1. Aralin
3

2. Likas na talent ng tao ang kakayahan sa pagsulat.
Ang mga tunog ay tinutumbasan ng simbulo upang
maipahayag ang damdamin at kaisipan sa pamamaraang
nanaisin.
May limang genre ang wika- paglalarawan,
pagsasalaysay, paglalahad, pangangatwiran at pagtatalo.
Mahalaga ang pagkakaroon ng batayang kaalaman
sa genre ng wika at genre ng mga akdang literature
upang hindi magkaroon ng kalituhan lalo’t higit sa antas
ng pandalubhasaan, kung saan bawat disiplina o
larangan ay may nakalimbag na teksto o akda.

3. Paglalarawan Pagsasalaysay Paglalahad Pangangatwiran

4. Kilala rin ito sa tawag na Deskripsyon. Kasangkapan
nito ang isang malikhaing isipan at mayamang
bokabularyo. Ang kakayahan sa paggamit at pagtukoy
mh mga idyoma o talinghagang naglalarawan ng hindi
hayag ay isang karagdagang kasanayan. Ipinalalabas ng
mga ito ang isnag biswal na konsepto ukol sa isang
bagay, tao, pook, pangyayari at iba pa.

5. 1. Objektib o
Konkreto
Layunin nito ang
makapaghatid.
Itinatala ang mga
hayag na katangian
gamit ang mga payak
at direktang salita.
Hal: Si Tomas ay
matanda na.
2. Sabjektib o
Masining
Ninanaisa nitong
makapukaw ng
damdamin at
pagaahin ang hiraya
ng bumabasa o
nakikinig. Ito ang
nagbibigay kulay sa
isang paglalarawan.
Hal: Si Tomas ay
lipas na sa
kalendaryo.
3. Teknikal
Madalas na gamitin sa
aganitong palalarawna
ang mga ilustrasyon o
grap na ispesipikong
matutukoy ang katangian
na nais ipalaiwanag. Ang
ganitong uri ang
ginagamit sa mga
panahong mahalaga ang
akyurasi at presisyon.
Hal: Anatomika ng
katawan ng tao.

6. 1. Wika- tinutumbasan nito ang biswal na katangian gamit ang
slita.
2. Organisasyon ng Detalye- ang wastong pagkakasunod-sunod
ng mga pangyayari at ang ignayan ng bawat isa.
3. Pananaw- ang damdamin ng naglalarawan ukol sa inilalarawan.
Kung positibo ang impresyon, gayon din ang damdamin. Ang
negatibong damdamin ay lumilikha ng negatibong larawan.
4. Kakintalan- ang pangkalahatan o pangkabuuang impresyon.
Dito nasusukat ang kabisaan ng paglalarawan.

7. Mga
Pamamaraan

8. 1. Progresibong Paglalarawan- sumusunod ang isang tiyak na
balangkas na mula sa isang pangkalahatang impresyon papunta
sa mga ispesipikong detalye.
2. Piktoryal o Grapiko- ang larawan o ilustrasyon ay nakahayag at
nakatala ang mga tiyak na salitang nagllarawan o tumutukoy
ditto.
3. Hambingan at Kontras- ang isnag bagay na kabilang sa isang
pangkat o uri ay illarawan batay sa mga katangian nito na
katulad sa grupo subalit tutukuyin din ang ikinatangi nito sa
mga kauri.
4. Masining o Indirekta- ang ganitong pamamaraan ang tinatawag
na “impressions” o “ between the lines” ginagamit diot ang mga
patalinghagang pahayag at idyoma.
5. Sayantipik o Teknikal- inilalapat ang kaukulang syentipiko o
teknikal na katawagan upang mapalawak ang kakintalang
mabubuo sa isipan.

9. Line Graph/
Linyang Grap
Pie Graph/
Bilog na Grap
Bar Grap/ Bar
Grap
Mga Halimbawa ng Grap

10. Paghahambing at Kontrast

11. Masining at Indirekta
Hal:
1. Matigas na bakal ang kamao ng boksingero.
2. Ang pag-ibig ay halamang yumabong sa dilig ng
maarugang may-ari.

