Krizat ekonomike intervenimi ne sektorin bankar ligj.11 myrvete badivuku-pantina

1. Prof.dr. Myrvete
Badivuku-Pantina
Lenda: KRIZAT EKONOMIKE
Ligj. 11

2. Intervenimi i shtetit në shpëtimin e
sistemit bankar
 Duke u mbështetur në njohuritë historike se
kriza financiare dhe bankare është vetëm faza
e parë e një krize më të thellë të ekonomisë
reale,
 Qeveritë e fuqive të mëdha ekonomike botërore
ndezën sinjalin e alarmit për të intervenuar
shteti në shpëtimin e sistemit bankar, për të
zvogëluar efektet shkatërruese të krizës mbi
ekonominë reale.

3.  Planet e shpëtimit të sektorit bankar të
rrezikuar fillimisht u plasuan në SHBA dhe
Evropë dhe në të shpeshtën e rasteve ka dy
aktorë të mëdhenj: Qeveritë dhe Bankat
Qëndrore.
 Bankat Qëndrore po reagojnë në zbritjen e
përqindjes së interesit të tyre si dhe në
marrjen si garant të aktiveve të infektuara të
bankave në vështirësi. Psh. Në tetor 2008,
FED dyfishoi nivelin e likuiditetit të vënë në
dispozicion të bankave duke arritur shumën
në 9000 miliard dollarë.

4.  U zbulua edhe skandali i financierit
Bernard Madoff, që bankat dhe investitorët
humbën mbi 50 miliard dollarë.
 Një sistem investues privat i ndërtuar në
sistemin e piramidave klasike të ngjashme
me ato që kemi parë më parë në
ekonominë e Shqipërisë.
 Sipas disa analistëve humbjet vetëm të
ekonomisë amerikane sillen në 3600
miliard dollarë.

5. Vendet e Unionit Evropian
 Europa nuk u tregua po aq e gatshme për t’i
bër balle krizes financiare globale
 Kundër recesionit të shkaktuar nga kriza
financiare botërore Amerika do të kryejë një
manovër që vë në veprim 6 përqind të PBB në
mbështetje të të gjitha ndërhyrjeve të miratuara
deri më tash për rimëkembjen e sistemit
bankar.
 Europa nuk arriti të hedhë në lojë më shumë
se 1-1,5 përqind të të ardhurave të krijuara nga
vendet anëtare.

6.  Por në radhe të parë pavarësisht pengesave që
dolën në Parlament, ShBA kishin një strategji të
qartë – atë të presidentit të ri – dhe
administratat, në situatë emergjence arrijnë t’i
përçojnë me mjaft shpejtësi shtysat e
ekonomise reale
 Ndërsa, Europa vuan nga një administratë më
e ndërlikuar dhe nga fakti që, gjithësecili shkon
në rrugë të vet.
 Franca mbështet ndërmarrjet e veta. Britania e
Madhe përpiqet të nxisë konsumin duke e
pakësuar taksën e vlerës se shtuar nga 17.5 në
15 përqind.

7.  Gjermania e gjykon të pakuptimtë rrugën e
lehtësive fiskale të ndërmarrë nga Londra,
duke ndërhyrë pak vetëm në drejtim të
eksporteve
 Italia vendosi të nxise ekonominë me një
nderhyrje prej 7 miliarde eurosh: vetëm 0.5% e
PBB, i përqëndruar mbi të ardhurat e shtresës
se mesme dhe të ulët.
 Si në SHBA, poashtu edhe në Evropë,
shpetimi bankar u mundua të arrihej përmes
veprimeve të ndërmarra nga qeveria apo
përmes bankave qëndrore.

8.  Kështu psh në Britani të Madhe, shteti vendosi
të garantojë operacionet bankare në vlerën prej
320 miliarde dollarë dhe të ndihmojë në
kapitalizimin e bankave në vlerë prej 64
miliardë dollarëve.
 Në Gjermani, shteti garantoi operacionët
bankare në vlerë prej 400 miliarde dollarëve
dhe të ndihmojë në kapitalizimin e bankave për
80 miliardë dollarë. Në Francë shteti garantoi të
gjitha operacionet bankare në vlerë prej 320
miliardë dollarë dhe të ndihmojë në
kapitalizimin e bankave në vlerë prej 40
miliardë dollarë,

9.  përderisa Zvicra vendosi të ndihmojë në
kapitalizimin e bankës për 6 miliardë franga
zvicranë dhe të blihen aktivet e infektuara prej
60 miliardë franga.
 Iluzioni në Europë për të dale pa u dëmtuar nga
stuhia, gjithësesi zgjati pak; në verë bankat e
para të goditura nga kriza e kredive subprime
ishin ato franceze dhe zvicerane.
 Pastaj filluan krizat në Britaninë e Madhe me
shtetëzimin e plotë të shumë institucioneve dhe
atë, të pjesëshem,
 Ndërkohë që edhe institutet gjermane dhe
holandeze u gjenden në vështirësi.

10. Kriza financiare greke
 Deficiti buxhetor i Greqisë ne vitin 2009 ka
arritur në shifrat rekorde nëgative12.7% nga
maksimumi i lejuar sipas kritereve të
Mastrichtit.
 Borxhi publik i Greqise kalon shifren e 300
miliardë dollarëve.
 Situata ështe përherë e më serioze edhe si
pasojë e faktit që një pjesë e kapitaleve private
kane shfaqur tendence largimi nga Greqia, të
shtyrë nga frika e masave shtërnguese fiskale
të Qeverisë.

