1. 10/18/2022
1
İLAÇ TAŞIYICI
YENİ SİSTEMLER
Nanopartiküllerin Hedeflendirilmesi
Ve
Uyarıya Bağlı Salım Yapan Sistemler
Dr. Öğr. Üyesi Hayrettin Tonbul
• İlacın hedeflendirilmesinin önemi:
• İlacın etki bölgesinde ve istenen hızda açığa çıkması sonucu en uygun etkileşmenin
sağlanması
• Etkin maddenin dozunun azaltılması ve sadece hedef organa dağılımıyla sınırlandırılması
• Yukarıdaki özellikler sağlandığı taktirde;
• İlacın daha az dozda daha çok etkili olması
• İlacın yan etkilerinin çok az olması
HEDEFLENDİRME MEKANİZMALARI
• Pasif Hedeflendirme
• Aktif Hedeflendirme
PASİF HEDEFLENDİRME
• Kanser ve romatizma gibi hastalıkların
patofizyolojisine, hasta dokuların artmış
geçirgenlik ve alıkonma (enhanced permeability
and retentation, EPR) etkisine dayanır.
• EPR etkisini etkileyen en önemli faktör
partiküllerin boyutu olmakla beraber,
partiküllerin yükü ve şekline de bağlıdır.
https://cen.acs.org/articles/94/i25/Does-nanomedicine-delivery-problem.html
2. 10/18/2022
2
PEGİLASYON
• Nanotaşıyıcılar vücuda uygulandıktan sora RES hücreleri özelliklede karaciğer Kupffer
hücreleri ve böbrek makrofaj hücreleri tarafından tutulmaları nedeniyle vücutta
uzaklaştırılmakta ve hedef dokuya ulaşabilirlikleri azalmaktadır.
• Bunun üstesinden gelmek için nanopartiküllerin yüzeyi hidrofilik bir maddeyle
kaplanarak taşıyıcıya‘’stealth’’görünmez özellik kazandırılabilmektedir.Bu işlemin
yapılması pasif hedeflendirmenin amacına ulaşması için çok önemlidir.
• Bu amaçla en çok kullanılan yöntem nanotaşıyıcının üzerini hidrofilik bir polimer olan
PEG ile kaplamaktır bu olaya pegilasyon denmektedir.
AKTİF HEDEFLENDİRME
• İlaç taşıyıcı sistemin ya da etkin maddenin yapısında değişik modifikasyonlar
yapılması sonucu spesifik hücre, doku ya da organlara yönlendirilebilmelerine aktif
hedeflendirme denir.
• Aktif hedeflendirme, hedeflendirilen bölgenin özelliklerine göre yapılır.
• Nanopartiküllerin aktif hedeflendirilmesi için hücre yüzeyindeki reseptörlere yada
diğer molekül yapılarına spesifik olarak bağlanan yüzeydeki hedefleyici moleküller
(ligant) ile birleştirilebilir.
Nanotaşıyıcılarda kullanılan bazı ligantlar şunlardır;
• Transferrin
• Folat/Folik asit
• Albumin
• Hyaluronik asit
• Biyotin (Vitamin H)
• Aptamer
• Monoklonal antikor (mAb)
3. 10/18/2022
3
UYARIYA BAĞLI SALIM YAPAN SİSTEMLER
• Uyarıya bağlı salım yapan sistemler (triggered drug release) bir ilaç hedeflendirme
mekanizması olarak kabul edilebilir
• Bu hedefleme mekanizması farklı doku ve organlardaki bölgesel sıcaklık artması, pH
düşmesi, enzim değişiklikleri gibi vücut içi uyarılara (internal/iç stimuli/uyarı) veya
manyetik alan, ultrasonik uyarı veya ışık gibi çeşitli fiziksel uyarılara duyarlı
(external/dış stimuli/uyarı) taşıyıcı sistemlerin kullanılmasına dayanmaktadır.
Pharmacological Research 115 (2017) 87–95
Nanoparticles and cancer therapy: Perspectives for application of nanoparticles in treatment of cancers. J Cell Physiol. 2019; 235: 1962– 1972.
• İç ve dış uyarılara karşı duyarlı
malzemeden hazırlanan taşıyıcı
sistem etki bölgesine
geldiğinde buradaki hassas
olduğu uyarıya maruz kalarak
parçalanmakta ve etkin
maddeyi etki bölgesinde
salmaktadır.
