TC
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SAĞLIK YÖNETİMİ
SAĞLIK KURUMLARI KALİTA YÖNETİMİ
DANIŞMAN
Prof.Dr. ELİF DİKMETAŞ YARDAN
HAZIRLAYAN
MOHEBULLAH FAQİRİS
2019

HASTA HAKLARI

Hak Kavramı
 Hak kavramı evrensel bir kavramdır.
 Hak kavramı, hukuk ile ilgili en temel kavramlardan biridir.
 Hak, kişilerin hukuk düzeni tarafından korunmaya değer
bulunmuş menfaatlerini ifade eder.
 Hukuk kelimesi de hak kelimesinden türetilmiştir.
Örneğin ölüm, ölen kişinin haklarını kaybetmesine sebep olurken, mirasçılarına hak
kazandırabilir.

Hak Unsurları
 Kişi unsuru (kişi olmadan haktan söz edilemez)
 Menfaat unsuru ( kişinin haktan doğan menfaati olmalıdır.)
 Hukuki unsuru (hukuk düzeni içinde kabul edilmiş olması
gerekmektedir.)
Hakkın üç unsuru vardır;

HAK
İNSAN HAKLARI
1.KUŞAK HAKLARI 2. KUŞAK HAKLARI 3. KUŞAK HAKLARI
• Bireysel-Devlet
ilişkisinden doğan
haklar
• Bireysel Haklar
• Özgür Doğma Yaşama
• Dayanışma Hakkı
• Tüketici Hakkı
• Çevre Hakkı
• Hasta Hakları

İnsan Hakların Kavramı
 İnsan hakları, bütün insanların, sırf insan olmalarından dolayı sahip
oldukları haklardır.
 insan haklarının temelini özgürlükler oluşturur.
 İnsan hakları, ırk, din, dil ayrımı gözetmeksizin tüm insanların
yararlanabileceği haklardır.

Sağlık Hakları
 Sağlık hukı, sağlık hizmetini sunan ve bu hizmetten yararlanan kişiler
arasındaki ilişkileri ve uyuşmazlıkları düzenleyen kurallar bütünüdür.
 Kişinin toplumdan, devletten sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi
edilmesini, iyileştirilmesini veya toplumun sağladığı imkanlardan
faydalanması durumudur (WHO, 1946)
 Tüm bu hakların amacı insan sağlığının yüksek düzeyde korunmasını ve
sağlık hizmetlerinin yüksek kalitede verilmesini sağlamaktır.

Hasta Hakkı Kavramı
Hasta hakları kavramı, genelde hasta-sağlık çalışanı ya da hasta-
hastane ilişkisinde ortaya çıkan hak unsurlarını ifade eder.
Maddi ve manevi kayıpları olan ve sağlık hizmeti alma
ihtiyacında olan kişilerin ulusal ve uluslar arası mevzuat ile
teminat altına alınmış haklarıdır.
Sağlık hizmetinin alınması sırasında insanların yararlandığı
haklara hasta hakları denilmektedir
Hasta hakkı, sağlık hakkının bir parçasıdır ve bireyseldir.

Hasta Haklarının Amaçları
 Hastaların desteklenmesi ve toplumsal açıdan güçlendirilmesi;
 Hastalara sağlık hizmetlerinden tam yararlanma konusunda yardım etmek,
 Hasta-sağlık çalışanı ilişkilerini desteklemek ve geliştirmek,
 Hasta eğitimini genel bir uygulama haline getirerek sağlık hizmeti
etkinliğini artırmak,
 Hasta haklarıyla ilgili başvuru mekanizmaları oluşturarak sağlık hizmeti
ortamında iç kontrolü sağlamaktır.
 Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişimi desteklemek ve geliştirmek,
Hasta haklarının amaçları şu şekilde sıralanabilir.

Hasta Haklarının Amaçları
Hastaların sağlık hizmetleri konusunda yeterli şekilde yararlanmasının
sağlık hizmeti konusunda hastanın aktif katılımını sağlamak,
Sağlık çalışanının mesleki uygulama kaynaklı hatalarını azaltmak,
Sağlık hizmeti ile ilgili kaliteyi arttırmak
programlara katılımını sağlamak,
hastaları için düzenlemeler yapmak,
insanlaştırma modelini sağlamak,

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi
 Hammurabi kanaunu dünyanın en eski yasal kanunlarından biridir.
 3.800 yıl önce hazırlanan Hammurabi kanunlarında, hastalara zarar
verenlere şiddetli cezalar öngörülmüştür.

