3. 1. ZDARZENIE:
sytuacja
widoczna
na
zdjęciu
2. ZJAWISKA:
kot,
kolba
kukurydzy,
jedzenie
SYTUACJA
3. ROLE:
agens
(kot)
i
paLens
(kukurydzę)
4. Schemat
zdarzenia:
DZIAŁANIE SEMANTYKA
5. WYRAZY:
szary,
kot,
właśnie,
je,
kukurydzę
6. Kotwiczenie
w
kontekście:
właśnie
(teraz)
7. ZDANIE:
Szary
kot
właśnie
je
kukurydzę.
kot
je
SKŁADNIA
szary
właśnie
kukurydzę
8. SYNTAGMY:
szary
kot,
kot
je,
je
właśnie,
je
kuk.
9. ZWIĄZKI:
zgody
(rodzaj,
osoba,
liczba)
i
rządu
(przypadki)
w
kot
je
oraz
w
je
kukurydzę
oraz
przynależności
w
syntagmie
właśnie
je
PRZYPADKI
rzeczowników:
mianownik
i
biernik STRUKTURA
10.Schemat
zdania:
przym.+rzecz.+czas.+rzecz.
niedziela, 20 maja 12 3
5. Czemu służy składnia?
Składnia
jest
ważną
częścią
systemu
języka,
gdyż
pozwala
na
łączenie
wyrazów
jako
znaków
w
większe
wypowiedzi.
wyrazy
odnoszą
się
do
przedmiotów,
przeżyć,
osób
i
cech
wypowiedzi
odnoszą
się
do
sytuacji,
w
jakiej
znajduje
się
nadawca
i
odbiorca
i
wskazują
na
cel
ich
dalszego
działania.
Każda
wypowiedź
ma
na
celu
zwrócenie
uwagi
na
coś
ważnego
(przez
zdanie
oznajmujące)
lub
wspólne
działanie.
niedziela, 20 maja 12 5
6. Czemu służy składnia?
http://www.retronaut.co/2012/02/cat-eating-corn-on-the-cob-1951/
Dzięki
łączeniu
wyrazów
w
wypowiedzi
możemy
powiedzieć
więcej
o
sytuacji,
a
zwłaszcza
o
relacji
pomiędzy
znaczeniami
wyrazów
(osobami,
przeżyciami,
przedmiotami
i
cechami)
Łączenie
wyrazów
w
syntagmę
zawęża
zakres
oznaczania
każdego
z
nich,
czyli
determinuje
–
dokładnie
je
dookreśla.
niedziela, 20 maja 12 6
7. Jednostki języka w analizie składni
wyraz:
ciąg
fonemów
(wypowiadanych
jako
głoski)
o
ustalonych
cechach
semantycznych
i
syntaktycznych
wyrazy
niesamodzielne
(przyimki)
są
traktowane
jako
części
wyrażeń
przyimkowych
albo
całych
wyrazów
syntagma:
połączenie
przynajmniej
dwóch
wyrazów,
zwane
także
frazą
(clause)
lub
składnikiem
bezpośrednim.
syntagma
hipotaktyczna
łączy
wyrazy
określające
się
syntagma
parataktyczna
łączy
wyrazy
spójnikiem
lub
,
.
niedziela, 20 maja 12 7
8. Jednostki języka w analizie składni
zdanie
(sentence):
ciąg
wyrazów,
z
których
1
pełni
funkcję
orzeczenia.
Pozostałe
ciągi
są
zdaniami
niekompletnymi.
wypowiedź
(u<erance):
rzeczywiście
wypowiedziane
zdanie
z
wtrąceniami,
nieciągłościami
i
elipsami
tekst:
dwa
zdania
proste
połączone
relacją
spójności
(!)
niedziela, 20 maja 12 8
9. Relacja predykacji – orzekania
Podmiot
i
przydawka
tworzą
grupę
podmiotu,
a
orzeczenie
z
okolicznikiem
i/lub
dopełnieniem
tworzą
grupę
orzeczenia.
