksionet e rendesishme ne sferen e ambientit natyror I perket pikerisht Ndermarjes
publike komunale(NPK) me themelimin e saj ne vitin 1989 Veprimtarit themelore te
ndermarrjes jane:Grumbullimi, pastrimi dhe distribuimi i ujit, Menjanimi i ujrave te ndotura dhe
plehrave, aktivitete te ngjajshme sanitare,Grumbullimi, percjellja dhe trajtimi i ujrave te

ndotura,Grumbullimi dhe perpunimi i hedhurines se mbetur. Kultivimi i te mbjellave dhe
mbjellja, prodhimi i farave dhe materialit mbjelles nga bimet bujqesore
NPK mund te ndahet ne 4 pjes Ujsjellsi dhe Kanalizimi,Higjiena komunale,Tregjet,Parqet dhe
Gjeblerimet. Drejtori eshte i obliguar cdo gjashte muaj te dorzoj raport per punen e ndermarjes
deri te kryetari i Komunes se Tetoves.Ne raport drejtori eshte i obliguar te dorzoj te dhena per
llojin dhe vellimin e punve te kryera gjat veprimtaris se ndermarjes, si dhe te dhena per punen
financiare.Por edhe pse rrotullohen shifra te madhe te parrash neper keta institucione zgjidhjet
jane te nje impakti te vogel
Për masat urgjente që aktualisht mund të bëhen, duhet të stimulohen të gjitha bizneset ti
detyrojnë punonjësit e tyre të udhëtojnë në punë së bashku, për të zvogëluar ndotjen e ajrit
nga automjetet. Nga ana tjetër, ka nevojë të digjen lëndë djegëse më të pastra në furrat, pra
ata që djegin lëndë djegëse të ngurta, qymyri assesi në këto rrethana nuk guxon të digjet, drutë
duhet të jenë me thatësi optimale jane vetem disa nga zgjedhjet qe komuna mund ti mar per
permisimin e gjendjes ekologjike locale.
Përveç legjislaturës për mjedisin jetësor në nivel nacional, si burim i të drejtës së mjedisit
jetësor në nivel lokal, me rëndësi të veçantë është përgatitja dhe aprovimi i Planit Ekologjik
Aksional Lokal (shkurt PEAL). PEAL është projekt themelor për zhvillimin në nivel lokal, si dhe
paraqet bazë për planifikim strategjik të nënsistemit ekologjik të zhvillimit të komunës.
Obligimet e komunës në lëminë e mjedisit jetësor, veç tjerash janë:
• Ngritja e nivelit të arsimimit dhe ndërgjegjes publike, për mbrojtje dhe përparim të
ambientit jetësor,
• Sjellja dhe realizimi i Planit Eklogjik Aksional Lokal, (shkurt, PEAL), në përputhje me
Planin Ekologjik Aksional Nacional (PEAN), për periudhë gjashtë vjeçare, si dhe ky plan të
implementohet në përditshmëri.
Planet ekologjike aksionale lokale, përmbajnë masa dhe aktivitete afat-mesme dhe afat—gjate
për mbrojtjen e mjedisit jetësor dhe shëndetin e njerëzve. mes të tjerash edhe për: furnizimin e
qytetarëve me ujë kualitativ për pije dhe mbrojtje të ujërave nga ndotja,pastrimin e ujërave të
përdorura;ngritje të vetëdijes publike dhe zhvillim të arsimit për mbrojtje dhe përparim të
mjedisit jetësor; etj. subjektet e autorizuara për realizimin e elementeve të veçanta të planit.
Udhëheqësi i njësisë për mbrojtje të mjedisit jetësor në Komunën e Tetovës 2019 , Skender
Palloshi, e prezantoi idenë për planin lokal aksional për mjedisin jetësor të Komunës së Tetovës.
Sipas tij, ky është plan strategjik për zhvillimin e komunës dhe ka për qëllim të detektojë të
gjitha problemet që kanë të bëjnë me mjedisin jetësor, t’i rendit sipas rëndësisë së tyre dhe të
propozojë zgjidhje, buxhete dhe të ngjajshme.

