8. Gemeente Utrechtse Heuvelrug Energieneutraal Monument Klimaatneutrale organisatie 2015 Klimaatneutrale gemeente 2035 Behoud en waar mogelijk verbeteren omgevingskwaliteit
16. Duurzame verkoop Energieneutraal (warmtepomp/biomassa) Energie oplossing afhankelijk van isolatie waarde monument Aanwezige materialen en natuurlijke materialen Aanwezige materialen, FSC, en aandacht voor verf Water: hergebruik regenwater toilet. Water: regenwater infiltratie en opvang voor tuin. Inrichting tuin: aansluiting zoeken bij Kraayerbekerhof Inrichting: ecologisch goed en passend in het straatbeeld.
Presentatie over een zeer bijzonder project: het energieneutrale monument Villa Diederichslaan 12 Waarom bijzonder? Het is het eerste energieneutrale monument in Nederland: - technische en conceptuele uitdagingen voor architect en bouwers - procesuitdagingen voor alle betrokkenen Ondertitel: Succesvolle versmelting van duurzaamheid ambities Waarom deze titel en niet ‘succesvolle versmelting van duurzaamheid en behoud van cultureel erfgoed”? Duurzaamheid: ontwikkeling die voorziet in de behoeften van huidige generaties zodanig dat ook toekomstige generaties het vermogen hebben om in hun eigen behoeften te voorzien -> behoud van cultureel erfgoed is daar onderdeel van: behouden van cultureel bijzondere objecten en landschappen voor toekomstige generaties, tegelijkertijd voorzien in behoefte huidige generaties Als cultureel erfgoed ook een rol nu heeft/ een toepassing of functie – versterkt dat tegelijkertijd ook de kansen voor behoud in de toekomst -> behoud van de aarde (klimaat, biodiversiteit, beschikbaarheid van drinkwater etc) Het gaat dus om het samenbrengen van twee verschillende duurzaamheidsambities. Driehoek people – planet – profit = combinatie people en planet Introduceren van mijzelf: -> beleidsmedewerker Milieu, Klimaat en Duurzaamheid: onder andere duurzaam bouwen en wonen -> 1 jaar bij de gemeente Utrechtse Heuvelrug, daarvoor onderzoeker bij de Wageningen Universiteit naar de rol van bewoners in transities naar duurzaam wonen (dit had daar ook een casus van kunnen zijn. Rol van de bewoners van deze villa is cruciaal geweest). -> betrokken geraakt bij dit project in een later stadium: subsidie aanvraag provincie voor uitwerken van het Energieneutrale Monument als voorbeeld project, maar vergunningen traject etc. was al bijna volledig rond.
Ik zal de presentatie beginnen met een korte impressie van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Het is namelijk niet geheel toevallig dat het eerste energieneutrale monument in de gemeente Utrechtse Heuvelrug staat. Vervolgens zoom ik in op de Villa Diederichslaan. Hoe is het idee om hiervan een energieneutraal monument te maken tot stand gekomen? En hoe werd dit idee uiteindelijk werkelijkheid?
Gemeente Utrechtse Heuvelrug: Jonge gemeente gevormd in 2006 uit de gemeenten Driebergen Rijsenburg, Doorn, Maarn, Leersum en Amerongen.
Bijzonder landschap en rijke cultuurhistorie Landschappelijk: Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug
Bijzonder landschap en rijke cultuurhistorie Landschappelijk: Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug
Landschappelijk en monumentaal: Stichtse Lust Warande Lid van de Federatie Grote Monumenten Gemeenten Aantal rijksmonumenten: 270 Aantal gemeentelijke monumenten: 450 en deze lijst wordt op dit moment nog uitgebreid. De lijst groeit nog steeds want er worden nog steeds cultuurhistorisch waardevolle gebouwen als gemeentelijk monument aangewezen zodat ook het behoud van dit bijzondere erfgoed gewaarborgd wordt Archeologische monumenten zoals grafheuvels. Behoud van cultureel erfgoed en is een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke duurzaamheid ambities: behoud van cultuur voor de volgende generaties. Het is een belangrijke bron van inkomsten – belangrijk deel van de economie: toerisme, conferentie-oorden en zorg instellingen (rustige omgeving)
Behoud van cultureel erfgoed en is een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke duurzaamheid ambities: behoud van cultuur voor de volgende generaties. Het is een belangrijke bron van inkomsten – belangrijk deel van de economie: toerisme, conferentie-oorden en zorg instellingen (rustige omgeving) Combinatie van people – profit (van de driehoek people – planet en profit)
Hoge kwaliteit van de leefomgeving: duurzame gebiedsontwikkeling - Behoud van de huidige kwaliteit van de leefomgeving en waar mogelijk proberen de kwaliteit te verbeteren. - Grootste negatieve impact vindt plaats door mobiliteit: A12 en N225 en N227 Hoge ambities op het gebied van klimaat: 2015 gemeentelijke organisatie klimaatneutraal 2035 gemeentelijk grondgebied klimaatneutraal, voorkeur wethouder in media evenveel duurzame energie opwekken en CO2 vastleggen als gebruikt en uitgestoten. Streven naar een groene gemeente met hoge kwaliteit van de leefomgeving. Aantrekkelijk om in te wonen en te recreeeren, conferentie te bezoeken etc. Daarmee een belangrijk economisch kapitaal.