Grupa
orzeczenia
nadaje
pewne
własności
grupie
podmiotu,
a
dokładniej
to,
co
jest
oznaczane
przez
grupę
orzeczenia
nadaje
pewne
własności
temu,
co
jest
oznaczane
przez
grupę
podmiotu.
Grupa
podmiotu
oznacza
to,
o
czym
coś
mówi
grupa
orzeczenia.
Predykacja
zachodzi
pomiędzy
znaczeniami
grup
(orzeczenia
i
podmiotu).
Grupy
orzeczenia
i
podmiotu
wiąże
relacja
PREDYKACJI,
czyli
orzekania
PREDYKACJA
jest
szczególnym
rodzajem
DETERMINACJI
(określania!)
Orzeczenie
i
podmiot
także
wiąże
relacja
PREDYKACJI,
gdyż
okolicznik,
dopełnienie
i
przydawka
są
przyłączone
do
orzeczenia
i
podmiotu
jako
oznaczające
dodatkowe
informacje
o
opisywanej
w
zdaniu
sytuacji.
niedziela, 20 maja 12 9
10. Podmiot a ORZECZENIE
Podmiot:
obiekt
lub
osoba
działająca
(Agens)
lub
doznająca
(Doznający)
lub
“będący”
(PaLens)
określany
przez
orzeczenie
określające
jego
cechy.
Orzeczenie:
opisuje
to,
co
robi
lub
co
dzieje
się
z
podmiotem:
Fazowe:
ZACZYNAĆ/KOŃCZYĆ
+
czas.
w
bezokoliczniku.
Imienne:
BYĆ/ZOSTAĆ
+
orzecznik
(przym./rzecz.)
Modalne:
CHCIEĆ
lub
MÓC
+
czas.
w
bezokoliczniku.
niedziela, 20 maja 12 10
11. • 4
rodzaje
parataksy
(243):
– Kopulatywność
-‐
i,
a,
tudzież…
•Psy
i
ludzie.
Syntagma
bezspójnikowa:
•Nogi
psa,
nogi
człowieka.
– Adwersatywność
–
nie,
lecz,
•Nie
dzisiaj,
lecz
jutro.
http://robinlam.wordpress.com/2009/10/21/elliot-erwitt/
•Nie
dniem,
lecz
nocą.
– Dysjunkcja
–
lub,
czy…
•Pies
czy
właściciel?
– Alternatywa
–
albo…albo,
czy…czy
•Albo
pies
albo
kot http://robinlam.wordpress.com/2009/10/21/elliot-erwitt/
niedziela, 20 maja 12 11
13. ORZEKANIE – coś o czymś
• Grupa
podmiotu • Grupa
orzeczenia
• Podmiot
i
określenia • Orzeczenie
i
określenia
• Temat • Remat
• To,
o
czym
mowa • To,
co
jest
mówione
• To,
co
jest
orzekane • To,
co
orzeka,
rzeczone.
• Datum • Novum
• Informacja
znana • Informacja
nowa
• Coś
musimy
wiedzieć • zanim
się
dowiemy
…
• znane
znaczenie • nowe
znaczenie
REMAT jest na dany TEMAT
niedziela, 20 maja 12 13
14. DETERMINACJA i hiponimia (239)
Determinacja
zachodzi
pomiędzy
wyrazami
w
syntagmie
hipotaktycznej
i
sprawia,
że
wyraz
determinowany
jest
w
relacji
hiponimii
z
syntagmą,
w
której
właśnie
wystąpił.
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
zdanie
jest
także
syntagmą
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
syntagma
(składnik) przymiotnik
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
syntagma
(składnik) syntagma
(składnik)
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
syntagma
(składnik) wyrażenie
przyimkowe przymiotnik
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
podmiot przydawka okolicznik orzeczenie orzecznik
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
rzeczownik przymiotnik przyimek rzeczownik czasownik przymiotnik
Wyraz
transport
jest
określony
(determinowany)
przez
publiczny.