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi
Eski Mısır’da da hastaya zarar veren hekim cezalandırılırdı.

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi

Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi
Hasta hakları dünyada hak ettiği önemi son yıllarda yapılan
çalışmalarla görmeye başlamıştır.
Hasta haklarının dayanakları ve korunması konusunda ülkeler
arasında önemli farklılıklar vardır.
Son yıllarda hasta haklarının tıbbi etikten çok yasal düzenleme
ile korunması yönünde bir eğilim görülmektedir.
Hasta Hakları kavramı ilk olarak Amerika’da hastalara daha
kaliteli hizmet düşüncesi ile yola çıkan bir grup hekim
tarafından ortaya atılmış olup, daha sonra uluslar arası
bildirgeler ile gelişimini sürdürmüştür.

Uluslararası Bildirgeler ve Hasta Hakları
 1972 Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi
 1981 Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi
 1995 Dünya Tabipler Birliği Bali Hasta Hakları Bildirgesi
 2002 Hasta Haklarına ilişkin Avrupa Statüsü Sözleşmesi
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile insan hakları kavramı uluslararası
sistemde hak ettiği yere gelmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri( ABD) Hasta
Haklarının Gelişimi
 Onurlu tedavi olma hakkı
 Tedaviyi reddetme ve oluşabilecek sonuçları öğrenme hakkı.
 İlgili olmayan kişilere kayıtların verilmesini reddetme hakkı
 Hastanın kendi ile ilgili her şeyi bilme hakkı
 Hastanın sağlık bilgilerinin gizli tutulması, kimseyle paylaşılmasını istememe
hakkı
 Hastanın tedavisiyle ilgili olan sağlık personellerinin isimlerini bilme hakkı
 Hastalığı hakkında sürekli takip edilmeyi isteme hakkı
 Faturayı inceleme hakkı
 Hastane kural ve düzenini bilme hakkıdır.
Amerikan hasta hakları bildirgesinin hasta haklarına ilişkin ilk beyanname olduğu
söylenebilir.

Lisbon Hasta Hakları
 Hasta hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir.
 Hasta, hiçbir dış etki altında kalmadan, özgürce klinik ve etik kararlar
veren bir hekim tarafından bakılma hakkına sahiptir.
 Hasta yeterli bilgiyi aldıktan sonra tedaviyi kabul ya da red hakkına
sahiptir.
 Hasta hekiminden kişisel ve tıbbi bilgilerinin gizli tutulmasına saygı
gösterilmesini bekleme hakkına sahiptir.
 Hasta onuru ile ölme hakkına sahiptir.
 Hasta, uygun bir dini temsilcinin yardımı da dahil, ruhsal ya da manevi
teselliyi kabul ya da red hakkına sahiptir.
Lizbon Bildirgesi, hasta haklarıyla ilgili 5 maddeden oluşmaktadır. Bu haklar;

Hasta Hakları Bali Bildirgesi
 Bilgilenme Hakkı,
 Gizlilik Hakkı,
 Sağlık Eğitimi Hakkı,
 Onur Hakkı,
 Dini Yardım Alma Hakkı.
 Seçim Özgürlüğü Hakkı,
 Nitelikli Sağlık Bakımı Hakkı,
 Kendi Adına Karar Verme Hakkı,
 Bilinci Kapalı Hasta,
 Yasal Olarak Karar Verme Yetkisi Olmayan
Hasta,
 Hastanın İsteği Dışındaki Prosedürler,
Dünya Tabipler Birliği’nin Eylül 1995, Bali, Endonezya’da yapılan toplantısında
kabul edilmiştir

Avrupa’da Hasta Haklarının Gelişimi
 Yenilik hakkı
 Kişisel tedavi hakkı
 Tazminat Hakkı”na yer verilmiştir
 Hastaların vaktine saygı hakkı
 Kalite standartları hakkı
 Güvenlik
 Gereksiz ağrı/acı ve sıkıntıdan sakınma hakkı
 Yararlanma hakkı
 Bilgi hakkı
 Rıza (onay) hakkı
 Özgür Seçim hakkı
 Özel ve gizlilik hakkı
Hasta haklarına ilişkin Avrupa Statüsü Sözleşmesinin Maddeleri şunlardır.