12. Sayantipik o Teknikal
Weather Forecast
Vital Signs

13. 1. Mangalap ng kaukulang tala o datos.
2. Bumuo ng isang pangkalahatang impresyon o
kabuuang larawan.
3. Piliin ang pananaw na gagamitin. Maaaring
kronolohikal, heograpikal, ayon sa
kahalagahan o sa posisyon ng naglalarawan.
(zoom in zoom out)
4. Isulat ang burador.
5. I-edit ang isinulat.

14. Ito ang genreng Naratib. Ito ay palasak at madalas
gamitin. Ang salitang-ugat nito ay Salaysay o Kuwento.
Layunin ng ganitong pamamaraan ang ipabatid ang mga
pangyayaring may kaugnay mula sa pananaw ng
nagsasalaysay.

15. 1. Salaysay na batay sa Katotohanan- kabilang dito ang
mga akdang pangkasanayan kung saan ang mga datos at
tala ay hango sa mga totoong pangyayari. Itinuturing na
objektib ang ganitong uri.
2. Salaysay sa Likhang-isip- Bagamat taglay nito ang isang
paniniwalang Universal, angmga pangyayari at sikwens ay
poksyunal o bunga lamang ng isang malikhain at
mayamang hiraya.

16. 1. Panahon- may tiyak na panahon ng pinagkaganapan ng
mga pangyayari. Ito ang nagpapatibay ng daloy ng mga
pangyayari.
2. Kahulugan- ito ang siyang diwa ng salaysay. Dito
nagmumula ang mga motibasyon at aksyon ng mga
kasangkot.
3. Kaayusan- ang bumubuo sa kasiningan at
pagkaepektibo ng salaysay. Ang hindi paikut-ikot at
patalun-talong pagkakaayos ng mga pangyayari ang
nagpapadali sa kabatiran.

17. 4. Pananaw- ito ang bahaging sumasagot sa tanong na “Sino ang
nagsasalaysay” at “ Ano ang kaugnayan niya rito?” Tatlo ang punto de
vista ng tagapagsalaysay.
a) Unang Panauhan- ang nagsasalaysay ang gumaganap sa kilos ng
pagsasalaysay. Kadalasang ginagamit ang salitang “Ako” “Kami”.
b) Ikalawang panauhan- isang tagamasid na may limitadong akses
ang nagsasalaysay. Tinutukoy niy ang mga pangyayari batay sa
nasaksihan. “Ikaw” “mo” “kayo”.
c) Ikatlong Panauhan- kinikilala rin ito bilang “Omniscient Point of
View” sapagkat taglay ng tagapagsalaysay ang kapangyarihang
matukoy ang damdamin at iniisip ng mga tauhan ng kanyang
isinasalaysay. “Kanya” “Kanila”

18. 5. Dayalogo- ang tuloy-tuloy na pagsisiwalat ng mga
pangyayari ay nagiging kabagut-bagot kaya’t isinisingit ang
mga salitan o usapan upang magkabuhay ang
pagsasalaysay.

19. 1. May kaakit-akit na pamagat.
2. Mahalaga ang paksang tinatalakay.
3. Kawili-wili ang panimula.
4. May angkop na utilisasyon ng mga salita.
5. Maayos ang ugnayan at pamamaraan ng pagkakabuo
ng teksto.

20. C. Paglalahad

21. Kung ang Pagsasalaysay ay pagkukuwento
batay sa isang pananaw at naglalayog umaliw o
magpabatid ng kaisipan, ang paglalahad o
ekspositori ay pamamaraan ng pagpapaliwanag.
Binibigyang katwiran nito aang mga kaisipang
sinasaklaw ng karunungan ng tao. Mahalaga
ang pagkakaroon ng sapat na detalye upang
epektibo ang pagpapahatid ng mensahe.

22. 1. Pagbibigay Katuturan o depinisyon- paraan ito ng
pagtukoy ng kahulugan ng salita. Dalawang
pamamaraan ang magagamit sa kasanayang ito.
a. Maanyo o Simpleng Depinisyon- sa pamamagitan ng isang
pangungusap ay ibibigay ang kahulugan ng salita.
Hal: (Simple)
salita uri kahulugan/kaibahan
Pagmamahal Damdamin pagsinta o paghanga sa antas na
na malalim kaysa paghanga.
Ang pagmamahal ay isang dadamin kung saan ang paghanga
ay nasa antas na mas malalim kaysa paghanga. (Maanyo)

23. b. Pagsasanay- higit na mahaba kaysa isa o dalawang pangungusap
ang kinakailangan upang matukoy ang kahulugan. Masinsinan ang
pamamaraan ng pagtukoy sa katangian at kaibahan nito sa mga
kauri.

