Araling Panlipunan 4

1. Pag-aalsa sa Estadong
Kolonyal

2. Natatalakay ang mga lokal na
pangyayari tungo sa pag-usbong ng
pakikibaka ng bayan
Layunin

3. Balitaan
Balik-aral

4. Ayon sa mga mananaliksik ng kasaysayan ng
ating bansa, tumutol ang marami sa ating mga
ninuno sa pananakop ng mga Español.
Malaking hirap, pagmamalupit at pang-aabuso
ang dinanas ng mga Pilipino noon kaya nag-
alsa sila. Mahigit sa 100 pag-aalsa ang
isinagawa nila sa loob ng 333 taong
pananakop ng mga Español sa Pilipinas.

5.  Ano kaya ang naging dahilan ng pag-aaalsa ng mga sinaunang Pilipino?
 Ano kaya ang sitwasyon natin ngaun kung hindi nagkaroon ng mga pag-aalsa?
 Sa palagay ninyo, ano kaya ang naidulot ng hindi mabilang na pag-aalsa ng
mga sinaunang Pilipino?

6. •Ibigay ang kahulugan ng
salitang -
• pag-aalsa.

7. Ang pag-aalsa ay ang pagtutol o hindi pagsang-ayon sa mga
patakaran o anumang nakahahadlang sa kalayaan ng mga
mamamayan sa isang lugar o ng isang indibidwal.

8. Lakan Dula at Sulayman (1574)
Ang pamamalakad sa bansa ni Legazpi ay
maganda at maayos. Ngunit nang mamatay si Legazpi,
ang naging kapalit niyang si Gobernador Heneral
Guido de Lavezares ay hindi naibigan ng mga
katutubo dahil bigla niyang inalis ang mga karapatang
ipinagkaloob ni Legazpi. Pinagmalupitan at
pinagsamantalahan ng mga Español ang mga
katutubo. Naging matindi ang galit nina Lakan Dula at
Sulayman at sila ay nag-alsa.

9. Raha Sulayman
Lakan Dula

10. Naganap ito sa Tondo
noong 1574. Natigil
lamang ang pag-aalsa ng
mga Pilipino nang ibalik
kina Lakan Dula at
Sulayman ang kanilang
karapatan.
Magat Salamat (1587-
1588)

11. Magat Salamat
(1587-1588)
Lalong matindi ang pag-aalsa ni
Magat Salamat, anak ni Lakan Dula,
kaysa sa naunang pag-aalsa ng kanyang
ama at tiyuhin. Nagtatag siya ng lihim na
samahan upang ipaglaban at makamit
muli ang kalayaan ng mga katutubong
Pilipino noong unang bahagi ng 1587.
Ang mga kasapi ay buhat sa iba’t ibang
panig ng Gitnang Luzon at sa Pulo ng
Cuyo at Borneo. Nakipagsabwatan din
sila kina Juan Gayo at Dionisio
Fernandez na magpasok ng mga sandata
buhat sa Japan.

12. Subalit sila ay hindi nagtagumpay dahil
sa pagtataksil ng isa nilang kasamahan na si
Antonio Surabao. Dahil dito, ikinulong at
pinatay si Magat Salamat.
Ang mga taga-Cagayan sa
pamumuno ni Magalat ay nagpakita ng hindi
pagsang- ayon sa buwis at sapilitang paggawa
na ipinatutupad ng mga Espanyol subalit siya
rin ay nabigo.

13. Ang Rebelyon ng Gaddang (1621)
Dahil sa pagmamalabis
ng mga Español, pinamunuan nina
Felipe Catabay at Gabriel Taya gang
paghimagsik ng mga Gaddang sa
Cagayan Valley. Pinakiusapan sila
ng Dominikong paring si Pedro de
Santo Tomas na itigil na ang
labanan. Dahil sa mahusay
magsalita ang pari, nakining sila at
sumuko.

14. Sumuroy (1649-1650)
Ang mga taga-Samar ay
pinamunuan ni Sumuroy dahil sa
pagtutol ng mga Bisaya mula sa
Samar na magpunta sa Cavite
ayon sa kautusan ni Gobernador
Diego Fajardo upang gumawa ng
mga barko.

