© 2015 Marijke van Vijfeijken
iXperium/Centre of Expertise Leren met ict
Kenniscentrum Kwaliteit van Leren HAN
HET ONTWERPEN VAN ICT-RIJK
ONDERWIJS DAT RECHT DOET AAN
VERSCHILLEN
WERKWIJZE IXPERIUM-
ONTWIKKELKRING
BIJEENKOMST ICT-LEERGEMEENSCHAP
MONDIAL COLLEGE 3 FEBRUARI 2015

DE METHODIEK: IXPERIUM ONTWIKKELKRING
Samen ict-rijke leerarrangementen ontwerpen om
recht te doen aan verschillen in de klas.
 samen leren
 samen werken
 samen ontwikkelen
 samen uitproberen
 samen onderzoeken

ROLVERDELING
• De betrokken leraren zijn vraageigenaar, brengen praktijkexpertise in,
ontwikkelen ict-rijk leerarrangement en voeren (een deel van) het
ontwerponderzoek uit
• Studenten kunnen een deel van het onderzoek doen voor hun
afstudeeronderzoek
• De lerarenopleider begeleidt studenten, brengt vakexpertise in en voert de
opgedane kennis terug naar de opleiding
• De onderzoeker zorgt voor opbrengstgerichte en onderzoeksmatige
werkwijze, bewaakt kwaliteit, zorgt voor verbinding overkoepelende
kennisvragen en voortbouwen beschikbare kennis
• Ict-expert kan ingeschakeld worden in de ontwerpfase
• iXperium kan om expertise gevraagd worden
• Per designteam wordt een projectleider aangewezen

ICT-RIJK (LEER) ARRANGEMENT
• Een leerarrangement is een beredeneerde opbouw van
leermiddelen, leidend naar een tussendoel of einddoel.
(SLO, 2010)
• Maar ook beredeneerde lesopbouw/organisatie,
begeleiding, werkvormen & evaluatie (Onderwijs leermodel
“Van Gelder”)
• Inhoud, didactiek en ict-gebruik

Individualiseren - differentiëren - personaliseren
Convergent – divergent
Homogeen – heterogeen
Intern – extern
Niveau – tempo – instructie – verwerking –
leerdoel – leerstof – sturing – abstractieniveau
…..

HOE WERKT DE IXPERIUM-ONTWIKKELKRINGMETHODIEK?
Recht doen
aan
verschillen
met ict
Werk-
hypothese
Onderzoeks
vraag
Ontwerp
leerarran-
gement
Uitvoeren
en
Onderzoek
Ervaringen
Resultaten
Vraagarticulatie
Ontwerpeisen
- vraag
- context
Bestaande
toepassingen (op
maat maken)
Nieuwe toepassingen
Multidisciplinair
designteam:
leraren, opleiders,
studenten,
onderzoekers,
experts.
Studenten

FASE 1: VRAAGARTICULATIE/VOORONDERZOEK: DE
CONTEXT VAN DE PRAKTIJKVRAAG
• Waar staat de school op dit moment wat betreft rechtdoen aan
verschillen/het opleiden van ict-geletterde leerlingen?
• Waar wil de school op termijn staan wat betreft recht doen aan
verschillen met behulp van ict/het opleiden van ict geletterde
leerlingen?
Resultaat

BESCHRIJVING VAN DE SCHOOL-TEAMONTWIKKELING
• (uitgangspunt voor de vraagarticulatie en ontwerpfase)
PLANNING
• DE ONDERZOEKER VOERT DIT VOORONDERZOEK UIT
• VRAAG: IS DEZE FASE VOLDOENDE UITGEVOERD??
• WAT SPREKEN WE AF?

VRAAGARTICULATIE IN HET DESIGNTEAM: VAN
PRAKTIJKVRAAG NAAR WERKHYPOTHESE (WAT, WIE,
WAARTOE, HOE EN WAAROM?)
• Resultaten van het vooronderzoek worden besproken en
praktijkvraag aangescherpt
• We gebruiken daarvoor de werkhypothese
• Nodigt uit tot verder vooronderzoek (waarom denken we dat,
wat weten we er eigenlijk al over?)
• Dus: gesprekken voeren met elkaar over de werkhypothese
(tijdens bijeenkomsten en tussentijds)
• Gezamenlijk leerproces! Resultaat

WERKHYPOTHESE
Door het gebruik van
…[(kenmerken van) een ict-toepassing]...
verwacht ik voor
…[onderwijskundig concept] [vakgebied]...
onder
…[welke leerlingen/leerlingkenmerken]...
te bereiken dat
…[soort opbrengst, bij wie]...
omdat
…[onderlinge samenhang]...

EN DAT ZIE IK AAN:
…[zichtbare opbrengsten]...
Het gaat dan vooral om opbrengsten op leerlingniveau, maar
probeer ook te denken aan opbrengsten in de klas, voor jezelf en
voor de organisatie van het onderwijs.

