chem

1. Parenteral Preparatlarda
Ambalaj Malzemeleri ve
Parenteral Preparatlarda Kalite
Kontrol
Doç.Dr. Müge Kılıçarslan
1

2. Parenteral Preparatlarda
Ambalaj Malzemeleri
• Cam Ambalaj
• Plastik Ambalaj
• Kauçuk Tıpa
2

3. Parenterallerde Cam Kaplar
Avantajları
• Çözeltiler ile kimyasal bir etkileşmeye girmez.
• Geçirgen değildir, özel kapak yapısına sahipse su buharı gibi gazları
geçirmesi ihmal edilecek boyuttadır.
• Temizlenmesi kolaydır, çünkü düzgün bir yüzeye sahiptir.
• Şeffaftır, içeriği gözleme olanağı vardır.
• Serttir ve boyutsal olarak stabildir.
• 121 oC de yaş ısı ile sterilizasyona ve 260 oC de kuru ısı ile
sterilizasyonuna deforme olmadan dayanmaktadır.
Dezavantajları
* Dayanıklılığı az, taşınması sırasında kolay kırılma
* Ağır olması
* Çözeltilere alkali reaksiyon verme olasılığının olması ve
gözle görülmeyen kırık kısımlarından parçacık vermesi
3

4. USP ve NF cam kapların
sınıflandırılması
Tip.I (No-I) cam:
Borosilikat yapısındadır. Düşük oranda Na2O, yüksek oranda B2O2 ve
Al2O3 içerir. Pahalıdır. Ampul, şırınga ve flakonlarda kullanılır. pH sına
bakmaksızın tüm SVP lerde ve hafif alkali pH daki LVP lerde tercih
edilir.
Tip. II (No-II) cam:
İşlem görmüş soda kireç camıdır. Bu işlem camın kimyasal
dayanıklılığını arttırmak için yüzeydeki alkaliyi uzaklaştırma olayıdır.
Kükürtle muamele olarak bilinir. Dealkalizasyon ne kadar fazla ise
camın yüzeyinde oluşan Na2SO4 miktarı da o kadar fazladır.
SO2+1/2O2+Na2O (camdan gelen) Na2SO4
Nötral ve hafif asidik LVP ler, IV, antikoagülan kan ve
komponentlerinin çözeltileri ile SVP teşhis preparatları konulur.
4

5. USP ve NF cam kapların
sınıflandırılması
Tip.III (No-III) cam:
İşlem görmemiş soda kireç camıdır. Bu tip camlar içerisine
konularak zarar görmeyeceği tespit edilmiş bazı injeksiyonluk
çözeltiler konulabilir. Bunlar genellikle küçük hacimli önceden
sterilize edilmiş veya aseptik şartlarda kaplarına doldurulan
steril ürünlerdir. Bu kaplara ayrıca bitkisel yağ içeren SVP
süspansiyonlar ile çözeltiler, kullanılmadan önce sulandırılan
steril kuru tozlar konulmaktadır.
Genel amaçlı (NP) soda kireç camı:
Bu kaplar parenteral ürünler için uygun değildirler.
Genellikle öksürük şurupları, eliksirler, tentürler, kremler,
losyonlar, tabletler vb. ürünler konulmaktadır.
5

6. Cam Kaplarda Dayanıklılık
Kimyasal Dayanıklılık
• Toz edilmiş camda yapılan
Tip I, III ve NP camlar bu teste tabii tutulurlar
• 121 oC de su ile test etme
Tip II camları test etmek için kullanılmaktadır.
(Bknz.Uyg. Dersi notları)
Fiziksel Dayanıklılık
• Işıktan korunma
• Geçirgenlik
• Kapasite
USP tek dozlu parenteral kapların içeriğinin 1lt den
fazla, çok dozluların ise 30 mlden fazla olmamasını
ister. 6

