1. UNIVERSITETI “ISA BOLETINI” NË MITROVICË
FAKULTETI I GJEOSHKENCAVE
DEPARTAMENTI I XEHETARISË
PUNIM SEMINARIK
Lenda: Bazat e Informatikes
Tema: “LAN & WAN”
Kandidati: Mentori:
Leonard SHALA Dr.Sc. Izet ZEQIRI
MSc. Ujmir UKA
Mitrovicë, 2022

2. 2
ABSTRAKT
Ky punim seminarik shtjellon ne pergjithësi rrjetat kompjuterike por në veqanti rrjetin
kompjuterik Local Area Network (LAN) dhe rrjetin kompjuterik Wide Area Network (WAN).
Qëllimi i këtij punimi seminarik është thellimi dhe njohja me informacione te reja rreth
rrjetav kompjuterike.
Motivi për realizimin e këtij punimi seminarik ishte kurreshtja e madhe që kisha se si lindi
idea për themelimin e këtyre rrjetav kompjuterike, çka ofrojn si avantazh dhe disavantazh, ku
gjejnë perdorim keto rrjeta kompjuterike dhe cilat janë dallimet në mes rrjetav kompjuterike.
Këtë punim seminarik e realizova me grumbullimin e të dhënave nga literature vendore
dhe ajo e huaj. Të dhënat janë përpunuar në programin Microsoft Office Word 2016, dhe Microsoft
Office PowerPoint 2016 ku dhe janë prezantuar.
Fjalet kyçe: Rrjetat kompjuterike, Local Area Network, Wide Area Network etj.

3. 3
Përmbajtja
1. Hyrja ............................................................................................................................... 4
2. LAN - Local Area Network ............................................................................................ 5
2.1 Historia e Local Area Network (LAN) ......................................................................... 6
2.2 Përbërësit fizikë të Local Area Network (LAN)........................................................... 7
2.3 Metodat e transmetimit të përdorura nga Local Area Network (LAN) ........................ 8
2.3.1 Softueri administrative i Local Area Network (LAN)........................................... 8
2.3.2 Paisjet tjera qe perdoren në Local Area Network (LAN) ...................................... 9
2.3.3 Vështirësi në Local Area Network (LAN)............................................................. 9
2.4 Avantazhet dhe disavantazhet e Local Area Network (LAN) .................................... 10
2.4.1 Avantazhet e Local Area Network (LAN)........................................................... 10
2.4.2 Disavantazhet e Local Area Network (LAN) ...................................................... 10
3. WAN - Wide Area Network ......................................................................................... 11
3.1 Historia e Wide Area Network (WAN) ...................................................................... 12
3.2 Avantazhet dhe disavatazhet Wide Area Network (WAN) ........................................ 13
3.2.1 Avantazhet e Wide Area Network (WAN).......................................................... 13
3.2.2 Disavantazhet e Wide Area Network (WAN) ..................................................... 14
4. Diferenca LAN dhe WAN ............................................................................................ 15
5. Rekomandimet & Perfundimi....................................................................................... 17
6. Referenca ...................................................................................................................... 18

4. 4
1. Hyrja
Me ndërlidhje të dy ose më shumë kompjuterëve në mes veti realizohet rrjeti
kompjuterik. Struktura e rrjetit kompjuterik mundet me qenë e thjeshtë, por ndonjëherë është
mjaftë e ndërlikuar. Rrjeti kompjuterik paraqet kuptim shumë të gjerë dhe ky kuptim përdoret në
mënyrë mjaft elastike. Dy kompjutera quhen te nderlidhur nese jane te afte te shkembejne
informacion midis tyre.Lidhja mund te realizohet me anen e kabllove elektrike, fibrave optike,
mikrovaleve, rrezeve infra te kuqe apo ndermjet sateliteve.
Sot ekziston rrjeti ndërkombëtar kompjuterik i cili bën ndërlidhjen e të gjitha rrjetave
kompjuterike në botë i quajtur INTERNET (shkurtesë nga anglishtja, INTERnational
NETwork).Rrjetet kane forma dhe madhesi te ndryshme. Sipas madhesis ndahen: Personal area
network(PAN), Local Area Network(LAN), Metropolitan Area Network(MAN), Wide Area
Network (WAN), Global Area Network (GAN).
Personal Area Network(PAN) është një rrjet kompjuterik që mundëson komunikimin midis
pajisjeve kompjuterike pranë një personi. PAN mund të jenë me tela, të tilla si USB ose FireWire,
ose mund të jenë pa tela, të tilla si infra të kuqe, ZigBee, Bluetooth dhe ultrawideband ose UWB.
Local Area Network(LAN) është një rrjetë kompjuterik që lidhë kompjuterët dhe pajisjet tjera në
një zonë gjeografike të kufizuar siç është shtëpia, shkolla, laboratoret kompjuterik ose zyrat
punuese.
Metropolitan Area Network(MAN) është një rrjet kompjuterik i cili i lidhë përdoruesit e
internetit në një zone apo rajon më të madh se ajo që mbulohet nga rrjetat LAN , por në një zonë
më e vogël se ajo e rrjetave të gjera WAN.
Wide Area Network (WAN) është një rrjet me shtrirje të gjerë, nuk kufizohet në shtrirjen e tij
gjeografike. Në formën e tij klasike ai sherbente per lidhjen e pajisjeve kompjuterike në distanca
të largëta. Të dhënat, në shumicën e rasteve, transferohen nëpërmjet linjave publike, për
shfrytëzimin e të cilave ka tarifa të caktuara.
Global Area Network (GAN) është një rrjet që mund të lidhë disa rrjete të gjera të zonës në
distanca të pakufizuara gjeografike. Për shembull, ky mund të jetë rrjeti i vendndodhjeve
mbarëbotërore të një kompanie ndërkombëtare. Transmetimi satelitor ose fibër optike shpesh
përdoret në një GAN. Termi GAN është përdorur rrallë në krahasim me Lokale Area
Network (LAN) dhe Wide Area Network (WAN). GAN nuk është emri i drejtpërdrejtë
për internet, pasi që teorikisht mund të ketë disa GAN të izoluara dhe të pavarura, por interneti
është një rrjet global pa nënndarje (të rëndësishme). Pra interneti është gan, por jo çdo GAN quhet
internet.