24. 1. Kalinawan- natatamo ito sa pamamagitan ng
pagkakaroon ng kaisahan ng diwa at mahusay na
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.
2. Bisa/Kabisaan- kung sapat ang pagbibigay-diin o
emphasis sa mga bahagi na nangangailangan nito.
3. Gilas- ang paraan ng pagkatanggap sa mensahe ay
nakabatay sa maganda at masining na pananalita.
4. Estilo at Hinis- ang kaanyuan ng pamamaraan ng
paglalahad at batay sa estilo na ginamit ng awtor.
Dapat anyong nakikipag-usap lamang at hindi
gaanong mahigpit istrikto.

25. 2. Ulat- ang paghahatid ng impormasyon ukol sa nabaa,
narinig, napanood, napag-aralan o sinaliksik. Maari itong
pasulat o pasalita. Ang ibang anyo nito ay gumagamit ng
grap, o ilustrasyon upang lubos na maipaunawa ang mga
konsepto.

26. a. Ulat Pananaliksik- ang ganitong uri ay kinapapalooban
ng mga natuklasan sa tulong ng riserts at
eksperimentasyon. Madalas itong gamitin sa mga
larangan ng syensya at edukasyon.
b. Ulat Tekniko- maliban sa mga pangkaraniwang
pinag=aaralan o sinusuri, ang mga bahaging teknikal
ay kailangan ding mabigyang linaw at maipaliwanag.
Kabilang ditto ang teknikalidad sa larangan ng
brodkasting, pelikula, radio at information technology.

27. c. Ulat sa Panayam o Pagbasa- kilala rin ito bilang
reaction paper. Dito ipinapahayag ang mga puna,
komento at mungkahi ukol sa narinig o nabasa.

28. 3. Sanaysay- lumulutang ang katauhanng manunulat sa
paraan ng kanyang pagsulat. Malawak ang maaaring
maging tema nito sapagkat ang pinakapaksa ay buhay.
Ang mga nakapaloo na kaisipan ditto ay mula sa
manunulat kaya’t makatutulong ito sa pagpapayaman ng
kaisipan, madagdagan ang karanasan mapalalim ang pag-
unawa.

29. a. Formal-lohikal ang paraan ng paglalahad ng
mga kaisipan, ang pagbuo ay sumusunod sa
isang balangkas, himig seryoso at tila may
awtoridad kung saan mababanaag ang
panahong iniukol sa pag-aaral ng mga
detalyeng ipinahayag.
b. Informal- mas Malaya at maluwang ang tono
at himig, halos nakikipagbiro at animo’y
nakikipagpalitan lamang mh kuro-kuro.
Kawili-wili itong basahin bagama’t nakatanim
parin ang kaisipang nais ipahatid.

30. 4. Panuto- ang mga anyo nito ay resipi, handbook sa
pagbuo ng isang kasangkapan, placard ng direksyon, ang
mga paalala sa panimula ng isang pagsusulit o pagsasanay.
Mga Sangkap ng Panuto
a. Panimula o Paksa
b. Mga Kagamitan o Materyales
c. Mga hakbang sa paggawa
d. Wakas

31. 5. Panunuri o Kritisismo- pinapahalagahan, tinitimbang at
pinagpapasyahan ang konseptong nakapaloob sa akda.
Nangangailangan ito ng sapat na kakayahan, husay at
panahon upang mapagtagumpayan. Karaniwang
sumasailalim sa prosesong panunuri ang mga akdang
literature.

32. Isa itong pamamaraan upang sa pamamagitan ng
panghihikayat ay mabago ang paniniwala ng kaharap o
kausap.
Mga Anyo ng Pangangatwiran
1. Formal- seryoso ang tono at malalim ang tema ang
paksa.
2. Informal- personal madaling unawain at naaangkop sa
karaniwang buhay.

33. 1. Pagbuod o Induktibo- ang daloy ng pangangatwiran
sa uring ito ay nagsisimula sa mga maliliit na detalye
patungo sa isang pangkalahatang kaisipan . Maaaring
isagawa ito sa pamamagitan ng pagtutulad, pag-
uugnay sa sanhi ng pangyayari at paggamit ng
katibayan at patunay.
2. Pagsaklaw o Deduktibo- ang pamamaraang
kinasasangkutan ng silohismo. Ang silohismo ay
nagsisimula sa isang pahayag na sinusundan ng
simulating panlahat at ng konklusyon.

