ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
8. Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com
▲ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε άμαξα (1910).
http://eliaserver.elia.org.gr

2.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας της Κρητικής Κυβέρνησης από τον
Ελ. Βενιζέλο, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που έλεγχε τα ελληνικά πολιτικά πράγματα
μετά την επανάσταση στο Γουδί (1909), τον κάλεσε στην Αθήνα να αναλάβει την
πρωθυπουργία της Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910). Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε στους
Κρήτες αμφιθυμικά αισθήματα. Οι περισσότεροι εξέφραζαν φόβους για την
απουσία ενός ανδρός, που γνώριζε περισσότερο από κάθε άλλο να κινείται στους
λαβύρινθους της ευρωπαϊκής διπλωματίας και να σώζει τις εθνικές υποθέσεις σε
κρίσιμες περιστάσεις, ενώ άλλοι πίστευαν ότι από τη νέα θέση του θα μπορούσε να
λύσει το Κρητικό Ζήτημα ταχύτερα και ασφαλέστερα.
Ο Βενιζέλος
στην Αθήνα
(Σεπτ. 1910).
Οι αντιδράσεις
των Κρητών
Αλλά ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό του
αισθητήριο γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το πλήρωμα του χρόνου. Στις
επίμονες παρακλήσεις των συμπατριωτών του Κρητών απαντούσε αρνητικά και
φαινόταν δυσάρεστος. Η σταθερή άρνησή του να επιτρέψει την είσοδο Κρητών
βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις.
Αναταραχή εκδηλώθηκε στα τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί
Επαναστατική Συνέλευση (3 Ιανουαρίου 1912), ενώ άρχισαν να οργανώνονται και
ένοπλα τμήματα.
Η αρνητική
στάση του
πρωθυπουργού
Βενιζέλου στο
ζήτημα της
Ένωσης.
Το επεισόδιο με
τους Κρήτες
βουλευτές

3. Η ΜΕΤΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

4. • ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που έλεγχε τα ελληνικά
πολιτικά πράγματα μετά την επανάσταση στο Γουδί (1909),
 τον κάλεσε στην Αθήνα
 να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910).
Λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας της Κρητικής
Κυβέρνησης από τον Ελ. Βενιζέλο,
• Οι περισσότεροι εξέφραζαν φόβουςγια την απουσία ενός ανδρός,
που γνώριζε περισσότερο από κάθε άλλο  να κινείται στους
λαβύρινθους της ευρωπαϊκής διπλωματίας και  να σώζει τις εθνικές
υποθέσεις σε κρίσιμες περιστάσεις,
• ενώ άλλοι πίστευαν ότι από τη νέα θέση του θα μπορούσε να λύσει το
Κρητικό Ζήτημα ταχύτερα και ασφαλέστερα.
Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε στους Κρήτες αμφιθυμικά αισθήματα.
Η μετάκληση του Βενιζέλου και οι αντιδράσεις των Κρητών

5. Το κίνημα στο Γουδί(1909)

6.  Ο Ελευθέριος
Βενιζέλος και η
επιτροπή παραλαβής
του για τη μεταφορά
του στην Αθήνα μετά το
στρατιωτικό κίνημα στο
Γουδί.
http://eliaserver.elia.org.g
r/elia/site/content.php?sel
= 22&showimg
=true&firstDt=0&present=
438169
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟ
 Στις 30 Αυγούστου του 1910 ο
Ελευθέριος Βενιζέλος ξεκίνησε από την
Κρήτη και έφτασε ατμοπλοϊκώς στον
Πειραιά έξι μέρες αργότερα. Στο δρόμο
σταμάτησε στη Σύρο, όπου έγινε δεκτός
από τα μέλη του τοπικού «Λαϊκού
Συλλόγου». Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τα
μέλη του «Λαϊκού Συλλόγου Σύρου»
(Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη). Ιστορία του
ΕλληνικούΈθνους, ΙΔ, Εκδοτική Αθηνών,
σ.271.

7. Η στάση του Βενιζέλου και οι αντιδράσεις των Κρητών
Αλλά ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός
της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό
του αισθητήριο γνώριζε:
1. ότι δεν είχε φτάσει ακόμη το
πλήρωμα του χρόνου.
2. Στις επίμονες παρακλήσεις των
συμπατριωτών του Κρητών
απαντούσε αρνητικά και
φαινόταν δυσάρεστος.
3. Η σταθερή άρνησή του να
επιτρέψει την είσοδο Κρητών
βουλευτών στο ελληνικό
κοινοβούλιο προκάλεσε στην
Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις.
4. Αναταραχή εκδηλώθηκε στα
τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε
πάλι στο νησί Επαναστατική
Συνέλευση (3 Ιανουαρίου 1912),
ενώ άρχισαν να οργανώνονται και
ένοπλα τμήματα.