5. 5
2. LAN - Local Area Network
Në mjedisin modern të zyrave, çdo punëtor është i pajisur me një kompjuter personal, që
përmban disqet dhe procesorin e vet. Secili prej këtyre kompjuterëve mund të komunikojë me një
tjetër nga rruga e një rrjet lokal të zonës (LAN), i cili është një rrjet kompjuterik që mbulon një
zonë të vogël, zakonisht një ndërtesë të vetme ose një grup ndërtesash. Përveç kësaj, LAN
gjithashtu mund të lidhë rrjetin e kompjuterëve me një seri printerësh, një kompjuter mainframe
ose server file me fuqi edhe më të madhe të përpunimit dhe ruajtjen e kujtesës, dhe me pajisje të
tjera që mund të dërgojnë mesazhe nga rrjeti mbi linjat telefonike në një vend tjetër.
Siç tregon emri, një LAN është lokal, që do të thotë se është një sistem pronar i kufizuar
në një numër të kufizuar përdoruesish. Ajo në përgjithësi shërben një sipërfaqe prej më pak se një
kilometer. Ajo është gjithashtu një rrjet, duke u ofruar përdoruesve shumëllojshmëri funksionale
dhe komunikuese nëpërmjet një shpërndarje të burimeve. Një LAN i lejon punëtorët të izoluar në
zyra të veçanta të veprojnë jashtë të njëjtit sistem, sikur të ishin ulur të gjithë rreth një kompjuteri
të vetëm.
Një nga atributet e mëdha të një LAN është se ajo mund të instalohet thjesht, të përtërihet
ose të zgjerohet me pak vështirësi, dhe të zhvendoset ose të riorganizohet pa ndërprerje. LAN-ët
janë gjithashtu të dobishëm sepse mund të transmetojnë të dhëna shpejt. Ndoshta ç'është më e
rëndësishmja, kushdo që e njeh përdorimin e një kompjuteri personal mund të stërvitet për të
komunikuar ose për të kryer punë mbi një LAN. Por megjithë potencialin dhe aftësitë e tyre të
mëdha, LAN-ët duhet ende të demonstrojnë një rritje në rendimentin e zyrave. Sigurisht që e kanë
eliminuar letrën dhe e kanë përshpejtuar rrjedhjen e informacionit, por në shumë raste kanë krijuar
edhe punë shtesë në lidhje me organizimin, mirëmbajtjen dhe gjuajtjen me probleme.
Ndërlidhja e disa kompjuterëve në rrjet lokal mund të realizohet me anë të adapterëve
përkatës të rrjetit (karteleve elektronike të cilat mundësojnë ndërlidhjen sipas ndonjë standardi të
caktuar) e pastaj në mënyrë korrekte ndërlidhen me anë të kabllove.
Nuk ka privatësi kur të dhënat transferohen midis pajisjeve. Kur një e dhënë e vetme
transferohet, mund të aksesohet nga të gjitha pajisjet e pranishme në rrjetin lokal të zonës. Një e
dhënë që transferohet mund të aksesohet nga një pajisje tjetër në rrjetin lokal. Rrjeti lokal i zonës
është themeluar vetëm brenda një rreze të kufizuar.

6. 6
2.1 Historia e Local Area Network (LAN)
Ndërsa bota filloi të përparonte më shumë teknologjikisht pas dy luftërave shkatërruese
botërore të cilat ndryshuan dinamikën e fuqisë në të gjithë botën, përdorimi i kompjuterëve në
Shtetet e Bashkuara të Amerikës, një nga shtetet më të pakta të përfshira në Luftën Botërore që
nuk regjistroi ndonjë humbje të madhe në anën e tyre në krahasim me fuqitë e tjera u rrit.
Ardhja e kompjuterave ndryshoi llojin e informacionit të dërguar nëpërmjet rrjeteve
kompjuterike të zyrës. Terminalet nuk ishin më “memecë”, por kishin fuqinë për të kryer
udhëzimet e tyre dhe për të mbajtur kujtimet e tyre. Kjo mori presion të konsiderueshëm nga
pajisjet mainframe, energjitë e të cilave tani mund t'i kushtoheshin detyrave më komplekse. Ndërsa
kërkesa dhe nevoja e kompjuterëve rritej, po ashtu kërkesa e një rrjeti të centralizuar ku dy ose më
shumë kompjutera mund të lidhen së bashku për ta bërë punën e tyre më të volitshme pa pasur
nevojë të kenë një rrjet të veçantë për çdo pajisje të vetme kompjuterike. Një Rrjet Lokal i Zonës
(LAN) ishte i nevojshëm për të lidhur të gjithë kompjuterat në universitete dhe laboratorë.
Historia LAN në vitet 1960, gjithnjë e më shumë universitete dhe laboratore kërkimore
kishin filluar të përdornin kompjuterat pasi ata kuptuan se kjo e bënte punën e tyre të lehtë dhe
efikase. Në dekadën e ardhshme, puna në zhvillimin e teknologjive LAN filloi dhe disa njerëz
dolën me plane shumë mbresëlënëse duke përfshirë Cambridge Ring nga Universiteti i Cambridge
dhe Ethernet nga Xerox PARC. Cambridge Ring kishte kapacitetin e 255 nyjeve të cilat mund të
kenë shkaktuar shqetësim pasi teknologjia në këtë fushë ishte po aq e re sa një fëmijë i sapolindur
dhe duke menaxhuar, kontrolluar dhe drejtuar kaq shumë pajisje me siguri do të krijonte ndërprerje
në shërbim. Prodhimi i saj filloi në vitin 1974 dhe në vitet 1980, ishte një nga teknologjitë më të
përdorura në Rrjetin Lokal Të Zonës.
LAN-ët e lejuara për transmetimin e të dhënave ndërmjet punëtorëve. Nga ana e tyre, ata
bënë të mundur që këto të dhëna të përbashkëta t'i drejtoheshin një printeri të zakonshëm, duke u
shërbyer një grupi më të madh përdoruesish. Kjo eleminoi nevojën që çdo punëtor të kishte një
printer dhe u sigurua që printeri i siguruar të mos ishte i nën-kushtuar. Përveç kësaj, LAN-ët lejuan
që të dhënat të thirreshin drejtpërdrejt në kompjuterët e punëtorëve të tjerë, duke siguruar
komunikim të menjëhershëm dhe duke eleminuar nevojën për letër. Aplikimi më i zakonshëm
ishte në komunikimet e interafiseve, ose postën elektronike (e-mail). Mesazhet mund t'u drejtohen
një ose disa njerëzve dhe të kopjohen në disa të tjera në LAN. Si rezultat, sistemi i postës
elektronike u bë një dokument zyrtar i komunikimit mes punëtorëve. Të adresuarit u detyruan t'u
përgjigjeshin mesazheve elektronike në kohën e duhur, sepse mos përgjigjja e tyre mund të
dokumentohej lehtë për mbikëqyrësit. Kompjuterët personal transformuan LAN-ët nga procesorë
të thjeshtë të përbashkët në pajisje komunikimi plotësisht të integruara. Me fuqinë përpunuese të
shpërndarë në mesin e disa kompjuterëve, roli kryesor i mainframe-it u errësua dhe përpunimi
kompleks, funksionet administrative, dhe ruajtja e skedarëve të të dhënave u bë punë e një pajisjeje
të re, serverit të skedarëve. Sot, ka shumë lloje të ndryshme LAN-esh. Për shembull, shumë
kompjuterë Macintosh përdorin Appletalk, ndërsa kompjuterat IBM zakonisht përdorin Ethernet.