7. Cam Kaplarda Sterilizasyon
Tip I ve Tip II camlar:
Ürün doldurulmadan önce kuru ısı ya da yaş ısı
ile sterilize edilmeli,
Çözelti doldurulduktan sonra sterilize edilecek
ise yaş ısı ile sterilize edilmelidir.
Tip III camlar:
Kuru ısı ile170 oC ‘de 1 saat sterilize edilmelidir
7

8. Parenteral preparatlar için
kullanılan plastik kaplar
Avantajları
• Nispeten kırılmaz bir yapıya sahiptir
• Kolaylıkla şekil alabilir
• Oldukça hafiftir ( camın 1/10 undan daha hafif)
• Ucuz
• Yakıt kaynağı olarak tekrar değerlendilmektedir
LVP’lerde poliolefin ya da esnek PVC torbaların
kullanılması sonucu esnek yapıları nedeniyle sıvı
torbadan kolayca akabilir.
8

9. Parenteral preparatlar için
kullanılan plastik kaplar
Dezavantajları
• Plastik kabın duvarı boyunca her iki yönde de buhar ve diğer
moleküllerin geçişi söz konusudur
• Ürün içerisine plastiğin yapısından bazı bileşikler geçebilir.
• Plastik materyal tarafından etken madde moleküllerinin veya
demir bileşiklerinin absorpsiyonu/ adsorpsiyonu olabilir.
• Cam kadar berrak değildir.
• Plastik materyallerden bazıları ısı ile sterilizasyon şartlarına
dayanıksızdır. Yumusayabilirler ya da eriyebilirler.
9

10. Parenteral plastik kaplarda
kullanılan yardımcı maddeler
• Antioksidanlar
(Plastik kabın yaşam süresini korumak için kullanılırlar)
• Isı stabizörleri (Polimerin renginin bozulmasını önler)
• Lubrikantlar (Polimerin işlenmesini kolaylaştırır.)
• Plastizerler
• Dolgu maddeleri: Plastiğin matlığını ayarlamak için
kullanılır.
• Renk vericiler (parenteral kaplara sadece plastiğin arzu
edilmeyen rengini gizlemek için ilave edilirler.)
10

11. Hangi Plastik Materyaller
Kullanılır?
LVP’ lerin ambalajında kullanılan plastik
materyaller
A- Poliolefinler
* Polipropilen
* Polietilen
* Etilen/propilen kopolimeri
B- Polivinil klorür (PVC)
11

12. LVP ambalajların değerlendirilmesinde
uygulanan test yöntemleri
• Verilen herhangi bir ambalaj içindeki
çözeltiye geçebilecek yardımcı maddelerin
tipi ve miktarını tayin etmek
• Zaman, sıcaklık, ışık, nem gibi saklama
şartlarının plastik üzerine etkisini inceleyen
testler kullanılarak plastiğin bütünlüğünü ve
stabilitesini tayin etmek
• Kabın emniyetini temin etmek için diğer
testleri uygulamak
12

13. Parenterallerde Kullanılan
Kauçuk
• Yeterli elastikiyeti sağlamalı
• İçinde yer alan çözelti ile etkileşmemeli
• Su buharı geçişine izin vermemeli
• Kapak kabın ağzına tam olarak uymalı
• Kapağın dış üst kısmının yarıçapı alt kısmından
daha geniş olmalı
• Çözeltiye parçacık vermemeli
• Otoklavda ısı ile yumuşayıp yapışkan hale
geçmemeli
13

14. Parenteral Preparatlarda Yapılan
Kalite Kontrol Testleri
Diğer tüm preparatlarda yapılan rutin kalite
kontrol testlerine ilave olarak;
 Sterilite testi
 Pirojen testi
 Partiküler kontaminasyon testi
 Ambalaj bütünlük testi
(çatlaklık ve sızdırmazlık kontrolü)
14

15. Sterilite Testi
• Farmakopelerde (USP-EP) steril olması gerektiği
bildirilen preparatlarda uygulanır
• Sterilite mikroorganizmaların uzaklaştırılmış olma
durumu
Sterilite Testi Yöntemleri
1) Doğrudan ekim yöntemi
2) Membran filtrasyon yöntemi
15