34. 1. Tatlo lamang ang termino, dalawang batayan at ang
konklusyon. Ang panggitnang termino ay dapat
maging bahagi ng isa man lamang na batayan.
2. Ang panggitnang termino ay dapat maging bahagi ng
isa man lamang na batayan.
3. Iwasan ang paggamit ng dalawang negatibong
batayan.
4. Ang partikular ng mga batayan ay walang mabubuong
konklusyon.

35. 1. Kategorikal- katangian nito ang pagiging tiyak, ganap
at kawalan ng mga kondisyon.
Hal: Ang ibon ay lumilipad.
Ang Maya ay lumilipad.
Ang Maya ay ibon.
2. Haypotetikal- ang major premise o pangunahing
batayan at isang palagay lamang, na susundan ng
sekundarya o minor premise na tutuloy sa konklusyon.
Hal: Ang babae ay nanganganak.
Si Annabelle ay nanganganak.
Si Annabelle ay babae.

36. 3. Disjanktib- sa anyong ito ang panag-uri ay mga phrase
o parirala na di nagsasanib o naglalapat, kung saan ang
major premise ay disjanktib, at ang minor premise at
konklusyon ay agad na sumusunod.
Hal: Ang bata ay maaaring babae o lalaki.
Ang bata ay hindi babae.
Ang bata ay lalaki.

37. Ito ang pagtatagisan ng mga kaalaman sa mga patunay
at pruwebang nasaliksik ng dalawang pangkat kung saan
ang isa ay sumasang-ayon at ang isa ay sumasalungat sa
isang napagkasunduang proposisyon o paksang
pagtatalunan. Mahalaga sa kasanayang ito ang kalinawan
ng pag-iisip, hinahon at matinding pag-unawa. Ang
genreng ito ay pasalita ang kadalasang anyo.

38. Mga Genre ng Dalawang
anyo ng Akdang Literatura-
Bahagi, Nilalaman at
Layunin

39. 1. Poesya o Patula- ang anyong ito ay binubuo sa
pamamagitan ng paggamit ng mga salitang may
binibilang na pantig at may taglay na sukat at tugma.
Tatlong kaanyuan ng Tula
a. Liriko o Pandadamin- ang tulang ito ay uno ng
emosyon. May himig ito at maaaring awitin. Ang mga
halimbawa ng gnitong kaanyuan ay: elihiya o eulogy
(tula sa isng yumao), oda o ode, (tylang papuri),
kantahin o song, (anyong may tono at himig) at ang
sonnet (binubuo ng 14 taludtod na may 2 taludturan)

40. 1. Poesya o Patula- ang anyong ito ay binubuo sa
pamamagitan ng paggamit ng mga salitang may
binibilang na pantig at may taglay na sukat at tugma.
Tatlong kaanyuan ng Tula
a. Liriko o Pandadamin- ang tulang ito ay uno ng
emosyon. May himig ito at maaaring awitin. Ang mga
halimbawa ng gnitong kaanyuan ay: elihiya o eulogy
(tula sa isng yumao), oda o ode, (tylang papuri),
kantahin o song, (anyong may tono at himig) at ang
sonnet (binubuo ng 14 taludtod na may 2 taludturan)

41. b. Pasalaysay – nagkukuwento ang mga ganitong
kaanyuan ukol sa isang pangyayaring naganap o likhang-
isip lamang. Maaaring epiko o epic (tula ng kabayanihan)
o awit at korido (tula ng pakikipagsapalaran).
c. Pandulaan- itinatanghal ang mga ganitong anyo sa
entablado. Maaaring paawit (musicale) o pasalitang
walang himig.
2. Prosa o Tuluyan- pagpapahayag ito sa pamamaraang
nakaayos ang mga detalye sa isang pangungusap.
Amluwag ito at madaling maunawaan.

42. 1. Maikling Kuwento- ito ang itinuturing na pinakabata
sa mga genre ng panitikan. Nakalahad ditto ang mga
pangyayari, suliranin, pakikipagsapalaran at
pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan. Maiksi ito
at madaling matapos sa isang upuan.
Nilalaman at Bahagi ng Maikling Kuwento
a. Panimula- nakapaloob ditto ang tagpuan, tauhan,
pook, at panahong kinaganapan.
b. Saglit na Kasiglahan- ito ang bahaging tumutugon sa
unang suliranin na inihahanap ng lunas.