15. Ang Rebelyon ni Maniago (1660-1661)
Pinamunuan ni Francisco
Maniago ang rebelyon ng mga
Kapampangan. Nagrebelde sila noong
Oktubre 1660 dahil sa nais nilang
maging Malaya. Tinutulan nila ang
sapilitang pagpapatrabaho. Hinarangan
nila ang mga ilog para mapiglan ang
pagdadala ng mga pagkain patungong
Maynila upang magutom ang mga
Español. Nahikayat ni Maniago ang
mga taga-Pangasinan at Ilocos na
sumama sa kanya.

16. Nagkaroon ng negosasyon sa
pagitan ng gobernador heneral at
ni Maniago. Si Maniago at ang
mga kasama nito ay pinangakuan
ng mga Español na bibigyan ng
malaking halaga. Hinayaan din
silang gumawa sa kanilang mga
bukid kayat natigil ang pag-aalsa.

17. Ang Rebelyon ni Malong (1660-1661)
Si Andres Malong ay naakit sa panawagan ni Maniago
na mag-alsa laban sa kalupitan ng mga Español. Nag-alsa ang
mga mamamayan ng Lingayen, Pangasinan noong Disyembre
15, 1660. Lumaganap ang pagbangon at nakisama rin ang
mga taga-ibang bayan sa kilusan nila. Pinatay ng mga
Pilipino ang gobernador at ibang malulupit na Español.
Nagpadala si malog ng mga mensahero sa iba’t ibang
lalawigan para hikayatin ang mga tao na makiisa sa kanila.
Nanghina ang kanilang hukbo at nasukol sila sa mga Español
sa bayan ng Binatongan (Lungsod ng San Carlos). Nabihag si
Malong ng mga Español at ipinapatay.

18. Ang Pag-aalsa ni Tapar (1663)
Isang babaylan si Tapar. Itinatag niya sa Oton,
Panay ang isang bagong relihiyon na parang binagong
anyo ng Kristiyanismo noong 1663. Tinutulan ng paring
Español ang kilusang panrelihiyon. Sumugod ang mga
tropa ng pamahalaan at nahuli si Tapar. Binitay siya
kasama ng iba pa niyang kaibigan. Itinali ang kanilang
labi sa poste upang makita ng mga taong bayan at hindi
pamarisan.

19. Ang Rebelyong Silang (1762-1763)

20. Si Diego Silang ay kinulong ng mga Español dahil
nagpetisyon siya na alisin ang pagpapataw ng buwis sa
mga Pilipino. Nang siya ay pakawalan, hinimok niya ang
kanyang mga kababayang Ilocano na maghimagsik laban
sa mga Español. Nagtatag siya ng sariling pamahalaan sa
Vigan at nakipag-ugnayan sa mga Ingles upang makayanan
ang pakikipaglaban sa mga Español. Pinadalhan siya ng
mga sandata ng mga ito. Nagsimula ang rebelyon noong Disyembre
14, 1762 sa Vigan. Nang siya ay namatay noong Mayo 28, 1763,
ipinagpatuloy naman ng kanyang asawa, si Maria Josefa Gabriela
ang pakikipaglaban. Sa kasamaang-palad, hindi rin nagtagal ang
kanyang pangrerebelyon. Pinatay siya ng mga Español noong

21. Dagohoy (1744-1829)
Ang malawakang pag-aalsa
laban sa mga Español ay
pinagunahan ni Francisco
Dagohoy na siya ring itinuturing
na pinakamahabang rebelyon sa
kasaysayan ng Pilipinas.
Naghimagsik si Dagohoy
nang ayaw pumayag ng paring si
Gaspar Morales na bigyan ng
Katolikong libing ang kanyang
kapatid

22. Palaris
Ang pag-aalsa sa
Pangasinan ay pinamunuan
ni Juan dela Cruz Palaris.
Nahimok na sumapi ang mga
mamamayan ng mga bayan
ng Binalatongan, Dagupan,
San Jacinto, Bayambang at
Santa Barbara, upang
humingi ng reporma sa
pamamahala.