16. Sterilite Testi-
dikkat edilmesi gerekenler
• Testin gerçekleştirildiği çevre
• Kültür ortamının kalitesi
• Test yöntemi
• Örnek büyüklüğü
• Örnekleme yöntemi
16

17. Sterilite Testleri
Testin gerçekleştirildiği çevre
• Test esnasında ürünün kaza ile kontaminasyonu olmamalı
• Test aseptik koşullarda gerçekleştirilmeli
• Düzenli mikrobiyolojik izleme gerçekleştirilmeli
Kültür ortamının kalitesi
• Seçilen kültür ortamının uygun olması ve bu ortamda
büyüyebilecek mikroorganizmalar olmalı
• Bakterilerin büyümesini engelleyecek faktörler, büyüme fazı,
kültür ortamı besinler, nem, hava, sıcaklık, pH, ışık, osmotik
basınç etkileri göz önünde bulundurulmalı
17

18. Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
1)Doğrudan ekim yöntemi (Direk transfer)
2)Membran filtrasyon yöntemi
18

19. 1. Sterilize edilmiş kapların açılması (aseptik ortamda)
2. Steril bir enjektör yardımıyla gerekli hacimlerin steril
kaplardan alınması (örnek alma)
3. Hacmin test tüpüne ve besi yerine ekiminin
yapılması (yeterli miktar besi yeri)
4. Uygun ortamda (kullanılan besi yerine göre 32 °C
veya oda sıcaklığı gibi) mikrobiyal üreme olup
olmadığı kontrol edilmesi
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
Doğrudan ekim yöntemi
19

20. • Test edilecek preparat doğrudan kültür ortamına
uygun miktarda aktarılır
• Test edilecek ürün hacmi ortam hacminin %10’u
kadar olmalı
• Sulu çözeltiler, yağlı preparatlar ,kremler ve
merhemler için UYGUN
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
Doğrudan ekim yöntemi
20

21. Örnekler daha önceden sterilize edilmiş membran
filtrelerden filtre edildikten sonra membran filtrelerin
besi yerine ekimi yapılarak mikrobiyal üreme olup
olmadığı kontrol edilir.
Membran Filtrasyon Yöntemi
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
21

22. Yöntemin üstünlüğü:
• Düşük düzeylerdeki kontaminasyonun membran
üzerinde konsantre edilmesi sayesinde tüm test
ürününü yansıtması ile yanlış sonuçları
engelleyebilmesi ve
• Büyük hacimli preparatlara uygulanmasında kolaylık
sağlaması
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
Membran Filtrasyon Yöntemi
22

23.  Filtre edilebilir sulu preparatlar
 Alkol içerikli olanlar
 Yağlı preparatlar
 Su veya yağ ile karışabilen preparatlar
 Çözücünün antimikrobiyal etkinliği olmamalı
 Aseptik koşulda filtrasyon yapıldıktan sonra test
edilmeli
 Bütün adımlar Grade A altında olmalı
Membran Filtrasyon Yöntemi
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
23

24. • Hangi kültür ortamı hangi bakteri ve
mikroorganizmalar için uygun?
• İnkübasyon süresi ve sıcaklığı
• Validasyon testleri
• Örnek sayısı ve miktarı ve test koşulları USP ve
EP de tanımlandığı şekilde uygulanır.
Sterilite Testleri
Test Yöntemleri
24

25. Pirojen Testi
25

26. Pirojen Testi
• Pirojen, belirli bir miktardan fazla enjekte edildiğinde ateş
yükselmesi ve çeşitli yan reaksiyonlara neden olan bakteri,
mantar ve virüs kaynaklı, suda çözünen, normal filtreden
geçen, normal sterilizasyon sıcaklığına dayanıklı kompleks
yapıda bileşiklerdir.
• İmalatta kullanılan tüm hammadde, çözücü, ambalaj
malzemesi apirojen olmalı ve kullanımdan önce de apirojen
olduğu test edilmelidir.
• Enjeksiyon yoluyla verilen ilaçların hastada ateş yükselmesi
tehlikesinin kabul edilebilir bir düzeyde olup olmadığını
anlamak için pirojen testi yapılır.
26

