1. -Përgjatë historisë-
LEGJISLACIONI

2. Ligji primitiv Ligji sot
është pjesë e principeve natyrore. ështe rezultat i një planifikimi të qëllimshëm
Bazohet në lidhje fisnore Bazohet në tipet e territoreve
E ka zanafillën tek morali dhe nocionet
etike dhe opinioni publik
E merr zanafillën tek të menduarit
racionalisht
Nuk ka ndryshim mes ligjit civil dhe
kriminal
Bën dallimin
Nuk bën dallimin mes çështjeve publike dhe
private
Bën dallimin
I kushton rëndësi mëkatit dhe ndëshkimeve
jo njerëziore.
Nuk I kushton rëndësi
Mbrojtja e ligjit është përgjegjësi kolektive Shteti mbron ligjin
Qëllimi: të vendosë paqe Qëllimi: të vendosë drejtësi
NDRYSHIMET:
LIGJI PRIMITIV-LIGJI SOT

3. • Një shkrimtar grek thotë se kanë qenë 8 kode të egjiptianëve
• Kode të bazuara në Ma’at (e vërteta, rregulli, ekuilibri, drejtësia)
• Sigurohej barazia para ligjit (me përjashtim të skllavëve)
• Dënohej e gjithë familja së bashku me “fajtorin”
• Vihet re titulli “Mbikëqyrës i gjashtë pallate të Mëdha”, i referohet ekuivalentit
modern të një magjistrati. Pallate ndoshta i referohet gjykatës kryesore të ligjit
në Thives, edhe pse besohet se ka pasur gjykata të tjera të mëdha në Egjipt.
Raste të vogla gjykoheshin nga një këshill lokal i pleqve dhe çdo qytet ose fshat
kishte keshillet lokale në krye të procedurave ligjore. Megjithatë, çështjet më të
rëndësishme janë raportuar ndoshta deri te mbreti për të vendosur drejtesine e
duhur.
• Disa gjykime u bënë nga orakuj (në Deir el-Medina, themeluesi i fshatit pyetej
shpesh)
EGJIPT

4. Athina tradicionale na propozon se ligjet e para I vendosi Soloni, figura që sërbeu
si lider para shumë kohësh. Ligjet formulohen nga Asambleja dhe miratohen nga
Senati. Pra ato bëhen nga njerëzit jo nga zotat.
Nëse akuzoheshe për një krim, një qytetar tjetër do të të ndihmonte për të
qartësuar çështjen. Nuk ishte avoat por një ndihmës. Nëse dikush të ka vjedhur, në
fund të procesit do të merrje vetëm atë që të është vjedhur.
Gjithashtu në Athinë lindi ostrakizmi. Nuk kishe të drejtën e një gjyqi, vetëm
largoheshe për 10 vite pas votimit të Asamblesë. Asambleja nuk bënte dallime, edhe
Aristides, heroi I Luftës Perse, u dëbua, por u kthye pas 2 vitesh.
Kishte një sistem gjyqësor të përbërë nga juri dhe gjykatës. Ceshtjet e vogla
gjykoheshin nga gjykatesit kurse të mëdhatë para jurisë. Juria zgjidhej nga shumica
dhe shërbente një vit. Vnedimet e marra nga juria zbatoheshin me doemos, pa
kundershtim.
Kontrata e biznesit parashikoheshin nga ligji. Edhe shoqëritë fetare mbroheshin
nga ligji. Kishte ligje që mbronin pronën private dhe sigurimin e dëmshpërblimit
nëse ajo dëmtohej apo vidhej. Grekët bënin dallimin mes vrasjes së paramenduar
dhe asaj aksidentale.
GREQI

5. Pas një lufte 16 vjecare me mbretin e tyre Tarquin the Proud, populli I Romes
dëshironte ta zgjidhte vete liderin e tij cdo vit; të votonte për cdo vendim që do të
merrej, ligj që do të propozohej.
Në 509 para Krishtit, rreth 2500 vite më parë, qytetarët e Romës krijuan një formë
të re qeverisje, Republikën.
Megjithëse ndryshuan grate, skllevërit dhe fëmijët nuk ishin qytetarë të Romës
përsëri. Nuk kishin të drejtën e shprehjes së opinionit në qeveri.
Pas 50 vitesh Republikë, ligjet e vjetra u shkruan në tableta metali dhe u shfaqën
në Këshillin e qytetit në, në mënyrë që të gjithë t’I kuptonin. Ato morën emrin 12
tabelat sepse ishin shkruar në 12 tabela.
Trajtonin cështje si prona, krimi, familja, martesa, trashegimia.
Ligjet u munduan të ishin sa më të drejta, psh. Ato u aplikuan për të gjithë
qytetarët, qofshin ata të pasur apo të varfër.
ROME

6. Ligjet në Spartë thuhet se I aplikoi Likurgu. Spartanët i bindeshin ligjit
kurdoherë sepse kjo bindje sillte sjelljen e përshtatshme. Kur eforët futeshin
na zyrë, psh, ata I jepnin një këshillë vartësve të tyre: “Hiqi mustaqet dhe
bindju ligjit!” Thellësia e respektit të spartanëve për sistemin e tyre qeverisës
shpjegohet me simbolikën e Apolos së Delfit që thotë se Likurgu
institucionalizoi reformat që kish vendosur më parë orakulli Rhetra. Nuk dihet
se kur ekzaktësisht ka qeverisur Likurgu dhe se cfarë i bëri ai ligjeve spartane.
Dihet se këto ligje u zhvilluan gjatë periudhës 800 në 600 pes. Ligjet spartane
nuk u shkruan kurrë. Ata i kaluan nga brezi në brez, me anë të mënyrës
korrekte të të jetuarit të cdo individi dhe jetës ekonomike të shtetit.
SPARTE