7. 7
2.2 Përbërësit fizikë të Local Area Network (LAN)
Vetitë fizike të një LAN përfshijnë njësitë e qasjes së rrjetit (ose ndërfaqet) që lidhin
kompjuterin personal me rrjetin. Këto njësi janë në të vërtetë kartat e ndërfaqes të instaluara në
motherboards kompjuter. Puna e tyre është të sigurojnë një lidhje, të monitorojnë
disponueshmërinë e qasjes në LAN, të vendosin ose të tamponojnë shpejtësinë e transmetimit të
të dhënave, të sigurojnë kundër gabimeve të transmetimit dhe përplasjeve dhe të montojnë të
dhënat nga LAN në formën e përdorshme për kompjuterin.
Pjesa tjetër e një LAN është rrjeta, e cila siguron lidhjen fizike nga një kompjuter në tjetrin,
dhe me printerat dhe serverët e skedarëve. Vetitë e rrjetave përcaktojnë shpejtësinë e transmetimit.
LAN-ët e parë ishin të lidhur me kabllo koaksiale, i njëjti lloj që përdorej për të shpërndarë valet
e telefonit. Këto struktura janë relativisht jo të kushtueshme dhe të thjeshta për t'u ngjitur. Më e
rëndësishmja, ata ofruan bandwidth të madh (norma e sistemit të transferimit të të dhënave), duke
mundësuar shpejtësinë e transmetimit fillimisht deri në 20 megabit për sekondë.
Lloj tjetër i kabllos, i zhvilluar në vitet 1980, përdorte palë të zakonshme të përdredhura
teli (zakonisht të përdorura për telefonat). Përparësitë kryesore të çiftit me tela të përdredhur janë
se është shumë i lirë, më i thjeshtë për t'u prerë se koaksial, dhe është instaluar tashmë në shumë
ndërtesa. Ana e poshtme e kësaj thjeshtësie është se gjerësia e tij është më e kufizuar.
Një zhvillim më i fundit në kabllon LAN është kablloja e fibrës optike. Ky lloj drithi përdor
fije të holla xhami për të transmetuar impulset e dritës midis terminaleve. Ai siguron bandwidth të
jashtëzakonshëm, duke lejuar shpejtësi shumë të larta transmetimi dhe për shkak se ajo është optike
dhe jo elektronike, ajo është e papërsosur ndaj interferencave elektromagnetike. Megjithatë,
kopjimi i saj mund të jetë i vështirë dhe kërkon një shkallë të lartë aftësie. Aplikimi kryesor i fibrës
nuk është midis terminaleve, por midis autobusëve LAN (terminaleve) të vendosura në kate të
ndryshme. Si rezultat, fibra shpërndarë të dhënave interface është përdorur kryesisht në ngritjen e
ndërtesave. Brenda dyshemeve individuale, mjediset LAN mbeten çifte telash koaksiale ose të
përdredhura.