“Plani lokal aksional është një plan që është e detyrueshme me ligj të përgatitet, mirëpo
mungesa e një organi që e kontrollon e bën të vështirë implementimin e tij. Sipas ligjit,
inspektoriati duhet të kontrollojë implementimin e tij, megjithatë në praktikë konstatoj që kjo
nuk është aspak efikase”
Ai nuk dha afat se kur do të shohim versionin përfundimtar të planit, por premtoi se i njëjti do
të jetë i përfunduar gjatë vitit 2019, si dhe do të përpilohet nga ekspertë dhe do të konsultohen
edhe QJQ-të dhe qytetarët.
Plani lokal ekologjik aksional për komunën e Tetovës për periudhën planore nga 2005 deri 2013
të gjitha aktivitetet janë të orientuara në drejtim tërritjes së vetëdijes dhe përgjegjësisë publike
nëruajtjen e mjedisit jetësor. PLAE i përpiluar nga anae komunës së Tetovës në bashkëpunim
meorganizatat lokale joqeveritare dhe bashkësinëlokale të biznesit, i kanë identifikuar
prioritetetkryesore dhe aksionet në drejtim të ruajtjes sëmjedisit jetësor, këto janë: ndërtimi i
sistemit tëfurnizimit me ujë të qytetit të Tetovës, ndërtimi i sistemit të ri të kanalizimit për
përfshirjen dhetrajtimin e ujërave të zeza e atmosferik, zgjidhjen eproblemit të deponisë së
hedhurinave, përmesndërtimit të fabrikës së reciklimit mbi bazën emodelit të partneritetit
publik privat, sistemmonitorimi për përcjellje të cilësisë së ajrit,rregullimtë qendrave rekreative
e të vendpikniqevenë Kodrën e Diellit, në banja, selektim dhe reciklimtë hedhurinave, krijim të
sipërfaqeve të reja nëqytet , përparim të bashkëpunimit me shoqatat OJQ të qytetarëve dhe
ngritjen e vetëdijes ekologjike.
VETQEVERISJA LOKALE SHKUP
Nen funksionin e qytetit te shkupit eshte edhe ndërmarrja publike ”Parqet dhe Gjelbërimi”
është ndërmarrja më e vjetër në vend që merret me gjelbërimin, më konkretisht me të gjitha
llojet dhe format e tij.
Ndërmarrja Publike ”Parqet dhe Gjelbërimi” në strukturën e sotme është formuar nga Qyteti i
Shkupit dhe vepron si një ndërmarrje e pavarur nga 1 janari i vitit 1993, pas dezintegrimit të
Ndërmarrjes Publike Komunale ”Komunalec”.
Si një ndërmarrje publike kujdeset për mirëmbajtjen dhe zhvillimin e gjelbërimit të qytetit, si
një detyrë pune komplekse që kërkon mjete financiare dhe angazhimin e kuadrove profesionale
të edukuara dhe cilësore të fushës përkatëse.
1923-1941 shfaqen aktivitetet e para te organizuara per rregullimin e gjelberimit ne Shkup,ketu
do te ngriten drunjt e par,do te zgjerohet vendi edhe parku i qytetit,do te rregullohen sheshet
por do te ngriten edhe siperfaqe e paraqeve me dimesioneve te vogla. Ne vitin 1945 pas clirimit

te shkupit do te integrohet i tere potenciali profesional dhe krijues per pertrirjen e gjelberimit
ne qytet,me crast eshte forumuar ndermarrja e athershme "kopshte dhe parqe".Disa vite me
vone ne 1954 kuvendi i qytetit te shkupit do te themeloj "Drejtori per gjelberim urban dhe jasht
urban",kur u pane disa ndryshime te pyjeve ne Vodno,Gazi Babe,Varrezat franceze. Ne vitet ne
vijim do te shuhet "Drejtoria per gjelberim urban dhe jasht urban" dhe zevendsohet me
themelimin e "Parqe dhe Gjeberime",por ne vitin 1972 "Parqe dhe Gjelberime"do te bashkohet
me ndermarrjet tjera komunale te qytetit te Shkupit dhe me kete do te themelohet ndermarrja
e re sherbyese komunale "Komunalec" nuk dot te kete ndryshime deri ne vitin 1992 ku njihet ki
institucion i soteshem "NP Parqe dhe Gjelberime".
Zgjerimi dhe ndërtimi i pakontrolluar i qytetit të Shkupit, në vazhdimësi ka ndikuar në
zvogëlimin e hapësirave të gjelbra në kryeqytet. Prezenca e automjeteve në trafik llogaritet si
njëri faktorëve kryesore të ndotjes së ajrit. Për ti dhënë fund këtyre dhe shumë dukurive tjera
negative, aktivistët qytetar e vlerësojnë të patjetërsueshme themelimin e Policisë Komunale.
Qyteti i Shkupit zyrtarisht në shkurt-mars të këtij viti para disa ministrive e ka dorëzuar
iniciativën për themelimin e Policisë Komunale në kryeqytet.
Policia Komunale do të jetë e furnizuar shufra, me shenja për stop dhe do të ketë të drejtë
legjitimimi. Një pjesë e kompetencave që i ka MPB do ti ketë edhe Policia Komunale.
Kompetencat e tyre kryesisht do të jenë për problemet me të cilat ballafaqohet qyteti, duke
filluar nga hedhja e mbetjeve inerte, ndërtimet e jashtëligjshme,vendosja dhe shitja në vende
publike pa leje. Gjithsesi do të ketë të drejtë sanksionimi për parkim të jashtëligjshëmapo
dëmtim gjelbërimit”, Deri më tani dritë jeshile për themelimin e këtij organi të Qytetit të
Shkupit, kanë dhënë Ministria e Drejtësisë dhe Ministria e Punëve të Brendshme. Në periudhën
që vijon mendimin e tyre pritet ta japin edhe Ministria e Transportit dhe Lidhjeve, dhe ajo e
Ambientit jetësor.
Nevojën për themelimin e një strukturë të tillë muaj më parë e theksuan edhe nga njësia e
zjarrfikësve, të cilët thanë se për tre muajt e parë të vitit 2019 , në Shkup e rrethinë janë
regjistruar mbi 500 zjarre.
1.7 NJOHJA KLIMATIKE
Skenat e përmbytjeve dhe stuhive na tregojnë se sa moti dhe klima mund të ndikojnë në jetën
tonë. Të kuptuarit dhe parashikimi se çfarë mund të sjellë dimri i ardhshëm, ose parashikimi se
si klima do të ndryshojë gjatë shekullit të ardhshëm është me rëndësi jetike - si për ekonominë
tonë ashtu edhe për shoqërinë. Klima mund të konsiderohet si kushtet mesatare ose tipike e
motit që ne përjetojmë. Shkencëtarët e dinë që klima ndryshon natyrshëm në shumë kalendare
dhe tash ata e dinë se njerëzit po ndikojnë në klimë - veçanërisht përmes emetimeve të

Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0

Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0

Similaire à Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0 (17)

Kriminaliteti Ekologjik ne Republiken e Maqedonis Veriore 1.0