27. • Tavşan Pirojenite Testi (İn-Vivo)
• Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
• Monosit Aktivasyon Testi
(İnsan Kan Modeli) (İn-Vitro)
Pirojen Testi
27

28. • İnsan için zararlı olabilecek pirojen düzeyinin
belirlenmesini sağlayan bir testtir.
• Test edilecek çözeltinin tavşanlara intravenöz olarak
uygulanmasının ardından vücutta meydana gelen
ateş yükselmesinin ölçülmesi esasına dayanır.
Pirojen Testi- Tavşan pirojen testi
28

29. TF 1974’e göre tavşan pirojenite testi;
• Test için kullanılacak cam kaplar, enjektörler, iğneler
250°C’de en az 30 dakika ısıtılmalı veya başka bir yöntemle
pirojenlerinden kurtarılmalıdır.
• Test için ağırlığı 1500g’ dan az olmayan, antibiyotik almamış,
tam ve dengeli bir diyet ile beslenmiş, sağlam, erişkin
tavşanlar kullanılır.
• Test edilecek enjeksiyon çözeltisi uygulanmadan 1-3 gün
önce tavşanlara kg başına 10 ml pirojensiz sodyum klorür
çözeltisi i.v. yolla enjekte edilir. 0.6 °C’den daha fazla
sıcaklık değişmesi gösteren herhangi bir tavşan esas testte
kullanılmaz.
Pirojen Testi- Tavşan pirojen testi
29

30. • Esas test üçer tavşanlık gruplar halinde yapılır. Pirojensiz
sodyum klorür çözeltisi ile seyreltilen numuneler her bir
tavşanın kulağının marjinal venası içerisine enjekte edilir.
Enjeksiyon hacmi kg başına 0.5 ml’den az, 10 ml’den çok
olmamalıdır.
• Her hayvanın ısısı, kontrolü yapılan çözeltinin
enjeksiyonundan en az 90 dakika önce başlanıp,
enjeksiyondan 3 saat sonrasına kadar, otuz dakikayı
geçmeyen aralıklarla kaydedilir.
• Her bir tavşanın maksimum sıcaklığı ile başlangıç sıcaklığı
arasındaki fark, bu hayvanın teste verdiği cevabı gösterir.
Pirojen Testi- Tavşan pirojen testi
30

31. Pirojen Testi
Tavşan pirojen testi
sonuçlarının değerlendirilmesi
31

32. Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
32

33. Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
33

34. • Limulus Amebosit Lizatı (LAL) ile endotoksinlerin in vitro
koşullarda jel oluşturması esasından yararlanılmaktadır.
• LAL testi tavşan testinden daha ucuz, daha hassas ve daha
spesifiktir.
• Lizat hazırlamak için «Limulus polyphemus» isimli
örümcekgiller familyasından bir canlının kalbi delinerek
alınan kan kullanılır. Lizat, alınan kanda bulunan
amebositlerin ozmotik etki ile parçalanması ile elde edilir.
Elde edilen lizat su ile seyreltilerek kullanılır.
Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
34

35. LAL 1-2 mL apirojen suda çözündürülür,
kapaklı tüplere (3 seri) bu çözeltiden 0.1 mL konulur.
Tüp 1: 0.1 mL LAL + 1 mL apirojen steril su
Tüp 2: 0.1 mL LAL + 0.1 mL Endotoksinli Çözelti
(1-5 mg/mL konsantrasyonda E. Coli Endotoksini)
Tüp 3: 0.1 mL LAL + 0.1 mL test çözeltisi
• Tüpler 37±1°C’de inkübasyona bırakılır ve 60 dk boyunca
gözlenir.
• Test çözeltisinin bulunduğu tüpte jelleşme varsa test sonucu
(+), yoksa test sonucu (–) kabul edilir.
Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
35