8. 8
2.3 Metodat e transmetimit të përdorura nga Local Area Network (LAN)
LAN-ët funksionojnë sepse kapaciteti i transmetimit të tyre është më i madh se çdo
terminal i vetëm në sistem. Si rezultat, çdo terminali të stacionit mund t'i ofrohet një sasi e caktuar
kohe në LAN, si një rregullim i kohës. Për të bërë ekonomi në këtë dritare të vogël mundësie,
stacionet i organizojnë mesazhet e tyre në pako kompakte që mund të shpërndahen shpejt. Kur dy
mesazhe dërgohen njëkohësisht, ata mund të përplasen në LAN duke shkaktuar ndërprerjen e
përkohshme të sistemit. LAN-ët më të ngarkuar zakonisht përdorin programe të veçanta që
praktikisht eliminojnë problemin e përplasjeve duke siguruar qasje të rregullt dhe jo të
diskutueshme.
Metodat e transmetimit të përdorura në LAN janë ose baseband ose broadband. Mediumi i
basebandit përdor një sinjal dixhital me shpejtësi të lartë që përbëhet nga tensioni i valës katrore.
Ndërsa është i shpejtë, ai mund të mbajë vetëm një mesazh në një kohë. Si rezultat, ai është i
përshtatshëm për rrjete më të vogla ku grindja është e ulët. Është gjithashtu shumë e thjeshtë për
t'u përdorur, duke mos kërkuar qarqe diskrecionin e tuning ose frekuencave. Ky medium
transmetues mund të lidhet direkt me njësinë e qasjes në rrjet dhe është i përshtatshëm për përdorim
mbi objektet e çiftimit të telit të përdredhur.
Në ndryshim, mediumi broadband sinjalizon frekuenca të posaçme, pak a shumë si
televizioni kabllor. Stacionet udhëzohen duke sinjalizuar informacionin për të dhënë një kanal të
caktuar për të marrë informacion. Informacioni brenda çdo kanali në një medium broadband
gjithashtu mund të jetë dixhital, por ata janë të ndarë nga mesazhet e tjera nga frekuenca. Si
rezultat, mediumi në përgjithësi kërkon kapacitete më të larta, të tilla si kabllo koaksiale. Të
përshtatshme për LAN-ët më të ngarkuar, sistemet broadband kërkojnë përdorimin e pajisjeve
tuning në njësinë e qasjes në rrjet që mund të filtrojnë të gjithë përveç kanalit të vetëm që i
nevojitet.
2.3.1 Softueri administrative i Local Area Network (LAN)
Softueri administrativ i LAN qëndron ose në një server file të dedikuar; në një LAN më të
vogël, më pak të zënë; ose në një kompjuter personal që vepron si një server file. Përveç kryerjes
si një lloj kontrolluesi trafiku, serveri i skedarëve mban skedarë për përdorim të përbashkët në hard
disqet e tij, administron aplikacione të tilla si sistemi operativ dhe cakton funksionet.
Kur një kompjuter i vetëm përdoret si një vend pune dhe një server file, kohët e reagimit
mund të mungojnë për shkak se procesorët e tij janë të detyruar të kryejnë disa detyra njëherësh.
Ky sistem do të ruajë skedarë të caktuar në kompjutera të ndryshëm në LAN. Si rezultat, nëse një
makinë ka rënë, i gjithë sistemi mund të jetë i gjymtuar. Nëse sistemi do të rrëzohej për shkak të
paaftësisë së paktë, disa të dhëna mund të humbasin ose të korruptojnë. Shtimi i një serveri të
dedikuar file mund të jetë i kushtueshëm, por ofron disa avantazhe mbi një sistem të shpërndarë.
Përveç sigurimit të qasjes edhe kur disa makina janë poshtë, detyrat e saj të vetme janë të mbajë
skedarët dhe të sigurojë qasje.

9. 9
2.3.2 Paisjet tjera qe perdoren në Local Area Network (LAN)
LAN-ët në përgjithësi janë të kufizuara në madhësi për shkak të vetive fizike të rrjetit duke
përfshirë distancën, impedancën dhe ngarkesën. Disa pajisje, të tilla si përsëritësit, mund të
zgjerojnë gamën e një LAN. Përsëritësit nuk kanë aftësi për të përpunuar, por thjesht rigjenerojnë
sinjalet që dobësohen nga impedanca. Llojet e tjera të pajisjeve LAN me aftësi për përpunim
përfshijnë portë, të cilat mundësojnë LAN-ët që operojnë protokolle të ndryshme për të kaluar
informacionin duke e përkthyer atë në një kod më të thjeshtë, siç është ASCII. Një urë punon si
një portë, por në vend që të përdorë një kod të ndërmjetëm, ajo përkthen një protokoll direkt në
një tjetër. Një router kryen në thelb të njëjtin funksion si një urë, përveç se administron
komunikimet mbi rrugë alternative. Portat, urat dhe routerët mund të veprojnë si përsëritës, duke
rritur sinjalet në distanca më të mëdha. Ata gjithashtu bëjnë të mundur që LAN-të e veçanta të
vendosura në ndërtesa të ndryshme të komunikojnë me njëra-tjetrën.
Lidhja e dy ose më shumë LAN-eve në çdo distancë është referuar si një rrjet i gjerë i zonës
(WAN). WAN-ët kërkojnë përdorimin e programeve të veçanta softuerike në sistemin operativ për
të mundësuar lidhjet dial-up që mund të kryhen nga një linjë telefonike ose valë radioje. Në disa
raste, lansa të veçanta që ndodhen në qytete të ndryshme, madje edhe në vende të veçanta, mund
të lidhen me rrjetin publik.
2.3.3 Vështirësi në Local Area Network (LAN)
LAN-ët janë të ndjeshëm ndaj shumë llojeve të gabimeve të transmetimit. Interferimi
elektromagnetik nga motorët, linjat e energjisë, dhe burimet e statikës, mund të korruptojnë të
dhënat. Bugs software dhe dështimet hardware gjithashtu mund të futur gabime, si mund
parregullsi në wiring dhe lidhjet. LAN-ët në përgjithësi kompensojnë për këto gabime duke punuar
jashtë një burimi të pandërprerë energjie, të tilla si bateritë, dhe duke përdorur softuer rezervë për
të kujtuar aktivitetin më të fundit dhe për të mbajtur materiale të pakapërcyeshme. Disa sisteme
mund të jenë të dizajnuara për ripërsëri, të tilla si mbajtja e dy serverëve të skedarëve dhe alternimi
i wiring për të drejtuar rreth dështimeve.
Problemet e sigurisë mund të jenë gjithashtu një problem me LAN-ët. Ato mund të jenë të
vështira për t'u menaxhuar dhe për t'u aksesuar, sepse të dhënat që përdorin shpesh shpërndahen
midis shumë burimeve të ndryshme të rrjetit. Përveç kësaj, shumë herë këto të dhëna ruhen në disa
vende pune dhe servera të ndryshëm. Shumica e kompanive kanë administratorë të caktuar LAN
që merren me këto çështje dhe janë përgjegjës për përdorimin e softuerit LAN. Ata gjithashtu
punojnë për të backup files dhe për të rimarrë skedarët e humbur.