7. Ligjet e vjetra quheshin ligjet brehon. Nuk beheshin nga
Asambleja por vinin me traditen, transmetoheshin gojarisht brez
pas brezi. U shkruan në shek. VII. Nuk dihet nëse u aplikuan në
realitet
.Detyrimi eshte menyra më e përhapur e drejtësisë. Të gjithë
duhet të paraqiteshin në gjykatë. Nëse jo , merreshin me dhunës.
Nëse nuk përmbushte dënimin do të humbte nderin
Ligji thotë se cdo fyerje ka një kompensim.
Kompensimi varej nga rëndësia
e fyerjes dhe niveli shoqëror I
personit të fyer. Kjo quhej
cmimi i nderit. Cdo njeri I madh
mund të zgjidhte një cmim më
të madh për të njëjtën fyerje.
KELTE

8. Arabët kishin Sharian, ligjet e tyre fetare.
Ato siguronin themelimin e fesë brenda cdo individi. Besimi në Zot është më I
larti dhe I detyruar.
Siguronin mbrojtjen e jetës së njeriut. Zoti predikon martesën, ushqimin e
shëndetshëm, ndalon vrasjen dhe e dënon atë.
Zoti lejon predikimin e intelektit dhe njohurive dhe dënon atë që e dobëson, me
anë të drogës apo alkoolit. Ai thotë se intelekti është baza e përgjegjësisë moale që
i është dhënë njeriut.
Martesa është e legalizuar për ta mbajtur brenda kornizave morale dhe seksi jashtë
martese ndalohet. Këto ligje sigurojnë vazhdimin e jetës.
Zoti e ka bërë të detyrueshëm suportin e vetvetes dhe të atyre që varen nga ti. Ai
ka bërë ligje për të rregulluar tregtinë dhe bashkëveprime të tjera mes njerëzve për
të pasur marrëveshje, drejtësi ekonomike.
ARAB

9. Magna Carta është një nga dokumentet më të njohur në historinë angleze,megjithwse interpretime tw
mëvonëshme kanë qenë të prirura të errësojnw rëndësinë e saj të vërtetë në 1215. Ky dokument ikon nuk
kishte për qëllim të ishte një deklaratë e qëndrueshme e parimit juridik. Ajo ishte një zgjidhje praktike për
një krizë politike e cila ka shërbyer kryesisht për interesat e gradave më të larta të shoqërisë feudale duke
ringritur fuqinw e zakonit e kufizuar sjelljen despotike nga ana e mbretit.
Shumica e klauzolave ​​në Magna Carta merren me rregullimin e doganave feudale dhe funksionimin e
sistemit të drejtësisë, e jo me teori ligjore dhe të drejtat. Ishte shfrytëzimi shtrëngues i Mbretit Xhon i të
drejtave të tij feudale dhe administrata e tij e pamëshirshme në thelbin e ankesave baronët.
Të gjithë, pwrvec tre prej klauzolave tw ​​Magna Carta janë vjetëruar dhe janë shfuqizuar, por mwnyra
fleksibël në të cilës e statuti është riinterpretuar nëpër shekuj ka garantuar statusin e saj dhe jetëgjatësinw.
Vetëm tre nga klauzolat origjinale në Magna Carta janë ende ligje. Një mbron lirinë dhe të drejtat e kishës
angleze, një tjetër konfirmon liritë dhe zakonet e Londrës dhe qyteteve të tjera, por i tretë është më i
famshëm:
Asnjë njeri i lirë nuk do të kapet apo burgoset, ose të zhvishet nga të drejtat e tij apo pasuria,ose tw
internohet. As do tw ushtrohet presion mbi tw. përveçse nga gjykimi ligjor I tw barabartëve me tw. Për
Askujt nuk do ti mohotet ose vonohet drejtwsia.
Kwsaj deklarate te parimeve, varrosur thellë në Magna Carta, nuk iu dha ndonjë rëndësi të veçantë në
1215, por përshtatshmëria e saj e brendshme ka lejuar gjeneratat e ardhshme për ta riinterpretuar atë për
qëllimet e tyre dhe kjo e ka siguruar jetëgjatësinë e saj. Në shekullin e katërmbëdhjetë Parlamenti e pa atë
si garantimin e gjykimit nga juria. Sir Edward Coke e ka interpretuar atë si një deklaratë e lirisë
individuale në konfliktin e tij me mbretërit e mwparshwm Stuart dhe ajo ka ndikuar nw American Bill of
Rights dhe Universal Declaration of Human Rights. Por trashëgimia e vërtetë e Magna Carta si një e tërë
është se ajo I ka kufizuar autoritetin mbretit, duke krijuar parimin themelor se ligji ishte një fuqi në të
drejtën e vet për të cilin mbreti ishte subjekt.
ANGLIA DHE MAGNA KARTA