36. EP de 3 farklı teknik vardır.
 Jel-pıhtı tekniği; jel oluşumuna dayanır.
 Turbidimetrik teknik; endojen substratın parçalanması
sonucu bulanıklık oluşmasına dayanır.
 Kromojenik teknik; sentetik peptid-kromojen
kompleksin parçalanması sonucu renk oluşumuna
dayanır.
Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
36

37. Bakteriyel endotoksin testinin kısıtlamaları:
 Sadece gram (-) bakterilerden kaynaklanan pirojen tayin
edilir.
 Testin hassasiyeti mikroorganizmanın kaynağına göre
değişebilir.
 İn vitro bir test olduğu için endotoksinin ateş oluşturma
potansiyeli saptanamaz.
 Askorbik asit ve vitamin B kompleksi gibi bazı küçük hacimli
parenteral preparatlar lizat ile etkileştiği için, bu preparatlarda
LAL testinin uygulanması uygun değildir.
Pirojen Testi
Bakteriyel Endotoksin Testi –
Limulus Amebosit Lizat (LAL) Testi
37

38. Endosafe IPT
 Tavşan pirojen testine alternatif in-vitro testtir.
 Gram (-), gram (+) ve diğer biyolojik pirojenler için etkili bir testtir.
 Bu test pirojenlere insanın yanıt vermesi temeline dayanarak
geliştirilmiştir.
 IPT bir eliza testidir.
 Taze insan kanı kullanılır.
 Kanda bulunan immün hücreler eksojen pirojeni tanımlar ve ateşin
yükselmesini indükleyen sinyal moleküllerinin (Interleukin-1 ß)
üretilmesi eliza ile ölçülmektedir.
Monosit Aktivasyon Testi
(İnsan Kan Modeli)
38

39. Monosit Aktivasyon Testi
(İnsan Kan Modeli)
39

40. Parenteral Preparatlarda Yapılan
Kalite Kontrol Testleri
Diğer tüm preparatlarda yapılan rutin kalite
kontrol testlerine ilave olarak;
 Sterilite testi
 Pirojen testi
 Partiküler kontaminasyon testi
 Ambalaj bütünlük testi
(çatlaklık ve sızdırmazlık kontrolü)
40

41. Partiküler kontaminasyon testi
Kontaminasyon, bir ürünün doğrudan ya da dolaylı
yollarla yabancı bir cisimle karşılaşması
organik ya da inorganik kontaminasyon
İnsan ( deri döküntüsü, saç, tükürük, elbise materyali,
parmak izi, öksürme, elle tutma, kozmetikler….)
Çevre ( hava, gaz, su, buhar, bina malzemeleri,
elektrostatik akım…)
Malzeme (kauçuk, cam, selüloz elyaf, toz,..)
41

42. • Partiküler kontaminasyon kavramı, parenteral
preparatın %99.99 partikülsüz, yani %0.01 küresel
partiküler madde içeriğini ifade etmektedir.
• Partikül içeren preparatların i.v. yol ile uygulanması
insanlarda emboli oluşumuna neden olabilir. Özellikle
infüzyon verilmesi sonucu gelişen flebitten partiküller
sorumludur.
42
Partiküler kontaminasyon testi

43. 43
Partikül Analiz Yöntemleri
1) Görsel Kontrol
2) Mikroskop Yöntemi
3) Elektronik Partikül Sayıcılar
•Elektiriksel dirençteki değişiklikler ölçülerek (Coulter-Counter)
•Işığın tutulma veya blokaj oranı ölçülerek (HIAC)
•Işığın dağılma prensibine göre (Royce ve Climet)
Partiküler kontaminasyon testi