10. 10
2.4 Avantazhet dhe disavantazhet e Local Area Network (LAN)
2.4.1 Avantazhet e Local Area Network (LAN)
Të gjitha burimet janë të bashkangjitura në një rrjet dhe nëse ndonjë kompjuter ka nevojë
për ndonjë burime atëherë ai mund të ndahet me kompjuterin e kërkuar. Llojet e burimeve janë
DVD drive, printers, skaner, modems dhe hard drives. Prandaj nuk ka nevojë të blesh burime të
veçanta për çdo kompjuter dhe kursen para.
Të gjitha të dhënat nga kompjuterët e bashkangjitur mund të ruhen në një server. Nëse
ndonjë kompjuter (Klient) ka nevojë për të dhëna atëherë ai përdorues kompjuteri thjesht mund të
futet dhe të hyjë në të dhënat nga serveri.
Programet softuerike mund të ndahen edhe në LAN. Ju mund të përdorni një softuer të
vetëm të liçensuar dhe çdo përdorues mund ta përdorë atë në rrjet. Është e shtrenjtë për të blerë
një licencë për çdo përdorues në rrjet kështu që ndarja e programit software është e lehtë dhe kosto-
efektive.
Mbajtja e të dhënave në server është më e sigurtë. Dhe nëse dëshironi të ndryshoni ose
hiqni çdo të dhënë mund t'i bëni lehtësisht në një kompjuter serveri dhe kompjutera të tjerë mund
të aksesojnë të dhëna të përditësuara. Ju gjithashtu mund të jepni qasje ose revokimin e qasjes për
përdoruesit e caktuar në mënyrë që vetëm përdoruesit e autorizuar mund të kenë qasje në të dhënat
në rrjet.
Në LAN kompjuterët mund të shkëmbejnë të dhëna dhe mesazhe në mënyrën e lehtë dhe
të shpejtë. Gjithashtu na kursen kohë dhe e bën punën tonë të shpejtë. Çdo përdorues mund të
ndajë mesazhe dhe të dhëna me çdo përdorues tjetër në LAN. Përdoruesi mund të futet nga çdo
kompjuter në rrjet dhe të hyjë në të njëjtat të dhëna të vendosura në server.
2.4.2 Disavantazhet e Local Area Network (LAN)
Nëse kompjuteri i serverit nuk është i vendosur në mënyrë korrekte dhe ka një rrjedhje në
siguri atëherë përdoruesit e paautorizuar mund të hyjnë gjithashtu në të dhënat. Kështu që duhet të
ketë politika privatësie dhe rregulla të vendosura në mënyrë korrekte në server.
Rrjetet lokale të zonës zakonisht bëhen brenda një ndërtese ose ndërtese të afërt dhe nuk
mund të shtrihen në zonën më të gjerë.
Nëse ndonjë skedar në server është i korruptuar ose hard drive dështon atëherë të gjithë
kompjuterat e bashkangjitur përballen me probleme në funksionimin siç duhet.
Është e shtrenjtë për të ngritur LAN sepse ka softuer të veçantë të nevojshme për të bërë
një server. Gjithashtu, pajisjet komunikuese si hub-et, ndërruesit, routerët, kabllot janë të
kushtueshme. Administratori i posaçëm është i nevojshëm për të mirëmbajtur dhe për të bërë pa
problem LAN për një zyrë të madhe.

11. 11
3. WAN - Wide Area Network
Një rrjet i gjerë i zonës (WAN), është një rrjet i madh informacioni që nuk është i lidhur
me një vend të vetëm. WAN mund të lehtësojë komunikimin, ndarjen e informacionit dhe shumë
më tepër midis pajisjeve nga e gjithë bota nëpërmjet një ofruesi WAN.
WAN-et mund të jenë jetike për bizneset ndërkombëtare, por ato janë gjithashtu thelbësore
për përdorim të përditshëm, pasi interneti konsiderohet WAN më i madh në botë. Vazhdoni të
lexoni për më shumë informacion mbi WAN-të, përdorimin e tyre, se si ndryshojnë nga rrjetet e
tjera dhe qëllimi i tyre i përgjithshëm për bizneset dhe njerëzit.
Rrjetet e gjera janë një formë e rrjeteve telekomunikuese që mund të lidhin pajisje nga
vende të shumta dhe në të gjithë globin. WAN janë format më të mëdha dhe më të përhapura të
rrjeteve kompjuterike në dispozicion deri më sot. Këto rrjete shpesh janë themeluar nga ofruesit e
shërbimeve që pastaj japin me qira WAN e tyre për bizneset, shkollat, qeveritë apo publikun. Këta
klientë mund të përdorin rrjetin për të transmetuar dhe ruajtur të dhënat ose për të komunikuar me
përdoruesit e tjerë, pavarësisht vendndodhjes së tyre, për aq kohë sa ata kanë qasje në WAN të
vendosur. Qasja mund të jepet nëpërmjet lidhjeve të ndryshme, të tilla si rrjetet virtuale private
(VPN) ose linjat, rrjetet wireless, rrjetet celulare ose qasje në internet.
Për organizatat ndërkombëtare, WAN-të u lejojnë atyre të kryejnë pa vonesë funksionet e
tyre thelbësore të përditshme. Punonjësit nga çdo vend mund të përdorin WAN-in e një biznesi
për të ndarë të dhënat, për të komunikuar me kolegët ose thjesht për të qëndruar të lidhur me
qendrën më të madhe të burimeve të të dhënave për atë organizatë. Profesionistët e çertifikuar të
rrjetit ndihmojnë organizatat të mbajnë rrjetin e tyre të brendshëm të gjerë të zonës, si dhe
infrastrukturën tjetër kritike të IT. Nëse lidhjet WAN nuk do të ekzistonin, organizatat do të ishin
të izoluara në zona të kufizuara ose rajone të veçanta gjeografike. LAN-ët do t'i lejonin organizatat
të punonin brenda ndërtesës së tyre, por rritja në zona të jashtme ose qytete të ndryshme ose edhe
vende të ndryshme nuk do të ishte e mundur, sepse infrastruktura e lidhur do të ishte e ndaluar për
shumicën e organizatave.
Ndërsa organizatat rriten dhe bëhen
ndërkombëtare, WAN u lejojnë atyre të komunikojnë
midis degëve, të ndajnë informacionin dhe të
qëndrojnë të lidhur. Kur punonjësit udhëtojnë për
punë, WAN u lejojnë atyre të kenë akses në
informacionin që u duhet për të bërë punën e tyre.
WAN gjithashtu ndihmon organizatat të ndajnë
informacion me klientët, si dhe organizatat partnere.
Megjithatë, WAN-të ofrojnë gjithashtu një shërbim
thelbësor për publikun. Studentët në universitete
mund të mbështeten në WAN-të për të hyrë në bazat
e të dhënave të bibliotekave ose kërkimin
universitare.