8.  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με μέλη της κρητικής
κοινοβουλευτικής αντιπροσωπίας τον Αύγουστο
του 1910. Ωστόσο, όταν ανέλαβε την
πρωθυπουργία της Ελλάδας, αρνήθηκε να τους
επιτρέψει την είσοδο στο ελληνικό Κοινοβούλιο.
Το 1912, οι κρήτες βουλευτές εκδήλωσαν την πρόθεσή τους να μετάσχουν στο ελληνικό
κοινοβούλιο, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο, μετά τη μονομερή ανακήρυξη της Ένωσης του
1908, θα συνέβαλαν στην τυπική επικύρωσή της εκβιάζοντας έτσι για τη διεθνή αναγνώριση. Ο
Βενιζέλος αρνήθηκε κατηγορηματικά. Εντούτοις, το Μάρτιο του 1912 ταυτόχρονα με τη
διεξαγωγή εκλογών στην Ελλάδα διεξάγονταν και στην Κρήτη εκλογές για την ανάδειξη
αντιπροσώπων για την Ελληνική Βουλή. Όταν εκείνοι παρά τις κυβερνητικές προσπάθειες να μην
παρουσιαστούν στην Αθήνα προσπάθησαν να μπουν στη βουλή, ο Βενιζέλος δε δίστασε να τους
απαγορεύσει την είσοδο, προκειμένου να αποφύγει διεθνές επεισόδιο, προκαλώντας προφανώς
τεράστια συγκίνηση στην κοινή γνώμη. Ο ίδιος όμως ήταν σταθερός στην επιλογή να αποφευχθεί
κάθε ένταση με την Τουρκία, πριν ολοκληρωθεί η εσωτερική προετοιμασία της χώρας για
επιτυχείς αναμετρήσεις.
http://www.ime.gr/chronos/13/gr/foreign_policy/choros/03.html

9. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.

10. ΘΕΜΑ 1
Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των παραθεμάτων και τις
γνώσεις σας από το σχολικό βιβλίο, να παρουσιάσετε και να
αιτιολογήσετε την αντίδραση του Ε. Βενιζέλου απέναντι στην
απόφαση των Κρητών βουλευτών να μετάσχουν στις εργασίες του
ελληνικού κοινοβουλίου
ΠΗΓΗ 1
Ι. Αντίδραση του Βενιζέλου στην απόφαση των Κρητών βουλευτών να μετάσχουν
στις εργασίες του ελληνικού κοινοβουλίου. Μήνυμά του προς τον Ραγκαβή,
κυβερνητικό αντιπρόσωπο στα Χανιά:
«Δεν επιτρέπεται να θυσιασθούν τα κεκτημένα δια της σπουδής. Δεν είναι εντροπή δια
την μικράν Κρήτην να μιμηθή μέγιστα έθνη και να υπομείνη. Ουδείς γνωρίζει τι
εκπλήξεις θα προκύψουν εκ του ιταλοτουρκικού πολέμου. Οι Κρήτες λησμονούν ότι
τίθενται αντιμέτωποι όχι μόνον τηςΤουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και
αυτού τούτου του ελευθέρου βασιλείου,
του οποίου η κυβέρνησις δεν ευνοεί να
αποδεχθή το κρητικόν πραξικόπημα και
να έλθη εις άκαιρον ρήξιν με την Τουρκίαν.
Συντόνως και άνευ απωλείας μιας ημέρας
ασχολουμένη με την στρατιωτικήν
συγκρότησιν της χώρας, η κυβέρνησις
αξιοί όπως εις την γνώμην της
προσαρμοσθή η γνώμη των πολιτικών
αρχηγών της Κρήτης». Ο ιταλοτουρκικός πόλεμος (Σεπτέμβριος 1911) επέδρασε
καταλυτικά και στο θέμα της Κρητικής Ανεξαρτησίας.