23. Ang Rebelyon ni Hermano Pule
(1840-1841)
Si Apolinario de la Cruz ang
namuno sa rebelyong panrelihiyon
ng mga tagalog noong 1840-1841.
Kilala siya sa tawag na Hermano
Pule. Pangarap niyang maging mahal
banal na misyonero o ministro ng
Diyos kayat nagtungo siya sa
Maynila upang pumasok sa isang
orden. Hindi siya tinanggap dahil isa
siyang Pilipino

24. Venn Diagram
Hindi siya nawalan ng pag-asa at namasukan
siya s Ospital ng San Juan de Dios. Nag-aral
siya at nagtatag ng isang relihiyosong
kapatiran na tinawag niyang Confradia de San
Jose. Marami ang sumapi sa kanyang itinatag
na samahan ngunit ito ay ipinagbawal ng mga
opisyal ng simbahan. Tinugis siya ng mga ito
at itinuring na rebelde kayat lumaban siya.
Noong Nobyembre 4, 1841, pinugutan siya ng
ulo sa bayan ng Tayabas (sa Quezon). Ang
pugot na ulo ay itinusok sa poste upang
maging babala sa tao.

25. Gawain A
Piliin ang sagot sa loob ng kahon.
Anu-anong katangian ng mga Pilipino ang
kanilang ipinakita?
Katalinuhan
Kasipagan
Katapatan
Katapangan
Pagkakaisa
Pagmamahal
sa kalayaan
1. Lumaban ang mga katutubo kahit
mahina ang kanilang armas. _______________
2. Sumapi ang mga taga iba’t ibang lalawigan
sa lihim na samahang itinayo ni Magat Salamat.
3. Hinarang ng mga kasama ni Maniago ang daraanan ng
mga pagkain para sa mga Español upang sila ay magutom at
mapilitang ibigay ang kanilang mga hinihiling.
4. Namundok sila at nagtatag ng sariling pamahalaan ng
sariling pamahalaan. Nagrebelde siya mula 1744 hanggang
1825, hanggang siya ay pinatawad at hinayaang mamuhay
nang tahimik.
5. Gumawa ng sariling armas ang mga Muslim upang
lumaban sa mga Español.

26. Gawain A
Piliin ang sagot sa loob ng kahon.
Anu-anong katangian ng mga Pilipino ang
kanilang ipinakita?
Katalinuhan
Kasipagan
Katapatan
Katapangan
Pagkakaisa
Pagmamahal
sa kalayaan
1. Lumaban ang mga katutubo kahit
mahina ang kanilang armas. katapangan
2. Sumapi ang mga taga iba’t ibang lalawigan.pagkakaisa
sa lihim na samahang itinayo ni Magat Salamat.
3. Hinarang ng mga kasama ni Maniago ang daraanan ng
mga pagkain para sa mga Español upang sila ay magutom at
mapilitang ibigay ang kanilang mga hinihiling.(katalinuhan)
4. Namundok sila at nagtatag ng sariling pamahalaan.
Nagrebelde siya mula 1744 hanggang 1825, hanggang siya ay
pinatawad at hinayaang mamuhay nang
tahimik.(pagmamahal sa kalayaan)
5. Gumawa ng sariling armas ang mga Muslim upang
lumaban sa mga Español. (Kasipagan)

27. Paghahalaw
1. Anu-ano ang mga dahilan ng pag –
aalsa ng mga Pilipino?
2. Sa papaanong paraan lumaban ang
mga Pilipino?
3. Anu-ano ang mga dahilan kung bakit
hindi nagtagumpay ang pag-aalsa ng
mga Pilipino?