Türkiye de Hasta Hakları
Hasta hakları şubesi
Hasta hakları il koordinatörlüğü
Hastane hasta hakları kurulu
Hastane hasta hakları birimi

Hasta Haklarının Sınıflandırılması
Hizmetten Genel Olarak Faydalanma
Bilgi İsteme ve Bilgilendirme
Kalite Standartları Hakkı
Mahremiyet
Reddetme, durdurma, rıza
Güvenlik
Tıbbi Araştırmalar
Dini vecibeleri yerine getirebilme
Ziyaret ve Refakatçi bulundurma
Müracaat,şikayet ve dava hakkı

SAĞLIK HİZMETLERİNDEN FAYDALANMA
Personeli tanıma, seçme ve değiştirme
Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım
Sağlık hizmetlerinden adalet ve hakkaniyete uygun olarak ayırım
görmeden faydalanma
Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme (tabi olduğu mevzuatın usul ve
şartlarına ve sevk zincirine uygun olarak)
Bilgi isteme hakkı (hangi sağlık kuruluşlarından hangi hizmeti ne
şartlarda alabileceği)

Bilgi İsteme ve Bilgilendirme
 Hastalığın muhtemel sebepleri ve nasıl seyredeceği
 Hastanın her türlü sağlık hizmetinin ve imkanının neler olduğunu öğrenmeye
ve sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü ya da yazılı isteme hakkı
vardır.
 Tıbbi müdahalenin kim tarafından nerede, ne şekilde ve nasıl yapılacağı ile
tahmini süresi,
 Kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,
 Sağlığı için kritik olan yaşam tarzı önerileri,
 Kayıtları inceleme
 Kayıtların düzeltilmesini isteme

Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
 Hastanın rıza ve izni
 Tedaviyi reddetme veya durdurma
 Alışılmışın dışında tedavi usullerinin uygulanması
 Rızanın biçimi ve geçerliliği
 Organ ve doku alınmasına rıza
 Aile planlanması hizmetleri
 Rıza formu
 Rızanın kapsamı ve aranmayacağı haller
Tıbbi müdahale esnasında hastanın sahip olduğu haklar ve aşamalar ise şu
şekildedir.

Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası

Hasta Haklarının Korunması
Mahremiyete saygı gösterilmesi
Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı
Rıza olmaksızın tıbbi ameliyeye tabi tutulmama
Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın şahsi ve ailevi
hayatına müdahale edilmesini,

Tıbbi Araştırmalar
 Tıbbi araştırmalarda rıza (Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası
bulunmaksızın, tecrübe, araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi
müdahale konusu yapılamaz).
 Gönüllünün korunması ve bilgilendirilmesi
 Rıza alınmasının usulü ve şekli
 Küçüklerin ve mümeyyiz olmayanların durumu
 İlaç ve terkiplerin araştırma amacıyla kullanımı

Hasta Hakları İhlallerinin Nedenleri
Hastalara Bağlı Nedenler
Sağlık Kuruluşuna Bağlı Nedenler
Sağlık Çalışanlarına Bağlı Nedenler
Sağlık Sistemi ve Finansman Yönetimi İle İlgili Sorunlar

Hastalara Bağlı Nedenler
Hastaların Hakları Konusunda Bilgi Sahibi OlmamasıToplumsal
Bilgi Birikiminin Yetersiz Oluşu

Sağlık Çalışanı İle İlgili Nedenler
 İlaç Hataları
 Transfüzyon Hataları
 Test Hataları
 Yanlış Hasta Prosedürleri
 Hasta YoğunluğuPersonelin
 Bilgi Eksikliği
 Hata Yapma Sonucunda Ortaya Çıkan İhlaller
 Yanlış Aileye Verilmesi Gibi Sonuçlara Neden Olmaktadır.