Syntagma
transport
publiczny
jest
hiponimem
wyrazu
transport.
niedziela, 20 maja 12 14
15. Relacje syntagmatyczne i paradygmatyczne
Wyrazy
połączone
w
syntagmę
wiąże
relacja
syntagmatyczna.
Wyrazy
występujące
w
różnych
syntagmach
można
zamieniać,
jeśli
pełnią
taką
samą
funkcję
(wiąże
je
relacja
paradygmatyczna).
Syntagmy
występujące
w
różnych
zdaniach
jako
ich
składniki
także
można
zamieniać
przy
zachowaniu
tej
samej
konstrukcji
składniowej.
Konstrukcja
składa
(schemat
zdania)
się
z
określonych
części
mowy,
które
pełnią
określone
funkcje
części
zdania
i
opisują
pewną
sytuację.
rzeczownik rzeczownik
w
D. przyimek rzeczownik czasownik przymiotnik
Zakaz biwakowania w Rzymie jest surowy.
podmiot przydawka okolicznik
miejsca orzeczenie orzecznik
Zakaz biwakowania w Rzymie jest surowy.
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
podmiot przydawka okolicznik orzeczenie orzecznik
Transport publiczny w Tallinnie będzie darmowy.
rzeczownik przymiotnik przyimek rzeczownik czasownik przymiotnik
Składniki
zdania
można
także
wyłączać
ze
zdania,
czyli
na
przykład:
Transport
(publiczny)
(w
Tallinnie)
będzie
darmowy.
=>
Transport
będzie.
niedziela, 20 maja 12 15
16. Ilu uczestników zdarzenia opisuje polski czasownik?
Zeromiejscowe
(nieprzech.):
włoskie:
Błyska
się;
Grzmi;
… piove
–
pada
deszcz,
jednomiejscowe
(nieprzech.): nevica
–
pada
śnieg
Nastała
rewolucja.
francuskie:
dwumiejscowe
(przechodnie): il
pleut
(dżdży),
Rybka
lubi
pływać.
il
neige
(śnieży)
trzymiejscowe
(przechodnie):
Agenci
wywiadu
przekazali
Zdolność
wyrazów
do
informację
prezydentowi. otwierania
wokół
siebie
czteromiejscowe
(przechodnie): miejsc,
czyli
pozycji
dla
Studenci
przewieźli/przenieśli
innych
wyrazów
zwana
książki
z
biblioteki
instytutowej
jest
WALENCJĄ
(EJO)
do
biblioteki
głównej
uczelni. albo
łączliwością
(RG)
i
jest
specyficzna
dla
wg
Renaty
Grzegorczykowej
różnych
języków
świata.
(Zarys
teorii
składni) (termin
od
Tesniere)
niedziela, 20 maja 12 16
17. ZWIĄZKI RZĄDU, ZGODY i PRZYNALEŻNOŚCI (249–250)
Wyrazy
są
łączone
w
wypowiedziach
w
syntagmy
hipotaktyczne
ze
względu
na
ich
cechy
semiczne
i
leksykalne
oraz
określone
cechy
semantyczne.
Wyróżnia
się
różne
rodzaje
determinacji:
RZĄDU:
wyraz
nadrzędny
determinuje
cechę
semiczną
podrzędnego
(rekcja
semiczna)
ZGODY:
zgodność
co
najmniej
1
cechy
semicznej
składników
syntagmy
(szczeg.
przypadek
rekcji)
PRZYNALEŻNOŚCI:
słowa
łączą
się
leksykalnie
mimo
braku
powiązań
cechami
semicznymi.
niedziela, 20 maja 12 17
18. Związek rządu (narzucanie;)
• Doda
kupiła
drzewko.
(dopełnienie)
– czasownik
kupić
łączy
się
z
rz.
w
dopełniaczu
• Doda
kupiła
drzewko
szczęścia.
– rzeczownik
+
jego
określenie
jako
rz.
w
dopełniaczu
• Doda
kupiła
drzewko
szczęścia
w
doniczce.