28. Gawain B
Narito ang mapa ng ating bansa. Ipinakikita ng
marka ang ilang bahagi nito kung saan naganap ang ilan
pag-aalsa laban sa mga Español. Isulat kung sino ang
namuno ng mga pag-aalsang ito.
Cagayan: __________
Ilocos: ___________
Pangasinan: _______
Pampanga: ________
Manila: ___________
Quezon: __________
Panay: ___________
Leyte: ____________
Bohol: ___________

29. Gawain C
Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase
sa 4-5 pangkat. Ang bawat pangkat ay ay sasagutin ang
mga tanong mula sa task card.
Pangkat I
Tukuyin.
Ang unang
nagrebelde laban sa
mga Español. Ano
ang dahilan nito?
Pangkat II
Bakit nagrebelde
sina Tamblot at
Bancao?
Pangkat III
Ano ang
kinalabasan ng
rebelyon ng mga
Kapampangan?
Pangkat IV
Anong resulta ng
pag-aalsa nina
Malong at Tapar?
Bakit ganoon ang
resulta?

30. TANDAAN
MO
Nagsipaglaban sa mga Espanyol ang mga
Pilipino upang tutulan ang mga kalupitan at di-
makatarungang pamamahala. Karamihan sa mga
pag-aalsa ay nabigo dahil kanya-kanya sila ng
ipinaglalaban. Ilan sa mga ito ay pinamunuan ni
Lakan Dula, Magat Salamat, Bancao, Tamblot, Silang,
Sumuroy, Maniago, Malong, Dagohoy, Pule at Tapar.

31. Pagtataya
Bilugan ang letra ng tamang sagot.
1.Sino ang namuno sa pag-aalsa ng mga Tagalog?
A. Diego Silang C. Hermano Pule
B. Felipe Catabay D. Magat Salamat
2.Bakit nag-alsa si Tamblot? Ano ang ipinaglaban niya?
A. Nais nilang bumalik sa pananampalataya sa mga diyos ng
kanilang mga ninuno.
B. Inalis ni Gobernador Heneral Guido de Lavezares ang
karapatang ipinagkaloob ni Legazpi sa mga katutubo.
C. Ipinadala ng mga manggagawang taga-Samar sa Cavite upang
magtrabaho sa gawaan ng barko.
D. Tinutulan nila ang sapilitang pagtratrabaho ng mga Español.

32. 3.Anong pangkat-etniko sa Luzon ang sumuko sa
pakikipaglaban sa mga Español?
A. Apayao C. Cebuano
B. Badjao D. Gaddang
4.Ano ang isa sa mga dahilan ng pag-aalsa ng mga katutubo
laban sa mga Español?
A. Pagyakap sa relihiyong Kristiyanismo.
B. Mabuting pakikitungo ng mga Español sa mga katutubo.
C. Pangangamkam ng mga lupain ng mga pinunong Español.
D. Paniningil ng tamang buwis sa mga katutubong Pilipino.

33. 5. Bakit hindi nagtagumpay ang mga rebelyon ng mga
Pilipino laban sa mga Español?
A. Wala silang pinuno.
B. Wala silang mga armas.
C. Wala silang pagkakaisa.
D. Wala silang sapat na dahilan.

35. Kilusang Agraryo
Ng 1745

36. Layunin
Natatalakay ang mga lokal na
pangyayari tungo sa pag-usbong
ng pakikibaka ng bayan

37. Balitaan
Balik-aral

38. Naganap ang pag-aalsa sa mga Tagalog na
probinsya noong 1745. Sa mga lalawigang ito,
malalaki ang lupaing pag-aari ng mga Prayleng
Español, kung saan ipinagbayad ang mga magsasaka
ng renta hindi lamang para sa lupang sinasaka kundi
pati na rin sa lupang kinatatayuan ng kanilang bahay.

39. Ano ang Kilusang
Agraryo? Bakit ito
nangyari?
Ayon sa kasaysayan, noong 1745,
nagkaroon ng malawakang pag-aalsa
ang mga taga-Cavite, Morong,
Batangas, Bulacan, at Laguna.

40. Dahilan ng pag-aalsa:
1.Pangangamkam ng mga lupa ng mga katutubo
2.Pagtanggal ng mga nakamulatang karapatan ng mga mamamayan
3.Pandaraya sa mga lupain at hindi makatarungang paniningil ng
buwis sa kanilang lupain
Batay sa ulat ni Pedro Enriquez Calderon na siyang nagsiyasat noong
1739, ang mga lupain at kita nito ay napupunta sa mga relihiyosong
pari tulad ng mga Dominicano, Heswita, at Agustino.
Ang karampatang bayad ng mga katutubo ay ang mga sumusunod.
Ito ay binabayaran sa loob lamang ng isang taon.