12. 12
3.1 Historia e Wide Area Network (WAN)
WAN-të e para u ndërtuan për të lidhur zyrat me terminalet me sistemet mainframe dhe
minikompjuter. Dizajni ishte i thjeshtë: lidhjet pikë-pikë nga zyrat në qendrat e të dhënave.
Arkitektura pikë-për-pikë vazhdoi t'i shërbente industrisë pasi përdoruesit adoptuan kompjuterat
personalë dhe aplikacionet klient-server. Protokolli X.25 dhe qarqet T1/E1, që funksionojnë me
1.5Mbps, u bënë të fundit për WAN.
Në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990, frame relay u shfaq si një mënyrë më
fleksibël për të lidhur zyrat dhe vendet e degëve me qendrën e të dhënave. Si një version i thjeshtuar
i X.25 frame relay është një teknologji e ndërruesit të paketave që kalonte mbi qarqet T1/T3. Në
atë kohë, ajo ofronte shpejtësi të shpejta deri në 45Mbps. Organizatat adoptuan me shpejtësi frame
relay, e cila u pasua nga Asynchronous Transfer Mode (ATM). ATM funksionon në mënyrë të
ngjashme për të frame relay por ATM ishte projektuar për të dhënë një përvojë më të mirë për zë,
video dhe të dhëna që rrjedhin mbi të njëjtin rrjet. ATM ofroi ngarkesa të kapacitetit deri në
622Mbps.
Në vitet 2000, ndërmarrjet filluan të përdorin MPLS për ndërmarrjen e tyre WAN. Sot,
MPLS vazhdon të jetë mënyra mbizotëruese për të ndërtuar WAN e ndërmarrjeve në shkallë të
gjerë. MPLS fillimisht u vendos nga ofruesit e shërbimeve që gjithashtu adoptuan MPLS pasi ata
u zhvendosën nga arkitekturat tradicionale të rrjetit të bazuara në qarqe. Me cilësinë e kapaciteteve
të shërbimit, një rrjet MPLS mund të mbështesë lehtësisht shumë lloje të ndryshme të
aplikacioneve ose trafikut të njësive të biznesit që duhej të ndaheshin. MPLS u siguroi ekipeve të
IT shumë më tepër fleksibilitet dhe kontroll mbi cilësinë e shërbimit se kurrë më parë.
Në mes të viteve 2000, interneti shpërtheu në skenë si një opsion për ndërmarrjen WAN
connectivity. Ofruesit e shërbimeve të internetit ofruan një mënyrë të thjeshtë, të përballueshme
për të lidhur vendet e biznesit si dhe faqet e internetit. Gjerësia e internetit ishte e lirë dhe e
bollshme, dhe bandwidth në dispozicion u konsumua menjëherë nga përdoruesit dhe aplikimet në
rrjetet e kampusit dhe zyrat e largëta. Por ISP-të e hershme nuk kanë dhënë një shërbim të nivelit
të sipërmarrjes. Nuk kishte asnjë mënyrë për të garantuar cilësinë e shërbimit nga përdoruesi në
një zyrë në një qendër të të dhënave të korporatave ose faqen e internetit kur trafiku udhëtonte
nëpër shumë rrjete të ndryshme të ofruesve të shërbimit
Në fillim të viteve 2010, SD-WAN doli me premtime të mëdha. Me SD-WAN, trafiku i
rrrjetev mund të dërgohet nga zyra e degës direkt në instancën më të afërt rrjetit, duke përmirësuar
përvojën e përdoruesit dhe duke zvogëluar ngarkesën në rrjetin e ndërmarrjeve. Biznese me shumë
vende ose biznese të ndryshme që dëshironin të përdornin internet broadband jo të shtrenjtë, ndërsa
ende siguruan cilësinë e shërbimit. SD-WAN ofroi një avantazh lehtësie dhe kostoje, pasi
organizatat mund të përdornin bandwidth më të lirë në dispozicion zakonisht nga një ISP lokal por
të fitonin kontroll më të mirë mbi përvojën e përdoruesit.