EÉN OF MEER WERKHYPOTHESES
ONDERBOUWING VANUIT PRAKTIJK EN THEORIE
CONTOUREN VOOR EEN OPLOSSING IN TERMEN VAN EEN
SET ONTWERPEISEN
ONZE PLANNING
• UITERLIJK 1 MAART OP GOOGLE DRIVE
• REACTIES LEERGEMEENSCHAP TOT UITERLIJK 8 MAART
• AANPASSINGEN TOT 15 MAART
• OP 19 MAART IS DE WERKHYPOTHESE
GESPREKSONDERWERP TIJDENS EG-ONDERZOEK
• MAAR LET WEL: WERKHYPOTHESE KAN TUSSENTIJDS NOG
ALTIJD AANGESCHERPT WORDEN
Resultaat

FASE 2: ONDERZOEKSVRAAG
• Omzetten werkhypothese naar een onderzoeksvraag
• Operationaliseren van de concepten uit de werkhypothese
(meetbaar of observeerbaar maken)

• EERSTE CONTOUREN VAN EEN ONDERZOEKSOPZET
ONZE PLANNING
• 31 MAART BIJEENKOMST THEMA: FORMULEREN VAN
ONDERZOEKSVRAAG EN ONDERZOEKSOPZET
• UITERLIJK 5 APRIL: OP GOOGLE DRIVE
• REACTIES LEERGEMEENSCHAP TOT UITERLIJK 19 APRIL
• AANPASSINGEN DOEN VÓÓR 28 APRIL
• OP 16 APRIL WORDT TIJDENS REGIONALE CONFERENTIE DE
STAND VAN ZAKEN GEPRESENTEERD
• OP 28 APRIL (BIJEENKOMST ICT-GEMEENSCHAP) STELLEN
WE GEZAMENLIJK DE ONDERZOEKSVRAGEN VAST

FASE 3: ONTWERPFASE
• Samenvatten van de ontwerpeisen (uit vorige fasen)
• Opstellen eerste schets van een ontwerp (vakinhoud,
didactiek en ict)
• (Ict)-toepassingen al beschikbaar of aanpassingen nodig
• Of iets nieuws?
• Expertise nodig?
• Uitproberen van het leerarrangement
• iXperium
• Plan maken voor onderzoeken van het arrangement

• ONTWERP MET DAARIN VAKINHOUD, DIDACTIEK EN
ICT
• PLAN VOOR UITPROBEREN VAN ONTWERP
• PLAN VOOR ONDERZOEK VAN HET ONTWERP (PROCES,
OPBRENGSTEN, AANSLUITEND BIJ WERKHYPOTHESE
EN ONDERZOEKSVRAAG)
ONZE PLANNING
• 28 APRIL BIJEENKOMST THEMA: ONTWERP EN PLAN VOOR
ONDERZOEK
• UITERLIJK 7 JUNI OP GOOGLE DRIVE
• REACTIES VOOR ICT-LEERGEMEENSCHAP VOOR 14 JUNI
• 11 JUNI JAARLIJKSE PRESENTATIEMIDDAG ALLIANTIE VO,
RADBOUD EN ILS
• 23 JUNI AANSCHERPEN EN VASTSTELLEN ONTWERP EN
ONDERZOEK

Fase 4: uitvoeringsfase
• Het ict-rijk leerarrangement wordt in de praktijk uitgevoerd
en onderzocht, conform plan
• Onderscheid tussen beoogde leerarrangement (ontwerp),
het feitelijk leerarrangement en het ervaren
leerarrangement

FASE 5: RAPPORTAGE EN PUBLICATIE
• RAPPORTAGE
• WWW.IXPERIUM.NL
• META-ANALYSE DOOR CENTRE OF EXPERTISE LEREN MET ICT
• PRESENTATIES
ONZE PLANNING
• SEPTEMBER-OKTOBER: TOEPASSEN LEERARRANGEMENTEN
• NOVEMBER-DECEMBER: ANALYSE EN RAPPORTAGE

UITWISSELING DOOR DE FASEN HEEN

VANDAAG 3 FEBRUARI: THEMA-BIJEENKOMST:
AANSCHERPEN WERKHYPOTHESES
Opdracht
• Ieder presenteert de eigen werkhypothese en formuleert
een vraag aan de andere deelnemers
• Het antwoord op de vraag opschrijven op een post it bij de
werkhypothese
• Formuleer zelf “twee tips” en “twee kritische vragen” plak
het ook bij de werkhypothese
• Korte plenaire bespreking van de werkhypothese en door
naar de volgende

VERVOLG
Opdracht
• Lees in tweetallen (docent plus ander lid van
leergemeenschap) de reacties bij de werkhypothese
• Formuleer:
Wat je aan gaat passen n.a.l.v. de reacties
Wat je zeker behoudt n.a.l.v. de reacties
Wat je nog gaat onderzoeken/onderbouwen (vanuit
praktische expertise en vanuit literatuur)
• Korte plenaire bespreking

EÉN OF MEER WERKHYPOTHESES
ONDERBOUWING VANUIT PRAKTIJK EN THEORIE
CONTOUREN VOOR EEN OPLOSSING IN TERMEN VAN EEN
SET ONTWERPEISEN
ONZE PLANNING
• UITERLIJK 1 MAART OP GOOGLE DRIVE
• REACTIES LEERGEMEENSCHAP TOT UITERLIJK 8 MAART
• AANPASSINGEN TOT 15 MAART
• OP 19 MAART IS DE WERKHYPOTHESE
GESPREKSONDERWERP TIJDENS EG-ONDERZOEK
• MAAR LET WEL: WERKHYPOTHESE KAN TUSSENTIJDS NOG
ALTIJD AANGESCHERPT WORDEN
Resultaat