44. Farmakopeye göre partiküler kontaminasyon gözle
görünebilen ve görünemeyen şeklinde ikiye ayrılır
“Gözle görünemeyen partiküller, Işığın bloke edilmesi
prensibine göre çalışan cihazlarla, 10-25 mikrometre
arasındaki partikülleri saptar
Ya da partiküllerin boyut dağılımını otomatik olarak verebilen
cihazlar kullanılır”
100mL’den büyük kaplar: 10μm ≥ 25/ml 25μm ≥ 3/ml
100mL’den küçük kaplar: 10μm ≥ 6000/kap 25μm ≥ 600/kap
44
Partiküler kontaminasyon testi

45. Parenteral Preparatlarda Yapılan
Kalite Kontrol Testleri
Diğer tüm preparatlarda yapılan rutin kalite
kontrol testlerine ilave olarak;
 Sterilite testi
 Pirojen testi
 Partiküler kontaminasyon testi
 Ambalaj bütünlük testi
(çatlaklık ve sızdırmazlık kontrolü)
45

46. Ambalaj Bütünlük Testleri
46

47. 47
• Ampuller alev altında camın bir kısmının erimesiyle
kapanan ambalaj malzemeleridir. Boyun kısmından ya
da uç kısmından ısıtılarak kapatılır ve kapatılmaları
sırasında fazla ısıtılırlarsa uç kısımlarında balon
oluşabilir ve çok incelmiş olan bu bölge kolayca
kırılabilir.
• Ampulün boyun kısmı yeterince ısıtılıp eritilmemiş ise,
kapatma sırasında forseps ile çekme sonucu kapiler
delik kalabilir.

48. Ampul çatlaklık kontrol testleri
 Göz ile inceleme
 Vakum-boya sızma testi
 Basınç-boya testi
 Otoklav-boya testi
 Otoklavlandıktan sonra boya testi
 Floresein daldırma testi
 Elektronik/ultrasonik test
 Radyonükleotit testi vb.
48

49. • Vakum boya testleri ve
bunun değiştirilmiş
şekilleri kolay ve ucuz
olduğu için tercih
edilmektedir.
• Ampullerin boya
banyosuna daldırılıp 15
dakika vakum
uygulanması ile yapılır.
49
Ampul çatlaklık kontrol testleri

50. • Büyük miktarlarda ampul üreten fabrikalarda daha hızlı ve
hassas olduğu için elektronik test daha yaygın olarak
kullanılmaktadır. Ampullerin üzerine yüksek frekanslı
voltaj uygulanır. Ampulde delik olduğu takdirde akım
ampul içine girer. İçine akım girmiş olan ampuller
diğerlerinden otomatik olarak ayrılır (delik bulunan
ampullerde direnç kapalı ampullerin direncinden azdır)
• Amber renkli ampullerde renk değişimini kontrol etmek
zordur. Preparattaki bazı maddeler rengi nötralize edebilir
50
Ampul çatlaklık kontrol testleri

51. Parenterallerde plastiklerin
kalite kontrolü
• Sterilite ve pirojen testleri
Sterilizasyondan sonra sterilite ve pirojen testi yapılmalıdır.
• Fiziksel test işlemleri
Boyutsal spesifikasyonları, kapak bütünlüğünü ve kabın
tasarımının uygunluğunu doğrulamak için yapılmaktadır.
• Kimyasal test işlemleri
Plastiğin molekül ağırlığı, ağır metal yüzdesi, çözünürlük
parametreleri, IR spektrumu incelenir
• Biyolojik test işlemleri
Akut toksisite ve pirojen testi yapılır
51

52. Kauçuk Tıpalarda Kontroller
* Fiziksel testler
- Elastikiyet
- Sertlik
- Buhar geçirgenliğ
- Parçalanma
* Fizikokokimyasal testler (USP tarafından tanımlanan
testler)
* Toksikolojik testler (USP tarafından tanımlanan
testler)
52

53. Kaynaklar
• European Pharmacopea 6
• Türk Farmakopesi 2017
• İzgü, E. 1983. Farmasötik teknoloji-I ve II.
Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.
• Lema, S. Ludwig J., Pharmaceutical
Dosage Forms: Parenteral Medications,
Vol 1 Formulations and Packing
53