41. Ang karampatang bayad ng mga katutubo ay ang mga
sumusunod. Ito ay binabayaran sa loob lamang ng isang taon.
1. Tatlong piso (P3.00) sa may asawa
2. Piso at limang sentimo (P1.50) sa mga biyudo o biyuda
3. Natuklasan din ni Don Pedro Enriquez na ang mga sukat ng lupa
na inilaan sa mga katutubo ay hindi naayon sa tamang sukat.
4.Isang kawani ng audiencia ang gumawa nito at ang mga
sumukat ng lupa ay kasabwat upang dayain ang mga katutubo.
5.Ayon naman sa akda ni Juan dela Concepcion, nanghimasok
ang mga Heswita sa mga ari-arian ng mga katutubo.
6.Iginiit nila na kanila ang mga lupain at pinagkakamkam ito.

42. 7.Nang malaman ito ng mga katutubo, sila ay nag-aklas at nilusob
ang mga tahanan ng mga Heswita at sinunog ang kanilang mga
bahay. Ang paghihimagsik na ito ay lumaganap sa mga karatig na
lalawigan.
Noong Nobyembre 7, 1751, si Don Pedro Enriquez ay nagsumite
ng ulat sa hari hinggil sa kanyang natuklasan sa mga pamayanan
ng Taguig, Hagonoy, Cavite, at Paranaque.
Ang mga paring relihiyoso tulad ng Dominicano at
Agustino ay nang-agaw ng mga lupain, inalisan ng kalayaan sa
pangingisda sa mga iIog, at hindi pinahintulutang pumutol ng
mga puno at kumuha ng mga prutas ang mga katutubo. Hindi
rin sila pinayagang makapagpastol ng kanilang mga hayop sa
kaburulan.

43. Sa Katagalugan ang naging sentro ng mga ganitong uri ng
pag-aalsa sapagakat sa mga lalaawigang ito matatagpuan ang
hacienda ng mga prayle.

44. Pagsusuri
Sagutin ang mga katanungan.
1.Magkano ang ibinabayad sa lupa ng mga
katutubong may asawa sa mga pari?
2.Ano ang ginawa ng mga katutubo nang malaman
ang anomalya sa kanilang lupain?
3.Sino ang lubusang nakinabang sa mga lupain ng
mga katutubo?
4.Bakit nabuo ang kilusang agraryo? Ano ang
mahihinuha mo sa pahayag na ito?
5.Paano mo ilalarawan ang mga prayleng sangkot sa
tinalakay na paksa?

45. TANDAAN
MO
Ang pag-aalsang ito ay bunsod ng hindi
makatarungang pang-aagaw at pangangamkam ng mga
pari sa lupa ng mga katutubo. Libo-libong mga Pilipino ang
humawak ng sandata upang ipakita ang kanilang pagtutol
dito. Nangyari ang mga ganitong uri ng pag-aalsa sa Silang,
Cavite noong Abril 1745 na mabilis na kumalat sa mga
nayon ng Taguig, Parañaque, Hagonoy, Bacoor, San Mateo,
at Bulacan.

46. Isulat ang Tama kung wasto ang ipinapahayg ng bwat pangungusap.
Kung mali, iwasto ang mga nakasalungguhit na salita.
1.Ang mga lupain at kita nito ay napupunta sa mga relihiyosong pari
tulad ng mga Indiano, Heswita, at Agustino.
2.Tatlong piso ang bayad ng mga biyudo at biyuda sa lupain.
3.Sa Kabisayaan ang sentro ng kilusang agraryo.
4.Isa sa mga dahilan ng pag-aalsa ay ang pandaraya sa mga lupain
at hindi makatarungang paniningil ng buwis sa kanilang lupain
5.Tinanggalan ng mga nakamulatang karapatan ang mga katutubo.
Pagtataya