– rzeczownik
+
wyrażenie
przyimkowe
(rz.
w
miejsc.)
• Rekcja
semiczna:
wyraz
determinujący
zarządza
kategorią
gramatyczną
wyrazu
determinowanego.
• Najczęściej
dotyczy
przypadków
zależnych
rzecz.
• Wyraz
determinowany
ma
zawsze
taką
samą
kategorię
przypadka
(drzewko/a
szczęścia)
niedziela, 20 maja 12 18
19. Związek rządu (narzucanie;)
• Zróbmy
mapę
myśli!
(dopełnienie)
–czasownik
robić
łączy
się
z
rz.
w
dopełniaczu
• Rok
2009
to
rok
kreatywności.
–rzeczownik
+
jego
określenie
jako
rzeczownik
w
dop.
• Komputer
to
nie
maszyna
do
pisania!
–rzeczownik
+
wyrażenie
przyimkowe
w
dop.
• Rekcja
semiczna:
wyraz
determinujący
zarządza
kategorią
gramatyczną
wyrazu
determinowanego.
niedziela, 20 maja 12 19
20. Związek zgody: PRZYKŁADY
• Co
zrobiła
Doda?
Jaka
Doda?
Jakie
drzewko?
• Doda
kupiła
drzewko
szczęścia.
–rzeczownik
+
czasownik
w
funkcji
orzekania
• Doda
kupiła
nowe
drzewko
szczęścia.
–rzeczownik
+
przymiotnik
w
funkcji
określenia
• Nasza
Doda
kupiła
nowe
drzewko
szczęścia.
–rzeczownik
+
przymiotnik
• Doda
kupiła
błyszczące
drzewko
szczęścia.
–rzeczownik
+
imiesłów
przymiotnikowy
–Najczęściej
dotyczy
rodzaju,
liczby
i
osoby.
niedziela, 20 maja 12 20
21. Związek przynależności
• Kiedy?
• Wczoraj
Doda
kupiła
drzewko
szczęścia.
–czasownik
+
okolicznik
czasu
• Jak?
• Doda
szybko
kupiła
drzewko
szczęścia.
–czasownik
+
okolicznik
sposobu
• Gdzie?
• Doda
kupiła
drzewko
szczęścia
na
Allegro.
–czasownik
+
okolicznik
miejsca
niedziela, 20 maja 12 21
22. Przegląd związków
• Doda
uważnie
wybrała
drzewko
szczęścia.
• Doda
wybrała:
rzecz.+czas.
w
związku
zgody
• Kasia
wybrała,
Krzysiu
wybrał,
Oni
wybrali
• forma
obu
wyrazów
zmienia
się
zgodnie
• wybrała
uważnie:
czas.+przysł.
w
związku
przynal.
• płaciła
uważnie,
kupiła
uważnie,
niosła
uważnie
• wyraz
determinujący
jest
nieodmienny,
a
więc
jego
forma
nie
zmienia
się,
mimo
zmiany
znaczeń
determinowanego.
• wybrała
drzewko:
czas.+rzecz.
w
związku
rządu
• kupiła
drzewko,
kupili
drzewko,
ale
zapomniała
o
drzewku
• forma
wyrazu
determinującego
jest
zależna
nie
od
formy
wyrazu
determinowanego,
ale
od
jego
łączliwości
i
znaczenia.
niedziela, 20 maja 12 22
23. Związki a akomodacja
• Dobra
Danka
dała
Damianowi
dynię.
• dobra
Danka,
Danka
dała,
dała
Damianowi,
dała
dynię.
• Zw.:
zgody,
zgody
i
rządu,
rządu
• Zgodność
rodzaju
(żeński),
liczby
(pojedyncza)
i
osoby
(trzecia)
w
wyrazach
dobra,
Danka,
dała,
czyli
akomodacja
wyrazów
podrzędnych
do
wyrazu
nadrzędnego:
• przymiotnika:
dobra
do
rzeczownika:
Danka
• rzeczownika:
Danka
do
czasownika:
dała.