11. ΙΙ. Σταθερή άρνηση του Βενιζέλου να επιτρέψει την είσοδο
Κρητών βουλευτών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Σχετικό
έγγραφο προς το Προεδρείο της Βουλής:
«Της Ελλάδος μη αποδεχθείσης εισέτι το Κρητικόν κήρυγμα της
ενώσεως η Κρήτη ούτε από απόψεως εσωτερικού δημοσίου
δικαίου πολύ δε ολιγώτερον από απόψεως διεθνούς δικαίου,
δύναται να θεωρηθή αποτελούσα μέρος της Ελληνικής
Επικρατείας, ώστε να δικαιούται ν’ αντιπροσωπεύηται κατά το
Σύνταγμα εν τω εν Αθήναις Βουλευτηρίω … Η Κυβέρνησις είναι
αδύνατον να δεχθή όπως παρεδρεύσουν οι αναφέρομενοι μετά
των νομίμων αντιπροσώπων του Ελληνικού λαού, υπομιμνήσκει δ’
ότι απόπειρα τυχόν αυτών, όπως βιαίως πραγματοποιήσωσι τους
σκοπούς των, θ’ απετέλει έγκλημα κατά της εν Ελλάδι
καθεστηκυίας τάξεως, την οποία έχει η κυβέρνησις καθήκον να
προασπίση και αν ακόμη ευρεθή εις την λυπηροτάτην ανάγκην να
χρησιμοποιήση προς τούτο την ένοπλον δύναμιν. Η κυβέρνησις
άλλως τε ελπίζει ότι οι Κρήτες αντιπρόσωποι δεν θα φθάσουν να
ωθήσουν τα πράγματα μέχρι τοιαύτης ακρότητος και ότι ο
εγνωσμένος αυτών πατριωτισμός θα τους αγάγη εις την
αναγνώρισιν ότι ο επιδιωκόμενος υπ’ αυτών Εθνικός σκοπός
ήκιστα δύναται να υπηρετηθή δια προκλήσεως εσωτερικών
αταξιών και ανωμαλιών».
[Πηγή: Κ. Σβολόπουλος, Ι.Ε.Ε., τόμος ΙΔ΄, σ. 284]

12. ΠΗΓΗ 2
Η συνείδηση της ανεπάρκειας των προϋποθέσεων, οι οποίες θα ήταν δυνατόν να
επιτρέψουν την αποτελεσματική διεκδίκηση των εθνικών δικαίων στο στρατιωτικό ή
το διπλωματικό πεδίο, ενίσχυσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην απόφαση να
καλλιεργήσει κλίμα υφέσεως στις σχέσεις με τους βαλκανικούς γείτονες και, ιδίως, την
Τουρκία. Ο νέος Έλληνας πρωθυπουργός επιδίωκε, πράγματι, από το ένα μέρος να
αποφύγει μια άκαιρη και ίσως μοιραία περιπέτεια, και από το άλλο να κερδίσει
πολύτιμο χρόνο στην προσπάθεια για την ενίσχυση του ένοπλου δυναμικού της χώρας.
Η άμεση συνειδητοποίηση της γενικότερης αυτής αναγκαιότητας εξηγεί τη
συγκρατημένη και μετριοπαθή στάση του απέναντι στην επικυρίαρχη Τουρκία, στα
τελευταία ιδίως χρόνια της πολιτείας του στην Κρήτη. Θα ήταν ακόμη δυνατόν να
υποστηριχθεί ότι, ευθύς μετά τον Ιούλιο του 1908, είχε προσωρινά τουλάχιστον
συμμεριστεί τις τολμηρές ελπίδες ευρύτερων κύκλων του πανελληνίου για μια
εποικοδομητική συνεργασία των δυο λαών στα πλαίσια του φιλελεύθερου
συντάγματος που επαγγελόταν η νεοτουρκική επανάσταση και, κατ’ επέκταση, στο
επίπεδο των διακρατικών ελληνοτουρκικών σχέσεων.
...........................................................................................................................
Άμεσα συναρτημένη με τη γενικότερη αυτή φροντίδα είναι δυνατό να θεωρηθεί και η
τακτική του Βενιζέλου στην αντιμετώπιση των ειδικότερων προβλημάτων της
κρητικής πολιτείας.
Κ. Σβολόπουλος, Ι.Ε.Ε., τ. ΙΔ΄, σ. 280

13. ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2007
Αντλώντας στοιχεία από το πιο κάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις
ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε την πολιτική στάση του
Ελευθερίου Βενιζέλου απέναντι στο Κρητικό Ζήτημα ως πρωθυπουργού
της Ελλάδας μέχρι το 1912.
Μονάδες 25
Κείμενο
Στις 27 Αυγούστου1, ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή του από το αξίωμα
του προέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας και λίγες
μέρες αργότερα εγκατέλειψε τα Χανιά για να αναλάβει ενεργή πολιτική δράση στην
Αθήνα. […] Ο Κρητικός ηγέτης είχε καταλήξει νωρίτερα στη γενική διαπίστωση ότι η
δικαίωση των εθνικών προσδοκιών της ιδιαίτερης πατρίδας του ήταν αναπόσπαστα
συνυφασμένη με τη δυνατότητα του ελεύθερου βασιλείου να τη συνδράμει
αποτελεσματικά, με διπλωματικά ή στρατιωτικά μέσα. Με αυτή τη σκέψη, θα
συνδυάσει την επίσπευση των πολεμικών εξοπλισμών με την αποφυγή της άμεσης
εμπλοκής σε ένοπλη σύρραξη. Η διττή αυτή επιδίωξη εξηγεί τη γενικότερη
διπλωματική τακτική του, στα πλαίσια της οποίας εντασσόταν και η ειδικότερη
αντιμετώπιση του Κρητικού Ζητήματος.

14. Με την παρακίνηση, πράγματι, της Αθήνας, θα επικρατήσει στη μεγαλόνησο κλίμα
ύφεσης και αναμονής, το οποίο όμως θα διαταραχτεί στις αρχές του 1912. Αφορμή για
την παρεμβολή δυσχερειών στην εφαρμογή της πολιτικής αυτής του Ελευθερίου
Βενιζέλου στάθηκε η άκαμπτη απόφαση μερίδας μελών της Κρητικής Βουλής να
μετάσχουν στις εργασίες του ελληνικού κοινοβουλίου με την πεποίθηση ότι, μετά τη
μονομερή ανακήρυξη της ένωσης, το 1908, θα συνέβαλλαν με τον τρόπο αυτό και στην
τυπική επικύρωσή της και θα εκβίαζαν, τελικά, τη διεθνή αναγνώριση.
Η αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού ήταν άμεση και κατηγορηματική. Σε επείγον
μήνυμά του προς το Ραγκαβή, κυβερνητικό αντιπρόσωπο στα Χανιά, υπογράμμιζε:
«Δεν επιτρέπεται να θυσιασθούν τα κεκτημένα δια της σπουδής. Δεν είναι εντροπή δια
την μικράν Κρήτην να μιμηθή μέγιστα έθνη και να υπομείνη. [...] Οι Κρήτες λησμονούν
ότι τίθενται αντιμέτωποι όχι μόνον της Τουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά
και αυτού τούτου του Ελευθέρου Βασιλείου, του οποίου η κυβέρνησις δεν ευνοεί να
αποδεχθή το κρητικόν πραξικόπημα και να έλθη εις άκαιρον ρήξιν με την Τουρκίαν.
Συντόνως και άνευ απωλείας μιας ημέρας ασχολουμένη με την στρατιωτικήν
συγκρότησιν της χώρας, η κυβέρνησις αξιοί όπως εις την γνώμην της προσαρμοσθή η
γνώμη των πολιτικών αρχηγών της Κρήτης».
1 του 1910
ΚΡΗΤΗ: Ιστορία και Πολιτισμός, τ. Β΄, Κρήτη 1983, σελ. 483-484.

15. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
8. Η μετάκληση του
Βενιζέλου στην
Αθήνα και οι
επιπτώσεις στο
Κρητικό Ζήτημα
15 Αυγούστου 1909 Κίνημα Στρατιωτικού Συνδέσμου στο
Γουδί
Σεπτέμβριος 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί τον Ε.
Βενιζέλο να αναλάβει την πρωθυπουργία
της Ελλάδας
Τέλη 1911 Αντιδράσεις και αναταραχή στην Κρήτη
για τη στάση του Βενιζέλου
3 Ιανουαρίου 1912 Συγκροτήθηκε πάλι στο νησί Επαναστατική
Συνέλευση
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Πώς αντιμετωπίστηκε στην Κρήτη η μετάκληση του Βενιζέλου στην κεντρική πολιτική
σκηνή των Αθηνών;
2. Ποια ήταν η στάση του Ε. Βενιζέλου στο αίτημα των Κρητών βουλευτών για είσοδο στην
ελληνική Βουλή και ποιος ο αντίκτυπός της στην Κρήτη;