43. c. Suliraning inihahanap ng Lunas- matapos ang bahagi ng
pananabik ay ilalahad sa bahaging ito ay aktwal na
suliraning kakaharapin ng pangunahing tauhan.
d. Kasukdulan o Climax- dito nabubuo ang naipong
damdamin ng mga pinagsama-samang pangyayari mula
sa mga tauhan.
e. Kakalasan/ Wakas- ito’y bigla at di ipinapaliwanag kung
saan malayang nagagamit ng mambabasa ang kanyang
isip sa pagturol ng kakintalang ipinahiwatig o ipinahatid.

44. Ito ay nahahati sa iba’t ibang kabanata na nagkakaroon
ng samu’t saring pangyayari na kinapapalooban ng iba’t
ibang kuwento na may kaugnayan sa pangunahing
tauhan. Ito ay kinapapalooban ng ibang tauhan na
nauugnay sa pangunahing tauhan. Ito ay kinapapalooban
ng ibang tauhan na nauugnay sa pangunahing tauhan.
Ang bawat kabanata at may takdang katapusan na
nagbibigay liwanag na pangunahing suliranin at
nakakatulong malutas ang suliranin sa akda.

45. 3. Dula- ang ganitong genre ay itinatanghal sa entablado
kung saan ginagampanan ng mga artista o actor ang mga
tauhan, nilalapatan nila ng karampatang kilos,
ekspresyon, tono at paglalahad ang mga salitaan o
dayalogong nakasulat sa isang inihandang iskrip o
balangkas ng salitaan.
Mga Sangkap ng Dula
1. Isang paglalahad ng mga kaganapan (sequence of
events)
2. Isang suliranin
3. Pagliliwanag ng suliranin

46. 4. Alamat- ito ang panulat na nagpapakita ng pinagmulan
ng bagay, pook o lugar. Ito ay kathang isip at naglalayong
magbigay aliw at aral sa mambabasa. Kinagigiliwan itonf
basahin ng mga bata.
5. Pabula- ay mga nakakaaliw at nakakatuwang kuwento
na ang karaniwang tauhan ay hayop at bagay. Nagllayong
magbigay aliw at aral na pangkaasalan.
6. Parabula- ay mga magagandang kuwento na hango sa
Bibliya. Ang layunin ay magbigay aral sa mambabasa.
7. Talambuhay- paglalahad ukol sa pansariling tala o
kasaysayan sa buhay ng isang tanyag o may impluwensiya
at halagang tao.

47. 8. Talumpati- maaaring binibigkas mula sa memorya o
binabasa sa harap ng awdyens.
Bahagi ng Talumpati
1. Introduksyon- panimula, inihahanda nito ang mga
tagapakinig sa anumang ibabahagi ng tagapagsalita.
2. Diskusyon- ito ang pagtatalakay ng paksa o katawan
ng talumpati. Nakalahad ang mga patunay at
argumentong pinanghahawakan ng tagapagsalita.
3. Konklusyon- pamamaalam ang bahaging ito kung
saan maaaring ipaalala ng tagapagsalita ang
mahahalagang puntos sa kanyang tinalakay o
tahasang tukuyin ang kakintalang nais niyang
ipabatid.

48. C. Layunin ng mga Genre ng Nakasulat na Teksto
1. Ang mga maikling kuwento, nobela, alamat at pabula
ay mga akdang pasalaysay na ang pangunahing layunin ay
magpabatid habang inaaliw ang mga mambabasa.
Nagnanais ang mga itong mag-iwan ng isang
pangmatagalang impresyon at makibahagi ng isang
kabutihang natutuhan sa karanasang pinagdaanan.

49. C. Layunin ng mga Genre ng Nakasulat na Teksto
2. Ang Talambuhay at talumpati ay naglalayong
angatwiran ukol sa isang pansariling paniniwala o
konbiksyon. Ipinapakita ang mga patunay at pruweba
ukol sa kabutihan ng paniniwalang ito.
Sa pangkalahatan, ang layunin ng mga genre mg iba’t
ibang nakasulat na teksto ang maging bahagi ng buhay ng
mambabasa o tagapakinig.