• Zarządzanie
(rekcja)
przypadkiem
rzeczowników
(Damianowi
i
dynię)
przez
także
przez
czasownik,
czyli
ponowna
akomodacja
rzeczowników
do
czasownika.
niedziela, 20 maja 12 23
24. CZĘŚCI ZDANIA przyłączane
DOPEŁNIENIE:
określa
czasownik
i
wskazuje
osobę
lub
obiekt
bliższe:
obiekt,
na
którym
wykonywana
jest
czynność
lub
osoba
odbierająca
energię
czynności
(PaLens)
(zwykle
w
bierniku
i
dopełniaczu,
rzadziej
w
narzędniku)
W
zdaniu
w
stronie
biernej
jest
podmiotem.
dalsze:
odbiorca
czynności
opisanej
przez
orzeczenie
(Otrzymujący)
(zwykle
w
celowniku,
narzędniku,
a
rzadziej
w
miejscowniku)
Przydawka:
określenie
podmiotu
oznaczające
jego
cechy
Okolicznik:
określenie
czasownika
oznaczające
okoliczności
(w
związku
przynależności)
niedziela, 20 maja 12 24
25. PODMIOT POLSKI
Janek
zasłabł.
podmiotem
jest
janek
–
rzeczownik
w
mianowniku
Jankowi
zrobiło
się
słabo.
–
Co
tu
jest
podmiotem?
rzeczownik
w
celowniku
jankowi
jest
dopełnieniem!
Zdania
bezpodmiotowe
oznaczają
zjawiska
przyrody,
ale
nie
wskazują
na
uczestnika
oznaczanego
wydarzenia:
Dniało,
grzmiało,
świtało,
lało,
śnieżyło...
Podobnie
przysłówki
predykatywne
(orzekające):
Jest
zimno,
gorąco,
duszno,
parno...
niedziela, 20 maja 12 25
26. PRZYDAWKA POLSKA
jaki,
jaka,
jakie:
przymiotnik,
imiesłów
przymiotnikowy,
zaimek
jego
matka,
jej
parasolka,
biegnący
Robert,
psia
kość
czyj,
czyja,
czyje,
czego:
rzeczownik
w
dopełniaczu
matka
Tomka,
parasolka
Jadzi,
dużo
marchwi
ile,
ilu
(lub
który):
liczebnik
trzech
kolegów,
jeden
mądrala,
piąty
kawałek
z
czego,
skąd:
z
+
rzeczownik
koszula
z
bawełny,
Tomek
z
Poznania...
niedziela, 20 maja 12 26
27. OKOLICZNIK
miejsca
(gdzie?,
dokąd?,
skąd?,
którędy?),
czasu
(kiedy?,
od
kiedy?,
do
kiedy?,
jak
długo?),
sposobu
(jak?,
w
jaki
sposób?),
celu
(w
jakim
celu
?,
po
co
?),
warunku
(
pod
jakim
warunkiem
?),
przyzwolenia
(pomimo
czego
?,
mimo
co
?),
przyczyny
(dlaczego
?,
z
jakiego
powodu
?).
niedziela, 20 maja 12 27
28. Dopełnienie – pytania
kogo?
czego?
komu?
czemu?
kogo?
co?
z
kim?
z
czym?
o
kim?
o
czym?
niedziela, 20 maja 12 28
29. Łączliwośc czasownika z rzeczownikami
i rządzenie ich przypadkami oraz role
ROLA PRZYPADEK PYTANIE CZASOWNIK PYTANIE PRZYPADEK ROLA
AGENS mianownik kto chce kogo dopełniacz PATIENS
czego
AGENS mianownik kto przygląda
się komu celownik PATIENS
wierzy czemu
AGENS mianownik kto bierze kogo biernik PATIENS
robi co
AGENS mianownik kto rządzi kim narzędnik INSTRUM.