Hoge kwaliteit van de leefomgeving, klimaatneutraal en behoud van cultureel erfgoed en landschap: Duurzame mooie groene gemeente met hoge kwaliteit van de leefomgeving nu en voor de volgende generaties. Het is een belangrijke bron van inkomsten – belangrijk deel van de economie voor nu en in de toekomst: toerisme, conferentie-oorden en zorg instellingen (rustige omgeving). Aantrekkelijk om in te wonen en te recreeeren, conferentie te bezoeken etc. Daarmee een belangrijk economisch kapitaal. Gemeente kan dat in haar eentje nooit waarmaken. Het wordt mogelijk gemaakt door een actieve rol van inwoners, bedrijven en instellingen. De casus van de Diederichslaan is een voorbeeld van ambitieuze inwoners/ ondernemers (bouwvrouw) -> gemeente daagt uit en schept ruimte voor duurzame renovatie (duurzame verkoop en forse tijdsinvesteringen) -> inwoners springen er in met een duurzaamheidsambitie – boven verwachting – en met een blijvende energie en vasthoudendheid.
Villa aan de Diederichslaan nummer 12: het idee ontstaat -> Villa in Eigendom van de gemeente wordt in 1996 aangewezen als gemeentelijk monument. Monumentale status van het pand is ‘beeldondersteunend’, maar het pand is van binnen nog volledig in tact (originele panelen, deuren etc). -> tot eind 2007 bewoond. De bewoonster mocht daar na een rechtelijke uitspraak levenslang blijven wonen > januari 2008 werd het pand overgedragen aan de gemeente -> gemeente wil het pand verkopen -> rond die zelfde tijd in het voorjaar 2008 komt inwoner met het idee om een duurzaam voorbeeld huis te bouwen. De gemeente is positief, maar er zijn geen percelen voor handen. Milieu-ambtenaar komt met het idee: het duurzaam renoveren van een bestaande woning is net zo waardevol als een voorbeeld nieuwbouwhuis. Waarom de monumentale Villa niet verkopen onder duurzaamheidvoorwaarden? Renovatie kan dan als voorbeeld dienen voor de monumentale gemeente.
Medewerking en inspanning afdeling accommodaties Hoe verkoop je een huis onder duurzame voorwaarden? Hoe definieer je duurzaamheid, en hoe beoordeel je het? Hoeveel wil je op het verkoopbedrag “inleveren”? Wat neem je op in de verkoopvoorwaarden? Hoe zorg je ervoor dat plannen inderdaad uitgevoerd worden? Hoe controleer je, en welke sanctiemaatregel hanteer je? Hoe ziet het koopcontract er uit? Enz,. enz …. Spanningsveld/ dilemma: rechtsgelijkheid inschrijvers <-> innovatie en creativiteit (vergelijkbaar met aanbesteden!) Om het maximum er uit te halen moet je ruimte bieden voor innovatie en creativiteit. Tegelijkertijd wil de gemeente rechtsgelijkheid nastreven : eisen stellen, controleren, beheersen Voor gemeente is dit een zoekproces geweest. Uiteindelijk gelukt om een vorm te vinden waarin aan de ene kant ruimte gegeven wordt, aan de andere kant controleerbare en afrekenbare resultaten.
Spanningsveld/ dilemma: rechtsgelijkheid inschrijvers <-> innovatie en creativiteit (vergelijkbaar met aanbesteden!) Om het maximum er uit te halen moet je ruimte bieden voor innovatie en creativiteit. Tegelijkertijd wil de gemeente rechtsgelijkheid nastreven : eisen stellen, controleren, beheersen Voor gemeente is dit een zoekproces geweest. Uiteindelijk gelukt om een vorm te vinden waarin aan de ene kant ruimte gegeven wordt, aan de andere kant controleerbare en afrekenbare resultaten.