Sağlık Kuruluşuna Bağlı Nedenler
 Sağlık Kuruluşunun Fiziki Kapasitesinin Yetersiz Oluşu
 Nöbet Sistemi Uygulaması
 Sevk Sistemi İle İlgili Yaşanan Problemler
 Teknoloji Yetersizliği
 Hasta Merkezli Örgüt Politikasının Oluşturulamaması
 Hasta Merkezli Sağlık Hizmeti Anlayışına ulaşılamaması,

Sağlık Sistemi ve Finansman Yönetimi
İle İlgili Sorunlar
Özel Muayenehaneler
Kaynak İsrafı
Hastanelerde Rehin Kalma Vakaları
Hastaların Hekim Seçme ve Sağlık Kuruluşu Seçme Hakkı
Kısıtlanmaktadır.

HASTA SORUMLULUKLARI
Genel Sorumluluklar (Kişiler kendi sağlığına dikkat etmek için elinden geleni
yapmalı ve sağlıklı bir yaşam için verilen tavsiyelere uymalıdır).
Sosyal Güvenlik Durumu (Hasta sağlık, sosyal güvenlik ve kişisel bilgilerindeki
değişikliklerizamanında bildirmelidir).
Hastane kurallarına uyma (Hasta verilen randevulara uymalıdır, Hasta teşhis ve
tedavi sürecinde hekim ve diğer sağlık personeli ile her aşamada işbirliği yapmalıdır, Hasta
gereksiz tıbbi girişim ve tedavi talebinde bulunamaz)
Tedavisi İle İlgili Önerilere Uyma
Sağlık Çalışanlarını Bilgilendirme (hepatit ve AIDS)

Kaynaklar
 Cullen, David J., et al. "Therapeutic intervention scoring system: a method for quantitative comparison of patient
care." Critical care medicine 2.2 (1974): 57-60.
 HAYRAN,O. Sağlık Hizmetleri. Sağlık Hizmetleri El Kitabı. Yüce Yayım,1998İstanbul.
 Cronenwett, Linda, et al. "Quality and safety education for nurses." Nursing outlook 55.3 (2007): 122-131.
 ÇOBANOĞLU, N.; Hasta Hakları Açısından Hastanelerde Yönetim Etiği,.Çağdaş Tıp Etiği, Nobel Tıp
 Levinson, Wendy, et al. "Physician-patient communication: the relationship with malpractice claims among primary care
physicians and surgeons." Jama 277.7 (1997): 553-559.
 Özlü Tevfik, “Hekimler ve Hasta Hakları”, Sağlık Hakkı, Sayı 2, Haziran 2007.
 Şahin Tahir Kemal ve Arkadaşları, “Yatan Hasta Memnuniyeti”, Genel Sağlık Dergisi,
 Cilt:15,Sayı.4, Aralık 2005.
 Topbaş Murat ve Diğerleri, “Hekimler Hasta Haklarını Ne Kadar Biliyorlar? Bir Tıp
 Fakültesindaki Asistan ve İntern Hekimlerin Bilgi Düzeyleri,” Tıp Etiği-Hukuku-
 Tarihi Dergisi, Cilt.13, Sayı.2, 2005.
 Akyıdız Sunay, “Hasta Hakları ve Hekimin Sorumluluğu,” Güncel Hukuk, Sayı.03,Mart 2006.
 Eksen Mursayettin ve Diğerleri, “Hastaların Hasta Hakları Konusundaki Bilgi Düzeylerinin
 Belirlenmesi,” İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt.1,Sayı.1,2004.
 Yürümez Y., Çevik T., Yavuz Y. , Hasta Haklarını Biliyor muyuz?, Akademik Acil Tıp Dergisi, C:9,S:2,İstanbul, 2010
 Zengin, N. , Sağlık Hakkı ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumu, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, Y:1,S:1, Ankara,2010
 Tanrıverdi H. Ve Özmen M.E. , Sağlık Çalışanlarının Hasta Haklarına İlişkin Bilgi Düzeylerinin Hasta Memnuniyetine Etkisi,
Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y:15,S:3,Ankara, 2011

TEŞEKKÜRLER!..
Thank you!
‫تان‬ ‫توجه‬ ‫تشکراز‬