używa czym
AGENS mianownik kto daje kogo/co biernik
i
OTRZYMUJĄ
przyznaje komu/czemu celownik CY/PATIENS
DOZNAJĄCY celownik komu żal kogo dopełniacz PATIENS
czemu czego
dopełniacz kogo czuć kim narzędnik INSTRUM.
czego czym
-‐ słychać kogo
biernik INSTRUM.
widać co
niedziela, 20 maja 12 29
30. Osiem kategorii
gramatycznych
•czas,
•strona,
•tryb, •liczba,
•aspekt, •rodzaj,
•osoba,
•przypadek.
niedziela, 20 maja 12 30
31. syntaktyka czyli składnia
Składnia
opisuje
sposoby
łączenia
treści
w
języku.
Zdanie
to
odgraniczony
prozodycznie
odcinek
tekstu.
Zamkniętej
intonacji
zdania
w
piśmie
odpowiadają
znaki
graficzne
(interpunkcyjne:
kropka,
znak
?
i
!).
Zdanie
ma
schemat
zdarzeniowy
i
strukturę
składniową
oraz
jest
osadzone
w
pewnym
kontekście
pragmatycznym.
Zdarzenia
osadzamy
w
rzeczywistości
pozajęzykowej
w
stosunku
do
mówiącego,
czyli
„kotwiczymy”
je.
Uczestnicy
zdarzeń
zostają
wtedy
umieszczeni
w
określonych
rolach
oraz
pewnym
czasie
i
miejscu.
Punktem
odniesienia
jest
najczęściej
miejsce
i
moment
wypowiedzenia
danego
zdania
przez
daną
osobę.
niedziela, 20 maja 12 31
32. O czym informuje zdanie?
Co i jak komunikujemy?
CEL
wypowiedzi Kogo
i
po
co
informujemy?
słuchanie
ZDANIE
w
danym
języku jak
brzmi
konkretne
zdanie?
struktura
składniowa
jaki
jest
szyk
wyrazów?
schemat
zdarzeniowy
jaki
jest
„punkt
widzenia”?
uczestnicy
i
ich
role jakie
są
ich
role
i
relacje?
mówienie
zdarzenie
w
rzeczywistości CO
SIĘ
ZDARZYŁO
/
DZIEJE?
KONTEKST
pragmatyczny Dlaczego
o
tym
mówimy?
niedziela, 20 maja 12 32
33. Siedem schematów zdarzeń
(uniwersalne dla wszystkich języków naturalnych?)
PRZEPŁYW
ENERGII UCZESTNICY
ZDARZENIA
I
ICH
ROLE SCHEMAT
ZDARZENIOWY PRZYKŁAD
ZDANIA
DZIAŁANIE:
co
ktoś
robi,
+++ AGENS
+
(PATIENS) Przeglądam
prezentację.
czym
się
zajmuje?
PRZEMIESZCZANIE Przeglądam
prezentację
od
++ (AGENS)
+
PATIENS
+
CEL
skąd/dokąd
ktoś/coś... początku
do
końca
już
3
raz.
PRZEKAZYWANIE Prezentacja
daje
mi
+ AGENS
+
OTRZYMUJĄCY
+
PATIENS
kto
co
komu
daje? dużo
do
myślenia.
+
WYDARZENIE
PATIENS
+
(PATIENS)
co
się
dzieje?
Woda
się
gotuje.
(zależny)
DOZNAWANIE
-‐ DOZNAJĄCY
+
PATIENS
czego
ktoś
/
coś
doznaje?
(Ja)
rozumiem
teorię.
POSIADANIE
-‐-‐ POSIADACZ
+
PATIENS Prezentacja
ma
10
slajdów.
co
ktoś
/
coś
posiada?
BYCIE
-‐-‐-‐ PATIENS
+
ORZECZNIK
(jest)
kto
/
co
/
jakie
to
jest?