Voor de afweging prijs-versus-duurzaamheid is intern is afgesproken om de volgende richtlijn te hanteren: van alle biedingen die 5% of minder afwijken van het hoogste bod, worden de renovatieplannen beoordeeld. De uiteindelijke gunning gebeurt onder voorwaarde van instemming van het college. Commissie beoordeling bod: Dubo consulent Provincie Utrecht Ambtenaar Milieu UH Milieudiest ZOU: energie en dubodeskundige gemeente Utrechtse Heuvelrug – RO/ Natuur en Landschap Ambtenaar Monumenten UH/ V&H
Totaal aantal inschrijvingen:8 Allen met renovatieplan. Twee daarvan met een zeer duurzaam karakter. 1) DUMO benadering van de renovatie 2) Energieneutrale renovatie Energieneutraal: € 31.000 verschil (gelijk aan de vraagprijs) tov hoogste bod. Het verschil met de hoogste en één na hoogste bieder is respectievelijk € 31.000,- en € 15.000,- . Gemeente heeft dus € 31.000 indirect gesubsidieerd. Keuze voor Energieneutraal. De uitvoering van het DUMO plan zal ongetwijfeld leiden tot het op een verantwoorde en duurzame manier opknappen van de woning. Het verschil met plan Energieneutraal is dat dit plan risico mijdend is. Hierdoor heeft het niet het innoverende karakter van plan 3 waardoor ook de uitstraling veel minder groot zal zijn. Het verschil in bod weegt daar niet tegenop.
Energieneutrale Monument Uitwerking met Rau en OPAI, en Zecc architecten Behoud van monument -> geheel concept Energie meest vergaand Maar ook water (regenwater voor toilet), materialen, gezondheid, inrichting tuin (aansluiting Kraaybekerhof, en voorbeeldfunctie DUMO strategie leidt nooit tot een ambitie als energieneutraal. Het energieneutrale monument bracht een volledig nieuw concept naar voren waarbij naar integratie wordt gezocht monument en energie/milieu . DUMO Behoud van het monumentale karakter staat voorop – de rest is daarop volgend Energie minder vergaand: Het al dan niet toepassen van aardwarmte/wko wordt afhankelijk gesteld van de behalen isolatiewaarden (waarbij monument voorgaat) Water minder vergaand: afkoppeling en opvang voor tuin Materialen: FSC en verf met aandacht duurzaam
Gunning aan bod met renovatieplannen voor energieneutraal monument (november 2008) Koopovereenkomst getekend in voorjaar 2009 De daadwerkelijke overdracht van het pand vindt plaats nadat de benodigde vergunningen zijn verleend.
Monumentenvergunning: een andere gemeente! -> milieuambities leiden tot veel discussies met monumenten commissie/welstand/V&H Met name isolatie en zonnepanelen is een pijnpunt.
Discussie zonnepanelen kwam niet tot consensus. Wethouder heeft de knoop doorgehakt. Ook bij nieuwe renovaties leidt dit al weer tot discussies met monumenten.
Omkeerbaar: -> warmtepomp systeem -> Laag temperatuurverwarming met leemstuc -> Isolatie met allerlei natuurlijke ademende materialen (vlas”): voorkomen verstikking -> voorkomen rotting door condensvorming Gelaagdheid -> ramen met voorzetramen waardoor een stukje van de oorspronkelijk gevel Functionele achterkant -> evenals vroeger: de achtergevel voor functionele oplossingen -> zonnepanelen op dak achter -> moderne bijbouw voor keuken -> isolatie buitenzijde muur voor behoud monumentale elementen binnenzijde achtergevel Verlaging vloer voor isolatie in combinatie behoud panelen en deuren
Tijdsbalk
In Diederichslaan waren kopers met hun hoge ambitie een breekijzer -> monumentencommissie en ambtenaren laat betrokken dus milieuambities moesten daar nog ‘landen’. Kopers kregen hierdoor met meerdere gezichten van de gemeente te maken. Een scherm waar je mee communiceerd. Gemeente zou alle kabels in de router moeten stoppen (alle lijnen intern al bij elkaar brengen). ?? Maar als monumenten vanaf eerste stap betrokken – hoe was het dan verlopen??
Hoek Driebergen - Integraal vanaf stap 1: met projectleider, milieu ambtenaar, monumenten ambtenaar en kopers het gebouw bezichtigen - Maatwerk vanuit milieu en monumenten en nieuwe functie
Dit is de laatste pagina van de presentatie. Pas de vaste tekst zonodig zelf aan.