13. 13
3.2 Avantazhet dhe disavatazhet Wide Area Network (WAN)
3.2.1 Avantazhet e Wide Area Network (WAN)
 WAN është përdorur për të lidhur kompjuterin në një zonë të madhe gjeografike
1000 km përafrim. Biznesi i kompanisë mund të operohet anembanë globit falë
rrjeteve WAN.
 Internet Service Provider (ISP) uplinks të cilat mund t'ju ndihmojnë të lidhni degë
të tjera të zyrave tuaja.
 WAN është përdorur në rezervimin online të biletave, rezervimin e hekurudhave
dhe rezervimin e biletave të linjave ajrore.
 Të dhënat dhe informacionet e rëndësishme dhe të ndjeshme të kompanisë ruhen
në sistemin e centralizuar të cilat mund të arrihen në të gjithë globin.
 Zhvilluesi i Softuerit mund të punojë online në një projekt të drejtpërdrejtë web ku
nevojiten të dhëna dhe informacione të caktuara nga burime të tjera të pranishme
në vende të tjera . Në këtë lloj të gjendjes WAN rrjeti luan rol të rëndësishëm.
 Interneti gjithashtu mund të ofrojë mundësi biznesi si faqet e internetit e-commerce,
blogimi, blogimi i videove, tregtimi, etj.
 Arsimi online është përparësia kryesore dhe më e mirë e WAN.
 Rrjeti WAN siguron shpejtësi të pabesueshme pasi aty bandwidth është i lartë.
 Përditësimet, përmirësimet e programeve dhe aplikacioneve janë shumë të lehta
dhe efikase.
 Të dhënat dhe informacionet ruhen në një rrjet të centralizuar.
 Për shkak të wan botës ishte bërë një fshat global.
 Lidhja mbarëbotërore kishte luajtur një rol të rëndësishëm në avancimin dhe rritjen
e biznesit lokal, si dhe ndërkombëtar.
 Njerëzit anembanë globit janë të ndërlidhur me njëri-tjetrin falë uebsajteve të
rrjeteve sociale si whatsapp, Facebook, Instagram, etj.
 Skedarët dhe kartelat mund të ndahen lehtësisht nëpërmjet rrjetit WAN nga një
pjesë e botës në tjetrën.
 Ky lloj rrjeti kursen para si dhe kohën tonë të çmuar, pasi ata mund të përballojnë
detyrën dhe punën e rëndësishme me shpejtësi dhe siguri të pabesueshme.
 Rrjeti Wide Area ka ndihmuar shumë të fillojnë të rritin biznesin e tyre globalisht
dhe gjithashtu kanë rritur efikasitetin e tyre të punës.
 Rrjeti i gjerë i zonës ka ndihmuar gjithashtu biznesin në transport, rrjetin
kompjuterik, industrinë e softuerëve, industrinë e harduerit, etj.
 Pronësia e tyre mund të jetë publike ose private.

14. 14
3.2.2 Disavantazhet e Wide Area Network (WAN)
 Rrjeti WAN është një rrjet i madh prandaj për të mbajtur këtë lloj rrjeti është një
detyrë herkuliane.
 Disavantazhi kryesor i WAN është se ato janë të shtrenjta në krahasim me rrjetet e
tjera.
 Periferitë dhe pajisjet që kërkohen për instalimin fillestar të WAN-it janë shumë të
shtrenjta.
 WAN është një kombinim i teknologjive të ndryshme të tjera prandaj ka shumë
çështje sigurie krahasuar me MAN dhe LAN
 Rrjetet WAN janë jashtëzakonisht të mëdha prandaj mirëmbajtja dhe rregullimi
fillestar i tyre është shumë kompleks.
 Rrjetet WAN kanë nevojë për softuer si dhe për firewall hardware dhe softuer
antivirus ligjor për sigurinë e të dhënave kundër hakerëve dhe crackers. Pasi këto
rrjete janë të prirura për t'u hakuar.
 Ndërsa WAN mbulon shumë fusha, rregullimi i problemit në të nuk është i lehtë.
Shumica e telave WAN shkojnë në det, dhe telat thyhen ndonjëherë, kështu që
kërkon shumë para për të rregulluar linjat nën det.
 Për të rregulluar ose zgjidhur çështjen e rrjetit ne kemi nevojë për ndihmë
profesionale e cila ndonjëherë mund të jetë me të vërtetë e shtrenjtë.
 Në disa fusha, protokolli standard i internetit përballet me probleme për shkak të
furnizimit elektrik ose strukturave të linjave të këqija nga ky klient shpesh përballet
me çështje të lidhshmërinë ose çështje të ngadalshme të shpejtësisë së internetit.
 Çështjet e lidhshme mund të ndodhin. Rrjetet WAN janë shumë të vështira në
trajtimin e çështjes.
 Nëse rrjeti bie në kurthin e plotë që mund të jetë zhgënjyes ndonjëherë.
 Shpejtësia e WAN është më e ngadaltë se LAN.
 Koha e shtyrjes së përhapjes në WAN është më e gjatë.
 Dizajni i WAN Network është më kompleks krahasuar me homologët e tyre.
 Rrjetet WAN kanë normë më të ulët të transferimit të të dhënave.

15. 15
4. Diferenca LAN dhe WAN
LAN WAN
Qëndron për Rrjeti Lokal i Zonës Rrjeti i Zonës së Gjerë
Mbulesa Zonat lokale vetëm (p.sh., shtëpitë,
zyrat, shkollat)
Zona të mëdha gjeografike (p.sh.,
qytete, shtete, kombe)
Përkufizimi LAN (Local Area Network) është një
rrjet kompjuterik që mbulon një zonë
të vogël gjeografike, si një shtëpi,
zyrë, shkollë, ose grup ndërtesash.
WAN (Wide Area Network) është një
rrjet kompjuterik që mbulon një zonë të
gjerë (p.sh., çdo rrjet komunikimi i të
cilit i lidh kufijtë metropolitanë, rajonalë
ose kombëtarë në një distancë të gjatë).
Shpejtësia Shpejtësi e lartë (1000 mbps) Më pak shpejtësi (150 mbps)
Normat e
transferimit të
të dhënave
LAN-ët kanë një normë të lartë të
transferimit të të dhënave.
WAN-të kanë një normë më të ulët të
transferimit të të dhënave krahasuar me
LAN-ët.
Shembull Rrjeti në një ndërtesë zyre mund të
jetë një LAN
Interneti është një shembull i mirë i një
WAN
Teknologji Përdorni disa teknologji lidhshmërie,
kryesisht Ethernet dhe Token Ring
WANs kanë tendencë të përdorin
teknologji si MPLS, ATM, Frame
Relay dhe X.25 për lidhshmërinë në
distanca më të gjata
Lidhja Një LAN mund të lidhet me lansa të
tjera në çdo distancë nëpërmjet
linjave telefonike dhe valëve të
radios.
Kompjuterët e lidhur me një rrjet të
gjerë janë shpesh të lidhur nëpërmjet
rrjeteve publike, të tilla si sistemi
telefonik. Ato mund të lidhen edhe
nëpërmjet linjave me qira ose satelitëve.
Elementët Switches, ura, hub dhe repeaters. Routers, Multi-layer Switches dhe
teknologjia pajisje specifike si ATM ose
Frame-relay Switches etj.
Tolerancë për
të metat
LAN-ët priren të kenë më pak
probleme që lidhen me to, pasi ka një
numër më të vogël sistemesh për t'u
përballuar.
WAN-ët priren të jenë më pak tolerante
ndaj të metave, pasi përbëhen nga një
numër i madh sistemesh.
Gabim i
transmetimit të
të dhënave
Përjeton më pak gabime të
transmetimit të të dhënave
Përjeton më shumë gabime të
transmetimit të të dhënave në krahasim
me LAN