To
jest
prezentacja.
niedziela, 20 maja 12 33
34. typowe
schematy
zdaniowe
w
języku
polskim
zdanie schemat
zdania schemat
zdarzeń
czasownik
Dnieje. WYDARZENIE
niekonotujący
uczestnika
Film
był
rzeczownik
+
BYĆ
BYCIE
interesujący. +przymiotnik
(orzecznik)
rzeczownik
+
czasownik
Dziecko
wstało. DZIAŁANIE
lub
WYDARZENIE
nieprzechodni
Jan
zaprosił
rzeczownik
+
czasownik
DZIAŁANIE
lub
WYDARZENIE
kolegów. przechodni
+
dopełnienie
bliższe lub
DOZNAWANIE
lub
POSIADANIE
Lekarz
doradził
podmiot
+
czasownik
przechodni DZIAŁANIE
lub
WYDARZENIE
lub
Jackowi
wyjazd. +
dop.
bliższe
+
dop.
dalsze PRZEKAZYWANIE
lub
PRZEMIESZCZENIE
podmiot+czasownik
przechodni
Mama
przełożyła
DZIAŁANIE
lub
WYDARZENIE
lub
+
dop.
bliższe
+
dop.
dalsze
książki
z
...
na
...
. PRZEKAZYWANIE
lub
PRZEMIESZCZENIE
+
uzupełnienie
niedziela, 20 maja 12 34
35. ROLE SEMANTYCZNE (UCZESTNICY ZDARZEŃ)
1. AGENS
(AGENT):
wykonawca
czynności
przekazujący
energię
2. PATIENS:
osoba
lub
obiekt
odbierający
energię
3. Theme:
obiekt,
który
nie
podlega
zmianie
4. DOZNAJĄCY:
osoba
lub
obiekt
doświadczający
czegoś
zmysłowo
5. OTRZYMUJĄCY:
osoba
dla
której
wykonywane
jest
działanie
6. POSIADACZ:
właściciel
lub
obiekt
zawierający
inne
obiekty
7. INSTRUMENT:
obiekt
którym
wykonywana
jest
czynność
OKOLICZNOŚCI:
8. MIEJSCE:
miejsce,
w
którym
coś
się
dzieje
(działanie,
bycie)
9. CEL:
miejsce,
w
którym
coś
(działanie,
obiekt/osoba)
kończy
ruch
10.ŹRÓDŁO:
miejsce
rozpoczęcia
(działania,
obiektu/osoby)
ruchu.
niedziela, 20 maja 12 35
36. Stosunek mówiącego
(modalność)
FAKTYWNA,
czyli
PRAWDZIWOŚCIOWA
(nienacechowana,
bo
nie
oznaczona)
NIEFAKTYWNA,
czyli
HIPOTETYCZNA
(nacechowana,
bo
oznaczona
werbalnie)
tryb
przypuszczający
i
modalizatory
DEONTYCZNA:
przekonanie
o
powinności
(prawo)
EPISTEMICZNA:
stopień
przekonania
o
prawdzie
niedziela, 20 maja 12 36
37. czas i aspekt zdarzenia
(dokonaność lub nie)
CZAS
aktu
mownego
a
czas
zdarzenia
CZAS
gramatyczny:
przeszły:
przeszłość,
przypuszczenie,
grzeczność,
teraźniejszy:
teraz;
zawsze
(panchronia
lub
przyszłość)
przyszły:
przyszłość
jako
przypuszczenie
ASPEKT:
niedokonany
lub
dokonany,
czyli
„wy/zdarzony”.
Funkcja
komunikacyjna
zdania,
czyli
tryb
zdania:
OZNAJMUJĄCY,
PYTAJĄCY,
ROZKAZUJĄCY
niedziela, 20 maja 12 37
38. Bibliografia
• Bańczerowski,
Jerzy,
Pogonowski,
Jerzy,
Zgółka,
Tadeusz.
1982.
Wstęp
do
językoznawstwa.
UAM
• Bańczerowski,
J.
1980.
Systems
of
seman^cs
and
syntax:
A
determina^onal
theory
of
language.
• Tabakowska,
E.
2001.
Kognitywne
podstawy
języka
i
językoznawstwa
niedziela, 20 maja 12 38