Drug Resistance Updates Volume 31, March 2017, Pages 15-30
4. 10/18/2022
4
İLAÇ TAŞIYICI
YENİ SİSTEMLER
Nanopartiküllerin Karakterizasyonu
Dr. Öğr. Üyesi Hayrettin Tonbul
NANOPARTİKÜLLERİN KARAKTERİZASYONU
Partikül Büyüklüğü ve Dağılımı
Morfolojik Analiz
Zeta Potansiyel
Yapı Analizleri
Yüklenen ve Hapsedilen Etkin Madde Miktarının Belirlenmesi
Etkin Madde Salım Özelliklerinin Belirlenmesi
Partikül Büyüklüğü ve Dağılımı
• Işık Kırınımı Yöntemi (LD)
• Dinamik Işık Saçılımı Yöntemi (DLS)
• Coulter Counter Yöntemi
• Lazer ışınlarının kırılma açılarına veya saçılma oranlarına bağlı olarak parçacık
büyüklüklerinin belirlendiği LD ve DLS yöntemleri çoğunlukla tercih edilmektedir.
• PDI (Polydispersity Index): Partikül büyüklüğünün belirlenmesi kadar partikül büyüklüğü
dağılımının homojenitesinin de belirlenmesi önemlidir.Polidisperslik İndisi olarak
adlandırılan bu değer oluşan nanoyapıların partikül büyüklüğü dağılım aralığı hakkında
bilgi verir.
Morfolojik Analiz
• Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM)
• Geçirimli Elektron Mikroskobu (TEM)
• Atomik Kuvvet Mikroskobu (AFM
SEM
TEM
AFM
Mikroskobik analizlerle nanopartiküllerin partikül boyutu ve dağılımı hakkında bilgi edinilebileceği
gibi nanopartiküllerin genel yapısı, şekli, yüzey özellikleri gibi morfolojik yapısı hakkında da bilgi
edinilir.
5. 10/18/2022
5
Zeta potansiyel
• Zetasizerlar vasıtasıyla ölçülür
• Nanopartiküllerin yüzey yükü hakkında bilgi verir buda sistemin kararlılığı,
hücrelerle etkileşim durumu, yüzey modifikasyon durumu gibi konular hakkında
çıkarımlarda bulunulmasını sağlar.
Yapı Analizleri
• Diferansiyel Taramalı Kalorimetri (DSC)
• X-Işını Kırınım Analizi (XRD)
• Föriyer Dönüşümlü Kızılötesi Analizi (FT-IR)
• Nükleer Manyetik Rezonans Analizi (NMR)
Yüklenen yada Hapsedilen Etkin Madde Miktarının Ve Etkin Madde Salımının
İncelenmesi
• Valide edilmiş bir analitik yöntem ile
• Kromatografik/Spektroskopik yöntemler
6. 10/18/2022
6
İLAÇ TAŞIYICI
YENİ SİSTEMLER
Mevcut Durum ve Gelecek Beklentisi
Dr. Öğr. Üyesi Hayrettin Tonbul
Halwani, A.A. Development of Pharmaceutical Nanomedicines: From the Bench to the Market. Pharmaceutics 2022, 14, 106.
Khalil, Islam, Arida, Islam, Ahmed, Mohamed. "Introductory Chapter: Overview on Nanomedicine Market" In Current and Future Aspects of Nanomedicine, edited by Islam Khalil. London: IntechOpen, 2020.
Halwani, A.A. Development of Pharmaceutical Nanomedicines: From the Bench to the Market. Pharmaceutics 2022, 14, 106.
7. 10/18/2022
7
Halwani, A.A. Development of Pharmaceutical Nanomedicines: From the Bench to the Market. Pharmaceutics 2022, 14, 106.
Halwani, A.A. Development of Pharmaceutical Nanomedicines: From the Bench to the Market. Pharmaceutics 2022, 14, 106.
Halwani, A.A. Development of Pharmaceutical Nanomedicines: From the Bench to the Market. Pharmaceutics 2022, 14, 106. Khalil, Islam, Arida, Islam, Ahmed, Mohamed. "Introductory Chapter: Overview on Nanomedicine Market" In Current and Future Aspects of Nanomedicine, edited by Islam Khalil. London: IntechOpen, 2020.