16. 16
Pronësia Zakonisht zotërohet, kontrollohet
dhe menaxhohet nga një person ose
organizatë e vetme.
WANs (si Interneti) nuk janë në pronësi
të ndonjë organizate të vetme, por më
tepër ekzistojnë nën pronësinë kolektive
ose të shpërndarë dhe menaxhimin në
distanca të gjata.
Kostot e set-up Nëse ka nevojë për të vendosur disa
pajisje shtesë në rrjet, nuk është
shumë e shtrenjtë për ta bërë këtë.
Pasi rrjetet në zonat e largëta duhet të
lidhen kostot e set-up janë më të larta.
Megjithatë WAN duke përdorur rrjetet
publike mund të jenë të vendosur shumë
lirë duke përdorur vetëm software (VPN
etj).
Përhapja
gjeografike
Të kenë një shtrirje të vogël
gjeografike dhe nuk kanë nevojë për
linja telekomunikacioni me qira
Të kenë një shtrirje të madhe
gjeografike që përgjithësisht përhapet
përtej kufijve dhe kanë nevojë për linja
telekomunikacioni me qira
Kostot e
mirëmbajtjes
Për shkak se mbulon një zonë
relativisht të vogël gjeografike, LAN
është më e lehtë për t'u mbajtur me
kosto relativisht të ulët.
Mbajtja e WAN është e vështirë për
shkak të mbulimit të saj më të gjerë
gjeografik dhe kostove më të larta të
mirëmbajtjes.
Bandwidth Gjerësia e lartë është në dispozicion
për transmetim.
Gjerësia e ulët është në dispozicion për
transmetim.
4.1 Shpejtësia
Se sa shpejt mund të transferohen të dhënat mbi një LAN ose WAN varet nga cilësia dhe
aftësitë e transferimit të të dhënave të harduerit dhe kabllove. Duke pasur të gjithë kompjuterat në
një LAN të lidhur fizikisht me një router (ose ndonjëherë një switch) është mënyra më e shpejtë
për të transferuar të dhënat midis kompjuterave në një LAN. Për më tepër, përdorimi i kabllove
moderne do të sigurojë shpejtësinë më të mirë të transferimit të të dhënave. Shpejtësia WAN
ndikohet nga një numër faktorësh. Pajisjet e përdorura në LAN që janë të lidhura me WAN
ndikojnë në përvojën e përdoruesit, ashtu si edhe lloji i kabllos të përdorur në vetë rrjetin e zonës
së gjerë. WAN janë zakonisht më të ngadalshëm se LAN për shkak të distancës të dhënat duhet të
udhëtojnë. Për shembull, transfertat e të dhënave midis dy shteteve të ndryshme në SHBA janë më
të shpejta se transferimet e të dhënave midis Londrës dhe Los Anxhelosit. Kabllot e nëndetëse të
bakrit me cilësi të lartë përdoren për të shpejtuar transferimet e të dhënave midis kombeve.
4.2 Siguria
Kompjuteri më i sigurt është ai që nuk është i lidhur me ndonjë rrjet. LAN-ët janë më të
sigurta se WAN, vetëm nga natyra dhe shtrirja e një rrjeti të gjerë zonash. Sa më shumë njerëz të
përfshirë në ndërlidhje, aq më shumë mundësi ka për të gabuar. Duke përdorur rregullimet e
duhura të sigurisë router mund të ndihmojë në mbrojtjen e kompjuterave që lidhen me një rrjet.

17. 17
5. Rekomandimet & Perfundimi
Një nga mënyrat më të lehta për të përcaktuar se cili lloj rrjeti ju duhet është të eksploroni
biznesin tuaj të krijuar. Një zyrë apo biznes i vogël zakonisht do të ketë nevojë vetëm për një LAN.
Rrjeti lokal do të sigurojë që dosjet e ndryshme mund të transferohen nëpërmjet zyrës suaj duke
çuar në një mjedis të lidhur biznesi. Nëse ke një biznes më të madh ose degë të shumta, atëherë do
të të duhet një WAN. Kjo do të thotë se ju do të jeni në gjendje të lidheni me ato degë ose zyra të
ndryshme biznesi në një sistem të unifikuar. Prandaj, ndërsa LAN-të përdoren për shtëpi, biznese
dhe shkolla, WAN-të sigurojnë lidhje më të përhapura. LAN-ët gjithashtu zakonisht do të jenë në
pronësi private ndërsa WAN-të shpesh do të drejtohen nga një palë e tretë si një ofrues telekomi.
Ata gjithashtu mund të operojnë në një rrjet publik.
Me ndërlidhje të dy ose më shumë kompjuterëve në mes veti realizohet rrjeti kompjuterik.
Local Area Network(LAN) është një rrjetë kompjuterik që lidhë kompjuterët dhe pajisjet tjera në
një zonë gjeografike të kufizuar siç është shtëpia, shkolla, laboratoret kompjuterik ose zyrat
punuese. Wide Area Network(WAN) është një rrjet me shtrirje të gjerë, nuk kufizohet në shtrirjen
e tij gjeografike.

18. 18
6. Referenca
Zeqiri, I. (2018). Bazat e Informatikës. Mitrovicë.
Beqiri, E. (2000). INTERNETI - Komunikimet Kompjuterike.
https://www.comptia.org/content/guides/what-is-a-local-area-network
https://www.referenceforbusiness.com/small/Inc-Mail/Local-Area-Networks-LANS.html
https://www.wikipedia.org/
https://www.diffen.com/difference/LAN_vs_WAN
https://blogs.juniper.net/en-us/enterprise-cloud-and-transformation/enterprise-wan-a-
brief-history