11.  Shuma që mendohet se bankat greke po
përballen me largim masiv të kapitaleve të tyre
drejt Zvicrës dhe Qiprosë, referuar gazetave
greke, arrijnë në rreth 10 miliardë euro.
 Greqia rezulton vendi evropian i prekur rëndë,
për krizën e saj financiare të ardhur para se
gjithash nga menaxhimi i keq i financave të saj
publike.
 Greqia rezulton si një nga vendet që nuk e ka
pasur fare nën kontroll situatën financiare, si
pasojë e defekteve të mëdha në sistemin e
statistikave dhe të dhënave në baza
makroekonomike.

12.  Në dhjetor të 2008-ës, liderët e BE-së
rranë dakord që të ofrojnë planin për
stimulim ekonomik prej 200 miliardë € që
të ndihmojnë ekonomitë e Evropës të
mbajnë ekonomitë e tyre në rritje dhe të
ballafaqojnë krizën.
 Megjithate shteti që ndjeu krizën më së
shumti dhe që rrezikohej nga falimentimi
ishte Greqia. Por si erdhi Greqia deri në
këtë pikë?

13.  Kur Greqia adaptoi monedhën e vetëm-euron, dhe
braktisi monedhen e vet –drahmin, huamarrja u bë
shumë e lehtë brenda unionit.
 Qysh atëhere Greqia ka jetuar përtej mundësive të
veta normale meqënësë borxhi u bë barrë e rëndë
për ekonominë greke.
 Perveç ngritjes së huamarrjes, në të njejtën kohë
ishin rritur edhe shpenzimet (p.sh. rrogat në sektorin
publik u dyfishuan) dhe financat publike në Greqi
dolën jashtë kontrollit.
 Gjithashtu Greqia kishte gënjyer për statistikat e
huamarrjes që të mos binte në sy për gjendjen e saj.

14.  Në fund të vitit 2009, pas disa muaj
spekulimesh dhe krizave të borxheve në
Islandë dhe në Lindjen e Mesme, Greqia
përfundismisht deklaroi se borxhet e saj
ishin më të lartat në historinë e saj
moderne.

15.  Kur kriza arriti në Evropë, Greqia veç se
ishte shumë mirë e përgaditur për këtë
rast.
 Borxhi i saj arritit deri në 340 miliardë €
për një shtet me 11 milion banorë (31,000
€ borxh për person).
 Pra, arsyeja kryesore që Greqia është në
krizë është për shkak të borxhit të saj të
madh publik, dhe në vitin 2010 ky borxh
arriti në 142.8 % të GDP-së

16. Plani I shpetimit per Greqine
 UME dhe FMN po mundohen te nxjerrin
nga kriza Greqine duke kerkuar nga ajo
qe te bej shkurtime te medha te
shpenzimeve buxhetore qe nenkupton
diciplinen fiskale ne kete vend.

17.  Plani i parë i shpëtimit për Greqinë (bailouti i parë)
ishte 110 miliardë € kredi e aprovuar në maj të vitit
2010. Por megjithatë shumë vëzhgues ishin skeptik
në aftësinë e Greqisë për të paguar shumën e saj
të borxhit dhe për herë të parë u mendua që Greqia
do të duhej të braktisë BE-në nëse do të shpallte
defoltin (pamundësia për të paguar borxhin).
 Meqë bankat franceze dhe gjermane ishin shumë
të ekspozuara ndaj borxhit grek një gjë e tille do ti
sillte shumë humbje Francës dhe Gjermanisë,
prandaj kjo ide u hodh poshtë.
 Frika që Greqia mund të mbetet pa para, bëri që
liderët e eurozonës të aprovojnë edhe një plan
tjetër të shpëtimit prej 109 miliardë € në korrik të viti
2011.

18.  Përderisa kriza përhapej më shumë e më shumë,
edhe Portugalia së bashku me Republikën
Irlandeze kishin nevoje për plane të shpëtimit për
shkak të borxheve të veta.
 Portugalia ishte shteti i tretë që përfitoi nga
bejlauti me vlerë prej 78 miliardë €, ndërsa masat
e tjera austeriti (austerity measures- ulja e
shpenzimeve dhe rritja e taksave) të cilat nuk u
arritën nga qeveria ekzistuese, u arritën nga
qeveria e re.
 Ndërsa Republika Irlandeze, nga ana tjetër, e cila
po ashtu ishte prekur nga kriza dhe e cila kishte
shkaktuar shkatërrimin e sistemit bankar pranoi
85 miliardë € si bejlaut.

19.  Por edhe qështja e Greqisë filloi të lihej anash
kur kriza filloi të merrte përhapje drastike në
Itali dhe në Spnjë sepse economia e Greqisë
ishte shumë e vogel në krahasim më
ekonomitë e Italisë dhe Spanjës.
 Italia në veçanti, tani shihej si shteti i rradhës
që është prekur nga kjo sëmundje e rëndë
 Borxhi i qeverisë italiane arriti deri ne 119% të
GDP-së në vitin 2010, që kur shihet ky numer
siperfaqëisht duket si një problem që kishin
edhe shtetet e tjera për shkak të hipotekave